"Maddiyyat baxımından uduzdum"

Cavanşir Quliyev Quzey Kiprdə mənəvi dincliyə qovuşub

Uzun illərdir fəaliyyətini Quzey Kipr Türk Cümhuriyyətində davam etdirən Cavanşir Quliyev hər il qış tətilində Bakıya gəlir. Hər gəlişində maraqlı fikirləri və müsahibələri ilə yaddaşı təzələyən bəstəkarla bu dəfə də söbhətimiz oldu. Quzey Kipr və Azərbaycan türkünün musiqisindəki bənzərlik, yaxud fərqlərdən başladıq:

"Xalqlar bir-birinə doğma olsa da, musiqilər arasında fərqli cəhətlər çoxdur. Yüzillər boyu hər ölkədə musiqi öz kökü üstündə inkişaf edir. Osmanlı bir imperiya olub. Bu imperiyanın ali zövqündən doğan tələblər əsasında orijinal musiqi sənəti formalaşıb. Azərbaycan uzun əsrlər dövlət pərakəndəliyi şəraitində olduğundan musiqisi xeyli sərbəst inkişaf edib. Ölkələr arasında oxşar cəhətləri ümumşərq musiqi ənənələri birləşdirir. Mənə görə, bizim Azərbaycan musiqisi Güney Azərbaycanda fərqli ictimai və mədəni şəraitdə inkişaf etmiş musiqi sənətinə daha yaxındır, nəinki Türkiyənin klassik musiqi sənətinə. Yalnız Anadolu və Azərbaycan aşıq sənətindən danışarkən ümumi cəhətlərdən, bənzərliklərdən danışmaq olar. Bunun da kökləri ozan sənətinə gedib çıxır. Amma Türkiyənin musiqi sənətində bizim bildiyimiz muğam anlayışı yoxdur. Arabir ona bənzər musiqilər ifa edilir. Orada cəmiyyətin ehtiyacı tamam başqa məzmunlu musiqiyə olub. Bu məcrada da orijinal işkişaf yolu keçib".

Söhbət zamanı Cavanşir müəllimdən Azərbaycanda sənətçilərin bir-birinin bəhsinə aldığı fəxri adlara münasibətini öyrəndik.

Bəstəkar qeyd edir ki, heç bir ölkədə havayı, qazanılmamış imtiyaz verilməz. Buna yalnız Azərbaycanda rast gəlmək mümkündür. Buradan getməyinin səbəbini mənəvi rahatlığa olan ehtiyacı ilə əlaqələndirən Cavanşir Quliyev əlavə etdi ki, burada ikən "yazı-pozu" ilə məşğul ola bilmirdi:

"Etiraf edim ki, maddiyyat baxımından uduzdum. Amma getmək istədiyim üçün getdim. Digər sənət yoldaşlarımın da ölkədən uzaqlaşmasının buna bənzər səbəbləri var. Məndən fərqli olaraq xaricə maddi rifahı göz önünə alıb gedənlər çoxdur. Mənim fikrimcə, Azərbaycan kimi ölkədə pul qazanmaq çox asandır. Hər səhər bir az vicdanı evdə qoyub gedəndə, axşam evə çoxlu pulla qayıtmaq olar. Əyriliklə, rüşvətlə, yalanla Azərbaycanda nə qədər adam pul qazanır! Hər ölkədə rüşvət halları mövcuddur, amma buradakı kimi deyil".

Axtardığı sakitliyi qonşu ölkədə tapdığını deyən bəstəkar işinin öz axarı ilə getdiyini söyləyir. Mənəvi həyatının sağlam olduğunu söyləyən Cavanşir Quliyevin sözlərinə görə, əsəb və gərginliyi burada qoyub: "Ömür boyu arzuladığım şəraiti tapmışam. Səhər işə gedir, axşam həmin əhval-ruhiyyədə evə qayıdıram. Heç kim mənə dəyib-toxunmur".

"Sənətkar əziyyət çəkəndə daha yaxşı əsərlər meydana çıxır". Bu deyimlə razılaşmayan bəstəkara Çingiz Ələkbərzadənin "Zindan" əsərini misal çəkdik. "Maddi cəhət hamıya gərəkdir. Bu cəhət zəif olanda yaxşı əsərlər yazılır" deyimi cəmiyyətin durumunu düzəltmək istəməyənlər üçün bir bəhanədir. Yəni "sizi sıxmasaq, siz işləməzsiniz". Yaxşı sənətkar isə əsəri maddiyyata görə yazmamalıdır. Ümumiyyətlə, bədii sənətin maddiyyatdan asılılığı yoxdur. Onun öz qanunları var. Abbas Tufarqanlıdan soruşurlar ki, "niyə şeir yazırsan?". Cavab verir: "Çünki yazmaya bilmərəm". Cavanşir Quliyev deyir:

"Əsl sənətkar ruhundakını üzə çıxarmaya bilmir. Gəldi, onu ruhundan xaric etməlisən. Ana olmağa hazırlaşan qadına heç bir yasaq qoya bilməzsən, o ya ölməli, ya da dünyaya övlad gətirməlidir".

Bəstəkardan "Bakıdan sifariş almısınız?" deyə soruşanda o suala "Sifarişçilər nəyi sifariş verməli olduqlarını anlamırlar" cavabını verdi. Daha sonra məmurların musiqi yaradıcılığı ilə məşğul olmasına münasibət bildirən bəstəkar dedi ki, hər insan bədii yaradıcılıqda sərbəstdir:

"Amma bu, o demək deyil ki, hər bir adamın yazdığı ifa olunmalıdır. Vaxtı ilə bölgələrdə özfəaliyyət dərnəkləri mövcud idi. Həvəskarlar arzuladıqları mahnını, əsəri orada ifa edir, sabah da yuxudan durub zavoda, işinin dalınca gedirdilər. Bu ənənə artıq qüvvədən düşüb. İndi bunları daha çox telekanallar əvəz edir. İnsanlar tələbatlarını orada ödəyirlər".

Ölkədə baş alıb gedən həvəskar musiqiçi ordusuna münasibətini bildirərkən bəstəkar bunu bəzi mətbuat orqanlarında və televiziyada aparılan təbliğat kampaniyası ilə əlaqələndirdi: "Həmin insanlara mən nə ulduz deyirəm, nə də "meqastar". Müğənni təkidlə onu "ulduz" adlandırmağı tələb edə bilər, teleaparıcılar buna göz yumurlarsa, günah elə onların özündədir. Ümumi təqdimat qaydaları var. Müğənninin bir dəfə, iki dəfə tələbinə əhəmiyyət verməsən, vərdişindən əl çəkəcək. Televiziya isə öz havasını çalır, tənqidlə razılaşmaq istəmirlər. Başqa sahələrdə də eyni ilə belədir. Hər gün şəhərin tıxaclarından, zəhərli havasından, zibilliklərindən canımızı qurtara bilmədiyimiz kimi... Bunlar həyatımızın bir hissəsini təşkil etməkdə davam edir".

XATUN

Ayna.- 2011.- 22 yanvar.- S.20.