Oqtay Mirqasımov: "Özəl filmlər zövqümə cavab vermir"

Amma kütləyə qarşı da çıxa bilmir

"Yerli kino səsyazma avadanlıqları günün tələblərinə cavab vermir. Bunlar o qədər köhnəlib ki, işləmək mümkün deyil. Bu səbəbdən kinonun bəzi işlərini ölkədən kənarda aparmaq məcburiyyətindəyik. Çalışdığımız stereosistem bir qədər zaman aparan prosesdir. Mənim ekranlaşdırdığım sonuncu "Günaydın, mələyim" filmindəki rolların iştirakçılarının səsləri burada yazılıb və xaricdə səhnələrə görə uyğunlaşdırılıb. Çünki 50 nəfər aktyor heyətini xaricə aparmaq mümkün deyildi. Kinoda hələ də bu kimi problemlər tam həllini tapmayıb" - bu sözləri kinorejissor Oqtay Mirqasımov deyir.

Kinorejissor Azərbaycanda film çəkməyi çox çətin proses bilir. Bunun da başlıca səbəbi məlum avadanlıq məsələsidir. Xaricdə isə bu proses asan başa gəlir. O.Mirqasımov bütün problemlərin həllini tapacağına ümid edir:

"Fikrimcə, proses eyni zamanda kadrların yetişdirilməsi üzərində davam etdirilməlidir. Çünki yeni avadanlığı köhnə təcrübə ilə işlətmək olmaz. Bunun da öz məktəbi var. Onu da əlavə edim ki, xaricdəkiləri bizimkilərdən həm peşəkarlıq, həm də bunun müqabilində qazandıqları məvacib fərqləndirir. "Günaydın, mələyim"i səsləndirmə prosesində bir dəfə də olsun "yox, mümkün deyil" ifadəsini eşitmədim. İş prosesi zamanı nümunəvi kadrlar gördüm.

Düşünürəm ki, bizdə texnika ilə işləyən kadrları, assistentlərm, inzibatçıları Rusiya və digər ölkələrə təcrübə kurslarına göndərməyə ehtiyac var. Biz durğunluq illərində çox şeyi itirdik. Sovetlər Birliyi dağılandan sonra kadrların çoxu kinonu, hətta Azərbaycanı tərk etdi. Bəziləri dünyasını, bəziləri peşəsini dəyişdi. Gənclər daha çox telekanallara meyil göstərməyə başladılar. Hələ klip çəkənləri demirəm. Bu, ayrıca bir dramdır. Böyük yaradıcı planlarla sənətə gələn gənc kadrların əksəriyyəti bir neçə ildən sonra arzusunu kiçik klip kadrları səviyyəsində məhdudlaşdırmaq məcburiyyətində qaldılar".

Söhbətin davamında özəl filmlərin keyfiyyətinə toxunan Oqtay Mirqasımov bildirdi ki, bu adda ekrana çıxarılan filmlər onun zövqünə cavab vermir. Kinorejissorun fikrincə, mövzunu faciəyə çevirən məqamlardan biri də müğənnilərin kinoya meyil göstərməsidir. Onun fikrincə, qeyri-peşəkarın özünü böyük ekran işində sınaması və sonradan aktrisa adlandırılması acı gülüş doğurur. Bugünkü özəl filmlərin rejissor imzası altında hansı adların yazılması isə həmsöhbətimi daha çox narahat edən məqamlardandır:

"Özəl filmləri yaradan insanlara sadə bir sualla yanaşmaq istəyərdim. Onların kinodakı inkişaf prosesi harada keçib? Eyni zamanda qeyd etmək istəyirəm ki, məsuliyyət yükünü televiziya əməkdaşları da daşıyırlar. Çünki istənilən özəl film çox asanlıqla ekrana yol tapa bilir və insanların evinə qonaq olur. Ümumiyyətlə, televiziya işçiləri zövq məsələsini düşünürlər, yoxsa yox? Əgər düşünürlərsə və bu filmlər televiziyanın iqtisadi marağına cavab verirsə, onda bundan da böyük səbəbkar var. O da kütlədir. Əgər reytinq göstəricisi bu cür filmlərin üzərində köklənibsə, biz adi sözlərlə heç nə edə bilməyəcəyik. O zaman daha ciddi düşünməli və gələcəyin tamaşaçısını hansı meyarlar üzərində tərbiyə etməyin yollarını aramalıyıq. Çünki "Oqtay Mirqasımov bu cür filmlərə baxmır, hətta baxanda ürəyi bulanır" deməsi heç nəyi həll edə bilməz. Mən kütləyə qarşı çıxa bilmərəm".

Oqtay Mirqasımovun son fikirləri ilə bağlı daha bir kino xadiminin mövqeyini öyrənmək istədik. Kinorejissor Eldar Quliyev öncə vurğuladı ki, istənilən sənət işinə tamaşaçı qiymət verir. Sənətçinin həmkarı haqqında və ya onun yaradıcılıq işi barədə söz söyləməsi nəticə deyil. Əgər filmi tamaşaçı qəbul edirsə, deməli, onun haqqında yaxşı sözlər danışmaq olar:

"Ümumiyətlə isə, özəl filmlərin çəkilməsinin əleyhinə deyiləm. Amma kiminsə ideal film çəkə biləcəyi barədə proqnoz verməsinə heç vaxt inanmaram. Əgər belə bir fikrə düşən olsa, çox təəssüflənərəm. Çünki çəkiləcək filmin hansı sonluqla tamamlanacağını əvvəlcədən deyə bilmərik".

Bütün dünyada özəl filmlərə marağın olduğunu vurğulayan kinorejissor bunun Azərbaycan üçün də vacib amil olduğunu söylədi. Eldar müəllimin fikrincə, kadr məsələsi filmlərin keyfiyyətinə təsir göstərir:

"Bizdə prodüser anlayışı hələ də yerini tapmayıb. Prodüser pul paylayan kimi başa düşülür. Əslində isə bu peşənin daşıyıcısı önəmli vəsilədir, yəni filmin rəhbəri sayılır. Tamaşaçının nəyi istədiyini prodüser bilir və bu xətt üzrə də filmini çəkir. Lakin dünənki və bugünkü kadrların çoxu yerlərini bilmirlər. Əvvəllər film çəkməzdən öncə həvəskar tamaşaçılarla görüş keçirir, onların mövqeyini əvvəlcədən öyrənməyə çalışırdıq. Əksər filmlər tamaşaçı marağı üzərində çəkilib. Lakin indi ənənələr dəyişib. Rejissoru tamaşaçı fikri maraqlandırmır. Misal çəkim, əgər "Arşın mal alan" filmini tamaşaçı qəbul etməsəydi, bu günə qədər sevilməzdi. Lakin indiki kadrlar bir-birinin işini tərifləməklə məşğuldurlar, işin çəkisi barədə düşünmürlər".

"Köhnə ənənələrin bərpası nə dərəcədə mümkündür?" sualını cavablandıran həmsöhbətim öncə bunları söylədi:

"Əvvəlcə əyalətdəki kinoteatrlar bərpa olunmalıdır. Bu, günümüzün ən aktual problemi olaraq qalmaqdadır. Film tamaşaçıya nümayiş etdirilmək üçün çəkilir. Lakin əyalətdəki tamaşaçılar bu şansdan bir qədər məhrumdurlar. Düzdür, özəl filmlər bir həftədən sonra telekanallarda nümayişə çıxarılır. Lakin mən bunu düzgün addım hesab etmirəm. Çünki film əvvəlcə kinoteatrların ixtiyarına verilməlidir. Biz bu ənənələrlə filmin yayımını təşkil etmişik. Əvvəlcə əyalətdəki kinoteatrları gəzirdik. Filmin nümayişindən sonra tamaşaçılarla görüş keçirib, onların mövqeyini öyrənirdik. Bir müddətdən sonra film teleekrana çıxarılırdı.

Bir neçə dəfə məsələ qaldırmışıq ki, əyalətlərdə fəaliyyətini donduran kinoteatrlar bərpa olunsun. Diqqət yetirsək, görərik ki, Türkiyə, Rusiya, Gürcüstan kimi yerlərdə teatrların sayı gün-gündən artır. İnsanlar mədəni həyata can atırlar. Bizdə isə əksinə, mədəniyyət ocaqlarının qapıları bağlanır. Əvəzində isə şadlıq evlərinin sayı artır. Bunun günahkarı dövlət deyil. Dövlət özü də kinoteatrların çox olmasının arzusundadır. Sadəcə, bəzi imkanlı insanlar əyalətdəki mədəniyyət ocaqlarının sayını artırmağa maraq göstərməlidirlər, bu halda dövlət ona yardımçı olacaq".

Z.Rəhimqızı

Ayna.- 2010.- 19 iyun.- S.20.