DAXİLİ QOŞUNLARIN NATO İLƏ ƏMƏKDAŞLIĞI

Qurum NATO ilə əməkdaşlığa böyük önəm verir

Bildiyiniz kimi, Azərbaycan Respublikası MDB dövlətləri arasında NATO-nun Sülh Naminə Tərəfdaşlıq (SNT) proqramına qoşulan ilk dövlətlərdən biri olub. Azərbaycan Respublikasının Ümummilli Lideri Heydər Əliyev tərəfindən 1994-cü ildə SNT-yə qoşulmaq haqqında Çərçivə Sənədi imzalanıb və gələcək əməkdaşlıq sahələrini müəyyən etmək məqsədilə, SNT Təqdimat sənədi hazırlanaraq 1996-cı ildə Alyansa təqdim edilib.

Bununla yanaşı, 1997-ci ildə Azərbaycan Planlaşdırma və Analiz Prosesinə (PAP) qoşulub və o vaxtdan etibarən iki illik faza əsasında Azərbaycan Silahlı Qüvvələri, o cümlədən, Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları öz üzərinə Tərəfdaşlıq Məqsədləri (TM) adlandırılan məqsədlər götürüb.

Görülən işlərin davamı olaraq, NATO/Avroatlantika Tərəfdaşlıq Şurasının tərəfdaş ölkələrlə əməkdaşlığını genişləndirmək məqsədilə ilk dəfə 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti zati-aliləri cənab İlham Əliyevin NATO-ya rəsmi səfəri zamanı Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat Planı (FTƏP) Təqdimat sənədi Alyansa təqdim edilib.

Qəbul edilmiş FTƏP ən başlıca siyasi, müdafiə və təhlükəsizlik, o cümlədən təhlükəsizliklə bağlı olan iqtisadi, elmi və ətraf mühit sahələrini, habelə Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının tranfsformasiyası kimi geniş təhlükəsizlik sektoru məsələlərini əhatə edir.

Nəzərinizə çatdırım ki, Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Naziri FTƏP-in yerinə yetirilməsi üzrə müvafiq dövlət komissiyasının üzvüdür. Bununla yanaşı, Daxili işlər nazirinin müavini - Daxili Qoşunların komandanı Daxili İşlər Nazirliyində təsis edilmiş NATO ilə əməkdaşlıq üzrə komissiyanın sədridir.

Daxili Qoşunlar 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə Daxili İşlər Nazirliyinin tərkibində olan bir təşkilat kimi yaradılıb.

Azərbaycan Respublikasının NATO-nun Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat Planına əsasən, Daxili Qoşunlar aşağıdakı öhdəlikləri götürüb:

- digər dövlətlərlə məlumat mübadiləsi mexanizmindən istifadə edərək Daxili Qoşunların strukturunun nəzərdən keçirilməsi və yenidən təşkili,

- mütəşəkkil cinayətkarlığın müxtəlif formaları və terrorizmə qarşı mübarizə aparmaq imkanlarını təkmilləşdirmək məqsədilə real şərtlər əsasında fəal qüvvələr üçün canlı təlimlərin təşkili,

- hərbi məktəblərin məzunlarının və çağırışçı təlimini bitirmiş şəxslərin xidmətə cəlb edilməsi və xidmətdə saxlanması,

- beynəlxalq əməliyyatlarda iştirak etmək üçün maddi-texniki təminat və rabitə daxil olmaqla, bir polisə dəstək taborunun yaradılması, təlimi və texnika ilə təchizi.

Götürülmüş öhdəliklərin lazımi vaxt çərçivələrində və səmərəli şəkildə yerinə yetirilməsi üçün Daxili Qoşunlarda bir çox fəaliyyətlər həyata keçirilmiş, eləcə də bu fəaliyyətlərin koordinasiya olunması və nəzarətdə saxlanması məqsədilə Daxili Qoşunlar komandanının müavininin rəhbərliyi ilə xüsusi işçi qrupu yaradılıb.

Daxili Qoşunların strukturunu nəzərdən keçirmək və onu yenidən təşkil etmək, Qoşunların bir çox aparıcı Avropa jandarm təşkilatlarının strukturlarına uyğunlaşdırılması məqsədi ilə müvafiq tədbirlər həyata keçirilmiş və əməliyyat birliklərinin bir çoxu ləğv olunaraq, onların əvəzinə xüsusi təyinatlı bölmələrə malik olan və polis funksiyalarını yerinə yetirən motorlaşdırılmış birliklər yaradılıb. Hazırda Daxili Qoşunlarda bu işlər davam etməkdədir.

Bunlarla yanaşı, digər ölkələrlə informasiya mübadiləsi mexanizmlərindən istifadə edərək Qərb standartlarına uyğunlaşma məqsədilə Daxili Qoşunlar dünyada daha çox FIEP adı ilə tanınan və informasiya mübadiləsi, qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsi, maddi-texniki bazanın təkmilləşdirilməsi kimi missiyaları yerinə yetirən Avropa və Aralıq dənizi ölkələrinin hərbi statuslu polis və jandarmlar birliyinə üzv olmağa səy göstərməkdədir. Müvafiq dəvətə əsasən Daxili Qoşunların nümayəndələri FIEP-in 2005-ci ildə Buxarestdə keçirilən iclasında iştirak etmişlər.

Artıq 2006-cı ilin sentyabr ayında FIEP-in dəyərləndirmə qrupu Azərbaycan Respublikasında rəsmi səfərdə olmuş və Daxili Qoşunların imkanları və vəzifələri ilə tanış olmuşdur. Ümid edirik ki, Daxili Qoşunların hazırkı durumu yaxın gələcəkdə bu assosiasiyaya üzv olmağa imkan verəcəkdir.

Daxili Qoşunları real şərtlərə uyğun treninqlə təchiz etmək, bölmələrin idarə olunmasını və mütəşəkkil cinayətkarlığın müəyyən növlərinə və terrorizmə qarşı mübarizə imkanlarını, döyüş hazırlığını və təlimini, hərbi qulluqçuların psixoloji hazırlığını təkmilləşdirmək məqsədilə, NATO standartlarına cavab verən müvafiq təlim direktivləri və digər rəhbər sənədlər, vəsaitlər, təlim proqramları, təlimin təşkili üzrə əmrlər tərtib olunub. Təlim direktivlərində təlimin planlaşdırılması, icrası ilə bağlı məqamlar, təlimin yoxlanılması və qiymətləndirilməsi məsələləri, təlimin vəzifə və tapşırıqları, təlimlərin mərhələləri və digər məsələlər öz əksini tapıb.

Bölmələri NATO təlim sisteminə uyğunlaşdırmaq və verilən tapşırıqların icra edilməsinə hazır olmaq məqsədilə 2005-ci ildən etibarən Türkiyə Jandarm Təşkilatının təlim-tədris sistemində mövcud təcrübələrdən istifadə olunmuş və 3 aylıq (13 həftəlik) təlim dövrü sisteminə keçilmişdir.

Daxili Qoşunlarda xidmət keçmək üçün hərbi qulluqçuların hazırlanması və təkmilləşdirilməsi Daxili İşlər Nazirliyinin Polis Akademiyasında, Silahlı Qüvvələrin Hərbi Akademiyasında, Türkiyə Jandarm Məktəblərində və Daxili Qoşunların Orta ixtisas hərbi məktəbində həyata keçirilir.

Qoşunları zabit kadr heyəti ilə təmin etmək məqsədilə 2006-cı ildə yaradılmış Daxili Qoşunların Orta İxtisas Hərbi Məktəbinə gizir və MAXE hərbi qulluqçular arasından seçilmiş namizədlər qəbul edilir. Zabit məktəbində təhsil alanlara NATO, Avropa Birliyi, FIEP, insan haqları mövzuları üzrə dərslər, konfranslar keçirilir.

Təlim prosesində NATO dövləti olan Türkiyə Jandarm Təşkilatının zabitləri də yaxından iştirak edirlər. Təlimlərin NATO stanartlarına uyğunlaşdırılması, hərbi qulluqçuların bilik və peşəkar səviyyələrinin yüksəldilməsi məqsədilə, Qoşunların təlim-tədris mərkəzləri müasir avadanlıqlar və tədris vəsaitləri ilə təmin olunub.

Tədrisin təşkilində son informasiya texnologiyalarından istifadəyə böyük önəm verilməkdədir.

Yeri gəlmişkən qeyd etmək istərdim ki, FTƏP öhdəliklərinin uğurla yerinə yetirilməsində hələ 1997-ci ildə Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkiyə Respublikası Hökuməti arasında Daxili Qoşunların şəxsi heyətinə Türkiyə Jandarması tərəfindən ediləcək təlim-təhsil və təchizat yardımına aid imzalanmış Protokolun böyük əhəmiyyəti vardır. Bu protokola uyğun olaraq, hər il Daxili Qoşunların onlarla hərbi qulluqçusu Türkiyə Cümhuriyyətinin Silahlı Qüvvələrinin, Jandarm Baş Komandanlığının təlim mərkəzlərinə hazırlıq, təkmilləşdirilmə kurslarına və treninqlərə göndərilir.

Bundan əlavə, Daxili Qoşunlar və Türkiyə Jandarm Qüvvələri arasında hər il imzalanan müvafiq Kurs və İcra Planlarına əsasən Türkiyə Jandarm Qüvvələrinin mobil təlim qrupları tərəfindən DQ-nin hərbi qulluqçularına Azərbaycan Respublikasında müxtəlif istiqamətlər üzrə treninqlər keçirilir.

Bununla yanaşı, Daxili Qoşunların ABŞ, Almaniya, Sloveniya, İtaliya, Macarıstan və digər inkişaf etmiş dövlətlərin müvafiq qurumları ilə də əməkdaşlıq münasibətləri mövcuddur.

Ümumiyyətlə, 1997-ci ildən bəri Daxili Qoşunların 200-dən çox hərbi qulluqçusu müxtəlif xarici ölkələrdə ingilis dili, insan hüquqları, kütləvi iğtişaşların qarşısının alınması, kütləvi qırğın silahlarının tətbiqi zamanı fəaliyyətlər, partlayıcı maddələrin zərərsizləşdirilməsi, komando və müəllimlərin təkmilləşdirmə kurslarında təhsil alıblar. Bundan əlavə, Daxili Qoşunlar PRIME sistemindən istifadə etməklə seçilmiş kurs və seminarlarda hərbi qulluqçuların iştirakını təmin edir.

Hərbi məktəblərin məzunlarının və çağırışçı təlimini bitirmiş şəxslərin xidmətə cəlb edilməsi və xidmətdə saxlanması istiqamətində son illərdə sosial istiqamətli tədbirlərin görülməsi davam etdirilmiş, bölgələrdə xidmət edən hərbi qulluqçular üçün yeni yataqxanaların, kazarmaların, eləcə də istirahət bazasının inşası həyata keçirilmiş, təmir edilərək istismara verilmişdir.

Bundan əlavə, zabit kadrların hazırlanması məqsədilə həyata keçirilmiş tədbirlər çərçivəsində Daxili Qoşunların hərbi orta-ixtisas məktəbində 91 nəfər zabit heyəti hazırlanmış və hərbi hissələrdə müxtəlif vəzifələrə təyin olunmuşlar. 2008-ci il ərzində müvafiq məktəbə daha 106 nəfər hərbi qulluqçunun qəbulu həyata keçirilib.

Beynəlxalq əməliyyatlar üçün, təchizat və kommunikasiya dəstəyi daxil olmaqla polisə dəstək taborunun təsis edilməsi, onun treninqinin və təchizatının təmin edilməsi ilə əlaqədar bildirirəm ki, NATO-nun FTƏP sənədinə əsasən beynəlxalq əməliyyatlarda iştirak etmək məqsədilə, Daxili Qoşunların nəzdində 2008-ci ilin sonunda bir polisə dəstək bölüyünün, 2015-ci ildə isə bir polisə dəstək taborunun yaradılması planlaşdırılıb.

Polisə dəstək bölüyünün şəxsi heyətlə kompektləşdirilməsi, lazımi maddi-texniki vasitələrlə, silah-sursatla təchiz olunması üçün indiyə qədər bir çox işlər həyata keçirilib. Polisə dəstək bölüyü daha inkişaf etmiş ölkələrdə (Türkiyə, İsrail, ABŞ, Almaniya və Rusiya) istehsal olunmuş müasir silah, sursat və texnika ilə təmin olunub.

NATO-nun Cənubi Qafqaz və Orta Asiya ölkələri üzrə xüsusi nümayəndəsi cənab R.Simmonsun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti 2007-ci ilin mart ayında Azərbaycan Respublikasında rəsmi səfərdə olmuş və polisə dəstək bölüyünün imkanları ilə yaxından tanış olmuşdur. Cənab R.Simmons bölüyün şəxsi heyətinin yüksək döyüş hazırlığını və malik olduğu imkanları yüksək qiymətləndirmişdir. Daxili Qoşunların ölkədən kənarda beynəlxalq əməliyyatlarda iştirakını təmin etmək məqsədilə qanunvericilikdə müvafiq dəyişikliklərin edilməsi üçün təkliflər aidiyyəti üzrə təqdim olunmuş və müvafiq qanun qəbul olunmuşdur.

Polisə dəstək bölüyünün quruluşu bölüyün qərargahından, 3 polisə dəstək tağımından və 2 mühəndis-istehkam manqasından, şəxsi heyətinin sayı isə 125 nəfərdən ibarətdir (7 zabit, 25 gizir/MAXE və 93 çavuş/əsgər).

Polisə dəstək bölüyünün təliminə böyük önəm verilməkdədir. Bu məqsədlə, bölüyün standartlara uyğun NATO sinfi hazırlanmış və təlim proqramı tərtib olunmuşdur. Təlimlər zamanı əsas diqqət silahlı cinayətkarların axtarılması və tutulması, ictimai asayişin qorunması, kütləvi iğtişaşların qarşısının alınması, terrorçuların zərərsizləşdirilməsi kimi istiqamətlərin öyrənilməsinə yönəldilir.

Beynəlxalq əməliyyatlarda iştirak edəcək bölüyün ingilis dilini bilən şəxsi heyətlə komplektləşdirilməsi məqsədilə, Daxili Qoşunların Tədris Mərkəzində və Türkiyədə ingilis dili kursları keçirilib. Bununla yanaşı, qeyd etmək istərdim ki, ingilis dilini bilən şəxsi heyət yetərli olmadığı üçün NATO-nun təhsil müəssisələrində bu kursların davam etdirilməsinə ehtiyacımız vardır.

Hərbi qulluqçuların mütəşəkkil cinayətkarlığa, silahlı qruplara və terrorizmə qarşı mübarizə imkanlarını təkmilləşdirmək məqsədilə Azərbaycan Respublikasının şimal-şərq hissəsində xüsusi təlim mərkəzi yaradılıb. Təlim mərkəzinin təsis olunmasında Türkiyə Jandarm Təşkilatının ekspertlərinin rəyləri də nəzərə alınıb. Ümumilikdə isə diqqətinizə çatdırmaq istərdim ki, bölüyün ümumi hazırlığı və texniki imkanları qarşıya qoyulmuş tapşırıqları müstəqil şəkildə yerinə yetirməyə imkan verir.

Beynəlxalq əməliyyatlarda iştirak edəcək Polisə Dəstək Taborunun komplektləşdirilməsi və təlimi üzrə işlər aparılır. Bu məqsədlə cari ilin aprel ayında Daxili Qoşunlar Əməliyyat İmkanları Konsepsiyasında iştirakı ilə bağlı xüsusi məktubla NATO Baş Qərargahına müraciət edib.

FTƏP üzrə öhdəliklərin icrası ilə bağlı NATO-nun nümayəndə heyətləri mütəmadi olaraq Daxili Qoşunlara səfərlər ediblər və görülən işlərlə yaxından tanış olublar.

2007-ci ilin 20-23 noyabr tarixlərində Daxili Qoşunların transformasiya olunması, onun gələcək inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi üzrə fikir mübadiləsinin aparılması məqsədilə NATO Beynəlxalq Qərargahının təşəbbüsü ilə nümayəndə heyəti Azərbaycan Respublikasında olub. Nümayəndə heyətinə daxil olan Fransa, Türkiyə, Rumıniya, Niderland və İsrailin polis və jandarm qüvvələrinə mənsub zabitlər tərəfindən brifinqlər verilmiş və Daxili Qoşunların transformasiya olunması ilə əlaqədar səmərəli müzakirələr aparılmışdır.

Bundan əlavə, Brüsseldə FTƏP-in icrası və illik qiymətləndirmə hesabatlarının müzakirəsi ilə əlaqədar "Şimali Atlanika Şurası + Azərbaycan" formatında keçirilən görüşlərdə Qoşunların yüksək rütbəli hərbi qulluqçularının iştirakı təmin olunub.

Sonda DİN-in Daxili Qoşunlarının NATO ilə əməkdaşlığa çox böyük önəm verdiyini və bu əməkdaşlığın Qoşunların NATO standartlarına uyğun inkişafında böyük rol oynayacağını əminliklə bildirirəm və NATO-Azərbaycan əməkdaşlığının daha da inkişaf etdirilməsində keçirilən konfransın da böyük önəmi olacağını qeyd edərək təşkilatçılara öz dərin minnətdarlığımı bildirirəm.

Şahin MƏMMƏDOV

Ayna.-2009.-26 iyun.-S.12.