"Qətl günü"ndən "Qara qutu"yadək

Sentyabr ayının 8-də tanınmış teatr rejissoru və aktyoru, Əməkdar inəsənət xadimi Hüseynağa Aatakişiyevin anadan olmasının 65 ili tamam oldu. Əgər yaşasaydı biz indi onunla birlikdə 65 illik yubileyini təmtəraqlı formada keçirəcəkdik.

Tale elə gətirib ki, biz Hüseynağa Atakişiyevlə Mirzə-Ağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun (indiki Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti) dram və kino aktyorluğu fakültəsinə 1971-ci ildə qəbul olunmuşduq. Elə bir sinifdə də məşhur rejissor və aktyor, Azərbaycan teatr tarixində öz məktəbini yaratmış, SSRİ Xalq artisti Mehdi Məmmədovun sinifində təhsil almışıq.

1975-ci ildə ali məktəbi bitirəndən sonra da Şəkiyə gedib, orada Şəki Dövlət Dram Teatrını yaratmaq üçün bir yerdə çalışmışıq. Tale elə gətirib ki, mən 6 aydan sonra Hüseyn Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Dram Teatrına dəvət olunmuşam, amma Hüseynağa həmin teatrda aktyor və rejissor kimi öz işlərini davam etdirib.

Şəki teatrının yaradıcısı Vaqif Abbasov Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrına baş rejissor dəyişdiriləndə, Şəki rayonunun o vaxtkı birinci katibi, dəyərli ziyalı, alim, millətimizin mədəniyyəti üçün əvəzsiz işlər görmüş Sadıq Murtuzayevin böyük köməkliyi ilə Hüseynağa Atakişiyev Sabit Rəhman adına Şəki Dövlət Dram Teatrının baş rejissoru təyin olunub. Bu teatr Vaqif Abbasovun vaxtında olduğu kimi, Hüseynağa Atakişiyevin də vaxtında öz uğurlarını davam etdirib.

Şəki teatrı həmin vaxtlar təkcə Azərbaycanda yox, həm də keçmiş Sovetlər Birliyində və bir sıra xarici ölkələrdə tanınıb. Çoxlu maraqlı tamaşalarına görə mükafatlar, diplomlar alıb. Belə uğurlu tamaşalarına görə, onu Şəkidən Milli Akademik Dram Teatrına baş rejissor vəzifəsinə gətiriblər. Bu teatra rəhbərlik etdiyi üç il müddətində bir neçə tamaşaya maraqlı quruluşlar verib. Teatrda islahatlar aparmaq istədiyi bir vaxtda onu baş rejissorluqdan çıxarıblar…

1989-cu ildə Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının binasında, o vaxtkı Respublika Gənclər Təşkilatının və şəxsən sədr Sahib Ələkbərovun təşəbbüsü ilə Gənclər Teatrını yaradıb. Bu teatr mart ayının 27-də Yusif Səmədoğlunun "Qətl günü" tamaşası ilə öz yaradıcılıq həyatına başlayıb. 1993-cü ildə isə bu teatra Dövlət statusu verilib.

Hüseynağa Atakişiyev 17 il bu teatra rəhbərlik etməklə, böyük sensasiyalar yaradan tamaşalar hazırlayıb. O, yaxşı rejissor olmaqla birlikdə həm də yaxşı teatr müəllimi, pedaqoq idi. İşlədiyi bu illərdə respublikada tanınan və ayrı-ayrı teatrlarda işləyən çoxlu aktyorlar yetişdirib.

Rejissor kimi 157-dən çox tamaşaya quruluş verib. Aktyor kimi 60-a yaxın rol oynayıb. Dünyanın 20-dən artıq məşhur dramaturqlarının ilk dəfə Azərbaycan səhnəsinə gəlişi məhz Hüseynağa Atakişiyevin adı ilə bağlıdır. O, 20-dən artıq dünya dramaturqlarının pyeslərini də dilimizə tərcümə edib. Televiziya və kütləvi tamaşalar üçün çoxlu ssenarilər yazıb. Dövlət Gənclər Teatrında «Qətl günü» tamaşası ilə öz yaradıcılığını davam etdirən Hüseynağa Atakişiyevin son tamaşası Firuz Mustafanın "Qara qutu" əsəri olub.

Gözəl insan, dəyərli ziyalı və yaxşı dost Hüseynağa Atakişiyev 57 yaşında 2006-cı ilin aprel ayının 9-da beyninə qan sızması (beyin infarktı) xəstəliyindən dünyasını dəyişib. Azərbaycan teatr səhnəsi üçün əvəzsiz işlər görən Hüseynağa özü ilə birlikdə çoxlu maraqlı tamaşaların quruluşunu, ideyasını haqq dünyasına apardı. Onun yaratdığı teatr 2009-cu ilə kimi öz işini davam etdirdi.

2009-cu ildə Dövlət Gənclər Teatrı, Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı ilə birləşdirildi. Biz Hüseynağanın dostları, həmfikirləri, tələbələri çox istəyirdik ki, onun yaratdığı teatr yaşasın və onun çin olmayan arzularını reallaşdırsın. Necə vaxtı ilə Moskvada məşhur rejissor Yevgeni Vaxtanqov dünyasını dəyişəndən sonra, dövlət həmin teatrın dağılmasına icazə vermədi və bu teatr yaşadı. İndi dünyada tanınan teatrlardan biridir.

Bir həqiqəti deyim ki, Hüseynağa Atakişiyevin yaratdığı teatr yaşasaydı, həqiqətən də respublikanın aparıcı teatrlarından biri olub, Azərbaycanı dünyada layiqincə təmsil edə biləcəkdi. Çünki bu teatrda çox maraqlı aktyor truppası və istedadlı rejissorlar işləyirdi…

Tale elə gətirib ki, mən Hüseynağa Atakişiyevə həsr olunan "Teatr sənətinin aşiqi" adlı kitab yazmışam. Artıq kitab çapa hazırdır. Həmin kitabda çoxlu teatr mütəxəssisləri, ziyalılar və tanınmış insanlar onun haqqında özlərinin ürək sözlərini deyiblər. İndi onlardan bir neçəsinin qısa fikirlərini oxuculara çatdırmaq istəyirəm.

Sadıq Murtuzayev, Azərbaycanın bir neçə rayonunda 31 il birinci katib işləmiş şəxs, filologiya elmləri namizədi:

- Mən lap gənclik illərimdən teatra, teatr sənətinə qarşı maraqlı insan olmuşam. Hətta ali məktəbi bitirib, Zaqatala Pedaqoji Texnikumuna təyinatla işləməyə gedəndə, orada dram dərnəyi yaratmışam və bir neçə tamaşaya da quruluş vermişəm.

Şəki rayon partiya komitəsinin birinci katibi işləyəndə belə qərara gəldim ki, burada Dövlət Teatrı yaradılsın. Çünki bu bölgədə peşəkar teatr kollektivi yox idi. Amma əvvəllər Şəkidə Dövlət Teatrı olmuşdu və yaxşı da işləmişdi. Hətta bu teatrın yetişdirmələri olan İsmayıl Dağıstanlı, Sədayə Mustafayeva, Səməd Tağızadə, Məmməd Bürcəliyev və başqaları sonralar respublikanın tanınmış aktyorları oldular. Bununla bağlı öz istəyimi o vaxtlar Mədəniyyət naziri işləyən, fəlsəfə elmləri doktoru, dəyərli ziyalı və mənim yaxın dostum Zakir Bağırova bildirdim. O da, mənim bu təklifimi müdafiə etdi. Beləliklə, biz bununla bağlı Azərbaycan Mərkəzi Komitəsinə, Nazirlər Sovetinə məktubla müraciət etdik. Həmin məktubda da fikirlərimizi əsaslandırdıq ki, bu bölgədə Dövlət Teatrının yaranması vacibdir. Teatrın bütün problemlərini də məhz Şəki Rayon Partiya Komitəsi öz öhdəsinə götürür.

Məktubumuza müsbət cavab aldıq və tezliklə bununla bağlı 1975-ci ilin aprel ayında Azərbaycan Nazirlər Soveti qərar verdi və Şəkidə Dövlət Dram Teatrı açıldı. Elə ilk gündən yaradıcı kollektivlə mən və ideologiya işlərinə baxan ikinci katib Ənvər Nəzərli çıx əlaqə yaratdıq. Teatr işçilərınin ev, məişət problemlərini lazım olan kimi həll etdik. Teatr üçün yaraşıqlı bina inşa etdik. Kollektiv ilk tamaşalarından başlayaraq, Şəki və bölgə camaatının böyük marağına səbəb olan əsərlər hazırlamağa başladı. Teatra Vaqif Abbasov rəhbərlik edirdi. Maraqlı, bacarıqlı rejissor, bütöv şəxsiyyət və teatr təşkilatçısı idi. Amma onun ayaqları vaxtı ilə yanan avtobusdan uşaqları çıxaran vaxt yandığına görə, Vaqifə çox əziyyət verirdi. Şəki də nəmişlik yer olduğuna görə, onun ağrılarını daha da şiddətləndirirdi. Vaqif Abbasov da tez-tez xəstəxanaya düşürdü. O, xəstəxanada yatanda onun işlərini teatrın aktyoru Hüseynağa Atakişiyev yaxşı davam etdirirdi. Özü də rejissor kimi maraqlı tamaşalar hazırlayırdı. Elə oldu ki, həkimlər Vaqif Abbasova Şəkidə yaşamağa icazə vermədilər. Dediyim kimi nəmişlik onun sağlamlığına pis təsir edirdi. Vaqif xəstəxanada olanda mənə məktub yazdı. Həmin məktub bu gün də mənim arxivimdədir. O, xahiş edirdi ki, işlərini davam etdirmək üçün, teatra baş rejissor Hüseynağa Atakişiyevi təyin edək. Çünki onun işlərini uğurla yalnız Hüseynağa davam etdirə bilər. Belə ki, artıq Hüseynağa bir müddət onunla birlikdə işləmişdi və iş üslubunu öyrənmişdi. Əlbəttə, Hüseynağanın ali rejissorluq diplomu olmadığına görə, bu işi görmək həmin vaxtlar çətin idi. Bu işdə yenə də mənə dostum, dəyərli insan Zakir Bağırov köməklik etdi. Beləliklə, biz Hüseynağa Atakişiyevi həmin tearın baş rejissoru təyin etdik. Hüseynağa da bizim ümidlərimizi doğrultdu. Qısa vaxtın içərisində biri-birindən maraqlı tamaşalar hazırladı. Tezliklə, keçmiş Sovetlər Birliyində keçirilən festivallardan birinci dərəcəli diplomlar gətirdi. Kollektivdə çox sağlam yaradıcı atmosfera yaratdı. Onun vaxtında bu teatrda maraqlı aktyorlar yetişdi. Sonra elə oldu ki, mən Ağdam rayon partiya komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə dəyişildim. Amma Sabit Rəhman adına Şəki Dövlət Dram Teatrının və onun baş rejissoru Hüseynağa Atakişiyevin hər bir uğurunu diqqətlə izləyirdim. Onun quruluş verdiyi tamaşalara Milli Akademik Dram Teatrında və Dövlət Gənclər Teatrında da baxmışam.

Hüseynağa Atakişiyev doğrudan da maraqlı dəsti-xətti olan rejissor idi. O, Azərbaycan teatrı üçün lazımlı, tapıntı rejissor və teatr işçisiydi. Öüzünün də yaxşı xasiyyəti vardı. Heç vaxt sifətindən təbəssüm əskik olmazdı. Bu adam elə bil yalnız yaxşılıq etmək üçün doğulmuşdu.

İdrisoğlu Ağalar

Azad Azərbaycan.- 2014.- 9 sentyabr.- S.7.