Ümumi pərakəndə dövriyyəsi artıb

Cari ilin yanvar-aprel aylarında ərzaq məhsullarına təlabat iki dəfə çox olub

Azərbaycanda 2009-cu ilin yanvar-aprel aylarında 3 670,6 mln. manat həcmində pərakəndə əmtəə dövriyyəsi müşahidə olunub ki, bunun da 2 437,1 mln. manatı ərzaq, 1 232,9 mln. manatı isə qeyri-ərzaq malların payına düşür. Dövlət Statistika Komitəsindən verilən məlumatına görə, ötən ilin yanvar-apreli ilə müqayisədə bu ilin analoji dövründə ümumi pərakəndə dövriyyəsi (mütləq qiymətlərdə) 15,2% artıb. Ərzaq malları üzrə ticarətdə bu artım 17,6%, qeyri-ərzaq malları üzrə ticarətdə isə 10,8% təşkil edib.

Beləliklə, cari ilin yanvar-aprel ayları ərzində əhali tərəfindən təxminən iki dəfə çox ərzaq malları alınıb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, ərzaq məhsulları ilə ticarət qeyri-ərzaq məhsulları üzrə ticarəti ötən ilin ilk dörd ayında 1,9 dəfə, bütün ötən il ərzində isə 1,8 dəfə üstələyib. Bu göstəricilər Azərbaycanda əhali tərəfindən ərzaq və qeyri-ərzaq malların alınması nisbətinin ənənəvi olduğunu əks etdirir.

Qeyd edək ki, istehlak səbətinin strukturunda ərzaq mallarının bu dərəcədə olması, yəni 66%-dən çoxunu təşkil etməsi makroiqtisadi baxımından mənfi göstəricidir. Dünya praktikasında bu sahədə hər hansı universal norma və ya norma kimi qəbul olunan göstərici yoxdur, çünki o, ölkələrdən və iqtisadiyyatlardan asılı olaraq fərqlənir. Lakin ərzaq mallarının payının pərakəndə dövriyyəsinin 50%-dən çoxunu təşkil etməsi əhalinin mallar şəklində yığım qabiliyyətinin, uzunmüddətli istifadə etmə mallarının əldə etməsi qabiliyyətinin və ümumilikdə rifahın aşağı olduğunu göstərir. Bu halda əhali xərcləri daha çox ərzaq mallarına, yəni fizioloji tələbatın ödənilməsinə yönəldir.

Lakin eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, ümumi pərakəndə dövriyyəsi əhalinin nominal pul gəlirlərinin 54,5%-ni təşkil edir. DSK-nın hesablamalarına görə, gəlirlərin 68%-i son istehlaka, 10,4%-i vergilər, sosial sığorta və könüllü üzvlük haqlarının ödənilməsinə sərf edilib, 21,6%-i isə əmanətlərin və kapitalın artırılmasına yönəldilib. Yanvar-aprel aylarında əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin həcminin 1,1 mlrd. manat təşkil etdiyini nəzərə alsaq, aydın olur ki, son istehlakın təxminən 80%-i ərzaq mallarının alınmasına və xidmətlərin ödənilməsinə sərf olunur.

Ümumi pərakəndə dövriyyəsi artıb

Cari ilin yanvar-aprel aylarında ərzaq məhsullarına təlabat iki dəfə çox olub

Azərbaycanda 2009-cu ilin yanvar-aprel aylarında 3 670,6 mln. manat həcmində pərakəndə əmtəə dövriyyəsi müşahidə olunub ki, bunun da 2 437,1 mln. manatı ərzaq, 1 232,9 mln. manatı isə qeyri-ərzaq malların payına düşür. Dövlət Statistika Komitəsindən verilən məlumatına görə, ötən ilin yanvar-apreli ilə müqayisədə bu ilin analoji dövründə ümumi pərakəndə dövriyyəsi (mütləq qiymətlərdə) 15,2% artıb. Ərzaq malları üzrə ticarətdə bu artım 17,6%, qeyri-ərzaq malları üzrə ticarətdə isə 10,8% təşkil edib.

Beləliklə, cari ilin yanvar-aprel ayları ərzində əhali tərəfindən təxminən iki dəfə çox ərzaq malları alınıb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, ərzaq məhsulları ilə ticarət qeyri-ərzaq məhsulları üzrə ticarəti ötən ilin ilk dörd ayında 1,9 dəfə, bütün ötən il ərzində isə 1,8 dəfə üstələyib. Bu göstəricilər Azərbaycanda əhali tərəfindən ərzaq və qeyri-ərzaq malların alınması nisbətinin ənənəvi olduğunu əks etdirir.

Qeyd edək ki, istehlak səbətinin strukturunda ərzaq mallarının bu dərəcədə olması, yəni 66%-dən çoxunu təşkil etməsi makroiqtisadi baxımından mənfi göstəricidir. Dünya praktikasında bu sahədə hər hansı universal norma və ya norma kimi qəbul olunan göstərici yoxdur, çünki o, ölkələrdən və iqtisadiyyatlardan asılı olaraq fərqlənir. Lakin ərzaq mallarının payının pərakəndə dövriyyəsinin 50%-dən çoxunu təşkil etməsi əhalinin mallar şəklində yığım qabiliyyətinin, uzunmüddətli istifadə etmə mallarının əldə etməsi qabiliyyətinin və ümumilikdə rifahın aşağı olduğunu göstərir. Bu halda əhali xərcləri daha çox ərzaq mallarına, yəni fizioloji tələbatın ödənilməsinə yönəldir.

Lakin eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, ümumi pərakəndə dövriyyəsi əhalinin nominal pul gəlirlərinin 54,5%-ni təşkil edir. DSK-nın hesablamalarına görə, gəlirlərin 68%-i son istehlaka, 10,4%-i vergilər, sosial sığorta və könüllü üzvlük haqlarının ödənilməsinə sərf edilib, 21,6%-i isə əmanətlərin və kapitalın artırılmasına yönəldilib. Yanvar-aprel aylarında əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin həcminin 1,1 mlrd. manat təşkil etdiyini nəzərə alsaq, aydın olur ki, son istehlakın təxminən 80%-i ərzaq mallarının alınmasına və xidmətlərin ödənilməsinə sərf olunur.

Vüsal Məmmədli

Ədalət.- 2009.- 27 may.- S. 4.