Gözde Kılıç: "Xocalı soyqırımını törədənlərin cəzalandırılmasına nail olmaq məcburiyyətindəyik"

Onların dövlət səviyyəsində qarşılanması vicdanımızı yaralayır

Gözde Kılıç Yaşın Ankarada fəaliyyət göstərən 21-ci əsr Türkiyə İnstitunda Balkanlar və Kipr Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəridir. Hazırda soyqırım cinayətləri üzrə tədqiqatlar ilə bağlı doktorluq dissertasiyası üzrə çalışmalarını davam etdirməkdədir. Eyni zamanda Xocalıya Ədalət kampaniyasının Türkiyə təmsilçisidir.

Ayna: Gözdə xanım, siz Xocalıya Ədalət kampaniyasının Türkiyə təmsilçisisiniz. Kampaniyanın Türkiyə fəalliyyəti ilə bağlı qısaca məlumat verməyinizi xahiş edirəm.

G.K: Beynəlxalq hüquq normalarına görə 1992-ci ilin fevral ayında baş verənlər bir soyqırımdır. Hadisə ilə bağlı şahid ifadələri, soyqırımı hazırlamış və həyata keçirmiş ermənilərin etirafları, hadisəni yerində görən beynəlxalq jurnalistlərin qələmə aldıqları, beynəlxalq insan hüquqları təşkilatlarının sənədləri Xocalıda soyqırım olduğunu deməmizə əsas verir. Bizim məqsədimiz bütün bu dəlil və sübutlardan istifadə edərək dünya ictimaiyyətinə doğru informasiya verməkdir. Orada öldürülənlər hər şeydən əvvəl bir insandır. Dünya ictimaiyyəti, beynəlxalq qurumlar əgər insani dəyərləri əsas alırsa, bu faciəyə biganə qalmamalıdır. Xocalıda yaşananlar gizli qalmamalıdır. Burada bəşəri ləyaqət, qürur ayaqlar altında əzilmişdir. Bu faciənin Avropada, Amerikada tanıdılması çox önəmlidir. Bu faciəni Türkiyədəki insanlar da yaxından bilməli və etiraz səslərini gücləndirməlidir. Türkiyədə Xocalı ilə bağlı tədbirlərin sayı ildən-ilə artır. Biz təmsilçilik olaraq hər il ən az 10 televiziya və radio proqramı tərtib edirik.

Təxminən bir həftədir televiziya proqramlarında, konfranslarda, dəyirmi masa toplantılarında iştirak edirik. Milli mübarizə illərindən əvvəl və sonra Balkanlarda, Giritdə, Rodosda, Anadoluda, Kiprdə xalqımıza qarşı böyük cinayətlər törədildi. Təəssüf ki, bu gün bunlar unudulur və ya xalq unutmayı qəbul etsə də, Xocalını unutmamalı və unutdurmamalıdır.

Ayna: Bir türkiyəli araşdırmaçı olaraq, Azərbaycan diasporunun Qarabağ problemi istiqamətindəki fəaliyyəti sizi qane edirmi? Azərbaycan diasporu Türkiyə ictimaiyyətini kifayət qədər məlumatlandıra bilirmi?

G.K. Azərbaycanlı şagirdlər, məncə, Azərbaycan dövləti üçün bir nemətdir. Burada Qarabağ, Xocalı, ya da Güney Azərbaycan haqqında bir məlumat zəmini varsa, bunlar Azərbaycanlı tələbələr sayəsində yaranıb. Bəli, bir çox araşdırmaçı bu mövzular barədə yazır, danışır, çıxış edir. Lakin universitet tələbələrinin fəaliyyətləri həm xarakteri, həm də məzmunu etibarı ilə daha effektivdir. Məsələyə başqa bir tərəfdən də yanaşmaq istərdim. Bu gün Azərbaycan diasporunun bir hissəsi tələbələrdən ibarətdir. Bir hissəsi də dünən tələbə olmuş, bu gün bizimlə universitetlərdə və müxtəlif təşkilatlarda işləyən azərbaycanlılardır. Azərbaycan diasporu olmasaydı, türk millətçilərinin səsi erməni lobbisinin səsini batırmaq üçün yetərli olmayacaqdı. Azərbaycan diasporu yalnız Azərbaycanı deyil, əslində bizlərə yenidən türklüyümüzü öyrətmə missiyasını da həyata keçirir. Türklük şüuru bu dəfə də Anadoluya Azərbaycandan gəlir.

Qarabağla bağlı yenə də əskik qalan nöqtələr var, cavab verilməsi lazım gələn suallar var. Xüsusilə işğal prosesində yaşananlar, problemin həllinin bu qədər uzadılması, alternativ yollardan istifadə edilib-edilməyəcəyi və s. kimi məsələlərdə Türkiyə ictimaiyyətinə doğru, məntiqli və realist informasiya çatdırmaq zərurətini hiss edirəm. Keçən il Londonda bir toplantıda iştirak etmişdim. O toplantıda dünyada yaşayan türklər - Azərbaycan, İraq, Kipr, Trakya türklərinin təmsilçiləri hamısı bir arada idi. Bu toplantıda bir-birimizin problemləri ilə yaxından tanış olduq, bir millət olduğumuzun fərqinə əyani şəkildə vardıq. Türkiyə və Azərbaycan diasporlarının Avropa və Amerikadakı fəaliyyətlərinin koordinasiyalı şəkildə bir araya gətirilməsi haqlı olduğumuz mübarizədə daha çox uğur qazanacağımıza vəsilə olacaq.

Ayna: Siz eyni zamanda Balkanlardakı soyqırım cinayətlərini yaxından araşdırmısınız. Bosniyalılara qarşı soyqırım tətbiq etmiş canilər müəyyən ölçüdə cəzalandırıldı. Xocalı soyqırımını törədənlərin cəzalandırıla biləciyi barədə ne deyə bilərsiniz?

G.K: Buna nail olmaq məcburiyyətindəyik. Bu bizim birinci dərəcəli vəzifəmiz olmalıdır. Tarixdə Nürnberq məhkəməsində nasistlər, keçmiş Yuqoslaviyada insanlığa qarşı cinayət törətmiş şəxslər cəzalandırıldı. Xocalıda yaşananlara görə cavabdehlərin mühakimə olunması, cəzalandırılması üçün beynəlxalq ictimaiyyəti, qurumları və təşkilatları hərəkətə keçirməmiz lazımdır. Bu gün qloballaşan dünyada fərdlər dövlətlərdən daha çox söz sahibi ola bilir. Bu bizlər üçün bir fürsətdir. Qeyri-hökumət təşkilatları bu gün dövlətlərin görə bilmədikləri çox işi görməyə qadirdir. Ədalətin təmin edilməsi üçün yorulmadan tələbimizi yeniləməmiz lazımdır. Miloşeviç cinayətlərinin əvəzini ödəmək üzrə necə məhkəməyə çıxarıldısa, Sarkisyan, Koçaryan, Ohanyan və onların yanında yer almış şəxslərin də məhkəməyə çıxarılması lazımdır. Açığını demək lazım gələrsə, bunların yerlərə qırmızı xalçalar salınaraq dövlət səviyyəsində qarşılanması bizlərin vicdanını yaralayır.

Mahirə Qayıbova

Ayna.- 2011.- 26 fevral.- S.15.