Müstəsna qabiliyyətə malik görkəmli alim
“Xalqlar həmişə öz ziyalıları, öz
mədəniyyəti, öz elmi ilə tanınır”
Heydər Əliyev
Bəşəriyyətin hazırkı inkişaf səviyyəsinə çatması məhz elmin, bu sahədə çalışan tarixi şəxsiyyətlərin, görkəmli alimlərin sayəsində mümkün olmuşdur. Bu mənada dünyaya bəxş etdiyi övladlarına görə Azərbaycan xalqının da qürur duymağa haqqı vardır.
Bütün sahələrdə olduğu kimi, tibb elmləri sahəsində də Azərbaycan xalqının çox böyük alimləri olmuş, var və gələcəkdə də olacaqdır. Onların xalqımıza göstərdikləri xidmətləri nəticəsində minlərlə insanlar vaxtsız ölümün cəngindən xilas olmuş və həyata qayıtmışlar. Yaxın keçmişdə yaşamış böyük alim akademik Mustafa Topçubaşovdan tutmuş müasir dövrdə fəaliyyət göstərən tibb alimlərimizin adlarını burada göstərsək çox uzun bir siyahı alınacaqdır. Ona görə də bu yazıda ölkəmizin digər alimləri ilə bir sırada çalışan tibb elmləri doktoru, professor Qurbanxan Müslümov haqqında bəhs etmək istəyirəm.
Ulu öndər Heydər Əliyev göstərir ki, “Hər bir alim qiymətlidir. Ancaq nəzəriyyəni təcrübə ilə birləşdirən, fikirlərini tətbiq edə bilən və onlardan əməli nəticə götürə bilən, cəmiyyətə, ölkəyə, xalqa konkret fayda gətirən insanlar alimlərin sırasında xüsusi yer tuturlar”.
Bu sahədə xüsusi yeri olan görkəmli cərrah Qurbanxanın həyat fəaliyyətinə qısaca nəzər yetirsək, nə qədər şərəfli bir yol keçdiyinin şahidi oluruq.
...Dağlar qoynunda yerləşən Lerikin Buruq kəndi öz zəhmətkeş, müdrik ağsaqqalları ilə həmişə fəxr etməyə layiqdir. Onlardan biri də Fətəli kişinin ailəsində 10 uşaq böyüyürdü. Fətəli kişi çoxlu qayğılarla yaşasa da, övladlarının gələcəyi barədə həmişə düşünər və bəzən də dərd çəkərdi. Böyük filosof şair Bəxtiyar Vahabzadənin dili ilə desək daha yaxşı olardı:
“Ata o kəsdir ki, duraraq öndə,
Övladın hissiylə yaşaya
bilsin,
Övlad
o kəsdir ki, çiyinlərində
Atanın yükünü daşıya
bilsin”.
Fətəli kişi də övladlarının gələcək
taleləri ilə düşünərək onların
xilas yolunu yalnız elmdə görürdü. Böyük oğlu
Xubəli atasının
arzularını yerinə
yetirərək Azərbaycan
Dövlət Universitetinin
fizika-riyaziyyat fakültəsinə
daxil olub oranı bitirəndən sonra fizika-riyaziyyat elmləri doktoru və professor rütbəsini
qazandı. Bu o dövrdə çox böyük bir hadisə idi. O, əvvəl Respublika MEA-nın Mexanika və Riyaziyyat İnstitutunda, sonralar isə daha irəli
gedərək Rusiya Federasiyasının Nijnevartovsk
Dövlət Humanitar Universitetində “Tətbiqi
riyaziyyat və fizika kafedrasının” müdiri vəzifəsinə
qədər yüksəldi.
Burada tətbiqi riyaziyyat, ətraf mühitin mühafizəsi və sairə sahələrdə
elmi araşdırmalar
aparan tanınmış
alimlərdəndir. O, Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir
üzvüdür.
Tanınmış alim Xubəli Müslümovun bu ilin yanvar ayında
Rusiya Federasiyası alimlərinin iştirakı
ilə 70 illik yubileyinin təntənə
ilə qeyd edilməsi çox şey deyir.
Fətəli kişinin kiçik oğlu Qurbanxanın arzuları isə çox idi. Qurbanxan Fətəli
oğlu Müslümov
2 mart 1968-ci ildə Lerik
rayonunda anadan olub. Qurbanxan hələ orta
məktəbdə oxuyarkən
həkim olmaq arzusu ilə yaşayırdı. Bəzən xəyallara
dalaraq şeirlər də yazırdı.
Nəhayət 1985-ci ildə
orta məktəbi bitirdikdən sonra qəbul imtahanlarından yüksək bal toplayan Qurbanxan Müslümov Azərbaycan
Dövlət Tibb Universitetinin müalicə
işi fakültəsinə
qəbul olub, 1992-ci ildə arzusuna çataraq Universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirir. (2017-ci ildə oğlu Ziya 700 balla həmin fakültənin tələbəsi adını
qazanmaqla 35 il
əvvəl atasının
qazandığı rekordu
təzələyib).
Qurbanxan Müslümov 1992-ci ildə
Tibb Universitetini bitirəndə Qarabağda
müharibə gedirdi. O, hiss edirdi
ki, cəbhə bölgəsində tibb işçilərinə böyük
ehtiyac var. Vətənpərvər
gənc Qurbanxan beş nəfər
tələbə yoldaşları
ilə Füzuli rayonuna könüllü olaraq işləməyə
getdi. Döyüşlərin qızğın vaxt idi. O vaxt Füzuli rayon Mərkəzi Xəstəxanası
Qaraxanbəyli kəndinə
köçürülərək hərbi hissənin tabeliyinə verilmişdi. Təcrübəli cərrah Asəf
Hüseynov burada cərrahiyyə xidmətinin
rəisi idi. Qurbanxan onunla bir yerdə
yaralı əsgərlərin
üzərində əməliyyat
aparır, öyrənir,
təcrübə toplayırdı.
Bu dövrdə o nə qədər həyəcanlar keçirirdi.
Qısa vaxtda işgüzarlığı
ilə kollektivdə hörmət qazandı, onu tibb evakuasiya
hospitalının komandiri
təyin etdilər.
O,
1993-cü ildə xidmətini
başa vurub Bakı şəhərinə
qayıtdı. Akademik
M.A.Topçubaşov adına Elmi Cərrahiyyə Mərkəzinin
ovaxtkı direktoru, tanınmış alim, gözəl və səmimi insan, professor Nurəddin Rzayevin qəbulunda oldu. Gənc həkimi diqqətlə dinlədikdən sonra onu işə qəbulu ilə bağlı Səhiyyə
Nazirliyinə məktub
göndərdi. Qurbanxan
Müslümov 1993-1995-ci illərdə həmin mərkəzdə
cərrahlıq ixtisası üzrə kliniki ordinatura
keçdi. Sonra mərkəzin mədə-bağırsaq
sərrahlığı şöbəsində kiçik elmi
işçi vəzifəsində çalışdı.
1997-ci ildə Akademik M.A.Topçubaşov adına
Elmi Cərrahiyyə Mərkəzinin elmi katibi vəzifəsinə
təyin edildi və bu vəzifəni 21 il icra etdi. Qurbanxan
Müslümov elmdə həmişə yeniliklər
axtarır ən çətin cərrahiyyə əməliyyatlarına
can atırdı.
1999-cu ildə “Öd
yollarının çapıq
strukturalarının cərrahi müalicəsi” mövzusunda
dissertasiya müdafiə edərək tibb elmləri namizədi
alimlik dərəcəsini almışdır. O, bununla kifayətlənmədi.
Qabaqcıl ölkələrin bu sahədəki
təcrübələrini öyrənmək məqsədilə
2005-2009-cu illərdə elmi işi ilə bağlı
Almaniyanın Haydelberq Universitetinin Mannhein Cərrahlıq
klinikasında çalışdı. Klinikanın rəhbəri,
dünya şöhrətli tibb alimi, professor
Stefan Postun apardığı çətin cərrahi əməliyyatlarda
iştirak etdi. Sərbəst şəkildə
ilk əməliyyatı da orada apardı. Mədəaltı
vəzini cərrahi yolla götürməklə cərrahiyyədə
ilk addımını atdı. Burada
doktorantura keçib, cərrahlığın sirlərini
öyrəndi. Klinikada 5 il ümumi
visseral və laparoskopik cərrah kimi işlədi. Burada pankreas cərrahlığı, qaraciyər,
öd yolları cərrahlığı, minimal invaziv cərrahiyyə,
onkoloji cərrahiyyə, kolorektal və torakal cərrahiyyə
üzrə ixtisaslaşıb və visseral cərrah kimi
yetişdi.
Yaxşı məlumdur ki, elmdə, xüsusi ilə tibb elmində asan yol
yoxdur, burada çətin yollar keçməli və onun zirvələrinə
qalxmalısan.
Qurbanxan həkim də belə etdi və gərgin
anlar yaşadı.
2010-cu ildə “Mədəaltı
vəzinin xərçənginin cərrahi
müalicəsi zamanı bəzi gen faktorlarının
müalicəsinin nəticəsinə təsiri” mövzusunda
doktorluq dissertasiyasını həm Azərbaycanda, həm də
Almaniyada müdafiə edərək tibb elmləri doktoru adına layiq görüldü. Vətən
oğlu Almaniyada çalışan özü kimi neçə-neçə
gənclərə də köməkliyini əsirgəmirdi.
Almaniyadan Azərbaycana qayıtdıqdan
sonra burada müasir pankreas və biliar cərrahiyyənin
təşəkkül tapmasında əvəzsiz xidmətlər
göstərdi. İlk dəfə böyük seriya
Traverso əməliyyatları, drenajlanma rekonstruktiv biliar əməliyyatlar,
yoğun və düz bağırsaq patalogiyaları zamanı
mürəkkəb laparoskopik əməliyyatlar aparmaqla
yanaşı müasir irəli laparoskopik cərrahiyyənin əsasını
qoydu. Beləliklə, respublikamızda ilk
torako-laparoskopik ezofaqektomiya, ilk total laparoskopik Vipple əməliyyatı,
laporoskopik total qastrektomiya, laparoskopik total MRE ilə düz
bağırsaq əməliyyatları, düz
bağırsağın anal kanala yaxın törəmələri
zamanı laparoskopik çox aşağı intrasfinkter
rezeksiyalar, laparoskopik pankreatektomiyalar professor Qurbanxan Müslümov
tərəfindən icra edilib. O, ölkəmizdə və
onun hüdudlarından kənarda minimal-invaziv cərrahiyyə,
qida borusu cərrahlığı, hepato-pankreato-biliar cərrahiyyə,
kolorektal cərrahiyyə sahələrində böyük təcrübəsi
olan və tibb sahəsində sayılıb-seçilən,
nüfuzlu cərrah kimi tanınır.
Adlarını çəkdiyim bu əməliyyatların hər biri asanlıqla
başa gəlmir, bunları sərrast aparmaq üçün
həkimdən nə qədər gərgin
çalışmaq, öyrənmək və istedad tələb
olunur.
Qurbanxan
Müslümov 2013-cü ildən
Əziz Əliyev adına Azərbaycan Dövlət
Hakimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun cərrahlıq
kafedrasının professoru, 2016-cı ilən Səhiyyə
Nazirliyinin elmi-tibb şurasının sədr müavinidir.
Hər bir alimi xarakterizə
edən müsbət amillərdən biri də onun öz
davamçılarını yetişdirməsi məsələsidir.Avropada
və yaxın xarici ölkələrdə tanınan azərbaycanlı
alim Qurbanxan həkim Dağıstanda, Özbəkistanda və
Qazaxıstanda mürəkkəb əməliyyatlar icra etməyə,
mühazirə deməyə və həkimlər
üçün ustad dərsləri təşkil etməyə
dəvət olunur. Bu sahədə səmərəli
fəaliyyətinə görə o, 2017-ci ildə Özbəkistan
Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun və
Buxara Dövlət Tibb Universitetinin fəxri professoru
seçilmişdir.
Professor Qurbanxan Müslümov
2008-ci ildən başlayaraq sədri olduğu Azərbaycan-Almaniya
Tibbi Əməkdaşlıq Cəmiyyətinin nəzdində
ilk Tibbi Treyninq Kursları və Cərrahi Simulyasiya Mərkəzi
yaradaraq azərbaycanlı həkimlərə və tələbələrə
açıq və laporoskopik cərrahiyyənin incəliklərini
öyrədir.
Onun tələbə-müəllim
münasibəti də
nümunəvidir. Öz mədəni davranışları
ilə xəstələrin, həmkarlarının qəlbinə
yol taparaq, ona müraciət edən hər kəsi diqqətlə
dinləməyi bacarır, onlara məsləhət, tövsiyə
verməkdən zövq alır. O, boya-başa
çatdığı doğma kəndini də heç vaxt
unutmur, həmişə ora baş çəkir, köməkliklər
göstərir.
Qurbanxan həkim deyir ki, həyatında görkəmli tibb alimlərinin,
tanınmış şəxsiyyətlərin rolu çoxdur. O, uzun illər Azərbaycanda
cərrahiyyə məktəbinin yaradıcılarından biri
olan gözəl və alicənab insan akademik
Böyükkişi Ağayevin rəhbərliyi altında
işləmişdir.
- Ölkəmizdə səhiyyə
çox sürətlə inkişaf edir,- deyə professor Qurbanxan Müslümov
söhbətə başlayır. Möhtərəm
prezidentimiz cənab İlham Əliyev səhiyyənin
maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə,
peşəkar, təcrübəli tibbi kadrların
hazırlanmasına böyük önəm verir. Göstərilən dövlət
qayğısının nəticəsində səhiyyə
sistemində də Azərbaycan standartları həyata vəsiqə
qazanıb. Bəzi xarici ölkələr
bizim səhiyyənin yeniliklərindən, uğurlarından,
nailiyyətlərindən bəhrələnirlər. Xaricdə təhsil almış həkim kimi deyə
bilərəm ki, onlar bizdən çox şey öyrənirlər.
Görkəmli alman professoru Stefan Post mənimlə
Nəsirəddin Tusinin, Məhəmməd Füzulinin tibb
haqqında fikirləri barədə çoxlu söhbətlər
edib.
Görkəmli tibb alimi 90-a yaxın elmi məqalə
və tezisin, bir dərsliyin, üç metodik vəsaitin
müəllifidir. Akademik Azad Mirzəcanzadə və
tanınmış alim Xanbaba Hüseynovla birlikdə
yazdığı “Həkimlik və təbabət haqqında
etüdlər” kitabı həmkarlarının stolüstü
kitabına çevrilib.
Professor Qurbanxan Müslümov
çətin cərrahi əməliyyatları
uğurla aparmaqla yüzlərlə xəstəni həyata
qaytarır.
O, həm də Azərbaycan tibb elminin nailiyyətlərini,
uğurlarını xarici dövlətlərdə fəal
şəkildə tətbiq və təbliğ etməklə vətəndaşlıq
borcunu şərəflə yerinə yetirir.
Müstəsna istedad sahibi olan görkəmli alim Qurbanxan Müslümov hələ
həyatının ən çiçəkləndiyi
dövrünü yaşayır. Biz inanırıq ki,
o, hələ bundan sonra çoxlu uğurlara imza atacaq.
Bu çətin, şərəfli yolda ona daha böyük
uğurlar arzu edirik…
İmran ƏBİLOV,
Respublika Ağsaqqallar Şurası
İdarə Heyətinin
üzvü
Azad Azərbaycan.- 2020.- 20 iyun.- S.4.