MUĞAM FƏLSƏFƏSİ

İNAM ATA (ASİF ATA)

Musiqi barmaqla çalınan deyil,

Ölçü qalıbına salınan deyil,

O, Ruhun Göylərə qovuşmasıdır,

İlahi Məqamdır, adi an deyil.

Mütləqə İnam Peyğəmbəri, Ruhaniyyat Ocağı Yaradıcısı, dahi türk filosofu İnam Atanın (Asif Atanın) 16-cı Müqəddəs Kitabı olan bu Əsərində Muğam musiqi sisteminin fəlsəfi mahiyyəti açılır, Doğu ruhaniyyatı, sənəti, dünyabaxışı ilə onun üzvi birliyi, habelə dünya musiqi klassikasındakı üstün mövqeyi vurğulanır.

Muğam fəlsəfəsi haqqında kitab - Doğu filosofluğunun özünəməxsusluğu haqqında - zəkanın, duyğunun, əxlaqın, iradənin vəhdəti haqqında kitabdır.

Təqdim edir: İşıqlı Atalı

(Əvvəli ötən şənbə saylarımızda)

"Zəmin-Xara"

Həyat Yollarıyla addımlamaq və Kədərə düçar olmaq.

Qeyri-kamilliyə qarşı Döyüş və Ehtiras seli.

Qəlbində Dünya Kədərini gəzdirən Müdrik Yolçu surəti.

"Hicaz"

Kamillik Həsrəti - Gərgin, Dramatik.

Həsrətin Dramatik İztirabı.

Qeyri-kamilliklə döyüşən Dramatik İradə Doğuluşu.

İdeala can atan Dramatik Xarakter Doğuluşu.

Ülviliyə can atan Dramatik Pafos Doğuluşu.

"Bayatı-Kürd"

Qəlb inadla, aramsız Kədərə qayıdır, özünü onda ifadə etmək üçün.

Qapalı Kədər Dairəsi - Kədərdə təzahür eləyən Qəlb.

Qəlbin Kədərli Halı - Həqiqi Qəlb Halı.

Qəlbin Kədər izharı yaranır.

Qəlbini Kədərdə izhar eləyən Lirik Qəhrəman yaranır.

"Simai-Şəms"

İnsanilik - Ruhanilik hərtərəfli - yəni həm epik, həm lirik, həm də dramatik tərzdə aşkara çıxır.

Epiklik İdeal Lirizmə Yüksəlir.

Lirizm İdeal Epikliyə çatır.

Dramatizm İdeal lirik-epik səciyyə kəsb edir.

Lirik Epos, Epik Lirika, Lirik-Epik Dram yaranır.

Nəql edən surəti - lirik-dramatik keyfiyyətlərlə zənginləşir.

6."Segah" muğamı

"Maye-Segah"

Kədər Mahiyyəti haqqında, onun müxtəlif Halları haqqında Hekayət!

Kədər Gözəlliyi, Müqəddəsliyi, Əlvanlığı haqqında Hekayət!

Kədəri dərk etmiş Şəxsiyyət haqqında Hekayət!

"Şikəsteyi-Fars"

Kədər Zirvəsi - Qəlb evi.

Kədər Ağrısı - Qəlb İztirabı.

Kədər Harayı - Qəlb Möhnəti.

Kədər Odu - Qəlb Riqqəti.

Kədər Göyü - Qəlb Ülviliyi.

Kədər Zənciri - Qəlb Zənginliyi.

Qəlb - Kədər dilində danışır.

Kədər vasitəsiylə yenidən doğulan və kədər doğan lirik Qəhrəman yaranır - epik vüsətli, dramatik taleli!

"İrak"

İşıqlanmış, təzələnmiş Qəlb - Epikcəsinə Əzəmətli, Lirikcəsinə Riqqətli, Dramatikcəsinə Gərgin!

Lirikcəsinə Epik, Epikcəsinə Lirik, Dramatikcəsinə Lirik-Epik.

Nəticə

Muğamda Epos lirik olmaya bilməz, çünki Muğam Əzəli Fəlsəfidir.

Muğamda Lirika epik olmaya bilməz, çünki Muğam Əzəli Fəlsəfidir.

Muğamda Dram lirik-epik olmaya bilməz, çünki Muğam Əzəli Fəlsəfidir.

Fəlsəfilik - daxilən, üzvi, təbii surətdə Sintetikdir.

Səkkizinci Fəsil

MUĞAMDA FACİƏVİLİK

1. Qanunauyğunluq

Muğamda Faciəvilik Əzəldən Hazırlanır, Başlanır, İnkişaf eləyir və Aradan qaldırılır.

Faciəvilik Bilik kimi Hazırlanır, Kədər kimi Başlanır, Şərlə Döyüş kimi İnkişaf eləyir və Ehtizaz kimi Aradan qalxır.

2. "Rast" muğamı

"Maye-Rast"

Faciəvilik Aydınlığa, Rəvanlığa Əks kimi hazırlanır.

Aydınlıqda, Rəvanlıqda - Qaranlıq, Qeyri-ahəngdarlıq, Təlaş Duyulur.

Ahəngdarlıq, Rəvanlıq özündə Özünəəks gəzdirir:

Rəvanlıq, Ahəngdarlıq yolu - Qeyri-rəvanlığın, Qeyri-ahəngdarlığın aradan qalxmasını Tələb edir.

Aydınlıq, Rəvanlıq - Qaranlığın, Qeyri-rəvanlığın əks varlığı kimi qiymətləndirilir - Anti-şübhə, Anti-sarsıntı, Anti-özgələşmə kimi.

Dəyanət Zəruriliyi təsdiq olunur - Ruhani təmizlənmə Tələbi.

Həyatın mürəkkəb, ziddiyyətli təbiəti dərk olunur.

İnsan Həyat haqqında Aydınlıq və Ahəngdarlıqdan artıq şey öyrənir.

İnsan Həyat haqqında Aydınlığa və Ahəngdarlığa zidd şey öyrənir.

Aydınlıq özündən mürəkkəb görünür.

Ahəngdarlıq özündən mürəkkəb görünür.

Bilik Faciə haqqında danışır - gərgin maneələr, ziddiyyətlər, münaqişələr haqqında.

Əzələ Qayıtmada - Həyat qəbul olunur - faciəviliklə birgə.

Faciəvilik - Həyat atributu kimi hazırlanır.

Faciəvi qavrama hazırlanır.

Bilik özündə Faciəvi həqiqət gəzdirir.

"Hüseyni"

Faciə Kədərdən başlayır.

"Çoxcəhətli, çoxtərəfli Dünya - faciəvidir!" - deyir Kədər.

"Dünya Ülvi surətdə Faciəvidir!" - deyir Kədər.

"Dünya Şəri - labüddür!" - deyir Kədər.

Qəm özünə əks olanı - Anti Qəmi yetirir və bununla da faciəvi dramatizmi gücləndirir.

"Vilayəti"

Şərlə döyüş hədsiz Faciəvilik doğur.

Döyüşkənlik - antifaciə yönlüdür və buna görə də ən çox Faciəvidir.

Qətiyyət - antifaciə yönlüdür və buna görə də ən çox Faciəvidir.

Faciəylə döyüş Ülvi surətdə Faciəvidir.

Faciəylə döyüşdə Faciə öz zirvəsinə çatır.

"İrak"

Faciə İdealın Təsdiqi vasitəsiylə aradan qaldırılır, - İdeala Yüksəlməklə, Qovuşmaqla.

Kədər yalnız İdeal vasitəsiylə aradan qalxır!

Faciəvi Dramatizm yalnız İdeal vasitəsiylə aradan qalxır!

Yalnız Kamillik Şəri məğlub eləyir.

3. "Çahargah" muğamı

"Maye-Çahargah"

Müdrik Qüssə Faciədən xəbər verir, onda Faciəvilik duyulur.

Mahiyyətli Düşüncələr Faciədən xəbər verir, onda Faciəvilik duyulur.

Ruhani Əməl Yolu özündə Faciəvilik gəzdirirg

Daxili Aləm Ucalığı özündə Faciəvilik gəzdirir.

Müxtəliflik Zənginliyi Faciəvilikdən xəbər verir.

Müdrik Əzəmət Faciəvilikdən xəbər verir.

Əsrarlı Sədalar Faciəvilikdən xəbər verir.

Ruhani Münaqişələr Faciəvilikdən xəbər verir.

Dünyayla görüş Riqqəti Faciəvilikdən xəbər verir.

"Bəstə-Nigar"

Faciəvilik Kədərdən başlayır, İmtina Faciəsində gerçəkləşir, Şərə qarşı durur - Kədərin əks varlığına çevrilir.

"Hasar"

Şəri rədd eləyən İnsan maksimal dərəcədə Faciəviləşir.

Şərlə Döyüş Qətiyyətinə Yüksələn İnsan - maksimal dərəcədə Faciəviləşir.

Faciə Faciə vasitəsiylə inkar edilir.

"Mənsuriyyə"

Faciə yalnız İdealla görüş vasitəsiylə aradan qaldırılır.

Yalnız İdeal Faciəviliyi aradan qaldırır.

Yalnız Ehtizaz Faciəviliyi aradan qaldırır.

Faciəvilik Həyatda doğulur - İdealda aradan qaldırılır.

(Ardı var)

Ədalət.- 2009.- 7 fevral.- S. 17.