Qul bazarının qulları
Mənim
təhsil almağımda, bir şəxsiyyət kimi yetişməyimdə,
formalaşmağımda böyük xidmətləri
olan,valideynlərim qədər sevdiyim müəllimlərimə
ithaf eləyirəm.
Müəllif
(Əvvəli ötən
sayımızda)
Möhsün
kişi tez oradan uzaqlaşdı. Müəllimlər
gördükləri bu mənzərədən elə bil
durduqları yerdə mıxlanmışdılar. Təəccüblə
bir-birinə baxırdılar. Oğlan bir-iki addım evə
sarı getdi. Sonra uca səslə:
- Kim
var orada? - deyə əmrlə çağırdı.
Bu
vaxt iki göyçək qız evdən çıxıb ona
yaxınlaşdı. Qızlar bir-birinə elə
oxşayırdılar ki, elə bil bir alma idi, iki yerə
bölünmüşdü. Hərəsi onun bir üzündən
öpüb, əmrə müntəzir dayandılar.
- Tez
bu tut ağacının altında bir süfrə
hazırlayın. Bu ziyalılarımızla yüz-yüz vuraq. Ziyalılara hörmət bizim borcumuzdu. Bizim ölkədə
ziyalılar özlərini millətin güzgüsü
adlandırırlar. Güzgüyə bax ey,-deyib ucadan
güldü və müəllimlərə baxdı.
Qızlar
hər ikisi birlikdə: “Baş üstə bəyimiz”,- deyib, tədarük
görməkçün cəld evə cumdular. Oğlan müəllimlərə
sarı döndü.
- Deməli,
belədi məsələ. Burda sizin bir aylıq işiniz var.
Özü də sizə yaxşı pul verəcəm. Gedib
bir il rayonda heç dərs deməsəniz də, kefnən
yaşayacaqsız. Mənim ölənlərimə,
qalanlarıma səhər-axşam rəhmət deyəcəksiz.
-
Allah elə bu başdan, ölənlərinizə rəhmət
eləsin. Allah sizin canınızı sağ eləsin.
- Sağ ol, ay bala. Qərib adamıq. Elə bir ay burda işləsək,
sonra gedərik balalarımızın yanına.
Beş-üç manat
onlara da pul apararıq.
- İndi
gəlin sizi işinizlə tanış
eləyim.
Oğlan
müəllimləri evə
dəvət elədi.
Onlar bağ evi üçün xüsusi düzəldilmiş
liftə minib, üçüncü mərtəbəyə
qalxdılar. Özündən
çox razı, müştəbeh olan bu cavan, otaqları
gəzdirdikcə müəllimlərə
işlərini başa
salır, tez-tez də özünü, öz məharətini tərifləyir, öz ad-sanından danışırdı.
Doğrudan da zövqlə
tikilmiş ev, içəridən də
qəsrə, orta əsr hökmdarlarının
qalalarına oxşayırdı.
Burada çoxlu gizli qapılar, pilləkənlər, otaqlar
vardı. Böyük
çarhovuz, sauna, yeraltı zirzəmi...
- Yəqin nağıllarda oxumusuz. Qırx otaqlı qəsr, qala. Özü də sehirli qala...
- Hə, doğrudan da qalaya oxşayır. Özü də yaxşı zövqlə tikilib. Biz də bacardığımız kimi
burda olan suvaq və başqa işləri yüksək səviyyədə görəcəyik.
Arxayın ola bilərsiz,
- deyə cavan müəllim hamının
adından oğlanı
inandırmağa çalışdı.
- Görəcəm sizin məharətinizi... Yaxşı.
Qırx otağı gəzməyə bizə xeyli vaxt lazımdı.
Gedək əvvəlcə
boğazımızı yaşlayaq.
Sizinçün qalmağa
burada otaq da ayrılacaq.
Bu gün yeyib-içib
kef eləyəcəyik. İşə
sabahdan başlayacaqsız,
- deyə oğlan pilləkənə sarı
getdi. Müəllimlər
də onun ardınca həyətə
çıxdı
Artıq
uca tut ağacının
altındakı böyük
masada süfrə hazır idi. Hər iki qız
da əmrə müntəzir
dayanmışdı.
- Bax, bu qızlar,
qənirsiz gözəllər,
bacıdılar. Doğma
bacı. İkisi də mənim məşuqələrimdi. Özü
də heç vaxt biri o birini
qısqanmır. Hər
ikisinin də ehtiyacı necə lazımdısa, ödənilir...
Elədi?
- Elədi, bəyimiz, - deyə qızlar ikisi də eyni
vaxtda cavab verib, nazla, işvəylə
oğlana baxıb gülümsündülər.
- Buyurun, əyləşin. Müəllimlərə, bizim
ziyalı təbəqəmizə
yüz-yüz süzün,
- deyə o,
qızlara müraciət
elədi.
Biz içən deyilik, - deyə yaşlı müəllim dilləndi. Üzrxahlığını bildirdi.
- Eybi yox. Bu gün
yüz-yüz içərsiz.
Tut arağıdı. Məxsusi
göndəriblər. Əyləşin.
Oturun də, nə durubsuz?!
Müəllimlər süfrə arxasında əyləşdilər.
Süfrədə quş
südündən başqa
nə desən vardı. Onlar əvvəlcə bir-birinə
baxdılar. Udqundular.
Hiss olunurdu ki, acdılar.
Bunu oğlan da hiss elədi.
- Yeyin. Utanıb çəkinməyin. Elə
bilin ki, öz kəndinizdə, öz evinizdəsiz. Hələ bir ay burdasız. İşə başlamamışdan
əvvəl də hər birinizə yüz dollar beh verirəm, - deyə oğlan cibindən bir paçka dollar çıxarıb, arasından
dörd yüzlük ayırıb, stolun üstünə atdı.
Sonra da badəni əlinə
götürdü. O biri
əlilə isə gözündəki qara gün eynəyini çıxardı. İndi isə
gəlin yaxından tanış olaq. Mən Dim Qulamın oğlu Fərasətəm.
Sizin keçmiş şagirdiniz...
O, diqqətlə müəllimlərə
baxdı. Müəllimlər
əllərində çəngəl,
bıçaq, bəzilərinin
isə ağzında yemək donmuş vəziyyətdə ona baxırdılar.
- Nədi? Tanımadız? Fərasətəm də...
Düz on beş il bundan qabaq kənddən
çıxmışam. Bu saqqalı da moda üçün saxlayıram...
Bax, sən Rza müəllimsən. Ədəbiyyat
müəllimi. Arada bir-iki il məktəb direktoru da işlədin. O
vaxt yaxşı siqaret də çəkirdin. Araq da içirdin. Bazlıq da eləyirdin... Nə idi o rus dili
müəlliməsinin adı?..
Bizi onun həyətinə işləməyə
göndərirdin ey.
Sonra da məcbur eləyirdin
ki, əgər biz ədəbiyyatı,
ana dilini oxumasaq, bizdən heç nə çıxmayacaq. Heç qara fəhlə də olmayacaq.
- Elədi, Rza müəlliməm, - deyə
ən yaşlı kişi ağzındakı
yeməyi udub tez dilləndi. Yemək nəfəs borusuna getdiyinə görə öksürməyə
başladı. Tez stəkanı götürüb su içdi. Sonra yenə nə isə demək istədi. Ancaq alınmadı.
- Sən isə İmran müəllimsən. Riyaziyyat
müəllimi.
- Hə. İmran müəlliməm.
Gör necə yaxşı yaddaşın
var, - deyə orta yaşlı kişi tez dilləndi.
- Amma mən məktəbdə oxuyanda deyirdin ki, mənim kimi korazehin, küt, qanmaz, eşşək, dibil uşaq yer üzündə
yoxdu. Heç ümumiyyətlə həyatda
beləsinə rast gəlməyibsən.
- Mən deyirdim? Nə danışırsan,
Fərasət?..
- Nə tez yaddan
çıxartdın? Cəmi
on beş il keçib.
Gör sənin özünün yaddaşın
nə qədər kütdür ki...
- Mən axı...
- Korazehin, küt, dibil dediyin o oğlanın indi evinə, geyiminə, altındakı
son modalı cip maşına, yanında əyləşən gözəllərə
bax, sonra da özüvə
bax. Öz görkəmüvə bax...
- Mən...
- Hələ bir ay burdasız. Səninlə söhbətimizin davamını
sonra eləyərik. Mən istəyirəm yaddaşımın necə
olduğunu o birilərə
də sübut eləyəm.
- Axı, mən...
- Dedim sən kəs də, İmran müəllim. Söhbətimizin
davamı qalsın sənin qırmızı
qulluğunda. Bax, sənsə İsa müəllimsən.
Tarix müəllimi. Sovet quruluşundan, bolşeviklərdən, iyirmi
altı Bakı Komissarlarından elə ağız dolusu, şəstlə danışırdın
ki, elə bil sən də onlarla birlikdə vuruşmuşdun. Elə bil səni də
onlarla birlikdə güllələməyə aparmışdılar.
“26-lar” poemasını aktyorsayağı
elə deyirdin ki…
- O zamankı dövr elə tələb eləyirdi, - deyə
İsa müəllim tez
dilləndi. Bizdən tələb eləyirdilər
ki, sizi kommunizm ruhunda tərbiyə eləyək.
Sovet quruluşunun tarixini sizə mükəmməl öyrədək.
Ancaq sən...
- Bəli, ancaq mən, sənin dərslərini oxumurdum. Sən də tez-tez məni küncdə saxlayırdın,
bir ayağım üstündə. Əlimə
də odun parçası verirdin. Uşaqları da məcbur
eləyirdin ki, mənə
gülsünlər. İndi küncdə qalıb odun tutana sən
özün oxşayırsan,
ya mən?.. Bax, ona görə
də deyirlər ki, kiminin əvvəli, kiminin axırı...
- Mən istəyirdim ki, sən tariximizi öyrənəsən...
- Eh, tüpürüm sənin
tarixinə... Neynirəm
sənin tarixini? Sənin tarixin gördün necə darmadağın oldu?.. Sovet quruluşunu da atdılar zibil yeşiyinə…
- Bilmək olmaz. Hər şey yenidən geri qayıda bilər...
- Bax, onu görməyəcəksiz.
O tarix bir də geri qayıtmayacaq.
Ac toyuq yuxuda darı görər… Gözünə dönüm
Amerikanın. O,
başı xaqllı,
xəritəyə oxşayan kişini Sovetlərin rəhbəri
eləyib, həmin quruluşu elə ustalıqla dağıtdı
ki, heç kim “mık” eləyə bilmədi…
Bax, bu başını sığallayan isə coğrafiya müəllimi
Əlisa müəllimdi.
Bizim sinif rəhbərimiz olub. Həmişə də gah
başını, gah da bığını
sığallayırdı. İnstitutu
təzə qurtarıb
gəlmişdi. Elə
qazdı-qazdı, yelli-yelli
gəzirdi ki, elə bil alçaq dağları bu yaratmışdı. Yadındadı
də, Əlisa bəy. Məni nə qədər dərsdən qovmusan?..
- Yadımdadı. Sən çox nadinc idin. Özün də nəşə, tiryək alveri eləyirdin. Siqaret, nəşə çəkirdin.
Yetənə yetirdin, yetməyənə də bir daş atırdın.
Elə nəşə
satdığına görə
də...
- Tutuldum. Yadındadı, atam gəlib sənə xahiş eləyib ki, mənim işimi məhkəmədən
qurtara bilər, əgər siz yaxşı xasiyyətnamə
versəniz... Yəni
o xasiyyətnamənin mənim
işimi yüngülləşdirməyə bəlkə köməyi dəyərdi...
Ancaq nə sən, nə də o vaxt məktəb direktoru işləyən,
bax, bu Rza
müəllim, xasiyyətnaməni
verməyibsiz.
- Bilirsən, o vaxt...
- Bilirəm, o vaxt belə şeyləri guya eləmək olmazdı. Siz çox təmiz adamlar idiniz. Suyu üfürə-üfürə
içirdiz. Amma
özüz kimi vələdüznası, nadürüstü
yox idi...
- Fərasət, ay bala, bu nə sözdü?..
- Mən nə dediyimi yaxşı bilirəm... Görürsüz
dövran necə dəyişir?.. İndi mən
sizi öz bağıma qul kimi işləməyə
gətirmişəm. Bax,
ona görə də bu badəni
sizin sağlığınıza
içirəm.
Fərasət böyük çapma
stəkandakı tut arağını birnəfəsə
içib, sağında
və solunda əyləşən qrzların
dodağından
öpdü. Sonra əlindəki
stəkanı uzağa
atdı. Stəkan yerə düşən kimi cingiltiylə sındı.
- Mən həmişə belə zakuska eləyirəm. Bu bacıların
dodağı baldı.
Bu da mənə böyük
dux verir,- deyə o, müəllimlərə
qazlı-qazlı baxdı.
Müəllimlər çox
pərt vəziyyətdə
oturmuşdular. Niyə
içmədiz?
- Biz içmirik, - deyə Rza müəllim səbrini basıb, özünəməxsus aramla
dilləndi.
- Acığınız niyə
gəlir? Mən doğru sözü şappadan adamın üzünə deməyi xoşlayıram. Ona görə
də türmədə
yatanlar, məni özlərinin ağsaqqalı
bilirlər. Lap Ərəseydən
ta bu yana kimi... Sizin dildə
mənə Lotu Fərasət deyirlər. Daha doğrusu, Lotu Fediya. Mən
bir neçə dəfə qul bazarının yanından
keçəndə sizi
orda görmüşəm.
Həmişə də
görmüşəm ki, yoluq,
yetim cücə kimi boynunuzu çiyninizə qoyub, müştəri gözləyirsiz.
Əvvəl istəmirdim
baş qoşam, sonra dedim yox,
Fediya, sən Dım Qulamın oğlu olmazsan, əgər bunlara bir yaxşı dərs verməsən. Qoy əbədilik yadlarında qalsın. Qoy bilsinlər ki, indi mən kiməm,
onlar kimdi... Deməli, hər şey oxumaqla deyil, ay müəllimlər.
Görürsüz oxumuşları?
Birinə bağımda
siçan tutdururam, dördünü də evimdə fəhlə kimi işləməyə
gətirmişəm. Düz
deyirsiniz. Səkkizinci
sinifdə oxuyanda tutdular məni... Daha doğrusu, kimlərsə tutdurdu.
Sonra onları xosunvay elədim... İndi isə
əlimdə hüquq
fakültəsinin diplomu
var. Özü də Almaniyada Beynəlxalq Universiteti qurtarmışam. Deməli,
hər şeyi pul həll eləyir,
bilik yox. Bəlkə elə deyil, ay müəllimlər?
- Həm elədi, həm elə deyil...
- Oyunun olsun, ay İsa müəllim. Əl çəkmədin də
bu demaqoqluğundan. Yaşın altmışı
keçib. Bu gün-sabahlıqsan...
Yenə də xəyal-plovla yaşayırsan...
Fikirləşirsən ki, Sovet
Hökuməti yenə
də geri qayıdacaq? Ay qayıtdı
ha. Budu ey, - deyə o, baş barmağını, iki barmağının arasına
salıb, biədəb
bir şey göstərdi. Qayıdar...
Sən o arzularla yaşa. Eşitmişəm.
Deyirlər bir həsirsən, bir məmmədnəsir...
- Hörmətinə görə
çox sağ ol, - deyə İsa müəllim əsəbi
ayağa durdu.
Bu vaxt onun ardınca
o biri müəllimlər
də ayağa durdular.
- Hara gedirsiz? Bəlkə incidiz? Biz hələ indi başlamışıq
sizinlə mehriban söhbətə...
- Bizə dərs vermək istəmirdin? Dərs verdin də, ay bala, - deyə Rza müəllim yenə də özünəməxsus təmkinlə
dilləndi. Qaldı inciməyə... Biz səndən
yox, öz taleyimizdən, zəmanədən
inciyirik. Hökumətdən
inciyirik. Əgər
o, bilərəkdən biz ziyalıları
gətirib, sənin kimisinin ayağının
altına atıbsa, deməli, ən böyük cinayətkar odur. Bir rəhbər ki, öz ziyalısının
qədrini bilmirsə,
onu murdar əskiyə döndərirsə,
onun dilənçi kökündə yaşamağına
razı olursa, deməli, o məmləkət
artıq can üstündədi...
O məmləkət gec-tez
dağılacaq. Məhv
olacaq!
- Bəh, bəh... Əl çəkmədin
də öz yalançı fılosofluğundan
Rza müəllim.
İndi siz özünüz
acizsinizsə, buna hökumət
neynəsin? Bəlkə
çörəyi gətirib
boğazımza töksün?
Fərasətiniz varsa
qazanın də… Başqa müəllimlər
kimi götürün
şagirdlər hazırlayın
ali məktəblərə.
- Sənin atan Dım Qulam mağazada işləyən
vaxt, kənd camaatının boğazına
ip salıb, istədiyi tərəfə
fırladırdı. Onun
oğurladığı qəpiklərlə,
manatlarla böyüyən
və bic doğulan uşaq ancaq sənin kimi olar, - deyə İsa müəllim özünü
saxlaya bilməyib Fərasətin üstünə
bozardı.
- Bura bax, ey, dəyyus! Düdük! Sən özünü harda hesab eləyirsən? Bura səninçün sinif otağı deyil ha?!.. Bu dəqiqə sənin ən böyük tikəni qulağın boyda eləyərlər!..
Dümbələk!..
Bu vaxt o cibindən tapanca çıxarıb,
göyə iki güllə atdı. Fərasətin belə bozarmasına və güllə atmasına evdən iki nəfər yekəpər
oğlan çıxdı.
Əlləri cibində.
Deyəsən, bunlar Fərasətin cangüdənləri
idilər və ciblərində də silah vardı. Bunu müəllimlər də başa düşdü və ölümlərinin yaxınlaşdığını
hiss eləyib, bərk
qorxdular. Lap
sarılarını uddular.
Yekəpər oğlanlardan
biri cəld Fərasətə yaxınlaşıb
baş əydi və soruşdu:
- Şef, nə olub? Bir şey lazımdı?
- Heç nə lazım deyil. Siz keçin içəri!
Oğlanlar baş əyib,
tez də evə girdilər. Vəziyyətin belə qarışdığını görən Rza müəllim tez Fərasətə
yaxınlaşıb yalvardı.
- Ay bala, sənə qurban olum. Heç
olmasa, bizim yaşımıza,
səninlə hampa olmağımıza hörmət
elə. Axı biz sənə nə deyirik? Mən sənin atanla bir yerdə böyümüşəm. Dost olmuşam. Hələ qohumluğumuz da var...
- Ona görə də mənə xasiyyətnamə
vermədin?.. Düdük!
Sənin kimi qohumdansa, altı yox vedrə yaxşıdı... Götürün
adama o yüz dolları, basın bayıra! O yüz dolları da səkkiz il mənə pis-yaxşı
dərs dediyinizə görə verirəm sizə.
Deyəsən, bir stəkan
tut arağı artıq
Fərasətə öz
təsirini göstərirdi.
Bu vaxt o, durduğu yerdə səndirlədi. Qızlar
qollarından tutub onu oturtdular.
- Fərasət, heç olmasa, mən pis-yaxşı iki il sənin sinif rəhbərin olmuşam. Axı, sən niyə bizi belə itdən beşbetər eləyirsən?
Ozü də kənar adamların yanında, - deyə Əlisa müəllim, əlini Fərasətin çiyninə qoydu.
- Bunu siz də
o vaxt düşünəydiz də, maygülü, - deyə Fərasət, Əlisa müəllimin əlini kənara itələdi. Bəs bilmirsiz ki, dəmir qapının da taxta qapıya işi düşür? Götür o arağı
vuraq, mənim kimi taxta qapının
və belə gözəl məşuqələrimin,
cananlarımın sağlığına.
- Yaxşı. Onda gəl belə danışaq. Onlar heç biri içki içmir. Dədə goru... Arada mən yüz-yüz, pənco-pənco vururam, - deyə Əlisa müəllim iki stəkana araq süzdü. Birini özü götürdü və birini Fərasətin qarşısına qoydu.
Sonra, zorla da olsa, Fərasətin üzünə
baxıb, gülümsündü
və söhbətinə
davam elədi. Belə danışaq ki,
biz ikimiz səninlə
bu badəni içəcəyik. Sonra da sən
bizə icazə verəcəksən, biz çıxıb
gedəcəyik. Razısan?
- O pulları da götürəcəksiz!
Götürməsəniz, mən
sizi burdan buraxan deyiləm!
- Yaxşı. Pulları götürürük.
- Hə, ay bala, pulları götürürük,
- deyə Rza müəllim, dolları götürməsələr vəziyyətin
daha pis olacağını başa
düşüb, tez dörd yüz dolları götürüb,
hər müəllimə
yüz dollar verdi və yüz dolları da cibinə qoydu.
- Sağ ol, sənin sağlığına. Doğrudan
da adına layiq fərasətli, səxavətli
olmağının sağlığına,
- deyə Əlisa müəllim arağı
tez içib, stəkanı stolun üstünə qoydu. Tut arağının tündlüyündən
onun gözləri yaşardı. Tez
su içdi.
Sonra nəfəsini dərib
əlavə elədi.
- Səni and verirəm
Qulam əminin goruna, indisə icazə ver, biz gedək.
Fərasət, qızların köməkliyi
ilə ayağa durub, üstdən aşağı, aşağıdan
yuxarı müəllimlərə
ikrahla baxıb əsəbi dedi:
- Gedin! Ancaq eşidəm-biləm
bu hadisəni gedib kənddə danışıbsız, o bayaq
gördüyünüz oğlanlar
ki var, gəlib kənddə
sizə çox yaxşı “dərs” verəcəklər. Bu “dərs”
isə onun yanında toya getməli olacaq. Ömürlük şikəst qalacaqsız.
Eşitdiz?
- Eşitdik, eşitdik. Ayıb sözdü ki. Kişinin arasında söz-söhbət olar, -
deyə Əlisa müəllim tez dilləndi.
- Onu da bilin ki, mən prokuror, polis, nə bilim kimlərisə
hərləyən oğlan
deyiləm! Onlar özləri yeri gələndə məndən
qorxurlar... Tula kimi ətrafımda fırlanırlar.
Bir paçka dolları
başlarına vuranda
kölə kimi qabağımda əyilirlər.
Başa düşdüz?!
- Başa düşdük. Sağ ol. Sağlıqla
qal. Pula görə də çox sağ ol, - deyə Rza müəllim
hamının əvəzində
dilləndi.
- Bu əlli dolları da götür, maşın tutun sizi şəhərə
aparsın. Qalanına
da yemək alıb bir neçə gün mənim şotuma yeyərsiz...
O, əlli dollar pulu Rza müəllimin
cibinə soxdu.
- Hə, belə-belə işlər... Əziz müəllimlər… Qul bazarının qulları...
Gedin!.. Basın bayıra!..
O, yenə cibindən tapançanı çıxarıb,
göyə iki güllə də atdı. Sonra da özündən
razı halda ucadan gülməyə başladı. Bu, gülüşdən
çox vəhşi heyvanın səsinə oxşayırdı.
Bu səsdən qorxan və sarılarını
udan müəllimlər
tez bağdan çıxıb tozlu, qaranlıq yolla şəhərə doğru
hərəkət eləməyə
başladılar. Dördü
də tez-tez, yeyin addımlarla yeriyir, tezliklə buradan uzaqlaşmaq istəyirdilər. Yeyin addimlarla yeridiklərindən,
artıq nəfəsləri
çatmırdı… Təngənəfəs
olsalar da sürətlərini
azaltmırdılar…
Bu vaxt Rza müəllim
nə fıkirləşdisə,
tez dönüb arxaya baxdı. Arxadan heç kəsin gəlmədiyini yəqin eləyib əsəbi dilləndi.
- O, bic doğulan küçüyün verdiyi
pul, mənə lazım deyil.
Cibindən yüz dolları
və əlli dolları çıxarıb
əsəbi halda cırdı. Tikə-tikə
doğramağa başladı.
- Mənə də lazım deyil,- deyə İsa müəllim
də əsəbi dilləndi.
- Mənə də,- deyə İmran müəllim
də pulu cibindən çıxartdı.
- Mən də elə bayaqdan bunu fıkirləşirdim,
- deyə bir stəkan tut arağının
təsirindən başı
dumanlanan Əlisa müəllim də onların sözünə
qüvvət verdi.
Onlar pulları çıxarıb,
tikə-tikə doğradılar.
Yol boyu səpələdilər...
...Artıq müəllimlər
bağ evindən xeyli uzaqlaşmışdılar.
Ciblərində bir manat da pul yox idi. Tozlu yolla piyada,
şəhərə tələsirdilər.
Kirayə qaldıqları
evə. Səhərdən
heç nə yeməsələr də,
artıq heç kimin yemək yadına düşmürdü.
Elə bil hər biri bir
qoyun cəmdəyinin kababını yemişdi...
Ancaq başlarına gələn bu hadisə onları elə alçaldıb, təhqir, bihörmət eləmişdi ki, dördü
də bir-birindən utanmadan xısın-xısın
ağlayırdılar. Onlar
düşdükləri bu
rəzil zəmanəyə,
haqqın, ədalətin
belə alçaqcasına
tapdanmasına, kişini
kişilikdən salan bu dövrana, nadanlığa, ali təhsilli müəllim olsalar da, dilənçi kökündə yaşamalarına,
pul qazanmaq, uşaqlarının acından
ölməmələr üçün
qul bazarında dayanmaqlarına ağlayırdılar...
Uzaqdan isə şəhərin göydələn evlərindəki
işıqlar par-par parıldayırdı.
Bu işıqlar şəhəri
cənnətə oxşadırdı.
Elə bir cənnətə ki, guya orda hər şey
gözəl, adamlar isə tam firavan yaşayırdı. Elə
bil dərddən-qəmdən
uzaq, kef-damaq içində ömür
sürürdülər. Amma əsl həqiqətin belə olmadığını, bu
şəhərdəki adamların
da çoxunun
elə müəllimlər
kimi ac-yalavac yaşadığını biləndə,
elə bu sətirləri yazdıqca,
özümün də
heç nəyimin bu dilənçi kökündə yaşayan adamlardan, bu müəllimlərdən
artıq olmadığını
fikirləşdikcə hayqırıb
qışqırmaq, bağırmaq
istəyir adam:
-E... he...
hey!... Hey!... Gidi dünya!..
Sənin hərçi
betərinə lənət
olsun! Gör bizi nə günlərə,
nə kökə saldın... Axı bizim günahımız, suçumuz nədir?!. Bu ədalətsizlik,
qəddarlıq, qanunsuzluq,
ziyalının dilənçi
kimi yaşaması nə vaxta qədər
davam eləyəcək?!...
Bu məmləkətdə,
bu yazıq, zavallı insanların taleyini fikirləşən,
onlara xoş gün, xoş güzəran yaradan tapılacaqmı? Tapılacaqmı?!..
(Ardı var)
Ağalar İDRİSOĞLU,
Sumqayıt şəhəri, noyabr,
1999-cu il.
Bəzi əlavələr noyabr
2023-cü ildə olub
Azad Azərbaycan.- 2023- cü
il.- 30 noyabr.- ¹ 39.- S. 7.