Göründüyü kimi olan, olduğu kimi yazan

Bariz Əsədov - 70

... Ezamiyyətdə olan jurnalistə xəbər verirlər ki, evində oğurluq olub. Başıalovlu qayıdıb evin qapısından içəri girən kimi özünü təngnəfəs şəxsi kitabxanasına salır. Oğrunun gecə alt-üst elədiyi otaqlarda vurnuxan polislər ev sahibinin kitab rəflərinə diqqətlə baxaraq razı halda gülümsündüyünü görüb məəttəl qalırlar. Jurnalist onlara arxayın tərzdə:

- Narahat olmağa dəyməz, cənablar, - deyir, - mənim varım-dövlətim bu kitablardır. Necə düzmüşəmsə, eləcə də qalıb. Təəccüblənirəm ki, ən nadir nüsxələrə belə toxunmayıblar...

Xəstələndiyi üçün evinə yoluxmağa gəldiyim qələm dostumun kitabxanasını görəndə hələ tələbəlik illərində eşitdiyim bu lətifəni xatırlayıb ona danışdım. Söhbət kitablardan, mütaliədən düşdü. Ötən illəri yada saldıq. Onu tələbə vaxtından - universitetin jurnalistika şöbəsində oxuduğumuz zamandan kitabı, mütaliəni sevən kimi tanıyırdım. Sonralar mətbuatda çalışanda, bölgə müxbiri işləyəndə, biz bir-birimizə daha yaxından bələd olanda zənnimdə yanılmadığımı yəqin etdim. O vaxt, sovet dönəmində dünya ədəbiyyatı klassiklərinin külliyyatları abunə yolu ilə yayılırdı. Bu, ölkənin bütün rayonlarında mərkəzləşmiş qaydada, müəyyən olunmuş limitdə təşkil edilirdi. Raykom katibi kimi Cəlilabadda bu işə mən baxırdım. Limit az, abunəyə tələbat (indi qəribə görünsə də!) çox idi. Bakıdan, başqa yerlərdən də xahiş edənlər olurdu. Əlbəttə, hamını razı salmaq mümkün deyildi. Ancaq o vaxt rayonumuzdakı bölgə müxbiri Bariz Əsədovun adı məhdud abunəçilər siyahısında hər il mütləq olurdu. Və qələm dostumun kitab rəflərində klassiklərin çox qiymətli külliyyatlarının, müxtəlif ensiklopediyaların, lüğətlərin, nadir nüsxələrin sayı ildən-ilə artırdı...

... Söhbət edə-edə səliqə ilə divar boyu sıralanan, tavana "baş vuran" kitab rəflərinin önündə dayanırıq. Bariz deyir ki, kitabların bir qismini rəfləri ilə birlikdə gəlin köçürdükləri həkim qızlarına - Nigara və Fidana cehiz veriblər. Bu, onun xanımı Rəfiqə müəllimənin təşəbbüsü ilə olub. "Kaş adət-ənənəyə çevriləydi, qızlarımızın cehizləri içində həmişə kitablar da olaydı" - Rəfiqə ananın arzusu belədir.

Rəflərdən birində ev sahibinə müxtəlif vaxtlarda töhfə verilən, müəlliflərin avtoqrafı olan kitablar düzülüb. Diqqətimi "Azərbaycan" jurnalında maraqla oxuduğum, məni bir vətəndaş kimi həyəcanlandırıb dərindən düşündürən, ədəbi ictimaiyyətdə böyük əks-səda doğurub hadisəyə çevrilən "Dolu" romanının kitab şəklində çapdan çıxan nüsxəsi cəlb edir. Kitabı götürüb müəllifin avtoqrafını oxuyuram: "Jurnalistikamızın ağsaqqalı, müəllimimiz Bariz bəyə ən xoş arzularla. Hörmətlə, Aqil Abbas, 21.01.2008"

Bariz deyir ki, romanı oxuyandan sonra müəllifə zəng edib təşəkkürünü bildirib. Aqil Abbas cavabında - "Mən də, jurnalist yaşıdlarım da Sizə minnətdarıq. Siz auditoriyada yox, mətbuatda yazılarınızla bizlərə əyani dərs vermisiniz" - deyib.

"Aqilin sözləri məni yaman tutdu. Arxada qoyduğum illərimin ən unudulmaz çağları ilə bağlı olan, mənə təhsil, tərbiyə verən müəllimləri, dayaq-dəstək olan insanları - Mir Cəlal Paşayevi, Bəxtiyar Vahabzadəni, Nurəddin Babayevi, Şirməmməd Hüseynovu, İsrafil Nəzərovu, Ağababa Rzayevi, Rəşid Mahmudovu, Əlövsət Quliyevi, Əliağa Kürçaylını, Cəmil Əlibəyovu, Vəli Məmmədovu, Bayram Tahirbəyovu, Hidayət Zeynalovu, Xəlil Mütəllibovu xatırladım. Atalardan qalma sözdür: insan ol, insanlar cərgəsində ol. Sayəsində uğur qazandığım insanlar qarşısında baş əyirəm, bu gün sayılanlar cərgəsində olduğuma görə onlara minnətdaram".

Bariz Əsədov Bakı Dövlət Universitetini bitirəndən sonra vaxtilə respublikanın ən nüfuzlu mətbuat orqanı sayılan "Kommunist" qəzetində işə başlayıb və 20 ildən çox bir şöbədə çalışıb, burada sayılıb seçilən qələm sahibi Hidayət Zeynalovdan öyrənib, görüb-götürüb, imzası ilə qəzet səhifəsinə "vəsiqə alan" hər bir yazısı üçün özünü sənət müəlliminin qarşısında imtahan verən tələbə kimi hiss edib.

Hidayət müəllimin məsləhəti ilə sadə zəhmət adamlarına həsr olunmuş yazılarında hər şeyi necə var elə, həyatda olduğu kimi göstərməyə, onların daxili aləmini açmağa çalışıb. Özünün dediyi kimi kənddə suçudan şəhərdə nazirədək çoxları ilə ünsiyyət saxlayıb, müxtəlif mövzularda yazıb. Yazdıqlarına görə təmənna güdməyib, mükafat ummayıb, amma bir xoş söz eşidəndə fərəhlənib. İyirmi il əvvəl Moskvada nəşr olunan "Jurnalist" dərgisində Rüstəm Arifcanovun və Rauf Talışinskinin "Minus işarəli plyus" adlı məqaləsini oxuyanda çox sevinib. Məqalədə söhbət Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Bakı Elektrik Maşınqayırma Zavodunun briqadiri Ömər Ağayevdən gedirdi. Müəlliflər yazırdılar: "Onun haqqında çox jurnalist yazıb. Lakin Ömər Ağacan oğlu iyirmi beş il qabaq Azərbaycan mətbuatında onun haqqında çıxmış ilk yazının müəllifi Bariz Əsədovun adını indiyədək unutmayıb. Respublika Ömər Ağayevin yaxşı işləməsindən ilk dəfə bu yazı vasitəsilə xəbər tutub. Sonra o öz əməyinə görə yüksək dövlət mükafatlarına layiq görülüb, jurnalistlərin sevimli qəhrəmanına çevrilib. Ancaq Ömər Ağayev bizimlə söhbətində Bariz Əsədovdan başqa onun barəsində kimin harada, nə vaxt və nə yazdığını yadına sala bilmədi".

Bariz mənimlə söhbətində dedi ki, bu, 50 illik fəaliyyəti dövründə mətbuatda haqqında yazılmış çox qiymətləndirdiyi sözdür. Bir də "Qızıl qələm" mükafatına layiq görüləndə onun barəsində Hidayət müəllimin çox səmimi yazısından fərəhlənib.

Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının nəşri olan "Müxbir"də Hidayət Zeynalov istedadlı jurnalist, təvazökar, sadə insan kimi Barizin portretini özünəməxsus ustalıqla yaradıb: "Çaylar iki cür olur. Biri qıcıltı ilə axıb ətrafa səs salır. Digəri lal axır. Səthinə baxanda elə bil sakit dayanıb. Əslində dibi dərin olan belə çaylar daxilən qaynayıb coşur. Bariz də təbiətən belədir. İlk nəzərdə sakit görünür. Adətən, görərsən ki, yazı stolunun arxasında başıaşağı, dinməz-söyləməz, nə iləsə məşğuldur. Sakit keçən belə anların səsi sonralar çıxır. Özü də qəzet səhifəsində. Onun imzası ilə dərc olunan əksər yazılar, istər oxucular, istər qələm yoldaşları tərəfindən sakit qarşılanmır. Mütləq söz-söhbətə səbəb olur. Əlbəttə, yaxşı mənada".

Sanki mahir rəssam fırçasından çıxan bu portret cizgiləri Barizi bir jurnalist kimi incəliklərinə qədər xarakterizə edir. O, bütün yaradıcılığı boyu əsl İnsan, Şəxsiyyət, Vətəndaş olaraq öz masasına, öz qələminə, öz əqidəsinə, vicdanına sadiq qaldı, dəyişmədi. Başqa cür ola da bilməzdi. Onu yaxından tanıyanlar da təsdiq edərlər: Bariz göründüyü kimi olan, olduğu kimi yazan curnalistdir.

Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının dediyi kimi Zamanı bütün ağrı-acılarıyla içindən və qələmindən keçirmiş Barizin son on beş ildə Vətən təəssübkeşliyi, Vətəndaş yanğısı ilə qələmə aldığı, bir qismi mətbuatda ("Azərbaycan", "Xalq qəzeti", "Panorama", "Vedibasar") işıq üzü görən araşdırmaları, müsahibələri, şərhləri və bütövlükdə yenicə tamamlayıb çapa hazırladığı "Erməni - türkün düşməni" kitabı bu mövzuda yazılanlar arasında zəngin həyat materialı, real faktlar baxımından özünəməxsus yer tutur.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun direktoru, filologiya elmləri doktoru, professor Vaqif Arzumanlı kitaba ön söz yazıb. "Vətəndaş və curnalist qəlbinin döyüntüləri" sərlövhəli məqaləsində müəllif yazır ki, Bariz Əsədovun həyat yolu Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri tarixinin bir parçasıdır. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin bir çox səhifələri Bariz Əsədovun və onun Qərbi Azərbaycandan olan həmyaşıdlarının keçdikləri ağrılı-acılı həyat yolları ilə birbaşa bağlıdır.

Azərbaycanlılarla ermənilər arasındakı münasibətlərə vətəndaş və jurnalist gözü ilə baxan, bunları araşdıran Bariz Əsədov maraqla, həyəcanla, qəlb ağrısı ilə oxunan bir kitab yazıb.

Müəllif erməni məkrini, xislətini, xəbisliyini, qəddarlığını həqiqətdə olduğu kimi, bütün çılpaqlığı ilə göstərmişdir.

Kitabda oxuyuruq: "Erməninin Mikoyanına da lənət, Şaumyanına da, Baqramyanına da... Marşal Baqramyan Azərbaycanda doğulub, böyüyüb... Hər dəfə Azərbaycana gələndə fəxri qonaq təki qarşılanır, hörmət-izzətlə yola salınırdı. Çardaqlı kəndində onun ev-muzeyini təşkil etmişdik. Amma, görün, bu İvan Xristoforoviç kim imiş, nə mənsəbə qulluq edirmiş, hansı arzularla yaşayırmış.

Baqramyan Gümrüdə olarkən üzünü Ermənistan KP MK-nın I katibi Karen Dəmirçiyana tutaraq üzüm arağı doldurulmuş stəkanı alqışlar altında birnəfəsə başına çəkib demişdir: "1918-1922-ci illlər arasında Gümrüdə, bax, bu Leninakanda türklərə qarşı apardığım müharibəni - türk qanını axıtdığım günləri ömrümün ən xoşbəxt anları sayıram... Dəmirçiyan! Bu, mənim etdiklərimdir, mənim açdığım yoldur. Bu yolu sən davam etdirməlisən".

Erməni yazıçısı M.Nalbandyan 1959-cu ildə buraxılmış "Seçilmiş əsərləri"ndə yazıb: "Ey erməni! Küçədə zəhərli ilan görüb öldürməsən eybi yoxdur. Lakin türk görüb öldürmürsənsə, sən satqınsan, əclafsan, millətin düşmənisən".

Müəllif oxucunun qəlbində erməni faşizminə nifrət hissi aşılayır, onu unutqan olmamağa, düşmənə qarşı həmişə ayıq-sayıq, mübariz olmağa çağırır.

"Erməni - türkün düşməni (araşdırmalar, müsahibələr, şərhlər)" kitabı öz dili, təhkiyəsi, tarixi faktların şərhi, müəllifin vətəndaş mövqeyi baxımından çox qiymətli, qan yaddaşını, milli mənliyi oyadan, vətənpərvərlik hisslərini alovlandıran diqqətəlayiq əsərdir.

70 yaşının yarım əsrini bütün ağrı-acıları ilə içindən və qələmindən keçirmiş dəyərli həmkarımız, Azərbaycan mətbuatında öz dəst-xətti olan görkəmli jurnalist Bariz Əsədov böyük Səməd Vurğunun təbirincə desək, "boyaqsız, rəngsiz, əmmasız" yazmış və elə buna görə də həmişə mətbuat aləmində öz haqq sözünü deyə bilmişdir.

70 yaşın mübarək, yastığın yüngül olsun, əziz dost!

Əlövsət Bəşirli

Alət.- 2009.- 7 fevral.- S. 22.