ORDA DARIXMIRSAN Kİ, QƏDİR? -1
"QOBUSTAN" toplusu - 40 (1969-2009)
Qədir Rüstəmov : "Yox! Mən heç zaman
Cabbar olmaq iddiasında deyiləm. Nahaq məni ona
oxşadırlar".
DANÜZÜ YAZILARI
"QOBUSTAN" TOPLUSUNUN 40
İLLİYİ ilə bağlı şəxsi təşəbbüsümlə
belə bir proyekt həyata keçirirəm. ƏDALƏT qəzetinin
mənə verdiyi imkandan istifadə edib QOBUSTANın
keçmiş oxucularına "SİZ O DƏRGİDƏN
HANSI YAZINI YENİDƏN OXUMAQ İSTƏRDİNİZ?"
sualı ilə müraciət edib, həmin yazıları
vaxtaşırı çap edəcəyəm. Sizin istəklərinizi
gözləyirəm. E-mail adresim yazının əvvəlində.
Öncədən təşəkkürlərimi bildirirəm.İlk
yazımız: "ORDA DARIXMIRSAN Kİ, QƏDİR? "dir və
həmin yazı haqqında mübahisə doğuran bir
söhbət də qələm alınır.
...YETMŞİNCİ İLLƏRİN
sonuna gedirdik və mənim müğənnni QƏDİR
RÜSTƏMOV haqqındakı yazım Mərkəzi Komitədə
bir məsul şəxsin əlinə keçmişdi. Daha
doğrusu, yəqin ki, tələb etmişdilər ki, nömrəyə
baxaq və Anar da məcbur olub həmin nömrəni göndərmişdi.
Təsadüf elə gətirmişdi
ki, belə məqamlardan birində mən Anar müəllimin
otağında idim, telefon səsləndi ( tam təsadüfdür
Vallah) və hal-əhvaldan sonra (təbii bir giriş)
yavaş-yavaş danışığın tonu dəyişir
və mən Anar müəllimin sifətinin cizgilərindən
nəsə ağrılı bir şey baş verdiyini
görürəm. Mən yalnız Anar müəllimdən
eşitdiklərimin şahidiyəm. Sonradan məlum olacaq ki,bu
danışıq mənim ORDA DARIXMIRSAN Kİ,QƏDİR?
yazım haqqındaymış.Uzun bir göstərişdən
və nə bilim daha nələrdən sonra Anar müəllimin
səsinin tonu bir az da dəyişir və məndə təəccüb
doğuracaq bir əsəbiliklə: Hələlik bu
jurnalın baş redaktoru mənəm və burada gedən
yazılara mən cavabdehəm və kimin haqqında nə
böyüklükdə yazı verilməsini mən həll
edirəm. Nə zaman siz burada otursanız, o zaman dediyiniz
şeyləri eləyərsiniz.Başqa sözünüz
yoxdur ki...
Proyektimiz çərçivəsində
indicə oxuyacağınız həmin yazım, bəzi dəyişikliklərlə
( o variant məndə yoxdur) toplunun səhifələrində
yer aldı.
Zaman dəyişir və insanlar da dəyişən
zamanı yaşamaq məcburiyyətində. Ona görə də
bir çox şeylər eroziyaya uğradı, bir çox
şeylər unuduludu, amma biz nə qədər
yaddaşsız millət olsaq da, unudulmayan şeylər var.
Bunu da danmaq olmaz.
Mən müğənni Qədir
Rüstəmov haqqında yazmaq istəmirəm. Bu bəlkə
də sərt deyilmiş yalandır. "Bəlkə"
deyirəm, ona görə ki, ürəyimin ən gizli, ən
uzaq guşəsində bu istək yaşayır: istəyirəm
ki, bu müğənni (epitetləri saxlayaq sonraya) haqqında
yazam.
Bəs onda nə üçün bu
yazını etirazla başladım? Yazmaq istəmirəm. Bu həqiqətdi.
Ancaq yazmağa məcbur eləyirlər. Daha doğrusu etibar eləyirlər
ki, Qədir Rüstəmov haqqında məhz mən yazım.
Deyirəm: yaza bilmərəm!
Deyirlər: yox yazmalısan!
Niyə belə deyir onlar? Niyə belə
deyir o adam?
Bəlkə ona görə ki, mən
Qədir Rüstəmovu daha yaxşı tanıyıram. Ancaq
mənə elə gəlir ki, bu deyim, bu ifadə düzgün
deyil. Mən onu yaxşı tanımıram. Əgər
yaxşı tanısaydım heç şübhəsiz onun
haqqında yazmağa qəti etiraz edərdim. Ona görə
ki, ən yaxşı bələd olduğum, yaxşı
tanıdığım adamlar haqqında çətinliklə
yazıram. Və bu yazılar çox vaxt uğursuz
alınır.
Bir də məni qorxudan, bax, bu
etibardır. Mənə etibar edirlər, üstəlik də
deyirlər: sən yaxşı yazacaqsan!
Nə deyirəm: İlahidən bir istəyim var, bu
yazı xoşa gəlsin, bu gözəl müğənninin
adına layiq olsun!
Əslində Qədir Rüstəmov
haqqında yazmağa mənim dəfələrlə
imkanım olub. Hər dəfə də mən boyun
qaçırmışam. Əvvəllər özümü
bu müğənni haqqında yazmağa hazırlıqlı
hesab eləmirdim. Qədir Rüstəmov haqqında zəif
yazan müəlliflərə mənim acığım tuturdu.
Mən onun adına layiq - Qədir Rüstəmovun yox,
müğənni Qədir Rüstəmovun adına layiq
yazını başa gətirəcəyimə inana bilmirdim, bu
sətirləri də yaza-yaza, yenə də inana bilmirəm.
Onun oxuması o qədər bənzərsizdir ki, mən Qədir
Rüstəmov haqqında zəif yazı ilə neçə-neçə
nəslin əzizlədiyi, piləyə-piləyə səslərini
qoruyub saxladıqları, şüşə kimi sınamaqdan
gözlədikləri ulu ustadların ruhuna, məhz ruhuna xəyanət
etmiş olardım. Qədir haqqında yazmaq xatirələri
oyatmaq, olmuşları yada salmaq, üstündə otlar göyərmiş,
üstünə ulu nəğmələr çilənmiş
və bu nəğmələrdən səslər göyərmiş
məzarların (əgər tapa bilsəniz) ziyarətinə gəlmək
deməkdir.
Qədir Rüstəmov haqqında
yazmaq fəsil-fəsil, il-il geriyə dönmək - bu fəsillərdə,
bu illərdə mərdanəlik, kişilik və hər
şeydən əvvəl azərbaycanlılıq axtarmaq deməkdir.
Elə azərbaycanlılıq ki,
utanmadan, çəkinmədən çuxada, buxara papaqda, əldə
dəf xanım-xatın Paris qadınlarının,
qeyri-adiliyilə seçilən Paris sənətinin
qarşısında bir vaxt meydan sulayıb.
Qədir Rüstəmov haqqında yazmaq mənim
üçün hər şeydən əvvəl məhəbbətdən,
sevgidən yazmaq deməkdir. Oxşamalardan, bayatılardan,
ağılardan, toylardan, yaslardan yazmaq deməkdir.
Bura qataq Vətən sevgisini də, el sevgisini də...
Qədir Rüstəmov haqqında yazmaq, ilahi, necə də
çətindi! Niyə belə çətindi?!
"Sən onu yaxşı tanıyırsan!"
Bəlkə də bəxtin gətirməyidi. Bəlkə
də təsadüfdür. Hər halda belədir. Mən Qədir
Rüstəmovla qonşu olmuşam.
Bir işığın aydınlığında
axşamlamışıq.
Bir ulduzun işığında gəzmişik.
Bir şəhərin gecəsində gecələmişik,
bir şəhərin gündüzündə
axşamlamışıq.
Və nəhayət, günlərin birində
rastlaşmışıq. Rastlaşmışıq ki, balam,
biz ki, qonşuyuq. Ancaq o vaxtadək, nə mən onu
tanımışam, nə də o məni. Onun məni
tanıması bir o qədər də vacib deyil. İndi mən
ona yanıram ki, biz qonşu ola-ola, onu gec
tanımışam.
... İlk dəfə onun
adını başqasından eşitdim. İşlədiyim
redaksiyada cavan müğənnilərin təqdim məsələsindən
danışılanda, onun da adının tərəfində
duranlar oldu. Onu qiyabi bizimlə
Mənə elə gəldi ki,
müqayisə eləmək üçün elə bir
tutarlı epitet tapa bilmədi...
Qəribəydi! Deyirdi ki, lap
Cabbarın özüdür. Ancaq inad eləyirdi ki, Cabbarı
yamsılamır. Özüdür deyirdi, ancaq demirdi ki,
Cabbarı yamsılayır. Niyə?
Ona görə ki, o bilirdi: Cabbarı yamsılamaq olmaz. Əgər
yamsılamaq mümkün deyildisə, bəs onda ikinci Cabbar
bizim nəyimizə lazım idi? Ümumiyyətlə, o Cabbar
idimi? Ona oxşayırdımı?
"Yox! Mən heç zaman Cabbar olmaq iddiasında deyiləm.
Nahaq məni ona oxşadırlar. Cabbarın boğazlarına,
zəngulələrinə fikir vermisinizmi? Aydınlıq,
süd kimi gecələrin bir aydınlığı var onun səsində.
Ancaq məndə zəngulələr belə deyil. Mən zənguləni
nəğmənin ruhuna uyğun vurmağa
çalışıram. Əgər nəğmə kədərlidirsə
onda mənim boğazlarım, mənim zənguləm də kədərli
olur. "Yox! Mən heç zaman Cabbar olmaq iddiasında deyiləm.
Nahaq məni ona oxşadırlar".
Sonralar Qədir Rüstəmov dəfələrlə
bu sözləri təkrar etməli olacaq. Ona görə ki,
çoxları bunu ona deyirdi və güman eləyirəm ki,
bu da onun xətrinə dəyirdi.
Ədalət.- 2009.- 7 fevral.- S. 15.