Kamal Abdulla "Parisin seçimi" ilə bir daha diqqət mərkəzində

Ölkə hüdudlarından kənarda işıq üzü görən hər bir sanballı əsər yalnız müəllifini tanıtmaq, sevdirmək missiyasını yerinə yetirmir, eyni zamanda onun mənsub olduğu ölkənin, xalqın əsrlər boyu topladığı ədəbi-bədii, elmi, publisistik, fəlsəfi dəyərləri barədə bilgilər verir. Məhz bu baxımdan sərhədləri aşan nümunələr iddiası ilə arzunun əyani reallaşması arasındakı kəskin fərqlər məntiqi cəhətdən başa düşüləndir.

Fərəhli haldır ki, Azərbaycan ictimaiyyətinin ilk növbədə görkəmli dilçi-alim kimi tanıdığı Bakı Slavyan Universitetinin rektoru, Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü Kamal Abdullanın zəngin bilik, zəka, duyumdan, geniş axtarış və yaradıcılığından qaynaqlanan Türkiyədə, Fransada, Rusiyada və digər ölkələrdə oxucu rəğbəti qazanan əsərləri də belə xeyirxah məramın xidmətçiləridir. Maraqlıdır ki, vaxtılə Rusiyanın beynəlxalq miqyasda tanınmış "İnostrannaya literatura" jurnalı MDB-də olan yazarların əsərlərinin nəşrini qərarlaşdıranda belə cığırın açılması etimadını Kamal müəllimə göstərib. Bü günlərdə isə Rusiya yazıçılarının nüfuzlu mətbu orqanı "Literaturnaya qazeta" yazıçının "Parisin seçimi" romanından parçaları oxucularına ərməğan edib. Əsər mifoloji qəhrəman Parislə bağlansa da, hadisələrin inkişafı, surətlərin səciyyəsi və sair onun müasirliyi qənaətinə gətirir. Buna görə də redaksiya məqaləsindəki aşağıdakı sitatların təqdimatı Kamal Abdulla romanına müraciətin nə dərəcədə əsaslılığına, oxucu auditoriyasına verə biləcəyi faydaya aydınlıq gətirir:

"Paradoksal", "zamanın axarını özünə tabe edən yazıçı", "özünü dünya mədəniyyəti məkanında sərbəst hiss edən", "bu günlə ən qədim tarixi və mifoloji qatlar arasındakı sirli əlaqələri kəşf edən müəllif" - bütün bunlar, indilərdə öz ölkəsinin hüdudlarından kənarda da geniş şöhrət tapmış Azərbaycan yazıçısı Kamal Abdullanın yaradıcılığının müzakirələri zamanı tənqidçilər tərəfindən səsləndirilən fikirlərin heç də hamısı deyil. Bu müzakirələrin harada - Bakıda, Parisdə, İstanbulda, Moskvada və ya Rusiya Pen-klubunda, yaxud "İnostrannaya literatura" jurnalının redaksiyasında keçirilməsindən asılı olmayaraq, Kamal Abdullanın kitabları həmişə canlı polemika yaradır və böyük oxucu marağına səbəb olur. Təsadüfi deyil ki, "İnostrannaya literatura" jurnalı MDB ölkələrinin yazıçıları içərisində ilk dəfə məhz onun əsərlərinə yer verdi. Kamal Abdullanın artıq Rusiyada, Fransada, Türkiyədə, Yaponiyada və Braziliyada nəşr olunmuş "Yarımçıq əlyazma" poeziya-esse-romanı, eləcə də rus dilində çapa hazırlanan "Sehrbazlar dərəsi" roman-fantaziyası, hər şeydən öncə, qeyri-adi yazıçı baxışı rakursu ilə diqqəti cəlb edir. Müəllif sanki adi dünyəvi süjetlərə səmavi meyarlar gətirir, onun qəhrəmanları, eləcə də onun özü, elə bil, eyni vaxtda reallığın həm bu, həm də o biri tərəfində yaşayırlar. İstər hər kəsə bəlli, istərsə də tanış olmayan ştamplardan və təfsirlərdən uzaq, insanın qeyri-kamil varlıq olmasına üzülərək və insan əzab-əziyyətlərinin sonunda dəyişilmələrin olacağına inanaraq. Natamamlıq, qeyri-kamillik intransendent nəsnələrin işığında, nəhayət, əriyib, yox olacaq... Yoxsa - insan tarixinin gedişatı dəyişiləcək?... "Literaturnaya qazeta"nın təqdim etdiyi bu romandakı "yunan mifologiyası" mövzusunda variyasiyalar da, bu mənada istisna deyil. Burada da müəllif həminki, "mümkünsüz şeylərə ağlayan dərviş", "dolanışığın, güzəranın nəfsi"nə gülən müdrikdir və o, öz "nağıllar"ını hər kəsə, oradakı işarələri və eyhamları isə - anlayanlara təqdim edir".

"Fikrimcə, Kamal Abdulla müasir Azərbaycanın ən kəskin və "provakativ" yazıçısı olaraq, alternativ qərarı sınaqdan çıxarır: qoy Paris bu qalmaqallı almanı Heraya versin! Və əvəzində şərq dünyasının əsas şəhəri - Troyaya sahib olsun! O şəhərə ki, bu oğlanın onlara dərd-bəla gətirəcəyindən (elə gətirdi də!) ehtiyatlanan mövhumatçı qohum-əqrəbası, falçıların sözünə əsaslanaraq, onu həmin şəhərdən didərgin salmışdılar. Bəs o, Troya taxtına qalxsaydı necə? Dünya sonrakı fəlakətlərdən qurtula bilərdimi?" Bu sözlər isə məşhur Rusiya ədəbiyyatşünası və ədəbiyyat tənqidçisi Lev Anninskiyə məxsusdur.

Ədalət.- 2009.- 7 fevral.- S. 17.