Sənubər Bağırova: "Aşıq musiqisinə münasibəti dəyişmək gərəkdir"

 

Muğamı isə dünyaya tanıda bilmişik

 

Sənətşünaslıq namizədi, YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs üzrə eksperti Sənubər Bağırova hesab edir ki, aşıq musiqisinə münasibəti dəyişməyə ehtiyac var. Sənətşünasla söhbətimizə onun gördüyü işlərdən başladıq. Sənubər xanım deyir:

- 30 ildən artıqdır mən Azərbaycan xalq musiqisinin - muğamların, aşıq sənətinin öyrənilməsi və təbliğiylə məşğulam. 2002-ci ildə mən YUNESKO-nun qeyri-maddi irs sektorunun tapşırığı ilə YUNESKO-nun Dövlətlərarası Komitəsi üçün Azərbaycan muğamı üzrə fayl hazırladım və 2003-cü ildə muğam YUNESKO-nun "bəşəriyyətin şifahi və qeyri-maddi mədəni irsinin şah əsərləri" siyahısına daxil edildi. Onu da qeyd edim ki, YUNESKO-ya muğam sənətinə dair elmi materialları təqdim etmək üçün mənim cəmi 4 həftə vaxtım vardı və mən bu müddət ərzində səhər 8-dən, gecə 4-ə qədər kompüter önündə namizədlik faylını hazırlayırdım. Amma əməyim heçə getmədi və muğam YUNESKO-nun siyahısına düşdü.

2008-ci ildə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin tapşırığı ilə yenə də YUNESKO-nun Dövlətlərarası Komitəsi üçün Azərbaycan aşıq sənəti üzrə Fayl hazırladım, bu iş də uğurla nəticələndi. 2009-cu ildə aşıq sənəti YUNESKO-nun Təmsiledici siyahısına daxil edildi. Aşıq sənəti üzrə Faylın hazırlığı ərəfəsində görülən tədbirlər çərçivəsində Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təklifi ilə mən 2008-ci ildə aşıq sənətinin çağdaş problemlərinin ictimai müzakirəsi üçün "dəyirmi masa" təklif etdim, eləcə də Azərbaycan aşıqlarının Beşinci Qurultayının keçirilməsində iştirak etdim.

Elmi fəaliyyətimin illəri ərzində mən muğam və aşıq sənəti üzrə yerli və xarici nəşrlərdə onlarca iş dərc etdirmişəm, "Azərbaycan muğamı" adlı ikicildlik kitabımı çapdan buraxmış, dəfələrlə nüfuzlu beynəlxalq simpoziumlar və konqreslərdə elmi məruzələrdə çıxış etmiş, eləcə də xarici universitetlərdə (ABŞ, Böyük Britaniya, Tayvan) Azərbaycan musiqisi üzrə mühazirələr oxumuşam. 2009-cu ildə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təklifiylə mən "Muğam aləmi" Birinci Beynəlxalq Bakı festivalının təşkilində elmi simpoziumun koordinatoru kimi iştirak edərək, Simpoziumun elmi mövzusunu və proqramını tərtib etdim və dünyanın 40-a yaxın ən tanınmış alimlərini, musiqi jurnalistlərini və menecerlərini bu simpoziumda iştiraka cəlb etdim. Mənim təklifim və iştirakımla BBC radio korporasiyası 2007 və 2008-ci illərdə London radiosunda Azərbaycan xalq musiqisi haqqında ingilis dilində səslənən üç 60 dəqiqəlik veriliş hazırlamışdır. 2008-ci ildən 2010-cu ilədək mən Böyük Britaniyada və Avstraliyada muğam yazılarını daşıyan iki kompakt disk, Parisdə isə aşıq musiqisi antologiyası buraxmışam.

Mənim təşəbbüsüm və rəhbərliyimlə 2009 və 2010-cu illərdə Parisdə Azərbaycan aşıqlarının konsertləri keçirilmişdir. Mən dəfələrlə xarici alimlər, musiqiçilər və prodüserlərlə öz professional əlaqələrimdən istifadə edərək, Azərbaycan musiqiçilərinin xaricdə konsertlərini, eləcə də onların Böyük Britaniya, ABŞ, Almaniya, Fransa, Avstraliya, Yeni Zelandiya və dünyanın digər ölkələrində nüfuzlu beynəlxalq festivallarda iştirakını təşkil etmişəm.

- Muğam musiqimiz haqqında fikirlərinizi öyrənmək bizə maraqlı olardı...

- Bir dəfə mənə sual vermişdilər ki, siz necə sübut edə bilərsiz ki, muğam sırf Azərbaycan musiqisidir, axı İranda və bir sıra ölkələrdə də muğamlar oxunur və bu musiqi onlarda da mövcuddur. Mən bu suala cavab verdim ki, hər bir xalqın öz dili olduğu kimi, musiqidə də hər xalqın öz dili, öz obrazlar aləmi və emosional təbiəti var.

Muğam unikal, ilahi musiqidir, ciddi, klassik sənətdir; o, yüksək mənəviyyat daşıyır. Bu ilahiliyi özünün daxilində açmaq, başqalarına çatdırmaq hər kəsə nəsib olmur. Necə atalar sözündə deyilir "Hər oxuyan Molla Pənah olmaz", düşünürəm ki, eləcə də hər muğam ifaçısı əsl sənətkar sayıla bilməz. İndi çoxları düşünürlər ki, xanəndə zil səslə oxuyanda və xeyli zəngulə vuranda, yaxşı xanəndədir. İfaçılıq sənətinin inkişafı, onun inkişafı, onun professional səviyyəsi dinləyici kütləsinin bədii zövqü və tələbləri ilə sıx bağlıdır. Tələbkar auditoriya səviyyəli sənətkarların yetişməsinə bais olur. Təsadüfi deyil ki, bizim sənətkar-ifaçılarımız xaricdə konsert verməyə üstünlük verirlər.

1922-1923-cü illərdə Üzeyir Hacıbəylinin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə muğam tədrisi sisteminin təməli qoyulmuşdu. İndi bizim muğam ifaçılarımızın həm not savadı, həm də musiqinin tarixindən və nəzəriyyəsindən xəbərləri var. Bu yaxınlarda musiqiçilərimiz Avstraliyada festivalda iştirak etdilər və orada bir tədbirdə notla çalmaq lazım deyildi. Mən fəxrlə müşahidə edirdim ki, bizim muğam ifaçılarımız xarici musiqiçilər arasında səviyyəli, savadlı musiqiçilər kimi xoş təsir bağışladılar.

- Bəs aşıq sənəti?..

- Aşıq musiqisinin də YUNESKO siyahısına salınması bizim üçün çox vacib idi. Fəqət bu gün aşıq sənətində vəziyyət elə də yaxşı deyil. Doğrudur, aşıq sənəti xalq tərəfindən hədsiz sevilir. Bizim aşıqlarımız çox istedadlıdır və onların xaricdə - İranda, Tərkiyədə, Avropada, Amerikadakı çıxışları həmişə bəyənilir, uğurla nəticələnir. Lakin bu sənətin bir sıra problemləri var. Aşıqların ümumi savad səviyyəsi və peşəkar musiqi təhsili zəifdir. Onların musiqi təhsili hələ sistem xarakteri almamışdır. Burada köklü islahatlara ehtiyac var. Aşıqların əksəriyyəti işsizdir. Yaşlı nəslin maddi durumu yaxşı deyil.

Ümidvaram ki, aşıq sənətinin YUNESKO siyahısına düşməsi onun inkişafına müsbət təsir göstərəcək və yenidən çiçəklənməsinə təkan verəcək.

 

 

 Sevinc İsmayıl

 

 Ayna.- 2010.- 12 iyun.- S.19.