"Bizə qədər qadın xanəndələr dəflə oxumurdu"

Mələkxanım Əyyubova düşünür ki, istedadların gələcəyi nəzarətdə olmalıdır

Muğam sənətində öz dəst-xətti ilə seçilən xalq artisti Mələkxanım Əyyubova bu il sənət ömrünün 30-cu ilini geridə qoyacaq. Muğam sənətində onun öz yeri var. Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində onlarca tələbə yetişdirən xanəndə gənc həvəskarlara muğamı aşılamağa çalışır. Özünün səsi isə tez-tez səfərlərdən gəlir. O deyir:

- Statistik rəqəmlərə varmır, bir cümlə ilə bütün ölkələrə getdiyimi qeyd edirəm. Görürəm ki, əcnəbilər dilimizi başa düşmür, qəzəl, muğam nədir, bilmir, səs diapazonumuz, zəngulələr, boğazda etdiyimiz xırdalıqlar, improvizələr onları təəccübləndirir, bizi ayaq üstə alqışlamağa vadar edir. Dünyanın heç bir ölkəsində belə musiqi yoxdur.

- Bu 30 illik dönəmdə sənətdə baş verən dəyişiklikləri necə dəyərləndirirsiniz?

- Hər zaman musiqi də siyasətin bir elementi olub və olacaq. Xatırlayıram ki, mən "İrs" Folklor Ansamblının tərkibində çalışan illərdə milli musiqiyə münasibət yaxşı deyildi. Hətta "milli" sözünü işlətmək belə qorxulu idi. Rəşid Nəsiboğlu bu ansamblı yaradanda nə qədər əziyyətlər çəkdi. O illərdə muğama mənfi yanaşanların sayı daha çox idi. Muğam daha çox el şənlikləri səviyyəsində dinlənirdi. Baloğlan Əşrəfov, Ağadadaş Ağayev, Niyaməddin Musayev primitiv mahnılar oxuyurdu, amma onların musiqisinə bir axın var idi. Həvəskar səviyyədə yazılmış kasetlər yüksək tirajla satılırdı. Yəni bütün dövrlərdə zövqlər fərqlənib, kütlə yüngül musiqiyə meyilli olub. Məcburən millətin beyninə yeridiblər ki, "sizin milli musiqiniz budur, buna qulaq asın". Amma öz dövrlərində Əlibaba Məmmədov, Arif Babayev, İslam Rzayev, Hacıbaba Hüseynov, Alim Qasımov, Sara Qədimova, Rübabə Muradova muğam sənətini qorudular.

- Qadın xanəndələr arasında dəflə oxumaq ideyası kimə məxsusdur?

- Qadın ifaçılarından mənim, Səkinə İsmayılovanın muğamın inkişafında səylərimiz az olmayıb. İlk dəfə biz əlimizə dəf alıb oxuduq. Bizə qədər qadın xanəndələr dəflə oxumurdular. Biz ucuz yolu seçib toylarda oxumadıq. Bizdən sonra gələn nəsil - Nəzakət Teymurova, Aygün Bayramova, Könül Xasıyeva da bizə baxıb əllərinə dəf alıb, muğam sənətini eyni qaydada davam etdirdilər. Ənənəni gənclər davam etdirir. Muğam müsabiqəsində elə iştirakçıları dinləyirəm ki, onlar artıq əsl xanəndədir. Onlar haqqında əlavə fikir söyləməyə ehtiyac yoxdur. Amma onların gələcəyi daim nəzarətdə olmalıdır. Əgər restoran proqramlarına meyilli olsalar, peşəkarlıq səviyyəsini itirəcəklər.

- Restoranlarda, toylarda dinləyicinin yalnız bir hissəsini muğam həvəskarları təşkil edir...

- Çünki kütlənin çox hissəsi yüngül musiqiyə meyillidir. Əgər mən restorana gedirəmsə, deməli, istənilən mahnı sifarişini yerinə yetirməyə məcburam. Burada estrada da ola bilər, xalq musiqisi də, ara mahnıları da. Yüngül mahnılar insanın psixologiyası ilə yanaşı, səsinə də öz mənfi təsirini göstərir.

Fəaliyyətimi sırf xalq mahnılarını, muğamları lentə yazdırmaq, onları tələbələrimə aşılamağa yönəltmişəm.

- Övladlarınızdan necə, hansındasa muğama meyil var?

- Kiçik qızımda var, muğama böyük həvəs göstərir. Məsləhət görmüşəm ki, əgər xanəndə olmaq istəyirsə, gərək indidən bütün muğamları öyrənsin. Bu sənətə yiyələnmək çox çətindir, muğamı gərək illərlə mənimsəyəsən.

Z.Rüstəm

Ayna.- 2011.- 29 yanvar.- S.20.