"ƏN BÖYÜK ARZUM FİLMDƏ FATİMƏYİ-ZƏHRA OBRAZINI YARATMAQDIR"

Nailə Mirməmmədli: "Əvvəllər Hikmətdən xoşum gəlmirdi. Düşünürdüm ki, ansambla o gəlibsə, mən getməli olacağam"

Bəstəkar, əməkdar incəsənət xadimi Nailə Mirməmmədlinin əlavə təqdimata ehtiyacı yoxdur. Onunla müsahibəmiz mərhum həyat yoldaşı - əməkdar incəsənət xadimi Hikmət Mirməmmədlinin doğum günü ərəfəsində, bu iki nəğmə dolu ürəyin ocağında, Mirməmmədlilərin evində baş tutdu.

"İki qəlbin nəğmələri" deyəndə hər kəsin gözləri qarşısında Hikmət və Nailə Mirməmmədlilərin siması canlanır. Çünki onların vizit kartına çevrilən bu mahnı hər kəsin qəlbinə yol tapa bilib. Busəfərki həmsöhbətim - Nailə xanım - yazdığı musiqilərdə həyatı əks etdirir və yaşadıqlarını musiqiyə çevirib nota köçürür. Nailə xanım söhbətimizin əsnasında bizə həm yaradıcılıqdan, həm də həyat yolundan danışdı. Müğənnilər onu çox sevir və onunla işləməkdən zövq alırlar. Onun mərhum yoldaşı Hikmət müəllim də mehribanlıqda xanımından geri qalmırdı və xalq onu heç zaman unutmayacaq. 20 mart Hikmət Mirməmmədlinin doğum günüdür. Ümid edirik ki, "Art-club" rubrikamızın vasitəsi ilə onun ruhunu yoldaşı Nailə xanımla bərabər şad edəcəyik.

- Bildiyimə görə, musiqiyə lap erkən yaşlarında gəlmisiniz və ziyalı ailəsindənsiniz. Bəs necə oldu ki, bu iki nəğmə dolu ürək bir-birinə qovuşdu?

- Mən iki yaş yarımlıq olanda bizim evdə "Dnepr" maqnitofonu var idi. Valideynlərim körpəliyimdəki epizodları mənə danışsalar da, o vaxt dinlədiyim Şövkət Ələkbərovanın "Ay işığında" mahnısı, "Bayatı-Şiraz" təsnifi, muğamlar indiyədək qulağımdadır.

Atamın dediyinə görə, mən artıq iki yaş yarımlıq olanda fortepianoda eşitdiyim musiqiləri yığmağa başlamışam. Üç yaşında isə atamın köməkliyi ilə artıq ikiəlli çalarmışam pianoda. İlk ifa etdiyim əsər "Bayatı-Şiraz" təsnifi olub.

1968-ci ildə atam məni Bülbül adına musiqi məktəbinin hazırlıq sinfinə qoydu. İki ildən sonra həmin məktəbin birinci sinfinə daxil oldum və 11 il fortepiano üzrə oxudum. Ailədə iki bacı, iki qardaş olmağımıza baxmayaraq, atam məni oğul kimi böyüdüb. Hər zaman hansı məclislərə getsəydi, məni də özü ilə aparardı. Atam və ticarətçi dostları Zabrat kəndində böyük bir zal tikmişdilər və o zaldakı çox uzun masa hələ yadımdadır. O masanın arxasında Emin Sabitoğludan, Mirzə Babayevdən tutmuş, Səttar Bəhlulzadə, Tofiq Bayram, Hüseyn Arif kimi insanlar əyləşərdi. Yəni atamgil ticarətçi olmalarına baxmayaraq, bu insanlarla ünsiyyət qurar, bacardıqları qədər hər bir işdə onlara dayaq olardılar.

Bu məclislərdə mən - balaca qız bu sənətkarları öz ifamla feyziyab edirdim, baxmayaraq ki, mən rəfiqələrimlə oynayanda məni güclə onlardan ayırıb çalıb-oxumağımı xahiş edərdilər. Bir dəfə atam bu məclislərin birində Emin Sabitoğludan soruşdu ki, "Emin müəllim, olarmı Nailə sizin Mirzə Babayev üçün yazdığınız yeni "Kəpənək" mahnınızi ifa etsin?" Emin müəllim dedi ki, "mahnı təzədir və heç özü onu əməlli-başlı xatırlamır, Nailə onu necə çalacaq?" Mən isə - 11 yaşlı qız mahnını eynilə, hətta bir az da bəzəyib ifa etdim. Emin Sabitoğlu qulağıma dedi ki: "Qızım, sən bəstəkar olmalısan, çünki səndə böyük fantaziya var, mahnımın bəzi hisslərini öz fantaziyan sahəsində dəyişib çalırdın". Mən isə bəstəkar yox, pianoçu olmaq istəyirdim.

Emin müəllimin yoldaşı Ceyran xanım isə Bülbül adına musiqi məktəbində mənə dərs deyirdi. Atam məni tez-tez konsertlərə, teatrlara, operalara aparırdı. Evimizdə hamı Allaha, dinə və sonra musiqiyə bağlı olublar. İndi özüm də Hacı xanımam, səkkiz ildir namaz qılıram, buna baxmayaraq, musiqi ilə məşğul oluram. Qismət elə gətirdi ki, rast gəldiyim ailə - Hikmətin ailəsi də seyid ailəsi oldu.

Atam həmişə deyərdi ki, "sənin həyatın bir romandır". Çox kəşməkəşli keçib ömrüm. Mən Bülbül adına orta ixtisas məktəbini bitirəndə əməliyyat olundum və əməliyyat sağ tərəfimdən keçirildiyi üçün pianonun pedalını basa bilmirdim. Buraxılış imtahanlarım gecikdi, buna baxmayaraq, hamısını bir günə "əla" qiymətlərlə verdim. Ancaq Konservatoriyaya qəbul imtahanı verəndə pedalı basa bilmirdim, ona görə qəbul imtahanından mənə "üç".

Onda rəhmətlik Elmira Abbasova dedi: "Səndə istedad, ümidlər var, amma bu gün özünü doğrulda bilmədin". Mən sənədlərimi götürüb getdim, baxmayaraq ki, bu qiymətlə də keçə bilərdim. Bütün sinif yoldaşlarım bu hərəkətimə təəccüb etdilər, dedilər ki, "sən məktəbdə imtahanlarda çalanda biz qapını açıq qoyardıq ki, sənin çalmağını eşidək, sən axı "üç"lə də keçə bilərdin, niyə belə etdin?" Sadəcə, mən özümə sübut etmək istəyirdim ki, instituta "əla" qiymətlə daxil olacağam. O vaxtlar ikinci il qəbul olmaq üçün gərək altı ay iş stajın olaydı, atam da məni "Lalə" qızlar ansamblına düzəltdi və artıq gələn il mən Pedaqoji institutun Musiqi fakültəsinə qəbul olundum. O vaxt bu təhsil ocağında orkestrlə, xorla işləmə, vokal dərsi, nəzəriyyə dərsi var idi və mən bu institutu bitirmək arzusu ilə yaşayırdım. Pedaqoji institutu fərqlənmə diplomu ilə bitirdim.

Birinci kursdan ikinci kursa keçən ilin yay aylarında kafedra rəhbərimiz, rəhmətlik Sabir Quliyev məni çağırıb Ağadadaş Ağayevin yaratdığı ansamblda pianoçu kimi fəaliyyət göstərməyi təklif etdi. Atam icazə vermədi, amma öz tanışının vasitəsi ilə məni "Xəyal" instrumental ansamblına düzəltdi. Məhz onda mən Hikmətlə tanış oldum. Amma o mən gələndə ansamblda yox idi, əsgərlikdə idi. Əvvəllər ondan xoşum gəlmirdi. Çünki ansamblda bir pianist olmalı idi, düşünürdüm ki, mən getməli olacağam. Sonradan çox möhkəm dost olduq.

Hətta bir gün mənə ürəyini açdı. Söylədi ki, "əsgərlikdən qayıtmışam, evlənmək istəyirəm, ailəmizə layiq bir qız axtarıram, mənə özün kimi bir qız tap". Mən də oturub fikirləşirdim: "Ay Allah, mənim tələbə yoldaşlarımdan Hikmətə kim yaraşar? Bəlkə filankəs, bəlkə filankəs?" Hikməti hansı rəfiqəmlə tanış edirdimsə, hərəsində bir "əmma" tapırdı. Özüm isə başa düşmürdüm ki, onun məndən xoşu gəlir. Sonra gediş-gəlişimiz oldu, Hikmət bağımıza, evimizə gəlirdi. Özümüz də bilmədik ki, dostluğumuz məhəbbətə necə çevrildi. Artıq onda ikimiz də Ağadadaşın ansamblına getdik. Ağadadaş isə həm nişanımızda, həm də toyumuzda oxuyub.

Artıq Hikmətlə ailə qurmuşduq, üç uşağımız var idi. Bu səfər ikimiz də Konservatoriyaya sənədlərimizi verdik və 18 imtahan verəndən sonra birbaşa "Musiqi nəzəriyyəsi" fakültəsinə qəbul olduq. Mən illər öncə özümə sübut etmək istədiyimi sübut etdim. Oranı da fərqlənmə diplomu ilə bitirdim. Biz Hikmətlə, bizdən müəllimlərin tələb etdikləri prelüdləri yeddi muğamımızı bölüşdürüb onların üzərində bəstəliyirdik. Bir yaşlı və tələbkar müəllimimiz var idi - Xanlar Məlikov. O bizdən soruşdu: "Nə üçün sənədlərinizi bəstəkarlığa verməmisiniz? Axı siz musiqini Azərbaycan, müsəlman ladında yazırsınız, standart Avropa ladında yox". Mənim fortepiano, Hikmətin xor üçün əsərlərimiz var idi, amma bəstəkar olmağı heç fikirləşmirdik.

Artıq 1983-cü ildə bizim mahnılarımız xalq mahnısı adı ilə efirdə səslənirdi, çünki o dövrlərdə ali təhsili olmayan, bəstəkarlıq fakültəsini bitirməyən insanların adları efirdə çəkilə bilməzdi. Xanlar müəllim bizi bəstəkar Süleyman Ələsgərovla tanış etdi, o isə ata kimi bir insan idi. Üzeyir Hacıbəyovun əlindən su içmiş insan necə ola bilər? Bu sənətkarların gözəl sənəti insanlıqlarından irəli gəlirdi. Çox nadir hallarda əsl sənətkarın dili acı, xasiyyəti pis olar. Süleyman Ələsgərov öz növbəsində bizi dahi Tofiq Quliyevlə tanış etdi. Tofiq müəllimə təzəcə professor adı verilmişdi və o, özünə tələbə seçməli idi. İmtahanda mənimlə və Hikmətlə yanaşı iki qız seçilmişdi, biri Xəyyam Mirzəzadənin sinfinə getdi, o biri isə Arif Məlikovun. Biz ikimiz qaldıq Tofiq müəllimin sinfində və respublika üzrə onun yeganə tələbələri olduq.

- Tofiq Quliyevin tələbəsi, bir bəstəkar kimi, bugünkü musiqimizin vəziyyəti barədə nə deyə bilərsiniz?

- Bugünkü mahnıların əksəriyyəti İran ladında yazılır. Ona görə də təəccüb etmək lazım deyil ki, nə üçün həmin mahnıların sədaları altında toyda belə rəqs edirlər, çünki mahnıların ritmi bunu tələb edir. Tofiq Quliyev də ritmik mahnılar yazırdı: "Qızlar", "Tez gəl" və s. mahnılar da əsl xanım, bəy kimi rəqs etməyi tələb edirdi.

- Bu yaxınlarda mətbuatda sizin Şərqdə ikinci opera yazan Azərbaycan qadını kimi tarixə düşmək arzunuz haqqında yazılar getdi...

- Mənə elə bir libretto təqdim etməlidirlər ki, axtardığım mərd qadın obrazını tapım. Bu, bütün vəziyyətlərə sinə gərib dayana bilən qadınlara həsr olunacaq. Opera konkret bir qadının taleyindən danışmamalıdır. Burada mənimlə yanaşı, bir çox qadınların həyatı tərənnüm olunacaq. Azərbaycanda həyat yoldaşını itirən, övladlarının gələcəyini düşünərək gecə-gündüz çalışan, eyni zamanda haqsız yerə ləkələnən qadınlar az deyil. Mübarizədən üzüağ çıxan zərif cinsin nümayəndələri mənim yaradıcılıq işimin qəhrəmanına çevriləcəklər. Onu da qeyd edim ki, Hacı xanım titulunu daşıyan bir müsəlman olaraq operada bu mövzuya toxunmuşam. Sonda isə mütləq əsas qəhrəmanın bütün çətinliklərə tab gətirə bildiyi göstərilməlidir.

- Mahnı müsabiqələrinin birində Zülfiyyə Xanbabayeva üçün bəstələdiyiniz, çox çətin mahnı olan "Son gecə" mahnısını özünüz simfonik orkestrin müşayiəti ilə ifa etmişdiniz. Gözəl səsiniz var, müğənni olmaq arzunuz olubmu?

- Həmin müsabiqəyə Zülfiyyə xanım gələ bilməmişdi, ona görə məcburiyyət qarşısında qalıb oxumuşdum, amma müğənni olmaq arzusunda olmamışam. Bir çox mahnılarımı özüm ifa etmişəm, misal üçün, "Qayıt ömrümə" mahnısını.

Tale səni verdi mənə,

Alacağını bilməzdim.

Bilsəydim ki, vəfan budur,

O ilk görüşə gəlməzdim...

Bəs Hikmət müəllim sağlığında hansı mahnısını sizə həsr edib?

- Çoxdur, hərdən elə olub ki, mahnının hansısa sətirlərini mənə həsr edirdi.

- Siz bütün məşhur müğənnilərimizlə çalışmısınız və onların hər birinin bu qədər sevilməsində sizin də mahnılarınızın böyük rolu var. Necə oldu ki, siz Röyanın, demək olar, ikinci anasına çevrildiniz? Niyə məhz Röyanın?

- O qədər müğənnilər bizim evimizə gəlib deyiblər: "Məni müğənni edin, bu yaxşılığı itirmərəm". Rəhmətlik Hikmət də həmin insana baxıb deyib ki, əsl oxuyandır, gözəl danışmağı bacarır. Ancaq Röya yaxşılığı itirən qız deyil. Və o həm özünə qarşı, həm də bəstəkara qarşı hər zaman tələbkar olur. O, elə bil, mənim ürəyimdə olan tikanı çıxarır. Bəzən müğənnilər inciyirlər ki, "bəs filan mahnını nə üçün Röyaya verdin". Sadəcə, Röya bir də görürsən, gəlir bizə, tələb edir ki, "sonra nə mahnılar yazmısınız, onları da mənə göstərin". Öz üzərində çalışan qızdır, bəziləri isə mahnıları daim ləngidirlər.

- Brilliant Dadaşovaya yazdığınız "Mən sənətkaram" mahnısında belə sətirlər var:

"Lap uzaqlarda, göy səmalarda,

Bu dünyada izim qalacaq".

Bəs sizcə, hansı mahnınızla bu dünyada iziniz qalacaq?

- Elə bu mahnı ilə. Brilliant xanımla biz 18 mahnı yazmışıq və disk buraxmaq fikrimiz də var.

"Bizi yaşadan xoş arzulardı,

Ruhdan da salan boş arzulardı".

Ən məşhur və sevilən mahnılarınızdan biri məhz arzular haqqındadır. Sizi ruhdan salan boş arzularınız olubmu?

- Ruhdan oğlumu itirəndə düşmüşdüm. Bildiyiniz kimi, dənizdə boğulmuşdu və haradasa dənizdən küsmüşdüm. Bir gün Hikmətə dedim ki, məni dənizə aparsın. Sanki sahildə dayanıb dənizə baxanda Allaha yalvarırdım: "Qurban olum, oğlumu mənə yenidən ver, onu təzədən böyüdüm!". Ondan sonra Əli-Əkbər oğlumuz dünyaya gəldi. İndi dörd yaşı var. Demək istəyirəm ki, bu da Tanrının bir qəziyyəsi idi. Arzudan da yeni bir arzu doğur. İndi arzularımı üç övladım üzərində qururam. Mənim böyük bir arzum var. Ola bilsin məni qınasınlar ki, aktrisalıq eşqinə düşmüşəm. İstəyirəm bir dini film çəkilsin və həmin filmdə mən Həzrəti Fatiməyi-Zəhra obrazını özüm yaradım, filmin musiqisini də özüm yazım. Bəlkə həyatda ağlaya bilmədiyimi, o hisslərimi filmdə içimdən çıxarım.

- Xoşbəxtliyi bir sözlə ifadə edin...

- Allah tərəfindən SEÇİLƏN olmağım, seçilməyim. Allah mənə musiqi yazmaq bacarığı veribsə, bu qədər sınaqlara çəkibsə, deməli, məni seçib...

Sevinc İSMAYIL

Ayna.-2009.-20 mart.-S.19.