Elmira Süleymanova necə işlədi?

Suala cavab tapmaq üçün sorğuya yox, ciddi araşdırmaya ehtiyac var

Azərbaycanda ombudsman institutunun fəaliyyətə başlamasından 7 il keçir. İyulda insan hüquqları üzrə ilk müvəkkil (ombudsman) Elmira Süleymanovanın səlahiyyət müddəti başa çatır. "Media forum" saytı bu yeddi il ərzində ombudsman institutunun və ombudsman Elmira Süleymanovanın fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi üçün maraqlı, amma bizim düşüncəmizə görə yarımçıq sorğu keçirib. Milli Məclisin insan hüquqları daimi komissiyasının sədri Rəbiyyət Aslanovaya, həmin komissiyanın üzvü İqbal Ağazadəyə, QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının sədri Azay Quliyevə və politoloq Hikmət Hacızadəyə müraciət edən saytın əməkdaşı haqqı tapdanan, ancaq Ombudsman Aparatının belə işə qarışmasına baxmayaraq, hüquqlarının bərpasına nail ola bilməyən beş-altı nəfərdən də münasibət öyrənsəydi yerinə düşərdi.

Hələlik adları çəkilən şəxslərin Ombudsman Aparatının fəaliyyəti barədə dediklərinə nəzər salaq:

Rəbiyyət Aslanova: "Elmira Süleymanova sübut etdi ki, Azərbaycan qadını hər zaman haqqın yanında olub"

- Ombudsman institutu 7 il ərzində Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatına öz təsirini göstərdi. Vətəndaşların hüquqlarının təmin olunmasında, qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsində, beynəlxalq əlaqələrin qurulmasında uğurlu fəaliyyət göstərdi. Elmira Süleymanova Azərbaycanın ilk ombudsmanı olaraq bu işin öhdəsindən ləyaqətlə gəldi və sübut etdi ki, Azərbaycan qadını hər zaman haqqın yanında olub. Elmira xanım olduqca obyektiv insandır və ombudsman kimi də neytrallığını qoruyub saxladı. O, bu institutun gələcək inkişafı üçün də möhkəm özül qurdu.

İqbal Ağazadə: "Bu posta kimi qoysan, işləyə bilməyəcək"

- Mən hesab edirəm ki, prinsipcə, Azərbaycanda insan hüquqları üzrə müvəkkilə ehtiyac var. Amma mövcud şərtlər və yanaşmalarla bu institutun ciddi iş gördüyü və ya görə biləcəyi qənaətində deyiləm. Ona görə yox ki, ombudsman pisdir. Ona görə ki, hakimiyyətin yuxarı eşelonunda Azərbaycanda ombudsman institutuna, onun müstəqilliyinə yanaşma fərqlidir. Bu baxımdan da həmin posta kimi qoysan, işləyə bilməyəcək. Şəxsən ombudsmanın özünün də fəaliyyətində ciddi nöqsanlar olub və biz bunları Milli Məclisdə də dilə gətirmişik. Amma mənə elə gəlir ki, bunlar düzələn məsələlərdir. Əsas odur ki, hakimiyyətdə bu instituta münasibət dəyişsin. Münasibət dəyişməyincə, bir institut kimi ombudsman təsisatından müstəqillik və ya fayda gözləmək mümkün deyil. Təsəvvür edin, ombudsman institutu 2003-cü ilin oktyabr hadisələri - baş verməsinə görə müxalifətin günahlandırıldığı, müxalifətçilərin həbs edilməsi və işgəncələrə məruz qalması ilə nəticələnmiş bir hadisələrlə bağlı istintaqa videokaset təqdim etmişdi. Yəni söhbət müxalifətçilərə qarşı ittiham və işgəncələri gücləndirən kasetdən gedir. Bu yanaşma ilə ombudsman olmaq olmaz. Vəkil hətta cinayətkarı da müdafiə edir. Ombudsmanın da cəmiyyətdə vəzifəsi budur ki, bütün vətəndaşların hüquqlarını qorusun. Amma asılı olduğu üçün bu institut dediyimiz şəkildə fəaliyyət göstərə bilməz.

Azay Quliyev: "Bu 7 ildə Elmira Süleymanova kifayət qədər fədakarlıq göstərib"

- Mən ombudsman institutunun fəaliyyətini yüksək qiymətləndirirəm. Hesab edirəm ki, bu 7 ildə Elmira Süleymanova kifayət qədər fədakarlıq göstərib. Hər bir yeni başlanan iş olduqca çətin mərhələlərdən keçir. Elmira xanım bu qurumun özünü təsdiq etməsi üçün ciddi səy göstərdi və işinin öhdəsindən gəldi. Digər tərəfdən, insan hüquqları sahəsi çox ağır sahədir. Bu sahədə iş görmək bütün qurumlarla sıx əməkdaşlıq tələb edir. Üstəlik, hüququ pozulan hər kəs ombudsmana müraciət edir. Bunun öhdəsindən gəlmək olduqca çətindir. Amma mən hesab edirəm ki, Elmira xanım bu sahədə də kifayət qədər iş görə bildi. Neytrallığını qorudu və düşərgə fərqi qoymadan hamının yanında oldu. Demirəm ki, hamıya kömək etdi, amma hamının yanında olmağı bacardı.

Hikmət Hacızadə: "Prinsipcə, Azərbaycanda belə bir institut yoxdur"

- Prinsipcə, Azərbaycanda belə bir institut yoxdur, yalnız onun imitasiyası var. Necə ki Milli Məclis, məhkəmələr imitasiyadır, eyni şəkildə də ombudsman institutu. Azərbaycanda yalnız Prezident Aparatı var. Ona görə də ayrı-ayrı qurumların fəaliyyətini dəyərləndirmək mümkün deyil. Bir institut kimi müstəqil olmadığı üçün ona kim başçılıq edirsə-etsin, fəaliyyəti səmərə verməyəcək.

Mövzunu daha tutarlı hazırlaması üçün yuxarıda qeyd etdiyimiz təklifə cavab olaraq, həmkarlarımız deyə bilər: Bəs "Ədalət" qəzeti niyə haqqı tapdanan vətəndaşlara müraciət etməyib?" Müraciət etmişik. Onlardan aldığımız cavabları bilgisayara da köçürüb yaddaşda saxlamışıq. Sadəcə, "Media Forum"un sorğusuna əlavə etmək istəmədik. Əks təqdirdə deputatların fikirlərindəki bayağılıq arxa plana keçər və oxucular bundan xəbər tutmazdı. Azca diqqətli olmaq yetər ki, saytın sorğusunda iştirak edən şəxslərin Elmira Süleymanovanın fəaliyyətinə verdikləri qiymətdə ümumi söz yığınının bolluğu anındaca nəzərə çarpsın. Halbuki, Ombudsman Aparatının necə işlədiyini faktlarla göstərmək olardı. Məsələn, filankəsin hüququnu filan polis idarəsinin əməkdaşı filankəsov filankəs pozub və filankəs iki ildir hüquqlarını bərpa etdirməyi bacarmır. Ombudsman Aparatı isə şikayət ərizəsini qəbul etsə də, ortada heç bir nəticə yoxdur.

Elmira Süleymanova 7 il ərzində necə işlədi? Bu suala cavab tapmaq üçün sorğuya yox, ciddi araşdırmaya ehtiyac var.

Anar İsaoğlu

Ədalət.- 2009.- 5 fevral.- S. 2.