Siğə. XXI yüzil...

Geriyə, gələcəyə doğru!

Bəzi dini mülahizələri əsas götürərək siğə, muta və müvəqqəti kəbin kimi tanınan qondarma "izdivac" təzahürləri, deyəsən, bir əsrlik fəsilədən sonra yenidən boy verir.

"Of! Hardasan, ay Sovet hökuməti?"

Bu sözləri bir ağsaqqal məscid önünə yığılmış əli təsbehli, nəyi isə kəskin müzakirə edən saqqallı gəncləri süzərək söylədi.

"Bir neçə il əvvəl dul bir qadınla yaxın münasibətdə idim və qərara gəldim ki, onunla müvəqqəti siğə kəsdirim. Siğənin müddəti bunu edənin istəyindən asılı olduğu üçün mən hər dəfə bu müddəti 1 illik təyin edirdim" - deyə Fariz Məmmədov adlı şəxs indiyəcən baş vurduğu siğə münasibətlərindən danışdı.

Özünü imanlı bir şəxs adlandıran Fariz deyir ki, bu günə kimi iki ərsiz qadınla fərqli müddətlərdə belə "müvəqqəti kəbini" olub.

"Siğənin müddəti bir neçə illik, aylıq, hətta bir günlük və ya bir neçə saatlıq da ola bilər və bu izdivac yalnız hər iki şəxsin özünün iştirakı ilə bağlanmaqla müvəqqəti kəbin sayılır. Yəni xüsusən namaz qılan kişi və qadınlar üçün zina, günah olmasın deyə, belə yaxın münasibətləri bir növ rəsmiləşdiririk. Mən siğə etdiyim hər bir qadının mehrini lazımınca ödəmişəm" - deyə müsahib hərəkətlərini "əsaslandırır".

Fariz siğə üçün xüsusi dua yazılmasının vacibliyini və belə bir duanı məscidə (Şah Abbas) namaz qılmağa gələn yoldaşlarından aldığını bildirir.

"Belə bir duanı qadınlar da ala bilərmi?" sualına isə müsahibim: "Siz özünüz orada namaz qılan qadınlardan bunu çox rahatlıqla əldə edə bilərsiniz" - deyə cavab verdi, hətta Fariz özünün Qeyd-muta (siğə) duasının əlyazma formasını bizim üçün də gətirdi.

Siğəyə meyil çoxdur?

Sözügedən məsələ haqda şiə və sünni cərəyanlar arasında fikir ayrılığı mövcuddur. Şiələr özlərinin təqlid etdikləri alimlərin fikrinə əsaslanaraq deyirlər ki, muta nikahı islamda qəbul olunandır. Sünniməzhəb müsəlmanlar isə bunu qəti inkar edirlər.

Şahsevənlər Məscidinin imamı Hacı İlham deyir ki, hazırda Gəncə şəhərində müvəqqəti nikah kimi anlaşılan siğəyə meyil edənlər çoxdur:

"Heç kimə sirr deyil ki, "Belə işlər birbaşa şəhərin nüfuzlu dindarlarının əli ilə görülür. Hansı ki, buna "müvəqqəti kəbin" adı qoymaqla qadınları da günaha cəlb edirlər. Şiə alimləri Qurandakı Ən-Nisa (Qadınlar) surəsinin 24-cü ayəsinin sonuncu bəndinə (İstifadə (muta) etdiyiniz qadınların mehrlərini lazımi qaydada verin! Mehr müəyyən edildikdən sonra aranızda razılaşdığınız şeydən ötrü sizə heç bir günah yazılmaz. Həqiqətən, Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!) istinad edərək muta nikahına haqq qazandırırlar. Lakin onlar bu ayənin əvvəlki bəndlərini bir növ diqqətdən yayındırırlar: (Cihad vaxtı əsir olaraq) sahib olduğunuz (cariyələr) müstəsna olmaqla, ərli qadınları almaq Allahın yazısı (hökmü) ilə sizə (haram edildi).

Bunlardan başqaları isə namusla (iffətlə), zinakarlığa yol vermədən, mallarınızı sərf edərək evlənmək üçün sizə halal edildi. Ən-Nisa surəsi, 24-cü ayə".

Bəs görəsən şəhər məscidlərində dindarlar necə, belə siğələrin bağlanması üçün müraciətləri qəbul edirlərmi?

Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin məlumatına görə, Gəncə şəhərində rəsmi olaraq 6 məscid (Şah Abbas (Cümə), Qazaxlar, Şahsevənlər, Qırıxlı, Həzrəti Zeynəb və Fatimeyi-Zəhra) fəaliyyət göstərir.

Camelərin imamları bildirdilər ki, onların ibadətgahında dini nikah kəsilir, şəhadətnamə verilir, lakin müvəqqəti kəbin (siğə) olunmur. Deyilənlərin səmimiliyinə inanıb üz tutduq şəhərin mərkəzi məscidi sayılan və dini idarəçiliyin yerləşdiyi Şah Abbas (Cümə) Camesinə. Şəhərin axundu Hacı İskəndər onların dini idarəsində heç bir kəsə müvəqqəti kəbinin kəsilmədiyini, ümumiyyətlə, burada belə hallara yol verilmədiyini söylədi.

"Əlbəttə, siğə etmək dində qadağan olunmayıb, sadəcə onun özünün də müəyyən şərtləri var.

Lakin nə mən, nə də burda çalışan digər din xadimləri muta nikahı etmirik. Buraya yüzlərlə adam gəlir, onların nə işlə məşğul olmalarına biz cavabdeh deyilik, yalnız öz gördüyümüz işlərə cavab veririk".

Bu işi "düzüb-qoşanlar" varmış

Amma son illər Gəncə şəhərində gəzən söz-söhbətlər bu eşitdiklərimizin əksini deyirdi. Biz bu məsələləri yoxlamaq üçün "kəşfiyyata" yollanmaq qərarına gəldik.

Öyrəndik ki, şəhərdə bu işləri "düzüb-qoşan" adamlar mövcuddur.

Əvvəlcədən tanıdığımız, Ruziyyə (ad dəyişdirilib) adlı qadınla görüşdük. Söhbətdən bəlli oldu ki, onun həyat yoldaşı bir neçə il olar dünyasını dəyişib, bir övladla dul qalıb. Bir müddət sonra subay bir şəxslə yaxınlığı olub və bu şəxslə əvvəlcə siğə kəsdirmək istəsə də, sonra bu fikirdən vaz keçib:

"Mən hətta siğə haqda məlumat almaq üçün məscidə gedib ora gələn qadınlarla görüşdüm. Onlar da mənə əvvələn məscidin həyətində dini ədəbiyyat və ləvazimat satılan köşkdən bir "siğə duası" almağımı məsləhət vermişdilər. Lakin yaxın qohumlarımdan biri mənə bu hərəkətin nə demək olduğunu, onun müvəqqəti və qeyri-ciddi münasibət olduğunu başa saldı. Əslində belə şeylər münasibətlərin müvəqqəti olacağına eyham vurur. Belə anlaşılır ki, kiminsə xoşuna gələcəm və məni bir neçə günlük siğə edəcək, sonra lazım olmayan vaxt çıxıb gedəcək. Belə qeyri-ciddi yaxınlığı mən qəbul etmirəm. Bundan sonra mən belə şeylərə nifrət etdim. Və heç vaxt nə muta nikahına, nə də dini kəbin kəsdirməyə meyilli oldum. İndiyəcən də biz həmin şəxslə çox mehriban, xoşbəxtik" - deyə müsahibim qeyd etdi.

Ruziyyə deyir ki, siğə edənlər və bunu islamda doğru yol kimi qələmə verib digər şəxslərə də məsləhət görənlər Şah Abbas məscidinə tez-tez gəlirlər. Bizi maraqlandıran suallara cavab ala bilməyimiz üçün o, bizə belə şəxslərdən birinin telefon nömrəsini verdi.

Obraza girməli olduq

Sevda xanım (ad şərtidir) deyilən həmin qadınla görüşməyə çox asan müvəffəq olduq. Ondan deyilənlərin nə dərəcədə həqiqətə uyğun olmasını öyrənmək üçün, necə deyərlər, obraza girməli olduq. Onunla söhbətimizdə bizi həm təəccübləndirən, həm də bizdə ikrah doğuran hisslər yaşadıq. Əvvəl mənimlə bu barədə söhbət etməyə ehtiyat edən müsahibim sonradan obrazımın "təbiiliyini" görüb, ürəyini açdı.

Mən ona guya dul olduğumu və həyatımda subay bir oğlanla yaxın münasibətdə olduğumu, həmin oğlanın isə namaz əhli olduğundan bu münasibəti qanuni şəklə salmaq üçün mənə siğə nikahı təklif etdiyini dedim. Bu addımın nə dərəcədə doğru olduğunu və nə etməli olduğumu soruşdum.

Sevda dedi ki, 4 ildir namaz qılır, məscidə gedir və islam qaydalarından az-çox xəbərdardır və bu "əsasla" da məsləhət verməyə girişdi:

"Sənin onunla birlikdə olmağın günah sayılmır, bəli, doğrudan da onunla siğə etdirməlisən. Hətta arzu olunandır ki, mutanı onunla yaxınlıq etdiyin gündən oxutdurasız. Bunun üçün siz birlikdə və ya oğlan özü məscidin imamına müraciət etsin (şəxsiyyət vəsiqələrinizi aparmaqla) və desin ki, "bu qadın mənim halalımdır, bizim siğəmizi oxuyun". Qiymətini dəqiq bilmirəm, hər halda çox baha deyil, amma bunu etdirməyiniz məqsədəuyğundur. Mən belə hallarla çox qarşılaşmışam, evli kişilər yaxınlıq etdikləri qadınların hamısı ilə siğə etdiriblər".

- Bəs valideynləri onu başqası ilə evləndirsə necə, bizim siğəmiz pozulmayacaqmı?

- Yox, mən özüm oxumuşam ki, islamda hər kişiyə 4 qadın düşür.

Suallarıma mənə lazım olan "qeneedici" cavabları aldıqdan sonra "bir rəfiqəmin taleyi" haqda "maraqlı" bir sual verdim.

- Mənim bir rəfiqəmin ailəsi, övladı var, lakin həyat yoldaşı bir neçə ildir Rusiyadadır. Ora getdiyi müddətdən ailəsini axtarmır, gəlmir. Hazırda həmin qadının həyatında bir şəxs var. Onların da siğə etdirməsi mümkündürmü, yəni günah sayılmaz ki?

- Yox, günah deyil, mən özüm dini kitablardan oxumuşam ki, əgər kişi 4 aydan artıq öz qadınına yaxın getmirsə, həmin qadın başqa kişi ilə siğə kəsdirə bilər. Bu "dəyərli məsləhət"i də aldıqdan sonra Sevda xanımla sağollaşıb ayrıldıq. Onunla söhbətimizdə bizi əndişələndirən məsələ, evli qadının ailəli ola-ola başqa kişi ilə siğə etdirməyinin "mümkün olması" və bunun islam qanunlarına uyğun olduğunun iddia edilməsi oldu.

Bu məsələ haqda da Şahsevənlər məscidinin imamı Hacı İlhamdan bilgi əldə etmək istədik.

İmam bildirdi ki, belə fikirlər islama tamamilə ziddir və Quranda bu haqda dəqiq fikirlər əks olunub. Hacı İlham həmçinin din alimi Əbdüləzim ibn Vədəvi Əl-Xələfinin "Quran"ın və səhih hədislərin izahı olan "İslam Fiqhi" kitabından muta nikahının haram olması haqda bizə dəqiq izahlar göstərdi.

Orada bu haqda belə deyilir: "Bu nikah müvəqqəti və ya kəsik nikah adları ilə də adlanır. Mahiyyəti isə budur ki, kişi qadınla 1 günlük, yaxud 1 həftəlik, 1 aylıq və ya bir müddətlik nikah bağlayır. Belə nikah əhli-sünnə alimlərinin fikrinə görə, yekdil olaraq haram sayılır. Hətta nikah bağlansa da, batildir".

Hacı müvafiq ayələrdən misallar göstərərək, kişilərin ailəli qadınlarla siğə olunmasının, ümumiyyətlə muta nikahının islamda günah və haram iş olduğunu bildirdi.

Dini nikah vacibdirmi?

Gəncə Şah Abbas Cümə məscidinin imamı Hacı İsgəndər deyir ki, dini idarədə 15 illik fəaliyyəti dövründə onun özünün apardığı müşahidələrə görə, dini nikaha daxil olanların sayı azalıb, ailə quran gənclər dini nikaha daxil olmağa o qədər də meyilli deyillər.

"Digər müsəlman dövlətlərində olduğu kimi, bizdə də ali və ya orta təhsil müəssisələrində dini bilgilər verilsə, onda bu kimi problemlərin qarşısı alınar. Əgər biz özümüzü müsəlman adlandırırıqsa, onda onun qaydalarına əməl etməliyik. Yəni evlənən zaman gənclərin dini nikaha daxil olması mütləqdir", - deyə vurğuladı.

Gəncə şəhər Statistika İdarəsindən verilən məlumata görə, ötən bir il ərzində şəhər üzrə 2179 nəfər, bu ilin ilk 3 ayında isə 384 nəfər rəsmi dövlət nikahına daxil olub.

Sözügedən məsciddə isə ötən bir il ərzində 257 dini kəbin kəsilib, bu ilin ilk 3 ayında isə bu rəqəm 72-dir.

Hacı İsgəndər dini nikaha daxil olmaq istəyənlərin qarşısında çox da çətin tələblərin olmadığını vurğuladı. Burada əsasən evlənmək istəyən hər iki gəncin şəxsiyyətini təsdiq edən sənəd, rəsmi nikah şəhadətnaməsi və hər iki tərəfdən ən azı 2 şahidin (valideyn və ya yaxın qohum) olmasının mütləqliyini dedi.

Hacı deyir ki, dini qayda üzrə evlənənlərə kəbin kağızı verilir və həmin sənədlərə məscidin möhürü vurulur. Bu sənəddə hər iki şəxsin adı, soyadı, atasının adı, şahidlərin adları və "məkəriyyə"lər yazılır.

"Məkəriyyə" - evlənmə hədiyyəsi deməkdir. Yəni nikah şəhadətnaməsinə evlənən şəxsin həmin münasibətlə qadına hədiyyələrinin dəyəri yazılır" - deyə müsahib qeyd etdi.

Kəbin kəsdirmək üçün xüsusi dövlət rusumunun olmadığını deyən Hacı bu iş üçün ödənilən məbləğin könüllü şəkildə olduğunu dedi. Həmçinin bildirdi ki, onlar burada kəbin kəsdirənlərin illik siyahısını Ruhani İdarəsinə və Dini Qurumlarla İş Üzrə Dövlət Komitəsinə təqdim edirlər.

Sonuncu qeyd olunan idarənin müdiri Firdovsi Kərimov deyir ki, Gəncədə dini nikahı rəsmiləşdirmək səlahiyyətinə malik 4 məscid var. Daha 2 - Həzrəti Zeynəb və Fatimeyi-Zəhra məscidləri qadın cameləri olduğu üçün onlara bu səlahiyyət verilməyib.

"Talağı yalnız Təzəpirdə geri oxuyurlar"

Bəli, "siğə" məsələsində olduğu kimi, boşanma, "talaq" haqqında da fərqli baxışlar varmış.

"Bizə talağın geri oxunması səlahiyyəti verilməyib. Əgər belə bir müraciət olarsa, tərəfimizdən məsələnin ciddiyyəti araşdırılır. Əgər fikirlər qətidisə, talağının geri oxunması üçün Bakıda Təzəpir məscidinin qazilərinə müraciət edirik. Orada həmin şəxslərin talağı geri oxunur", - deyə Hacı İsgəndər izah etdi.

Şahsevənlər camesinin imamı Hacı İlham isə deyir ki, talağın verilməsi və ya onun geri oxunması kimi fikirlər tamamilə yanlışdır. Bunun üçün kimlərəsə müraciət etməyə ehtiyac yoxdur.

"İslamda kəbinli qadını ilə boşanmaq istəyən kişinin qarşısına bir çox tələblər qoyulur, yalnız həmin tələbləri yerinə yetirmək iqtidarında olan kişi 3 dəfə "talaq" deməklə qadınından boşanmış hesab olunur. Quranın Ən Nisa və Ət-Talaq surələrində bu məsələ ilə bağlı geniş açıqlamalar var" - deyə bu müsahibimiz də izah edir.

Doğrusu, uşaqlıqdan bəri M.Ə.Sabir, M.F.Axundov kimi vaxtilə xalqı cəhalətdən ayırmaq istəyən görkəmli maarifçilərimizin əsərlərindən köhnəliyin və qaraguruhun simvolları kimi tanıdığımız "siğə", "başlıq", "talaq" və s. bu kimi sözlərin günümüzdə "xortlayıb" üzə çıxması, şübhəsiz, müasir və ədalətli cəmiyyət tərəfdarlarını sevindirə bilməz. Hətta bu təzahürləri çox da uzaq olmayan sovet dövrü qaydaları ilə müqayisə baxımından qiymətləndirən məşhur bir filmin adı yada düşür. "Geriyə, gələcəyə doğru".

Aytən ƏLƏKBƏROVA

Ayna.- 2010.- 8 may.- S.16.