“Hər adam 90 il yaşamır”

Modern.az saytı Şərqin ilk qadın opera müəllifindən ad günü ərəfəsində müsahibə alıb.

Bu gün tanınmış bəstəkar Şəfiqə Axundovanın ad günüdür. 1924-cü il doğumlu Ş.Axundova Şəki şəhərində dünyaya gəlib. A. Zeynallı adına Bakı Musiqi Məktəbində oxuyarkən Üzeyir Hacıbəyovdan dərs alıb. O, 1972-ci ildə “Gəlin qayası” operasını yazmaqla Şərqin ilk opera qadın müəllifi kimi tarixə düşüb. Ş. Axundova bir sıra populyar mahnıların da bəstəçisi kimi tanınır. 1998-ci ildə Xalq artisti adına layiq görülüb. 2004-cü ildə isə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilib.

Ad günü ərəfəsində Şəfiqə Axundova Modern.az-a müsahibə verib.

– Şəfiqə xanım, necəsiniz? Necə hiss edirsiniz özünüzü?

– Yaxşıyam. Ağrıyan yerim yoxdur, şükür Allaha.

– Ötənləri heç xatırlayırsınızmı? Yadınıza nələr düşür keçən günlərdən?

– Ziyalı ailəsində doğulmuşam. Atam 3 rayonun – Şəki, Qax, Zaqatala rayonlarının katibi idi. O, mətin bolşevik idi, qolçomaqlarla mübarizə aparırdı. Anam isə evdar qadınıydı. Ailədə 2 qardaş, 4 bacı idik. Əvvəl Şəkidə məktəbə getdim, sonra isə təhsilimi Bakıda davam etdirdim.

– Üzeyir bəydən də dərs almısınız.

–Onun tələbəsi olmaq böyük fəxr idi.

– Tələbələrinə münasibəti necə idi?

–Çox diqqətli bir insan idi.

– Sizdəki musiqi istedadının üzə çıxmasına kim kömək etdi?

– Bacım Zümrüd Axundova universitet müəllimi idi, həyat yoldaşı da akademiyanın prezidenti idi. Onların evlərinə şəhərin bütün ziyalı qaymaqları yığılırdı. Onlar üçün tez-tez piano çalırdım, birgə əylənirdik. Bir gün bacım yazıçı Mirzə İbrahimova dedi ki, “ay Mirzə, bəlkə sən Şəfiqənı aparıb Üzeyir bəylə tanış edəsən. Deyərsən, belə bir istedadlı qız var”.

– Musiqi seçiminiz ailənizdə necə qarşılanmışdı?

– Atam heç razı deyildi. Amma anam həmişə deyirdi ki, Şəfiqə əli ilə çalır, ayağı ilə oynayır, o mütləq artist olacaq. Elə də oldu. Anam və böyük bacım məni çox dəstəklədi.

– İlk bəstələriniz nələr olub? Kimə təqdim etmisiniz?

– “Bala” mahnısı idi. Onu Üzeyir bəyə təqdim etdim, bəyəndi.

– İlk opera yazan qadın kimi tanınırsınız, nədən sonra bu sahədə fəaliyyətinizi davam etdirmədiniz?

– Elə bilirsiniz opera yazmaq asandır? Həm də həmin operanı neçə il bundan əvvəl yazmışam, amma səhnəyə qoymurlar ki! Deyirlər, yaxşı rejissor yoxdur.

Söhbətə Ş. Axundovanın bacısı Rəfiqə xanım da qoşulur:

Rəfiqə xanım: - Siz Şəfiqə xanımın yaşından danışın. Yanvarın 21-də 89 yaşı olur. Görək 90 yaşında hörmətli prezidentimiz Şəfiqə xanıma necə diqqət göstərəcək. 80 yaşında İlham Əliyev ona “Şöhrət” ordeni verdi. Deyirlər, 90 yaşında yubileyini keçirəcəklər. Bu qadın 70 il Azərbaycan incəsənətinə can qoyub.

Şəfiqə xanım: – İlk opera yazan qadın mən olmuşam. “Ev bizim, sirr bizim” operattasını, 600-ə qədər mahnı yazmışam. Uşaq mahnıları bəstələmişəm: “Pişik”, “Kukla”, “Bacılar”, “Şagird” və s.

– Şəfiqə xanım bəs opera yazmağı davam etdirməyi özünüz istəmədiniz?

Şəfiqə xanım: - Əvvəla yazmağa səhhətim imkan vermədi, həm də opera yazmaq çox çətindir. O operanı mən neçə ilə yazmışam. Odur ki, daha o təşəbbüsdə olmadım. Beləliklə də, mənim yaradıcılığım demək olar ki, yavaş-yavaş dayandı. Yaşa doldum, hər yaşın öz məziyyətləri var. Hər il xəstələnirdim, iki ildir ki, xəstələnmirəm. İki dəfə infarkt olmuşam, çox əzablar çəkmişəm. Başım özümə qarışdı. Sonra oğlum xəstələndi, neçə il yataq rejimində olduqdan sonra vəfat etdi (göz yaşlarına boğulur, danışa bilmir).

- Yaxın rəfiqələriniz kimlər idi?

– Allah rəhmət eləsin, Lətafət xanım adı ilə şairə dostum var idi, onunla çox yaxın idim. Sonra Xanımana Əlibəyli, “Qadınlar Cəmiyyəti”nin sədri var idi, onlarla yaxın idim. Demək olar ki, mənə yaxın olan insanların çoxu artıq dünyasını dəyişib.

Rəfiqə xanım: – Şövkət Ələkbərova, Sara Qədimova Şəfiqəylə çox yaxın idi. İndi onun tanışları, dostları hamısı rəhmətə gedib. Bir Şəfiqə xanım qalıb. Allah ona da ömür versin.

– Müsahibələrinizdən birində demişdiniz ki, ikinci övladınızın olmamasından peşmansınız. İkinci övladınızın olmamasına səbəb nə oldu?

– İmkan olmadı. Yəni yoldaşımdan ayrıldım, artıq ikinci övladım olmadı.

– Şəfiqə xanım, deyirlər sevgi ölməz. Doğurdan da bu belədir?

– Yox (gülür), ölməz. Mənim bir mahnım var: “Sevgi ölmür”. Sözləri də Bəxtiyar Vahabzadəyə aiddir. Eldar Ələkbərov oxuyur.

– Yaradıcı insanlar sevməsələr nə yaşaya, nə də yarada bilərlər. Şəfiqə xanım sevib ailə qurmusunuz?

– Yadıma gəlmir o vaxtlar...

Rəfiqə xanım: - Hər şey yadından çıxıb. Ailə qurduğu insan Şəfiqə xanımı çox sevmişdi.

– İnsan neçə dəfə sevə bilər?

Şəfiqə xanım: – İnsan bir dəfə sevir. Sonra da izi həmişə xatirələrdə yaşayır.

Rəfiqə xanım: – Onun ürəyində indi sevgi yoxdur. Oğul yarası var. Qəlbində onun indi xalqının dərdi var. Həmişə oturur-durur bundan danışır. Başqa nə sevgi olacaq ki?

- Şəfiqə xanım, sənət aləmində dedi-qodular, şayiələr heç vaxt əskik olmayıb. Elə sizin arxanızca da az danışmırlar. Məsələn, deyirlər ki, cavan vaxtlarınızda İranda, şah dövründə “Azad Azərbaycan qadını” adlı rüsvayçı bir məqalə dərc edilib. Üstəlik, həmin qəzetdə intim fotolarınız da yer alıb. Ağzıgöyçəklər deyir ki, buna görə başınız az ağrımayıb. Sizi hətta Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində dindirib izahat alıblar...

Şəfiqə xanım: - Yox, yox, yalan söhbətdir, nə danışırsınız.

Rəfiqə xanım: – Yox, belə şeylər olmayıb. Elə şeyləri də qurdalamaq lazım deyil. Mən belə şeyi birinci dəfədir eşidirəm.

– Şəfiqə xanım kimin üçün darıxır?

Şəfiqə xanım: – Keçmiş həyatım və yaradıcılığım üçün darıxıram. Mənim bir günüm olmazdı ki, musiqi bəstələməyib, pianino çalmayım. İndi artıq yaşa dolmuşam, o vaxtları xatırlamaqla kifayətlənirəm. Həm fəxr edirəm, həm də ki təəssüflənirəm ki, yaşa dolmuşam.

Mən istəyərdim ki, xalqımın Qarabağ dərdi tez qurtarsın. Ümumiyyətlə, mən xalqımı çox sevirəm, xalq da məni sevir. Mən onu hiss edirəm.

– Sizi kimlər axtarır, kimlər arayır?

Rəfiqə xanım: – Hamı ürəyində axtarır, indi zəmanə elədir ki, hər kəs öz işindədir. Hərə öz çörəyinin dalınca gedir. Hamı indi qaçaqaçdadır. Ona görə də Şəfiqə xanım heç kimdən incimir. Şəfiqə xanımı tez-tez artistlər yada salır. Məsələn, Şəkidən yada salıb, çoxlu adamlar zəng edir. İndi onun yaşıdları vəfat edib, cavanların da çoxu Şəfiqə xanımın mahnılarını oxumayıb. Röya, Səidə, Sevda onun mahnılarını oxumayıb və onlar Şəfiqə xanımı axtarmayacaq ki?! Hansısa bir məclisdə görəndə, öpüb, qucaqlayırlar. Gülyanaq, Gülyaz da öz yerlimizdir, onlar çox yaxındırlar. Demək olar ki, onlarla ailəvi yaxınıq. Bu yaxında Ombudsman Elmira Süleymanova gəlmişdi. O həmişə Şəfiqəni yada salır.

Daha sonra bu il Qəbələdə Şəfiqə xanıma çox böyük diqqət yetirdilər. Biz ora istirahətə getmişdik. Orada Şəfiqə xanıma çox gözəl şərait yaratdılar. Biz Şəfiqə xanımı Qəbələdən apara bilmirdik.

Şəfiqə xanım: – Qəbələdə mənə o qədər hörmət edirdilər ki. Heç qoymurdular oradan gəlim. Ora mənim üçün artıq unudulmaz xatirəyə çevrildi.

Rəfiqə xanım: – Qəbələnin İcra Hakimiyyəti, deputatları çox böyük hörmət edirlər. Əbülfəs Qarayev də orada idi. Şəfiqə xanımı görən kimi dərhal yanına gəldi, öpüb-qucaqladı. Biz həmişə Şəkidə istirahət eləmişik, amma bu il Şəfiqə Qəbələdən getmək istəmirdi. Özünü öldürürdü ki, mən Şəkiyə getmirəm.

– Gələn il 90 yaşınız olacaq. Özünüzə nə arzulayırsınız?

Şəfiqə xanım: – Allahdan can sağlığı istəyirəm və prezidentimizdən diqqət gözləyirəm. Hər adam 90 il yaşamır.

Sevinc

Azad Azərbaycan.- 2013.- 22 yanvar.- S.7.