Hər zaman tarixi dəyərlərimizi qorumağı bacarmalıyıq

Yeni yaranan hər bir mənəvi dəyər tarixi ənənələrimizin varisi kimi təşəkkül tapıb

Milli adət və ənənələrin öyrənilməsi, onların mənəvi dəyərlər sistemindəki rolunun tədqiqi həmişə aktual olub. Çünki milli adət və ənənələr tarixin bütün mərhələlərində ictimai-mədəni tərəqqinin əsas göstəricisi kimi nəzərə çarpıb. Cəmiyyət inkişaf etdikcə adət və ənənələr də ayrı-ayrı quruluşların ictimai-siyasi xüsusiyyətlərinə bu və ya digər formada inteqrasiya edib. Buna görə də hər bir ictimai-siyasi quruluş həm bütövlükdə adət və ənənələrə, həm də onun mənəvi-bədii dəyərlərinə öz möhürünü vurubdur.

Təbii ki, cəmiyyət dəyişdikcə adət və ənənələr də təkmilləşmiş, millətin, xalqın yaradıcılıq nümunələrini yaşatmış, nəsildən-nəsilə ötürülmüşdür. Yeni yaranan hər bir mənəvi dəyər isə tarixi ənənələrimizin varisi kimi təşəkkül tapmışdır.

Xalqımızın qeyri-maddi mədəni irsinin, ədəbiyyat və incəsənətinin, xüsusən folklor nümunələrinin, hətta müəllif əsərlərinin ermənilər tərəfindən oğurlanması müəyyən tarixə malikdir. Artıq bu saxtakar hərəkətlər - özgə ənənələrinin qarət edilməsi və mənimsənilməsi – «erməni ənənəsinə» çevrilmişdir. Bu erməni ənənəsinin bir «mühüm» prinsipinə nəzər salaq: bir ölkənin ərazisinə iddia irəli sürmək üçün məskunlaşmış gəlmə xalq torpaq sahibinin mədəni irsini mənimsəməlidir. Bir sözlə «gəldim, gördüm,... mənimsədim».

«Böyük Ermənistan» xülyası ilə yaşayanlar tərəfindən oğurlanmış xalqımıza məxsus təzahürlər də «böyük erməni mədəniyyətinin» dəlilləri kimi göstərilir. Konkret folklor nümunələrimizin bir neçə mənimsənilmə və oğurluq «mərhələsinə» nəzər salaq.

Qədim dövrlərdən gələn Daş-balıq, Daş-qoç, Daş-at abıdələrimizi özünküləşdirən, qədim Alban torpaqlarını və abidələrini «Şərqi Ermənistan» ərazisinə çevirmək istəyən saxtakarlar tariximizin xristian dövrünün kilsələrini, stella və xaçdaşları, nişan-daşları və başdaşları və bunlarda həkk olunmuş milli dekorumuzu, habelə digər maddi abidələrimizi mənimsəməklə yanaşı Musa Kalankatlının «Alban tarixi»-ni, Karakos Gəncəlinin «Tarix»ini, Muxtar Kosanın «Alban xronikasını» və «Adət hüququ»na aid Qaydaları da erməniləşdirdilər. Hətta qədim türk kökündən gələn, Gəmiqaya yazıları ilə səsləşən alban əlifbası və yazısını alban dilini bilməyən erməni Mesrop Maştosun adına bağladılar.

Uzun illər Azərbaycan xalqının iradəsindən asılı olmayaraq bu oğurluq faktlarının üstündən sükutla keçilmiş, istər Çar Rusiyası zamanında istərsə də sovet dövründə folklor nümunələrinin və müəllif əsərlərinin oxşarlığını, hətta eyniyyət təşkil etməsini yaxın coğrafi məkanda yaşamaqla, iqtisadi, sosial-siyası münasibətlərlə izah etmişlər.

XX-ci əsrin 80-cı illərində Təhməzyan, Saksiyan və başqalarının «çalışmaları» nəticəsində saxtakarlıqla dolu «böyük erməni» mədəniyyəti röyası yaradılmışdır. Nizami Gəncəvinin «Xosrov və Şirin» poemasında Şirinin milliyətcə erməni şahzadəsi olması, Xosrov Pərvizin saray musiqiçilərinin rəhbəri Sərkeşin Sarkis olması barədə, hətta Bertelsı təhrif etməklə «araşdırmalar» apardılar və ümumiyyətlə Ermənistanı mədəniyyət beşiyinə çevirmək üçün erməni mədəniyyətinin bütün Şərq xalqlarına təsiri barədə nağıllar uydurdular.

Ermənilərin etiraflarına baxmayaraq onların «istifadə etdikləri alətlərin adları da türkcədir: saz, səntur, kaman, bağlama», onlar utanıb çəkinmədən bu musiqi alətlərini də öz adlarına yazdılar.

Brutyanın «erməni muğam ifaçıları Bakı və Şuşadan çıxmışlar» etirafına, baxmayaraq, bu günkü bir sıra ermənilər, o cümlədən Brutyan özü «ermənilərin orta əsrlərdə muğamın inkişafındakı rolundan danışır, muğamın kökünü erməni monodiya musiqisınə bağlamağa cəhd göstərir.

Üzeyir bəyin «Arşın mal alan»ını oğurlayanlar əsl müəllif dünya ictimaiyyətinə sübut olunandan sonra, 80-cı illərdə radio və TV vasitəsilə A.Babacanyanın musiqi verilişində yenə də Üzeyir bəyin iki komediyasın Qarabağın hansısa erməni kəndinin melodiyaları kimi təqdim etmişdilər.

Azıx, Qobustan, Qəmiqaya - bu adlar Azərbaycanın müxtəlif regionlarına: Qarabağ, Şirvan, Naxçıvana aid qədim mədəniyyətimizin parlaq nümunələridir. Məsələn, Qəmiqayadakı daş təsvirləri qədim Naxçıvanda (e.ə. IV-I minilliklərdə) yaşayan azərbaycanlıların, bizim türk köklü ulu babalarımızın həyat tərzini, məşğuliyyətini, məişətini, dini və kosmoloji görüşlərini, totemlərini, mənəvi mədəniyyətini əks edən təsvirlərdir. Bunlar Qobustan təsvirlərinə (15-10 minilliklər e.ə.) habelə işğal altında olan Kəlbəcər qaya rəsmlərinə uyğundur. Bütün bunlar bizim maddi və qeyri-maddi mədəni irsimizin inciləridir. Lakin, Ayvazyan Rusiya mətbu orqanlarında bunların ermənilərə məxsus olmasını çox canfəşanlıqla isbat eləməyə çalışır. Yeganə «sübutu» isə ondan ibarətdir ki, erməni xalqı qədim xalqdır və yalnız hayklar bunları yaratmağa qadirdirlər, Qəmiqaya Nuh gəmisinin təsviri kimi yalnız ermənilərin ola bilər.

Azıx mağarasında ibtidai insan - «azıxantrop»un kəşf edilməsi, qədim mədəniyyətin bəşəriyyətə çatdırılması erməniləri sakit qoymur. Mkrtçyan adlı şəxs bütün bunları erməni mədəniyyətinin kökləri elan edir, «sübutu» isə ondan ibarətdir ki, erməni dilində «turş üzüm» «azox» kimi səslənir və bu səbəbdən də ibtidai insan «azıxantrop» deyil, «azoxantrop» (yaxşı ki, «hayktrop» deyil) adlandırılmalıdır.

Hələ bu azmış kimi, Eldəniz hökmdarlarının sifarişi ilə məşhur memarımız Əcəminin yaratdığı «Mömünə Xatun» abidəsini də erməniləşdirirlər. Sən demə, Xaçaturyan adlı birisi «kəşf» edib ki, bu xatirə kompleksində «erməni memarlıq üslubu» hiss olunur. Bu, deyilənlər, yalnız bir neçə faktlardır, lakin bunların arxasında «məharətlə» işlənmiş prinsiplərə və üsullara söykənən məqsədlər durur. Əsas məqsəd isə ermənilərin ərazi iddiaları, xüsusən Azərbaycana olan ərazi iddialarıdır. Bunun üçün isə ilk növbədə bu torpaqların sahibi olan xalqın mədəniyyətinə, maddi və qeyri-maddi irsinə «sahib çıxmaq» lazımdır. Odur ki, ermənilərin saxtalaşdırma, kontafaksiya və mənimsəmə niyyətləri yalnız erməniləşdirmə xəttini güdür.

Onlar ilkin mərhələdə Azərbaycan torpaqlarında məskunlaşır, sonrakı mərhələdə bu torpaqları özününkü elan etmək üçün mədəniyyətimizə göz dikir, imkan daxilində onu öyrənir və geniş istifadə edir. Daha sonrakı mərhələdə isə mənimsəyir və nəhayət, onları özünün milli mədəniyyət nümunələri elan edir.

Ermənilər çirkin niyyətlərini həyata keçirmək üçün bir sıra ənənəvi üsullar və prosedurlar işlədirlər: - intellektual fırıldaqçılıq və plagiatlıq bir coğrafi ərazidə yaşayan qonşu xalqların mədəni ənənələrinin yaxınlığı ilə izah edilir; - birbaşa intellektual piratçılıq metodları ilə Azərbaycanın qeyri-maddi mədəni irsinə məxsus nümunələr erməni mədəni mülkiyyəti adı altında tirajlanır və yayılır; - Azərbaycanın ədəbi folklor nümunələri və digər əsərlər erməni transkripsiyasına çevrilir, maddi daşıyıcılara köçürülür və saxlanmaq üçün fond və arxivlərə veriləndən sonra, oradan «qədim erməni əsərləri» kimi çıxarılır və daha çox xarıcı dillərə tərcümə edilərək yayılır. Bir sözlə əqli oğurluq, erməniləşdirmə və süni surətdə erməni qədimləşdirməsi - Azərbaycan folkloru əsərlərindəki süni surətdə erməniləşdirilmiş personajlara həsr olunmuş «tədqiqat əsərləri» nəşr olunur və «elmi işlərdə» erməni şəklinə salınmış bu və ya digər Azərbaycan mədəniyyət nümunəsinin erməni mənşəyinin və ya ona ən azı erməni təsirinin sübut olunması üçün saxta dəlillər yapışdırılır və s.

Bütün bunlar erməni həyasızlığının kiçik nümunələridir. Təbii ki, bu «faktlarla» onların məqsəd və arzuları çoxdan gözlərində qalıb.

Cavanşir QƏDİMOV

Azad Azərbaycan.-2021.-3 iyun.-S.9.