HƏSƏNQULUNUN XORUZU
(Ulu Mirzə Cəlil, bağışla, səndən
sonra əlimizə qələm alırıq)
Srağagün Həsənqulunun
xoruzu bərk əsəbiləşib ki, nə qədər hər
səhər gözümüzü açıb görəcəyik
ki, yenə bu çadır şəhərciyindəyik? Belə
səhərlər day məni boğaza yığıb.
Acıqnan üzümüzə açılacaq səhər
banlamayacam, qoymayacam səhər açılsın və bir də
deyir ki, duxu var şəhərcikdə hər hansı
başqa bir xoruz banlasın? Bu sözləri deyə-deyə təkəş-təkəş
başlayır şəhərciyin adsız küçələrində
var-gəl edib xoruzlanmağa. Həsənqulunun qohum-əqrəbası
da, kəndçiləri də inanmayıblar ki, bəyin xoruzu
belə bir qələt iş görə. Lakin axşama
yaxın görürlər ki, məsələ alayı
cürdü, deyəsən xoruzun xoruzluğu tutub. Deyəsən
bu dəfə banlamayacaq və camaatı səhərsiz qoyacaq.
Camaatın da səhər bir sürü işi var.
Şər
qarışanda yığışıb gəldilər Həsənqulunun
çadır iqamətgahına. Həsənqulunun heç nədən
xəbəri yox idi. Teksun yağında iki yumurtanın
qayğanağını yeyib "Səs" qəzetində
İsa Qəmbərin eninə-boyuna çəkilmiş
göyçək məqaləni ləzzətlə oxumuş,
az qala dadı damağından getmiş kərə
yağı kimi bu məqalə canına yayılmış və
ləzzətlə də qırx eşşəyi
sağına gələn kişi kimi uzanıb kefnən
yatmışdı. Və yuxusunda görürdü ki, Topxanada
Armud ağacının kölgəsində əmlik ətindən
kabab çəkir. Və gördü ki, vaxtilə evlərində
dülgərlik eləmiş Aşot da yazıq-yazıq...
Səs-küyə
ayıldı. Gördü içəri adamla doludu. Əvvəl-əvvəl
elə bildi onun tasrağagün "Ədalət"də dərc
olunmuş məqaləsinə görə camaat onun
çadırının qarşısında piket keçirir.
Qorxdu. Yığışıb burdan da qovarlar, qalar düzdə.
Əmisi oğlu yeridi irəli.
- Sənin xoruzun...
- Nə xoruz, ə? Mənim
xoruzuma sataşanın belə...
- Ağlın itirib.
Qalxıb
çıxdı bayıra. Və məsələdən hali
olub dedi, ürəyinizi sıxmayın, qələt eləyir,
tutun gətirin bəri. Onu elə banladım ki, səsinə
ermənilər də diksinsin. Töküldülər şəhərciyin
adsız küçələrinə. Xoruz özünü ha
ora vurdu, ha özünü bura vurdu, canını qurtara bilmədi.
Tutub gətirdilər Həsənqulunun hüzuruna. Həsənqulu
xoruzun başına yüngül bir şapalaq çaldı,
xoruz başını çəkdi qoltuğunun altına.
- Ə, petux, o nə qələtdi
eləmisən?
Xoruz cavab vermədi. Həsənqulu
ha dedi, xoruzdan səs çıxmadı. Camaat Həsənqulunu
qınadı:
- Ə, sən öz
xoruzunun da dilini bilmirsən.
Həsənqulu:
- Görün şəhərcikdə
xoruz dili bilən varmı?
Şəhərciyi ələk-vələk
elədilər, amma xoruz dili bilən tapılmadı.
- Ə, bu boyda şəhərcikdə
xoruz dili bilən bir xoruz, tfu... adam tapılmadı, -deyə Həsənqulu
əsəbiləşdi.
Əmisi oğlu:
- Nə
bağırırsan, burdakılar Süleyman peyğəmbər
deyillər ha. Evdə bişməyib, qonşudan gəlməyib.
Xoruz sənindi, canın çıxsın özün birtəhər
danış.
Kimsə dedi ki,
qaçqınlıqdan qabaq toyuqçuluq fermasında işləmişəm,
toyuq dili bilirəm. Yer-yerdən üstünə
bağırdılar:
- Kəs səsini, toyuq
oğlu toyuq. Toyuq dilini nənəm də bilir.
Həsənqulu
çöməlib oturdu xoruzun qabağında, başladı
yalvarmağa:
- Saa qurban olum, ay xoruz, dədəm-nənəm
saa qurban. Bu camaata
yazığın gəlsin.
Amma xoruz cavab vermək
əvəzinə başladı maddım-maddım Həsənqulunun
üzünə baxmağa. Qabağına arpa tökdülər,
amma xeyri olmadı. Kimsə snikers tapıb gətirdi, xeyri
olmadı. Şəhərcikdəki ən gözəl fərəni
gətirdilər, gözünün ucu ilə də baxmadı.
Həsənqulu gedib
içəridən bir
çörək bıçağı
gətirdi, başladı
xoruzun gözünün
qabağında oynatmağa.
Yenə xeyri olmadı. İstədi boğazını üzsün,
qoymadılar ki, bəs o biri
xoruzlar?
- Hamısını kəsək.
- Bəs onda toyuqlar necə
olacaq?
Bir ağsaqqal
dedi:
- Yaman da ağıllısınız,
toyuq cəhənnəm,
hamısını kəssəniz
bəs kim
banlayacaq? Mən? Sən? Yoxsa nənən?
Həsənqulu yenə
başladı xoruza yalvarmağa. Amma çifayda? Kimsə dedi ki, gedək
o biri şəhərcikdən
bir xoruz gətirək. Dedilər, bizə fikir
vermə, xoruz xoruzun ayağını basmaz. Kimi dedi, müsavatçılar
yoldan çıxarıb,
kimi dedi AMİP - çilər. Kimsə də dedi ki,
o gün cəbhəçilər
buralarda fırlanırdı.
Əmisi oğlu da az qaldı Həsənqulunu boğa ki, günah
səndədi, bütün
günü müxalifət
qəzetləri oxuyursan.
Həsənqulu da girdi içəri, "Səs" qəzetini gətirib soxdu əmisi oğlunun gözünə:
- Ə, bu müxalifət
qəzetidi?!
Bir ağsaqqal
çıxdı qabağa:
- Ə, bir-birinizi
qırmayın. Səhərin açılmasına az
qalıb, bir tədbir tökün.
Bəli, səhərin
açılma vaxtı çatırdı. Günəş
üfüqdə görünmüşdü. Bu vaxt kimsə
dedi ki, bir uşaq tanıyır, o xoruz dili bilir. Uşağı
axtarıb tapdılar. Zorla yuxudan oyadıb, sürüyüb gətirdilər
Həsənqulunun çadırının
qabağındakı mərəkəyə. Uşaq qorxudan
sarılarını udmuş əmiləri yuxulu-yuxulu bir
süzdü, sonra xoruza nəsə dedi. Xoruz
sıçradı uşağın qucağına.
Camaatın üzünə bir sevinc gəldi. Uşaq
soruşdu ki, niyə banlamırsan? Dedi, kef mənimdi.
Özüm bilərəm. Camaat soruşdu ki, o sənə nə
deyir? Uşaq işarə elədi ki, susun, mən qonuşuram.
Uşaq xoruzdan xahiş elədi ki, uşaqların xətrinə
banlasın. Xoruz bir şərtlə razı oldu ki, bura
yığışan əmilər bir-iki ağız
banlasınlar.
Camaat:
- Ə, bir de görək nə deyir.
- Deyir ki, bir-iki ağız
banlayın, o da banlasın.
Kimsə dedi ki, ə, vallah, bu bizi dolayır.
Xoruz bu sözü deyənə necə tərs-tərs baxdısa yazığın rəngi
ağardı. Həsənqulu
keçdi hamının
ortasına, dirijor kimi əllərini qaldırıb havaya:
- Mən işarə edən
kimi hamınız bir ağızdan...
Özünü
toparladı, sonra dirijor kimi başladı ban üstündə
əllərini yelləməyə. Bir banhaban düşdü
ki, gəl görəsən.
Xoruz uğunub getdi.
Uşağa dedi ki, ə, bunlar banlaya bilmirlər ki?! Sonra
ayağının birini irəli qoydu, birini geri qoydu, bir gərnəşdi,
qanadlarını çırpdı, boğazını
uzatdı qabağa, əda ilə boğazını irəli
uzadıb başladı:
- QUQQULUQUUUU...
Həsənqulunun
xoruzunun səsini eşitcək şəhərcikdəki
bütün xoruzlar verdilər səs-səsə. Şarap...
Şarappıltı ilə günəş üfüqdən
doğdu. Bu onu qucaqladı, o bunu qucaqladı, kimsə
papağını göyə atdı, kimsə də sevinclə
papağını yerə vurdu. Həsənqulu da xoruzu
basdı bağrına, març o üzündən, març
bu üzündən. Dedi ki, şəklini çəkib
göndərəcəm Aqil Abbasa, qoy qəzetində çap
eləsin, hamı səni tanısın.
Yer-yerdən
düşdülər üstünə:
- Ə, nə qəzet,
nə şəkil? Səhər birdən yenə tərsliyi
tutar...
Hamı
gözünü zillədi Həsənquluya. Həsənqulu
xoruzu saxlamışdı Novruzda Fatmanisəgilə
bayramlıq göndərə, amma gördü ayrı əlac
yoxdu. Uşaq da hiss elədi ki, xoruz əldən gedir. Qəfildən
xoruzu Həsənqulunun əlindən qapdı və
ildırım kimi götürüldü. Hamı düşdü
uşağın dalınca, Həsənquludan başqa. Deyəsən
ürəyindən oldu.
Heç kəs
ağzını açıb göyə, filana baxmasın.
Göydən alma-filan düşən deyil.
Aqil ABBAS
Ədalət.- 2009.- 20 mart.- S.11.