Los-Anceles Kaliforniya Universiteti
Yerləşir:
ABŞ, Kaliforniya ştatı, Los-Anceles şəhəri
Yaranma tarixi: 1919-cu il
Tipi: Dövlət
İşçi heyəti:
31024 nəfər, 4016 nəfər müəllim
Tələbələrin sayı: 39984 nəfər
İllik gəlirləri: 3620617000 ABŞ
dolları
İllik xərcləri: 4289982000 ABŞ dolları
Rəsmi saytı: www.ucla.edu
Los-Anceles
Kaliforniya Universiteti (
Los-Anceles
Kaliforniya Universiteti Amerika Universitetləri
Assosiasiyasının üzvüdür. Ali məktəb
tibb, texnika, pedaqogika, incəsənət və humanitar elmlərin,
idmanın inkişafına görə dünyada
tanınıb.
Tarixi
1881-ci ilin martında
Kaliforniya ştatının qanunvericilik orqanı Los-Anceles
şəhərində Kaliforniya Ştatı Normal Məktəbinin
(sonradan San Jose Dövlət Universiteti adlandırılır) cənub
filialının yaradılması haqqında qərar verir.
1882-ci il avqustun 29-da Los-Anceles şəhərində
Kaliforniya Ştatı Normal Məktəbinin filialı
açılır və 1887-ci il avqustun 29-da təhsil müəssisəsinə
Los-Anceles Ştatı (Dövlət) Normal Məktəbi
adı verilir.
1914-cü ildə
məktəb Hollivud rayonunun
Cənub filialının tələbələrinin
sayı tez bir zamanda sürətlə artır və 1920-ci
ilin ortalarında ali məktəb
1929-cu ildə
Los-Anceles Kaliforniya Universitetində bakalavrlar üçün
5500 nəfərlik korpus inşa edilir. Berkli Universitetinin
müqavimətinə baxmayaraq, Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin
rəhbərliyi, müəllimləri və məzunlarının
təkidi ilə burada 1933-cü ildən magistr, 1936-cı ildən
isə doktorluq dərəcələri verilir.
1950-ci ildə
Los-Anceles Kaliforniya Universiteti artıq ciddi və nüfuzlu
elmi-tədqiqat mərkəzinə çevrilir. Kaliforniya
Universitetinin prezidenti Robert Qordon Sproul Los-Anceles Kaliforniya
Universitetini və Berkli Universitetini "Kaliforniya Universitetinin
iki ayağı" adlandırırdı. 1951-ci ildən
başlayaraq Los-Anceles Kaliforniya Universitetinə kansler
seçilir və bununla da ali məktəb
muxtariyyət əldə edir. 1960-cı ildə
universitetə kansler seçilmiş Franklin Devid Merfinin səyi
nəticəsində təhsil müəssisəsi sürətli
inkişaf yoluna qədəm qoyur, burada müxtəlif fakültələr
açılır. Los-Anceles Kaliforniya
Universiteti Kaliforniya Universitetinin bir qolu deyil, müstəqil
mövqeyə malikdir. Bu dəyişikliklər
kansler F. Merfinin təşəbbüsü ilə
aparılır.
Büdcə və təhsil haqqı
2009-2010-cu ildə
Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin illik gəlirləri
ümumilikdə 3620617000 ABŞ dollarına bərabər olub. Həmin məbləğin
401513000 ABŞ dolları təhsil haqqı, 604236000 ABŞ dolları qrant və
sazişlər, 1395441000 ABŞ dolları satış, göstərilən
xidmətlər və tibb mərkəzləri, 593295000 ABŞ
dolları təhsil fəaliyyəti, 309881000 ABŞ dolları
köməkçi müəssisələr, 51638000 ABŞ
dolları isə digər vasitələr hesabına əldə
olunan gəlirlərdir.
Ötən il
universitetin ümumi xərcləri isə 4289982000 ABŞ
dolları olub. Belə ki, bu vəsaitin 2243390000 ABŞ dollarını
əməkhaqqı, 463603000 ABŞ dollarını müavinətlər
(yardımlar), 68599000 ABŞ dollarını təqaüdlər,
52257000 ABŞ dollarını kommunal xərclər, 496647000
ABŞ dollarını təchizat və avadanlıqlar,
qalanlarını isə digər xərclər təşkil
edib.
2009-2010-cu tədris
ilində Los-Anceles Kaliforniya Universitetində tələbələrin
təhsil haqqı orta hesabla bakalavrda oxuyan yerli tələbələr
üçün 9736, əcnəbi tələbələr
üçün isə 32453 ABŞ dolları olub. Magistratura və
doktorantura pilləsində təhsil alanların təhsil
haqqı isə orta hesabla yerlilər üçün 10767, əcnəbilər
üçün isə 25809 ABŞ dolları təşkil
edib. Məktəb və kolleclərdən asılı
olaraq təhsil haqqının məbləği də dəyişir:
İdarəetmə məktəbi (MBA) - yerli tələbələr
üçün 10296, əcnəbilər üçün
22541 ABŞ dolları, İctimaiyyətlə əlaqə məktəbi
- yerli tələbələr üçün 11310, əcnəbilər
üçün 23924 ABŞ dolları, Hüquq məktəbi
- yerli tələbələr üçün 10598, əcnəbilər
üçün 22843 ABŞ dolları, Stomatologiya məktəbi
- yerli tələbələr üçün 10293, əcnəbilər
üçün 22538 ABŞ dolları, Səhiyyə məktəbi
-yerli tələbələr üçün 11310, əcnəbilər
üçün 23924 ABŞ dolları, Tibb məktəbi
-yerli tələbələr üçün 10659, əcnəbilər
üçün 22904 ABŞ dolları. Tələbənin
yataqxanalarda qalmaq və qidalanmaq xərcləri 13314, kitab və
digər ləvazimatlar - 1599, nəqliyyat - 909, şəxsi xərclər
- 1551, tibbi sığorta - 885, vergi və rüsumlar isə
8266 ABŞ dolları təşkil edib.
Cari ildə tələbələrə
verilən təqaüd və yardımların məbləği
müvafiq olaraq 14899, 11336 ABŞ dollarına bərabər olub
(bu ali məktəbdə də müxtəlif
məbləğdə bir neçə təqaüd və
qrantlar mövcuddur). Universitetin tələbələrinin
yarıdan çoxu burada qalıb işləmək və tədqiqatlarını
davam etdirmək arzusundadır. Onların
33%-i Pell qrantı alır. Magistrantlar
üçün də çoxlu sayda təqaüdlər təklif
edilir. Onlardan ən məşhuru Kot-Robles təqaüdüdür
və onun məbləği 20000 ABŞ dolları dəyərindədir.
Universitet bu gün
Los-Anceles
Kaliforniya Universiteti Los-Anceles şəhərinin qərb hissəsində
Vestvud rayonundan şimala və Sanset bulvarından cənuba 419
akr ərazidə yerləşir. 1919-cu ildə ali
məktəbin kampusunda cəmi dörd bina var idi, hazırda isə
burada 174-dən çox tikili mövcuddur. Qədim
binalar roman və Renessans üslublarında tikilib. 1950-ci ildən sonra isə müxtəlif memarlar tərəfindən
müxtəlif üslublara aid yeni-yeni tikililər
ucaldılıb. Bağlar, fəvvarələr,
muzeylər, qarışıq memarlıq nümunələrinə
aid binalar kampusa əsrarəngiz gözəllik bəxş
edir.
Universitetin
şəhərciyi Cənub və Şimal hissələrdən
ibarətdir. Şimal kampusda İtaliya kərpicindən
tikilmiş qədim binalar vardır. Humanitar,
İncəsənət, Hüquq, Biznes məktəbləri,
Dikson məhkəməsi həmin kampusda fəaliyyət
göstərir. Cənub hissədə isə
daha müasir binalar mövcuddur və Fiziki elmlər, Texnika,
Psixologiya, Riyaziyyat, Tibb məktəbləri, universitetin Tibb Mərkəzi
yerləşir.
Şəhərcikdə
ən hündür bina 1950-ci ildə yəhudi və Fələstin
ərəbləri arasında sülhün bərqərar
olması üçün böyük səy göstərdiyinə
görə Nobel mükafatına layiq görülmüş
afro-amerikalı Ralf Bançın adını daşıyan
tikilidir. Binanın girişində onun büstü qoyulub.
R.Banç Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin ilk
Nobel mükafatına layiq görülmüş məzunu olub.
Kampusda, burada
çoxlu sayda yeraltı və yerüstü dayanacaqlar
olmasına baxmayaraq, maşın sıxlığından və
dayanacaqların çatışmazlığından əziyyət
çəkilir. Tələbələrin və əməkdaşların
kampus ərazisində sərbəst hərəkətini təmin
etmək üçün xüsusi yerli avtobuslar mövcuddur.
Hollivud universitetin
yaxınlığında yerləşdiyindən ali məktəbin kampusu bir çox filmlərin
çəkildiyi məkana çevrilib. Bunlardan
"Sarışın", "Köhnə məktəb",
"Ağlı çaşmış professor" və s.
qeyd etmək mümkündür. 2009-cu ilin yanvar
ayında Hollivud kinokampaniyası burada "Mənim adım
Xandır" filmini çəkib.
Los-Anceles Kaliforniya
Universitetində Filologiya və Elmlər, Humanitar, Həyat
haqqında, Fizika, Sosial elmlər kollecləri, Beynəlxalq, Ətraf
Mühitin Mühafizəsi institutları, İncəsənət və
memarlıq, Mühəndislik və tətbiqi elmlər,
Hüquq, İdarəetmə, İctimaiyyətlə əlaqələr,
Teatr, kino və televiziya, Təhsil və informasiya tədqiqatları
ali, Devid Geffen adına Tibb, Stomatologiya, Səhiyyə, Tibb
bacısı məktəbləri mövcuddur.
Filologiya və
Elmlər Kolleci 1919-cu ilin mayından fəaliyyət göstərir. Kollec 34
akademik departamentdən ibarətdir. Burada
humanitar, həyat haqqında, fizika, sosial elmlər bölmələri
var. Humanitar elmlər bölməsinə incəsənət
tarixi, klassika, ingilis dili, linqvistika, musiqişünaslıq, fəlsəfə, dinşünaslıq, proqramların
yazılışı fakültələri aiddir. Həyat elmləri bölməsi psixobiologiya, hesablama
və sistem biologiyası, ekologiya və təkamül biologiyası,
mikrobiologiya, immunologiya və molekulyar genetika, molekulyar,
hüceyrə və inteqral fiziologiya, nevrologiya, fiziologiya elmləri
fakültələrindən ibarətdir. Fizika
elmləri bölməsinə atmosfer və okean elmləri,
kimya və biokimya, yer və kosmik elmlər, riyaziyyat, fizika və
astronomiya, statistika fakültələri daxildir. Sosial elmlər bölməsi Afro-Amerika tədqiqatları,
antropologiya, arxeologiya, kommunikasiya elmləri, iqtisadiyyat,
coğrafiya, tarix, insan kompleks sistemləri, siyasi elmlər,
sosiologiya, qadın problemləri tədqiqatları fakültələrindən
ibarətdir.
Təhsil və informasiya tədqiqatları
ali məktəbi 1919-cu ildə Los-Anceles
Kaliforniya Universitetinin nəzdində yaradılıb. Burada pedaqogika, informatika sahələri üzrə
magistr, doktorluq dərəcələri, müxtəlif
sertifikatlar verilir. Məktəbdə informasiya tədqiqatları
üzrə informasiya və kitabxana elmləri magistri, kitabxana
işi, arxiv tədqiqatları, kinematoqrafiya, televiziya və
kino arxivləri və s. departamentlər var.
İdarəetmə
məktəbi 1935-ci ildə yaradılıb. Məktəbdə
mühasibat, idarəetmənin həlli, əməliyyatı və
texnologiyası, təşkilatçılıq tədqiqatları,
maliyyə, qlobal iqtisadiyyat və idarəetmə, insan
resursları və təşkilati davranış, informasiya
sistemləri, marketinq, siyasət, daşınmaz əmlak və
s. departamentləri, Harold və Poulin Sahibkarlıq Tədqiqatları,
Lourens və Lori Maliyyə və İnvestisiya mərkəzləri
fəaliyyət göstərir.
Mühəndislik
və tətbiqi elmlər məktəbi 1945-ci ildə
yaradılıb. İlk bakalavr dərəcəsi məktəbdə
1947, magistr 1948, doktorluq dərəcəsi isə 1950-ci ildə
verilib. Məktəb 7 akademik departamentdən
ibarətdir (aerokosmik sənaye, biomühəndislik, kimya və
biomolekulyar mühəndislik, informatika və hesablama
texnikası, elektrotexnika, istehsal, materialşünaslıq,
maşınqayırma) və 28 ixtisas proqramı təklif edir.
Məktəbi "İnternetin yarandığı məkan"
adlandırırlar, belə ki, 1969-cu il oktyabrın 29-da
professor Leonard Kleynork və onun tədqiqat qrupu buradan Stenforda
ilk olaraq məlumat göndəriblər.
İncəsənət
və memarlıq məktəbi 1939-cu ildə yaradılıb,
tələbələrə geniş spektrdə proqram və
kurs təklif edir. Məktəbdə memarlıq və şəhər
dizaynı, incəsənət, dizayn-media incəsənəti,
etnomusiqi, dünya incəsənəti və mədəniyyəti
departamentləri mövcuddur. Məktəbin nəzdində
Herb Alpert Musiqi, Eli və Edit Broad İncəsənət,
Perloff Holl, Qloriya Kaufmann Holl məktəbləri, Hummer, Fuler
muzeyləri, 5 tədqiqat mərkəzi fəaliyyət göstərir.
Teatr, kino və televiziya məktəbi
ABŞ-da bu sahəni
əhatə edən ən unikal təhsil müəssisəsidir.
Məktəbin arxivi Vaşinqtonda yerləşən
Konqres kitabxanasından sonra ABŞ-da ikinci ən zəngin
kolleksiyaya malikdir. Məktəbdə film, televiziya
istehsalı, sənədli film, ssenari, animasiya, istehsalat idarəetməsi,
musiqili teatr, kritik tədqiqatlar, prodüser proqramları və
s. departamentlər mövcuddur.
Devid Geffen adına
Tibb, Stomatologiya, Səhiyyə, Tibb bacısı məktəbləri
universitetin professional təbabət tədrisi verən müəssisələridir.
2005-ci ildə
Los-Ancelesdə Gövdə Hüceyrələri
Biologiyası və Tibb İnstitutu yaradılıb. Həmin
ildə Kaliforniya ştatında embrional gövdə hüceyrələrinin
tədqiqatı üzrə 5 illik plan həyata keçirilib. Kaliforniya və Santa-Barbara universitetlərinin birgə
əməkdaşlığı nəticəsində
nanotexnologiyalar üzrə innovasiya lideri olan Kaliforniya
Nanosistemlər İnstitutu yaradılıb. Ronald Reyqan adına Tibb Mərkəzi Los-Anceles Kaliforniya
Universitetinin səhiyyə sisteminə aid ən böyük
müəssisədir.
Los-Anceles Kaliforniya
Universitetinin kitabxana sisteminə 8,2 milyon
cild kitab, 78000-dən çox dövri nəşr, eləcə
də elektron resurs daxildir. Kitabxana sistemi
ümumilikdə 12 kitabxanadan ibarətdir. Bunlar Nayt Pauel,
İncəsənət, Biotibbi, CCLIC Lab, Şərqi Asiya,
Hüquq, Menecment, Musiqi, Mühəndislik və elmlər,
Uilliam Edryus Klark Memorial, Suthern Regional, Universitet arxivləri
kitabxanalarıdır. Universitetin əsas kitabxanası olan Nayt
Pauel bu ali təhsil müəssisəsinin
yaradılmasından öncə - 1884-cü ildən mövcud
olub və sonralar universitetə birləşdirilib.
Los-Anceles Kaliforniya
Universitetinin kitabxanası Elmi-Texniki Kitabxanalar Assosiasiyası,
Şəbəkə İnformasiyası Koalisiyası, Kitabxana
və İnformasiya Resursları Cəmiyyəti, Beynəlxalq
Kitabxana Assosiasiyaları və
Müəssisələri Federasiyasının
üzvüdür.
Los-Anceles
Kaliforniya Universitetində bir çox nəşrlər
çap olunur.
Onların arasında ən məşhuru
gündəlik "The Daily Bruin" tələbə qəzetidir.
Qəzet 1919-cu ildən fəaliyyətə başlayıb və
bu günədək 20-dən çox milli mükafata,
2006-cı ildə isə Peşəkar Jurnalistlər Cəmiyyəti
tərəfindən "Ən yaxşı gündəlik qəzet"
adına layiq görülüb. 1954-cü ildə universitet rəhbərliyinin qəzetin
redaktor seçiminə qarışmaq niyyəti qalmaqalla nəticələnmişdi.
Hazırda universitetdə tələbələr
tərəfindən yeddi jurnal nəşr edilir.
Los-Anceles
Kaliforniya Universitetinin kansleri Gen Blok, prorektoru isə Skott Uodur. Universitetin əməkdaşlarının
ümumi sayı 31024 nəfərdir. Onların
4016-sı professor-müəllim heyəti, qalanları isə
inzibati işçilərdir. Ali məktəbin müəllim
və məzunları
arasında 11 Nobel mükafatı laureatı, 37
ABŞ Milli Elmlər Akademiyası, 97 Amerika İncəsənət
və Elmlər Akademiyası üzvü var.
Los-Anceles
Kaliforniya Universitetində 39984 tələbə təhsil
alır.
Bunlardan 26687 nəfəri bakalavr, qalanları isə magistrant və doktorantlardır. Tələbələrin
55%-ni qızlar təşkil edirlər.
Los-Anceles
Kaliforniya Universitetində tələbələrin yataqxanalarda
məskunlaşması məsələləri ilə
Yaşayış Həyatı İdarəsi,
Yaşayış yeri və Qonaqpərvərlik Xidmətləri
məşğul olur. Bakalavrlar şəhərciyin qərbində
dağ silsiləsində yerləşən "Hill"
adlı hissədə 14 kompleksdən ibarət yataqxanalarda
qalırlar. Burada tələbələr hər
cür şəraitlə təmin olunurlar, yataqxanaların yeməkxanaları
zəngin qida menyusuna malikdir. Bakalavrlar üçün
yataqxanalar holl, plaza və syuitlərə (lüks nömrələr)
bölünür: Dikstara Holl, Hedrik Holl, Rieber Holl, Sproul
Holl; De Neve, Rieber Vista, Rieber
Terras, Hedrik Sammit və Sanset Villic plazalar; Hitç və
Sakson syuitlər. Syuitlərdə 4-6 tələbə
üçün yüksək şəraitlə təmin
edilmiş otaqlar olur. Burada otaqlar qısa müddətə
verildiyindən və qiymətləri baha olduğundan, tələbələr
syuitlərə az üstünlük verirlər.
2002-ci ildə
universitetdə magistr və doktorantlar üçün yeni
Uerburn Terras adlı yataqxana kompleksi tikilərək 2005-ci ildə
istifadəyə verilib. Kompleks Vestvudun qərbində universitetin
digər yataqxanalarına yaxın yerləşir. Magistr və doktorantların 50%-dən çoxu,
xüsusilə əcnəbilər bu kompleksdə məskunlaşırlar.
ABŞ-ın bütün ali məktəblərində olduğu kimi,
Los-Anceles Kaliforniya Universiteti də idman sahəsində
böyük uğurlara malikdir. Universitetin idman
komandalarını ümumilikdə "Bruins"
adlandırırlar. Onlar artıq 2 əsrdir
ki, (XX-XXI) ABŞ-da atletika üzrə birinci yerdə
dayanırlar. Universitet bütün Olimpiya
oyunlarında qızıl medallar əldə edib. 2004-cü ildə Afinada keçirilmiş Olimpiya
oyunlarına buradan 56 idmançı göndərilib,
onların 19-u qızıl medala layiq görülüb. Tələbələr,
xüsusilə yelkən, serfinq, vindserfinq, qayıqlarda
yarış, kayak idman növlərinə üstünlük
verirlər. Həmçinin universitetdə 800-dən
çox tələbə təşkilatı var.
Universitetin tələbələri
dərslərdən sonra vaxtlarını səmərəli
keçirirlər. Onlar Los-Ancelesin tarixi yerlərinə,
muzeylərinə, teatrlarına, mədəniyyət mərkəzlərinə
ekskursiyalar təşkil edirlər. Tələbələr
xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə də məşğul
olur, köməyə ehtiyacı olan şəxslərə
yardım göstərirlər.
Los-Anceles Kaliforniya
Universitetinin kansleri Gen Blok rəhbərlik etdiyi ali
təhsil ocağını belə xarakterizə edir:
"Los-Anceles Kaliforniya Universiteti tədris və tədqiqatların
səviyyəsinə görə dünya liderlərindən
biridir. Bizim tələbələrimiz yaxşıların
ən yaxşısıdır, müəllimlərimizin hər
biri isə öz sahələri üzrə aparıcı alimlərdir. Onlar təhsili və
yeni-yeni kəşfləri çox sevirlər. Mən ümid edirəm ki, siz bizim gözəl
kampusumuzu ziyarət edəcək, mədəni və idman tədbirlərimizə
qatılacaqsınız".
Universitetin məşhur məzunları
Uilyam Frenç Smit ABŞ-ın sabiq
baş prokuroru
Dennis Ross ABŞ-ın
Yaxın Şərq üzrə politoloqu
Fərid Əbbud Livanın
ABŞ-dakı səfiri
Maykl Ovits "Walt Disney"
kampaniyasının sabiq prezidenti
Stesi Snayder "DreamWorks
Pictures" kompaniyasının prezidenti
Nobutata Saji "Suntory"
kampaniyasının icraçı direktoru
Çarlz Yanq Los-Anceles
Kaliforniya Universitetinin sabiq kansleri
Stiven Müller Con Hopkins
Universitetinin sabiq prezidenti
Elinor Ostrom iqtisadiyyat üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Uilyam Şarp kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Bryus Merrifield kimya üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Glenn Seaborg kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Ralf Banç sülh, kimya
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Universitetin məşhur
müəllimləri
Uorren Kristofer ABŞ-ın sabiq
dövlət katibi
Maykl Dukakis Massaçusets
ştatının sabiq qubernatoru
Lüis İnqarro tibb üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Paul Boyer kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Donald Kram kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Culian Zvinger fizika üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Uillard Libbi kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Bertran Rassell ədəbiyyat
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Lamiyə ƏLİYEVA
Azərbaycan
müəllimi.-2010.-23 aprel.-S.6.