Ərinin
ölümünə ağlamayan birinci xanım
Viktoriya Petrovna...Nəhəng SSRİ-nin birinci xanımı.
İmperiyaya rəhbərlik edən Leonid Brejnevin bütün xəyanətlərinə göz yuman, yayılan haqlı-haqsız söhbətləri qulaqardına vuran və nəhayət... hə, və nəhayət, "kişidir də, hara getsə, axırda evə gələcək" prinsipi ilə yaşayan öküz səbirli qadın!
SSRİ böyüklükdə ölkənin birinci xanımı xidmətçilərlə nəyin davasını eləsə, yaxşıdır: adicə işlənmiş saat batareyasının. Tutalım, zibil qabında köhnə batareya görəndə, deyərmiş: onu niyə atırsınız, bəlkə təmir etdirib işlətmək olar?
"İsrafçılıq Viktoriya Petrovnanın gözünün düşməni idi. İnanın, imkan verməzdi, çörək tikəsi hədər getsin. Təsəvvür edirsinizmi, o, Leonid İliçin köhnə köynəklərini saxlayırdı, onlar təmir olunurdu, yenidən tikilirdi. Siyasətlə ümumiyyətlə, maraqlanmayıb. Amma bazarda yaxşı qoç, donuz ətini seçməkdə... hə, belə işlərdə onun tayı-bərabəri olmayıb. Səhərdən axşama kimi təsərrüfat başında olardı: şorbalar, mürəbbələr, dərman bitkilərinin qurudulması, suya qoymalar. Çəllək-çəllək pomidor-xiyar duza qoyulurdu. Bütün gün boyu evdə iki xidmətçi qadın işləyirdi. Onun özü də həmişə iş başında olardı".
Bu, Viktoriya Petrovnanın gəlini, Lyudmila Vladimirovnanın xatirələridir.
Belə-belə işlər...
Rəqs meydançasından birinci xanımlığa...
Leonid İliçlə Viktoriya Petrovna rəqs meydançasında tanış olublar. Tibb texnikumunun tələbəsi olan Viktoriya günlərin birində yaxın rəfiqəsi ilə texnikumda keçirilən şənlikdə iştirak edir. Şənliyin qızğın yerində onlara Leonid adlı oğlan yaxınlaşıb rəfiqəni rəqsə dəvət edir. Leonidin sözü yerə düşəndə, əlacsız qalıb, daha doğrusu, pərt olduğunu kənardakılardan gizlətmək üçün gözəlliyi ilə xüsusi fərqlənməyən Viktoriyanı meydana çağırır.
Növbəti gün tərs rəfiqə inadkar oğlanın dəvətini bir də yerə salır, hətta dodağının altında tikanlı, istehsalı nəsə mızıldanır. Sonralar Viktoriya Petrovna xatırlayırdı ki, sən demə, Leonid Brejnevin rəqs haqqında ümumiyyətlə, anlayışı yox imiş, kor-koranə ortalıqda vurnuxurmuş.
- Ona rəqsi mən öyrətdim. Elə hər şey o rəqsdən başladı. Məni ötürməyə, yola salmağa gəlirdi. Düzünü deyim, ona həddən artıq can yandırırdım. Rəqs edə bilməyəndə nə olar, əsas odur, ciddi oğlan idi, yaxşı oxuyurdu. Hətta sizə deyim, Leonidə nəinki rəqs etməyi, saç kəsdirməyi, saç ayırmağı da mən öyrətdim. Ömrünü mənim öyrətdiklərimlə yaşadı. İyirmi beşinci ildə tanış olduq, iyirmi səkkizdə evləndik.
Viktoriya Petrovna sonralar o illəri qəribə xiffət, həsrətlə xatırlayırdı...
Ailəni SSRİ-də biabır edən qız...
Evlənəndən sonra Viktoriya mamaça işləyir. Sonra qızları Qalina doğulur. Bu həmin Qalina idi ki, dörd dəfə ərə gedib, Brejnevlər ailəsini bütün SSRİ-də biabır etmiş, əyyaşlığı, daş-qaş alveri ilə ad çıxarmışdı. Yeri gəlmişkən, Qalina haqqında o vaxtlar SSRİ-də ildırım kimi çaxan bir əhvalatı yazmaq yerinə düşər.
1975-ci ildə Qalina
Brejneva Gürcüstana
səfər edir. Muzeydə keçirilən
tədbirlərdən birində
hamını pis vəziyyətdə qoyan hadisə baş verir. Muzeyin yuxarı başında
çariça Tamaranın
qalın şüşənin
altında, qara mahudun üstündə tacı saxlanılırmış.
Qalinanın 24 saat mühafizəçi
ilə qorunan taca gözü sataşır və bahalı, təmiz daş-qaş rəhbər
qızının ağlını
alır. Ətrafdakı adamlara eşitdirir ki, tacı ona
hədiyyə etsələr,
məmnuniyyətlə qəbul
edər. Hadisə
şahidləri xatırlayır:
bunu eşidər-eşitməz
muzey direktoru az qala özündən gedəcəkdi.
Bu hiyləgər, yırtıcı adama birbaşa etiraz etmək baha başa gələ bilərdi. Ona görə xanım
direktor əlacsız qalıb Gürcüstan KP
MK-nın birinci katibinə vəziyyəti
izah edib, kömək istəyir.
Şevardnadze xəbəri
alar-almaz birbaşa Brejnevin özünə cıxır ki, bizim Qalina Brejnevaya
hörmətimiz böyükdür,
amma onun arzusuna görə xalqın sərvətini –
çariça Tamaranın
tacını ona bağışlaya bilmərik.
Brejnevin cavabı qısa olur:
- Qalyanı qovun ordan.
* * *
Yetmişinci illərin axırlarında
Moskvanın ən mötəbər yerində
qırmızı kərpicdən
bina tikirlər. Bu evin
ilk baxışdan nəzərə
çarpmayan xüsusiyyəti
vardı: dördünücü
mərtəbənin pəncərələri
qalan o biri mərtəbələrin pəncərələrindən
iri idi. Daha doğrusu, üçüncü
mərtəbə ilə
dördüncü mərtəbə
arasındakı məsafə
daha çox idi. Həmin o mərtəbə qabaqcadan Brejnevlər ailəsi üçün
inşa edilmişdi.
Deyilənə görə,
binanın inşasında
Brejnev özü itirak edib, layihəni
təsdiq edib, iş başa çatanda köçməkdən
imtina edib. Ailənin yaxın adamları bu fikri qətiyyətlə rədd edirlər: o, heç vaxt heç kimlə bina məsələsini müzakirə etməyib, göstəriş verməyib.
Yaltaq adamlar xətirlərini əziz salmaq üçün katibdən soruşmadan özləri bu binanı inşa ediblər,
iş başa çatanda isə ailə yaşayış yerini dəyişməkdən
imtina edib. Səbəb nə olsa yaxşıdır: Viktoriya belə dəbdəbəli binada yaşamaq istəmir!
- Sadə, təvazökar yaşamaq lazımdır. Bizə özünü göstərmək
yaraşmaz.
Ərinin tez-tez dəyişən vəzifələri onları
uzaq yerlərə aparıb çıxarırdı. Məsələn,
Dnepropetrovskidən Moldaviyaya,
Moldaviyadan Qazaxıstana,
Qazaxıstandan Moskvaya
köçməli olublar.
Və təzə evə qədəm qoyan kimi birinci
soruşduğu bu olardı: Zirzəmi genişdirmi? Mürəbbələr, tutmalar üçün
yer varmı?
Brejnevin
bütün xəyanətlərinə
göz yummaq...
Viktoriya
Petrovnanın Brejnevin xəyanətlərinə dözməyini
qəribə məntiqlə
izah edirlər: adətən, yəhudi qadınları kişinin xəyanətinə səbirlə
dözür, ailəni
qorumaq, ərini əlində saxlamaq üçün təmkin
və hiyləgərliyi
əsas silah kimi istifadə edirlər; ona görə yəhudi ailələri möhkəm
olur. Amma Viktoriyanın söy-kökü
və şəcərəsində
vəziyyət başqaydı,
o, özünü yəhudi
hesab etmirdi.
- Leonid İliç baş katib olandan sonra
bizim Hindistana, Fransaya birgə səfərimiz oldu. Fransada mənimlə bağlı xoşagəlməz
bir hadisə baş vermişdi: hava limanından bir qədər aralıda bir dəstə adam
əlində plakatlar mitinq təşkil etmişdilər. Plakatlarda
belə şüarlar
yazılmışdı: “Viktoriya
Petrovna, siz yəhudisiniz, öz xalqınıza kömək
edin, bizə öz torpaqlarımıza qayıtmağa icazə versinlər”. Çox narahat oldum.
Düzdür, yəhudiyə oxşayıram,
amma yəhudi deyiləm. Necə deyərdim ki,
yəhudi deyiləm, siz düz demirsiniz.
Onda elə başa düşəcəkdilər ki,
öz xalqımı danıram. Ümumiyyətlə, mən rəsmi
səfərləri heç
vaxt sevməmişəm.
Əgər getməmək mümkün
olurdusa, məmnuniyyətlə
imtina edirdim. Oturursan maşında və ancaq bələdçinin
səsini eşidirsən:
“Sağa baxın, - Eyfel qülləsi, sola –
Paris Notrdan Kilsəsi”.
O vaxtlar cürbəcür qadınlarla adı hallanan Brejnevlə Viktoriyanın münasibətləri haqqında kiçik fraqment: əgər Leonid zəng edib xəbər verməyibsə, sədaqətli qadın əri gəlmədən yeməyə başlamazdı. Brejnev də Vityasız evdə heç nəyə qərar verməzdi. Ümumiyyətlə, evin bütün işləri bir cümlənin üstündə qurulardı: “Bəs Vitya nə deyir? Vityadan soruşun, o, hər şeyi bilir”. Leonid İliçlə aralarında küsülülük olmazdı, nəsə Vityanın xoşuna gəlməyəndə, susar və hərəkətləri ilə narazılığını bildirərdi. Məsələn, ərinin gəzdiyi qadınlar haqqında qulağına çoxlu xəbərlər dəyirdi, nəvəsi, övladları haqqında onlarla şayiə gəzirdi, camaat lətifəni lətifə dalıyca qoşurdu, gülürdü, ələ salırdı. Tutalım, yalan-gerçək, danışırdılar ki, baş katib ova gedəndə yaxın meşəbəyilər nəhəng maralları tutub ayağından bağlayar, katib-ovçunu bir saat meşədə gəzdirərmişlər. Birdən o görürmüş ki, aralıda maral, dağ qoçu otlayır. Nişal alıb atarmış və həmin gün özünü xoşbəxt sayarmış. Deyirdlər, bu yalançı ovun üstünü birinci dəfə Yuri Qaqarin açıb və çox acıqlanıb. Amma bu üsul sonralar da davam etdi: baş katib il-ildən qocalır, nəhəng maralları ovlamaq isə çətinləşirdi.
* * *
Gəlini dönə-dönə təkrar edərdi: mən qayınanamı ağlayan görməmişəm. Qapalı xasiyyəti, hədsiz qüruru onu əyilməyə qoymazdı. Və ən qəribəsi odur ki, bu adamın rəfiqəsi olmayıb.
Viktoriya Petrovnanın xırdaçılığı, hədsiz hesablanmış təvazökarlığı və ehtiyatlılığı bəzən qulluqçular, ailə üzvləri arasında narazılığa səbəb olardı. Tutalım, nəvələr cins parçadan paltar geyə bilməzdilər, gəlinə modern paltar almaq qadağan idi. Sırğalar adi, sadə olmalıydı, medalyon taxmaq olmazdı. Bütün bunların sadə izahı vardı: görənlər nə deyər, camaat nə danışardı?
Belə-belə işlər...
Cavid
Azad AZərbaycan.- 2014.- 19 avqust.- S.7.