Budur Vətən sevgisi, Heydər Əliyev
sevgisi, millət təəssübkeşliyi!
İnşaatçı Hüseyn Hənifə oğlu hələ 1987-ci ilin oktyabrında Heydər Əliyevə görə Sumqayıtda ermənilərin
"dərsini" vermiş
və... "KPZ"yə
salınmışdı
Hüseyn Tanrıverdi-Pur həmin günü hələ də ermənilərə
qarşı dərin nifrətlə, hiddətlə
xatırlayır... O vaxt
Sumqayıtdakı Boru-prokat
zavodunun oksigen sexində növbə rəisi vəzifəsində
çalışan Hüseyn
3-cü mikrorayondakı evlərinin
həyətinə yaxınlaşanda
axşamlar qonşuların
şahmat-domino oynadıqları
stolun başına çoxlu adam yığışdığnı, stolun üstünə isə əvvəllər heç vaxt orda görmədiyi iri samovarın qoyulduğunu, süfrə
açılaraq, ortalığa
dolma-kabab düzüldüyünü
uzaqdan görüb, təəccüblənmiş, heç
nə anlaya bilməmişdi. İlk qarşısına çıxan
12-13 yaşlı erməni
dığası Abodan
nə baş verdiyini soruşduqda o, sevinclə demişdi ki, "bəs bilmirsən, Hüseyn dayı, Heydər Əliyevi Moskvada işdən çıxardıblar.
Məhləmiz ona görə bayram edir..."
Bunu eşidən
Hüseyn bəyin başına sanki o stolun üstündə
"pıqqa-pıqla" qaynayan
samovarın qaynar suyu töküldü. Bir andaca yumruğu
ilə vurub, qaynar samovarı və stolun üstünə düzülmüş
kabab və meyvələri, bütün
qab-qacağı yerə
aşırtdı. Erməni
qonşuları onun bu hərəkətinin səbəbini çox yaxşı bilsələr
də, sadəlövh
və düşüncəsiz,
burunlarından və qarınlarından uzağı
görməyən azərbaycanlı
qonşular heç nə başa düşməyərək, heyrətlə,
təəccüblə Hüseynin
bu gözlənilməz
hərəkətinə baxıb,
hərə bir tərəfdən onu sakitləşdirməyə çalışsalar
da, o, qəzəblə
erməni Yenokun üstünə cumdu. O isə özünü tülkülüyə vurub,
"nə olub ey, Hüseyn müəllim?" dedikdə
qayıtdı ki:
- Canınıza azar olub, erməni it uşağı!
Heydər Əliyevin vəzifədən getməyini
bayram edirsiniz?..
Və dözməyib, qəzəblə
ermənicə bildiyi söyüşü tulladı
onun murdar sifətinə: "Kunem vorot!". Bunu deyib, Yenoka yaxşı
bir yumruq tolamazlayıb, yerə sərdi. Qonşular araya girməsəydi, çətin ki Yenok onun əlindən sağ-salamat qurtaracaqdı.
- Yığışdırın məclisinizi, alçaqlar,
nanəciblər! Bunlara
bax, sevinirlər, bayram edirlər, - sonra azərbaycanlı qonşulara dönüb, -
bəs siz hara baxırsınız, a maymaqlar!?
Bunlar ermənidirlər,
kafirdirlər, Kremldəki
yeganə azərbaycanlı
Heydər Əliyevin vəzifədən getməsinə
sevinib, bayram edirlər, siz də lal-dinməz, mal kimi bunlara qoşulmusunuz.
Ayıb olsun sizə, sizin qeyrətinizə!..
Qonşulardan kimsə dillənib,
cavab vermək istəsə də, "bu hənanın o hənadan olmadığını",
Hüseynin haqlı olaraq qeyzləndiyini, özlərinin bir azərbaycanlı kimi böyük səhvə yol verdiklərini başa düşərək,
tərs-tərs Yenoka baxıb, "yığışdır
burdan zirt-zibilini" deyib, yerə aşmış samovara da bir təpik vurub, ordan aralandılar.
Hirsi hələ də soyumayan Hüseyn 3-cü mərtəbədəki evinə
qalxsa da, sakitləşə
bilmirdi. Zavodda işin çoxluğundan
günorta da nahar edə bilməsə də, nə çaya, nə də yeməyə həvəsi vardı. Təkcə Azərbaycanda
deyil, bütün Sovetlər İttifaqında
öz dərin zəkası, işgüzarlığı,
yüksək təşkilatçılığı,
fenomen istedadı ilə böyük hörmət və nüfuz qazanmış Heydər Əliyevin ətrafı ermənilərdən
ibarət olan satqın M.Qorbaçov
tərəfindən şəxsi
qısqanclıq zəminində
və siyasi riyakarlıq, qərəzliklə
gözlənilmədən SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin Birinci müavini vəzifəsindən
çıxarılması onu
həddən artıq
məyus etmiş, sarsıtmışdı. Həm
də bu xəbərin ona erməni dığası
tərəfindən sevinclə
çatdırılması çox pis təsir ermişdi. Bir tərəfdən də o
kafirlərin "öz
içimizdə", bizim
bəzi düşüncəsiz
azərbaycanlılarla birgə
bu bəd xəbəri bayram etmək istəməsi Hüseynin əsəblərini
tamam pozmuşdu. Bir qədər sonra, nəhayət ki, stol arxasına keçib, bir tikə çörək
yemək istəyirdi
ki, qapının zəngi
çalındı. Gələnin
qonşulardan kiminsə
olduğunu zənn etsə də, qarşısında iki nəfər milis işçisini (o vaxtlar hələ "polis" yox
idi) görüb, məsələnin nə yerdə olduğunu dərhal anladı. Ermənilər ondan qisas almaq üçün
Hüseynin milli ayrı-seçkilik
etdiyi, Yenoku döydüyü barədə
milisə məlumat vermişdilər.
- Hüseyn Tanrıverdi-Pur
sizsiniz? Bizimlə
şöbəyə getməyiniz
lazımdır.
Hüseyn,
vəziyyətin ciddiləşməsindən
həyəcan keçirən
evdəkiləri sakitləşdirərək,
narahat olmamağı tapşırıb, arxasınca
gələnlərlə birgə
aşağıda onları
gözləyən milis
maşınına tərəf
gedəndə erməni
Yenokun xainliklə, qisasçılıqla bu
"mənzərəni" seyr etdiyini görüb,
"tfu sizə, murdar millət" deyib, maşına oturdu.
Təbii
ki, Sumqayıt şəhər
Milis şöbəsinin
8-ci mikrorayonda yerləşən
bölməsində Hüseyni
gül-çiçəklə qarşılamadılar. Bölmə
rəisi, Azad adlı
mayor "xuliqanlıq" edən
Hüseynlə tanışlığa
söyüşlə başladı:
- Ə, kopayoğlu, belə qudurmusan ki, qabağına
çıxan adamı
yıxıb yerə sərirsən?!. Uşaqlıqdan qürurlu olan Hüseyn bölmə rəisinin söyüşünü
qəbul etmək istəməyərək, elə
onun kimi kobudluqla cavab verdi:
- Kopayoğlu mənə o sözü deyəndir - sənsən,
bu - bir...
- Sən mənə "kopayoğlu" deyirsən?
Yaxşı, baxarıq,
görək kimdir
"kopayoğlu"... Bəs,
ikinci nədir?
"İkinci", lakin əsas məsələdə
mayorun bir azərbaycanlı kimi onu başa düşərək,
"günah"ından keçəcəyini
düşünüb, dedi:
- İkincisi odur ki, o alçaq erməni Heydər Əliyevin vəzifədən çıxarılmasını
toy-bayram etmək istəyirdi.
Ancaq Hüseynin gözlədiyinin
əksinə olaraq, bölmə rəisi hiddətlə soruşdu
ki, "Heydər Əliyev
sənin nəyindir ki
- əmindir, dayındır?
Neyləyib sənin üşün ki, ona görə qonşunu yumruqlayıb döymüsən?
Kim sənə ixtiyar verib? Belə qudurmusan?".
Bölmə rəisi olsa da,
milli təəssübkeşliyi olmayan belə bir adamın qarşısında susmaq istəmədi:
- Heydər Əliyev mənə ali təhsil verib, zavodda iş verib, atama Lenin ordeni, medallar, Sumqayıtda üç otaqlı ev verib, məni də gənc mütəxəssis kimi mənzillə təmin eləyib. İqtisadiyyatı
zəifləmiş, geridə
qalmış respublikamızı
inkişaf etdirən Heydər Əliyev olmadımı? Məgər
bunlar azdır? Hələ heç
SSRİ-də demirəm,
bütün dünyada
Azərbaycanı tanıtdırıb,
Nəriman Nərimanovdan
sonra ikinci azərbaycanlıdır ki, görkəmli
bir dövlət xadimi kimi Kremlə
qədər gedib çıxıb... Qorbaçovun
başına yığışmış
nə qədər erməni var orda, bizim isə son 50-60 ildə təkcə Heydər Əliyevimiz gedib çıxmışdı
ora, onu da gözləri götürməyib,
hiylə ilə Kremldən uzaqlaşdırdılar.
Hələ çəkinmədən
elə gözümüzün
qabağındaca bunu bayram etmək istəyirdilər. Bəs mən neyləməliydim,
onların başını
sığallamalıydım?
- Bura bax, yaman dil-dil
ötürsən ha... Bəlkə,
ermənidir deyə ayağının altına
salıb təpikləməliydin?
- İmkan vermədi qonşular, yoxsa...
- Yaxşı, eybi yoxdur, KPZ-də yatarsan, ağlın gələr başına soyuq kamerada. Onda görüm, necə dil-dil ötəcəksən? - deyə
mayor hədə-qorxu gəldi.
...Bir saatlıq KPZ "həyatı"ndan
sonra onu yenidən rəisin kabinetinə apardılar. Atası Hənifə kişini rəisin yanında görəndə
Hüseyn ürəkləndi,
məsələnin necə
yekunlaşacağını anladı. Ancaq rəis minnət qoymağa, "istəyinə"
nail olmağa çalışaraq,
məsələni daha
da tündləşdirmək fikrindəydi:
- Hənifə kişi, sən şəhərimizin
ağsaqqalı, hörmətli-nüfuzlu
bir adamsan, ancaq bilmirdim ki, sənin belə bir davakar, kobud
oğlun var. Qanunsuzluğa
yol verib, adam döydüyü azdır, hələ bir burda, milis
bölməsində mənə
də söyüb...
Ətraflı
- Erməni niyə adam olur ki? - deyə Hənifə kişi tərs-tərs rəisə baxdı. - Necə söyüb sənə?
- Necəliyi var ki? Atama söyüb, mənə -
milis rəisinə
"kopayoğlu" deyib.
- Ata, söyməmişəm, mənə
dediyini özünə
qaytarmışam, - deyə
Hüseyn "izah etməyə" çalışdı.
- Lap yaxşı eləyib, - deyə Hənifə kişi gülə-gülə
əlini döş cibinə atanda rəis də qeyri-ixtiyari qımışdı.
Atasının "səni burda
döyməyiblər?" sualına
cavab olaraq dedi ki, "yox, düzü, mənə əl qaldıran olmayıb". Bunu eşidən Hənifə
kişi:
- Rəis, bax, sayıram, bəs olanda dayandırarsan, - deyib, qırmızı sovet "10-luq"larını bir-bir mayorun qarşısına düzdü.
- 10, 20, 30... 80, 90, 100...
- Bəsdir, Hənifə kişi, bəsdir, - rəis razı halda "10-luq"ları götürüb,
cəld siyirtməsinə
atdı.
Hənifə kişi "gedə
bilərik?" deyə,
cavabı gözləmədən
oğlunun qolundan tutub, onunla birgə
kabinetdən çıxdı.
Hüseynin heç bir sutka da "yatmadığını"
bilən erməni qonşusu bu dəfə respublika Daxili İşlər Nazirliyinə şikayət
teleqramı göndərdi.
Mayor Azadın bir yaxşı işi o oldu ki, Nazirliyə saxta rəsmi cavab göndərdi ki,
"xırda xuliqanlıq
hərəkətinə yol
vermiş H. Tanrıverdi-Pur
5 sutka həbs
edildikdən sonra evə buraxılmışdır".
***
Hənifə kişi Cənubi Azərbaycandan gəlmiş
azadlıq ruhlu, mərd, qeyrətli bir adam idi.
O, hələ gənc
yaşlarından İranda
inqilabi-azadlıq hərəkatına
qoşulmuş, Ərdəbildə,
Təbrizdə gizli fəaliyyət göstərən
Kommunist partiyasının
üzvü olmuşdu.
1945-ci ildə İranda
yaşayan azərbaycanlıların
söz və dil azadlığı uğrunda mübarizə aparan görkəmli inqilabçı Seyid Pişəvərinin
rəhbərliyi ilə
başlanan "21 Azər
hərəkatı"nda fəal
iştirak etmişdi.
Vikipediyadan: 1905-ci ildə -13 yaşında İrandan Bakıya mühacirət edərək
burda təhsil alan Seyid Pişəvəri
(Mircəfər Cavadzadə)
sonralar İranda milli-azadlıq hərəkatının
rəhbəri, Azərbaycan
xalqının XX əsrdə
yetirdiyi böyük inqilabçı, dövlət
xadimi olmuşdur. O, Bakıda xalqımızın
görkəmli oğlu
N.Nərimanovla və digərləri ilə yaxından tanış olmuşdu.
İranda inqilabi
hərəkatın güclənməsi
ilə əlaqədar
1920-ci ilin may ayında İrana gedən Pişəvəri
1923-cü ilə qədər
İsfahan şəhərində
gizli fəaliyyət göstərir. Rza şah Pəhləvinin hakimiyyətə gəlməsi
ilə 1930-cu ildə həbs olunur və 11 il həbsdə
qalır. İkinci Dünya Müharibəsinin
başlanması ilə
Rza şah diktaturası yıxıldıqdan
sonra Pişəvəri
1941-ci ilin sentyabr ayında həbsdən buraxılır və elə həmin ildə İran Xalq Partiyasının yaranmasında
fəal iştirak edir. 1945-ci ilin oktyabrında o, Azərbaycan Demokrat Firqəsinin rəhbəri
seçilir.
Dekabrın 12-də isə
"21 Azər hərəkatı"nın
qələbəsindən sonra
İranda Azərbaycan
Milli Hökumətinin
Baş naziri təyin edilir. Məhz həmin hökumətin qərarı
ilə azərbaycanlıların
ana dilində danışmalarına, yazıb-oxumalarına, məktəblərdə
ana dilində dərslərin keçirilməsinə
nail olunur.
Görkəmli inqilabçı S.Pişəvəri
həm də Rusiyanın Sosial-Demokrat Partiyasının üzvü,
kommunist idi. O, 1947-ci il iyulun 11-də Gəncə şəhərindən
qayıdarkən müəmmalı
şəkildə maşın
qəzasında həlak
olmuşdu. Məzarı
Bakıda, Fəxri xiyabandadır.
Hənifə Tanrıverdi-Pur da S.Pişəvərinin rəhbərliyi
ilə 1946-cı ilin dekabrında Bakıya mühacirət etmiş Azərbaycan inqilabçılarından
biri idi. Sonralar o, Ağdamda yurd-yuva salmış, rayonun 1 N-li üzümçülük sovxozunun
adlı-sanlı briqadirlərindən
biri olmuşdu. Heydər Əliyevlə də qabaqcıl bir üzümçü kimi Ağdamda, respublika rəhbərinin keçirdiyi zona müşavirələrinin birində
tanış olmuşdu.
Əmək adamına
həmişə yüksək
dəyər verən Ulu öndər həmyaşıdı, həm
də kommunist olan Hənifə kişini üzümçülükdə
qazandığı böyük
uğurlara görə
Lenin ordeni və medallarla təltif etmişdi. O, rayon Sovetinin deputatı seçilmiş,
bir-çox respublika səviyyəli tədbirlərin
iştirakçısı olmuşdu.
Zəhmətkeş, qabaqcıl
olmaqla yanaşı hər zaman sözün düzünü
deyən, haqqın tərəfdarı olan, mərd, obyektiv adam kimi respublika
rəhbərinin də,
rayon camaatının da böyük hörmətini, nüfuzunu
qazanmışdı.
Təsadüfi deyil ki, sonralar
Ağdamdan Sumqayıta
köçərkən Ulu
öndərin göstərişi
ilə Hənifə kişinin ailəsinə növbədən kənar
3 otaqlı mənzil verilmişdi. Elə oğlu Hüseyn də 1972-ci ildə Azərbaycan Dövlət Politexnik İnstitutun inşaat fakültəsini
bitirərək, təyinatla
Sumqayıtın 1 N-li
Tikinti Trestinin 12 N-li idarəsinə işləməyə göndərildikdən
bir müddət sonra gənc mütəxəssis kimi mənzillə təmin edilmişdi. Buna görə də bu ailənin hər zaman yorulmadan Azərbaycanın
inkişafı, xalqın
rifahı üçün
çalışan Ulu
öndərə böyük
hörməti, məhəbbəti
olub.
Tikinti İdarəsində,
sonralar Sumqayıt Boru-prokat zavodunda çalışanda da Hüseyn müəllim ailəsinin Heydər Əliyevə olan məhəbbətini qəlbində
daim yaşadıb. Və hələ Qarabağa erməni iddiaları başlamazdan əvvəl Sumqayıtda erməni həyasızlığına
qarşı onun kəskin reaksiyası, barışmazlığı, Ulu
öndərə görə
nəinki ermənini döyməyə, hətta
onun bütün nəslini məhv etməyə hazır olması heç də təsadüfi deyildi.
O baş tutmayan
"erməni qonaqlığı"ndan
sonra çox hadisələr baş verdi - daşnaklar Qarabağ iddiası ilə ayağa qalxdılar, elə özləri də Sumqayıt qırğınını,
sonralar Bağanis-Ayrım,
Qaradağlı, Xocalı,
Qarakənd və digər faciələri törətdilər. Həmin
dövrlərdə xalqımızın
az qala öləziməkdə
olan döyüşkən,
mübariz ruhu Ulu öndər Heydər Əliyev
1993-cü ilin iyununda yenidən Azərbaycan hakimiyyətinə qayıdanda
daha güclü şəkildə yenidən
baş qaldırdı.
Bütün xalqımızla
birgə buna ürəkdən sevinən,
bu tarixi qayıdışı bayram
edənlərdən biri
də Tanrıverdi-Pur
ailəsi idi. Hənifə kişi Heydər Əliyev
1983-cü ildə Kremlə
yüksək vəzifəyə
gedəndə olduğu
kimi, həmin günlərdə də bütün qonşuları,
dost-tanışı başına
yığıb, bayram
süfrəsi açmışdı.
Oğlu Hüseyn də atasının, bütün xalqımızın
sevincinə qoşulub
bayram edir və istər-istəməz
1987-ci ildə baş tutmağa imkan vermədiyi erməni "qonaqlığını" yada
salıb, ulu Tanrıya dua edirdi ki, xalqımızın
yeganə nicatı olaraq Heydər Əliyevi Azərbaycana yenidən, həm də böyük xilaskar kimi göndərmişdi.
Hüseyn müəllim
bu gün də o böyük qayıdış gününü
iftixarla xatırlayaraq,
özünün də
Heydər Əliyevçi
kimi həmin illərdə yeni Azərbaycan, yeni quruculuq naminə əzmkarlıqla, fədakarlıqla
çalışmasından məmnunluq hissi duyur. 90-cı illərin ortalarında onun istehsalatın dayanmaması
naminə evə dönmədən 3 gün,
3 gecə zavodda qalıb, işə gələ bilməyən
yoldaşlarının da
əvəzində çalışması,
bir dəfə isə gecə yarısı dalınca göndərilən maşınla
zavoda gələrək,
öz istedad və bacarığı ilə, həyatını
təhlükədə qoyaraq
baş verə biləcək ağır qəzanın qarşısını
alması həm doğma Vətənə,
həm də respublikanın müdrik rəhbəri Heydər Əliyevə olan böyük məhəbbətindən
irəli gəlirdi.
Təsadüfi deyil ki, onun
zavoddakı fədakarlığını
unutmayan Sumqayıt rəhbərliyi 1997-ci ildə
şəhər təsərrüfatının
mühüm, lakin fəaliyyəti narazılıq
doğuran sahələrinidən
birini məhz Hüseyn Tanrıverdi-Pura tapşırmışdı. Həmin
sahənin sonralar nümunəvi, qabaqcıl
olmasına nail olan Hüseyn müəllim bu gün də şəhər təsərrüfatındakı
yorulmaz fəaliyyəti
ilə ölkə rəhbərinin Sumqayıtı
dünyanın ən gözəl, ən qabaqcıl şəhərlərindən
birinə çevirmək
istəyi-arzusuna öz
töhfəsini verməyə,
Sumqayıtın abad, gözəl bir şəhər kimi inkişafında İcra başçısı Zakir
Fərəcovun həyata
keçirdiyi tədbirlərdə
fəal iştirak etməyə çalışır.
Əsl sumqayıtlı,
sədaqətli Heydər
Əliyevçi kimi!
Rəhman ORXAN,
respublikanın Əməkdar jurnalisti
Azad Azərbaycan.- 2023- cü il.- 30 noyabr.- ¹ 39.- S. 5.