Azərbaycanda
xüsusi iqtisadi zonalar yaradılır
Hökumət
qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün
önəmli addım
atdı
Dövlət başçısı İlham
Əliyev "Xüsusi
İqtisadi Zonalar haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi haqda fərman verib. Fərmanda Nazirlər Kabinetinə 3 ay
müddətində qüvvədə
olan qanunvericilik aktlarının "Xüsusi
iqtisadi zonalar
haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğunlaşdırılması
barədə təkliflərini
hazırlaması, müvafiq mərkəzi icra hakimiyyəti
orqanlarının normativ hüquqi
aktlarının həmin Qanuna uyğunlaşdırılmasını
təmin etməsi və bu
barədə Azərbaycan
Respublikasının Prezidentinə məlumat verməsi
tapşırılır. Bundan başqa fərmanla
NK-nin İqtisadi İnkişaf Nazirliyi ilə birlikdə prioritet istiqamətlərə
uyğun olaraq xüsusi iqtisadi
zonaların yaradılması və yerləşəcək ərazilərinə
dair təkliflərini
hazırlayıb dövlət
başçısına təqdim etməsi, öz
səlahiyyətləri daxilində
"Xüsusi iqtisadi zonalar haqqında" Azərbaycan
Respublikasının Qanunundan irəli gələn digər
məsələləri həll etməsi də
tapşırılıb.
Mütəxəssislər bu fikirdədir ki, xüsusi iqtisadi zonaların (XİZ)
yaradılması ölkənin
davamlı və tarazlı inkişafının
sürətləndirilməsinə xidmət edən mühüm amillərdən
biridir.
Son illər ölkə iqtisadiyyatı keyfiyyətcə yeni, daha sürətli inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Qeyd edək ki, dövlət başçısı 2007-ci il
6 mart tarixində imzaladığı
"Azərbaycan Respublikasında xüsusi
iqtisadi zonaların
yaradılması haqqında" fərman verib.
Xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması haqqında
fərmanın məhz
hazırkı dövrə
təsadüf etməsi
ölkəmizin iqtisadiyyatının
yeni keyfiyyət mərhələsinə qədəm
qoyması ilə şərtlənir. Ölkənin maliyyə imkanları
genişlənir, qanunvericilik bazası təkmilləşir, investisiya
imkanları üçün
əlverişli şərait yaranır. Azərbaycanın yerləşdiyi
coğrafi mövqe burada azad və
xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması
üçün geniş
imkanlar açır. Xatırladaq ki, XİZ-lərdə əlverişli vergi rejimi yaradılır ki, iş adamları
bu sahədə işləməkdə maraqlı olurlar.
Nüfuzlu beynəlxalq
təşkilatlar, tədqiqat mərkəzləri, ekspertlər
yaxın illərdə Azərbaycanın bütün
göstəricilərə görə
inkişaf etmiş ölkəyə çevriləcəyini bəyan
edirlər. Azərbaycan ÜDM-in artımına görə
dünyada lider
dövlətdir. Buna əsas
səbəb kimi iri layihələrin
gerçəkləşdirilməsi, neft və qaz hasilatında
artım, həmçinin qeyri-neft sektorunda iqtisadiyyatın inkişaf etməsidir.
Rəqabət qabiliyyətli ölkələrin
beynəlxalq reytinq göstəricilərinə görə
Azərbaycan yaxşı
yerdə qərarlaşıb. Bu göstəricilərə
görə, MDB məkanında ölkəmiz birinci
yerdə gedir. Qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi və Dünya
Təsərrüfat sisteminə
daha səmərəli
inteqrasiyası üçün
xüsusi iqtisadi
zonaların yaradılmasının hazırkı mərhələdə
böyük əhəmiyyəti
olacabı da
şübhəsizdir. Qeyd edək ki, "Regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət
Proqramı"nda ölkədə xüsusi
iqtisadi zonaların
yaradılması, investisiya fəaliyyətinin genişləndirilməsi
kimi qanun layihələrinin hazırlanması nəzərdə
tutulub.
Xüsusi iqtisadi zonaların təşkili istehsalın səmərəliliyinin, ölkənin istehsal gücünün və ixrac potensialının yüksəldilməsi, ixrac məhsullarının həcminin artırılması və strukturunun yaxşılaşdırılması, idxal məhsullarını əvəz edə biləcək əmtəələrin istehsalının genişləndirilməsi, maliyyə və xidmət bazarlarının inkişafı, investisiyaların respublikaya yönəldilməsi, yeni texnologiyaların tətbiqi, yeni iş yerlərinin açılması, dövlət büdcəsinin gəlirlərinin artırılması məqsədi güdür. Digər tərəfdən, xüsusi
iqtisadi zonalar ölkələrin
bir-birinə daha sürətlə
inteqrasiya olunmasında mühüm
əhəmiyyət kəsb
edir.
Regionların sosial-iqtisadi inkişafına
dair Dövlət Proqramında iqtisadi zonaların yaradılması
ilə bağlı İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin qarşısında
mühüm vəzifələr
qoyulub. Xüsusi iqtisadi zonaların
yaradılması üçün yalnız hüquqi
bazanın - müvafiq qanun
və ya fərmanın mövcud
olması hələ yetərli deyil. Bunun üçün həm konkret
şərait və iqtisadi imkanlar
olmalıdır, həm də dünya standartlarına cavab verən
infrastrukturlar
formalaşdırılmalıdır. Əks təqdirdə, xüsusi iqtisadi zonaların səmərəli şəkildə
fəaliyyətindən söhbət belə gedə bilməz.
Odur ki, dövlət
başçısı sözügedən fərmanda regionlarda xüsusi iqtisadi zonaların normal və səmərəli fəaliyyəti
üçün hər
cür lazımi şəraitin
yaradılması xüsusi olaraq
qeyd olunur. Azərbaycanda xüsusi iqtisadi
zonaların yaradılması
və səmərəli fəaliyyətlərinin təmin
edilməsi üçün, ilk növbədə, bu sahədə ciddi uğurlar əldə etmiş dünya dövlətlərinin müsbət
təcrübəsi nəzərə alınmalıdır.
Aparılan elmi araşdırmaların nəticələrinə
əsasən demək olar ki,
xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması
ideyası heç də
bütün ölkələrdə uğurla nəticələnməyib. Ötən
əsrin 90-cı illərində Yaxın Şərq ölkələrində,
eləcə də Ukraynanın Krım portunda,
Donetsk və digər bölgələrində
yaradılmış xüsusi iqtisadi zonalar gözlənilən
səmərəni verməyib. Çünki
Ükrayna höküməti
həmin vaxt xüsusi
iqtisadi zonaların yaradılması ilə
əlaqədar səmərəli proqram və layihələrə
malik olmamışdı. Belə
zonaların yaradılması üçün
konkret olaraq iqtisadi və elmi cəhətdən əsaslandırılmış
proqramlar hazırlanmalıdır. Konkret layihələrin həyata keçirilmədiyi
xüsusi iqtisadi zonaların iqtisadi əhəmiyyətindən danışmaq
mümkün deyil. Odur ki, xüsusi
iqtisadi zonalar üçün xüsusi
strateji proqram və layihələr hazırlanmalıdır.
Hazırkı mərhələdə respublikamız üçün ən vacib məsələlərdən biri sənaye potensialının inkişaf
etdirilməsidir. Azərbaycan yalnız bu yolla iqtisadiyyatın
davamlı və tarazlı şəkildə inkişafına, o cümlədən xüsusi iqtisadi zonaların uğurlu nəticələr
verməsinə nail ola
bilər. Müasir dövrdə milli
iqtisadiyyatın təşəkkülü və
inkişafı prosesində qarşıya çıxan problemlərin
uğurlu həlli əhəmiyyətli dərəcədə xarici-iqtisadi əlaqələrin
mümkün vasitələrlə
genişləndirilməsi və inkişafı hesabına
ölkənin dünya təsərrüfat
sisteminə səmərəli
inteqrasiyasından asılıdır. Bu, onunla
izah olunur ki, dünya təsərrüfat
sisteminə fəal surətdə qoşulmaqla
dövlətlər bir
tərəfdən ölkələrinin müvafiq
ehtiyatları olmadıqları
halda belə cəmiyyətin tələbatını daha dolğun ödəmək,
iqtisadiyyatın səmərəli strukturunu
formalaşdırmaq kimi mühüm
problemləri həll
etmək, digər tərəfdən isə özlərinin
beynəlxalq əmək bölgüsündə malik olduqları üstünlükləri reallaşdırmaq
imkanı əldə etmiş olurlar. İqtisadi inkişaf səviyyəsinə
görə təbii ehtiyatları
baxımından özündən dəfələrlə
artıq dərəcədə zəngin olan
dövlətləri geridə
buraxan ölkələrin
uğurlarının başlıca səbəbi
onların dünya təsərrüfat
sisteminə səmərəli şəkildə
inteqrasiya olunmasıdır. Bu baxımdan zəngin potensiala
və əlverişli
coğrafi şəraitə
malik olan Azərbaycanın qeyri-neft
sektorunun ixrac qabiliyyətli inkişafı olduqca
zəruridir.
Təbii ki,
ölkəmizdə belə
zonaların yaradılması
bir sıra iqtisadi və sosial problemlərin həllinə, eyni zamanda iqtisadi inkişaf sürətinə
yardımçı ola bilər. Çünki xüsusi zonanın yaradılması həmin əraziyə xarici investisiya axınını sürətləndirir və
bu da təbii
ki, müxtəlif təyinatlı yeni sənaye müəssisələrinin
yaradılmasına gətirib çıxaracaq. Bu
isə, özlüyündə yeni iş yerlərinin
yaradılması və məşğulluq probleminin
həlli deməkdir.
Bundan başqa XİZ-in yaradılması
bölgələrin social-iqtisadi
inkişafına təkan
verəcək. Belə zonaların
yaradılmasının bir
üstünlüyü də, idxala deyil, ixraca
yönələn iqtisadiyyatın formalaşmasıdır. Bunun nəticəsində xarici ticarətdə müsbət saldonun daha da
artmasına stimul yaranır.
Qeyd edək ki, hökumət
ilk növbədə informasiya
kommunikasiya texnologiyaları
üzrə xüsusi iqtisadi zonalar yaradılması üzərində
çalışır. Bu barədə məlumat verən Rabitə və
İnformasiya Texnoloqiyaları
Nazirliyinin İnformasiya
Cəmiyyətinin İnkişafı
şöbəsinin rəisi Rüfət Gülməmmədovun
mətbuata verdiyi açıqlamasına
görə, xüsusi iqtisadi
zonaların yaradılması informasiya kommunikasiya texnoloqiyaları sahəsində kiçik və orta sahibkarlıqla məşğul olanlar üçün münbit şəraitin yaradılması ilə nəticələnər.
Beləliklə bu sahibkarlar
öz işlərini genişləndirərək,
böyük vergi ödəyicisinə çevrilə bilər. Bundan başqa, xarici İKT şirkətləri investisiya qoyuluşunu artıra bilər.
İKT
sahəsində xüsusi
iqtisadi zonaların yaradılması dünyanın
məşhur informasiya
texnologiyaları şirkətlərinin
ölkəmizə sərmayə
yatırmağa stimullaşdıra
bilər. Bu da yerli işçilərin informasiya texnologiyası sahəsində xarici təcrübənin öyrənilməsi
baxımından faydalı
ola bilər.
Elmidar
Ədalət.- 2009.- 13
iyun.- S. 5.