Təhsil islahatı metodik kabinetlərin işinin
təkmilləşdirilməsini tələb edir
Azərbaycanda təhsilin demokratik, humanist prinsiplər əsasında
inkişaf etdirilməsi məzmunun, texnologiyaların və idarəolunma
sisteminin yenidən qurulmasını, bu sistemin cəmiyyətin
ehtiyac və tələbatlarına
uyğunlaşdırılmasını prioritet istiqamət kimi
tələb edir. Bu gün həmin istiqamətdə
görülən işlər, ilk növbədə təhsilin
idarəolunması sistemində dəyişikliklərin
aparılmasını həlledici amillərdən biri kimi
qarşıya qoyur. Təhsilin
idarə olunmasında elmi-pedaqoji əsaslara istinad edilməsi,
idarəçilik fəaliyyətinin hesabatlılıq, məsuliyyətin
bölüşdürülməsi, keyfiyyətin monitorinqi
prinsipləri əsasında qurulması, təhsildə olan
bütün fəaliyyətlərin
inkişafyönümlü xarakterdə olması onun keyfiyyət
göstəricilərinin ardıcıl izlənməsini,
keyfiyyətin gözlənilən nəticələrin
reallaşdırılması səviyyəsi ilə müəyyənləşdirilməsini
zəruri edir.
Azərbaycan məktəbinin,
dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində olduğu
kimi, intellekt məktəbinə çevrilməsi, nailiyyətlərin
düşüncə, təfəkkür səviyyəsinə
görə qiymətləndirilməsi, onun yeni təhsil
texnologiyaları əsasında qurulmasını və inkişaf
etdirilməsini, mövcud metodik işin təşkili sisteminin
təşkilati-struktur baxımından yeniləşdirilməsinə
ehtiyac olduğunu aydın göstərir.
Pedaqoji kadrlarla aparılan
metodik işin istiqamətləndirilməsi, onların ixtisasının
artırılması və yenidən hazırlanması, təlim-tərbiyə
işlərinin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması
və yeni pedaqoji texnologiyaların öyrənilməsi və tətbiqi
sahəsində məktəb və metodbirləşmə rəhbərlərinin
təlimatlandırılması, qabaqcıl pedaqoji təcrübənin
öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi və tətbiqi,
gənc müəllimlərlə işin təşkili və digər
sahələr üzrə metodik xidmətin təşkilində
rayon (şəhər) təhsil şöbələrinin (idarələrinin)
metodik kabinetləri mühüm rol oynayır.
Son illərdə bir sıra
rayon (şəhər) təhsil
şöbələrinin (idarələrinin) metodik kabinetlərinin
işində fəallıq hiss olunsa da, ümumilikdə
onların fəaliyyəti günün tələblərindən
geri qalır. Müşahidələr göstərir ki, metodik
kabinetlər tərəfindən pedaqoji işçilərə
metodik kömək göstərilməsi heç də həmişə
kifayət qədər sistemli şəkildə təşkil
edilmir. Bunun əsas səbəblərindən biri xidmət
göstərənlər arasında (təhsil şöbəsi,
metodik kabinet, məktəb) möhkəm əlaqənin olmaması
ilə bağlıdır. Bu gün pedaqoji kollektivlərə
göstərilən metodik xidmət, demək olar ki,
günün tələbləri ilə ayaqlaşa bilmir.
Pedaqoji elmlər sahəsində baş verən yeniliklər,
ölkədə gedən köklü təhsil islahatları
metodik xidmətin təşkilinin məzmunu və formasının
təkmilləşdirilməsini tələb edir.
Metodik xidmət nədir? Bu,
hər bir müəllimin ixtisasının və peşə
ustalığının artırılması, pedaqoji
kollektivin yaradıcı potensialının inkişafı və
onun yüksəldilməsi istiqamətinə yönəldilmiş
qarşılıqlı tədbirlər sistemidir. Pedaqoji elmin
nailiyyətləri və pedaqoji prosesdə yaranan qabaqcıl
pedaqoji təcrübənin təhlili metodik işin əsasını
təşkil edir.
Uzun illər metodik kabinetlər
tərəfindən metodik işin təşkili əmrlərin,
sərəncamların, metodik göstərişlərin məcburi
şəkildə yerinə yetirilməsi ilə məhdudlaşmışdır.
Metodik kabinetin əməkdaşları çox az hallarda vəzifə
funksiyalarını yerinə yetirmiş, əksər vaxtlarda
müəyyən mənada inspektorların işini təkrar
etmişlər. Ona görə də metodik xidmətin
strukturunun günün tələblərinə uyğun olaraq
yenidən qurulması zərurəti yaranmışdır.
Hazırda ölkəmizdə təhsil sahəsində
islahatların aparıldığı, innovasiyaların, təcrübi-eksperimental
fəaliyyətin intensiv şəkildə artdığı
bir vaxtda metodik kabinetlərin mövcud iş sistemi təhsildə
gedən sürətli dəyişikliklərlə ayaqlaşa
bilmir. Ona görə də bir çox inkişaf etmiş
ölkələrin təcrübəsindən istifadə etməklə
respublikamızda da metodik xidmətin daha əlverişli, səmərəli,
təhsil sisteminin işçiləri tərəfindən qəbul
edilə bilən modelini yaratmaq artıq vaxtı
çatmış məsələlərdən biridir.
Heç də təsadüfi deyildir ki, bu məsələ təhsil
naziri cənab Misir Mərdanovun təşəbbüsü ilə
nazirlikdə müzakirə olunmuşdur. İşçi qrupu
yaradılaraq respublikanın rayon (şəhər) təhsil
şöbələrinin metodik kabinetlərinin mövcud fəaliyyəti
təqdim edilən sənədlər əsasında öyrənilmiş,
hazırlanmış arayış kollegiya iclasında
müzakirə edilərək müvafiq qərar qəbul
olunmuşdur.
Təhsil naziri, professor Misir
Mərdanovun "Azərbaycan müəllimi" qəzetinin
23 iyul 2010-cu il tarixli nömrəsində "Azərbaycan təhsili:
yaxın keçmişə, bu günə və gələcəyə
bir baxış" adlı məqaləsində təhsil
sistemində metodik xidmətin təşkili vəziyyəti və
onun yaxşılaşdırılmasına dair həyata
keçiriləcək tədbirlər ətraflı şəkildə
şərh edilmişdir.
Bu məqalədə biz yalnız
metodik kabinetin fəaliyyətinin planlaşdırılması
və metodik xidmətin təşkilinin bəzi
formalarını yığcam şəkildə şərh
etməyə çalışmışıq.
Rayon (şəhər) təhsil
şöbələrinin (idarələrinin) metodik kabinetlərinin
vəzifələri, onların görəcəyi işlər
Təhsil Nazirliyinin 01.02.2002-ci il tarixli, 111 nömrəli əmri
ilə təsdiq edilmiş "Rayon (şəhər) təhsil
şöbəsinin metodik kabineti haqqında Əsasnamə"də
öz əksini tapmışdır.
Əsasnamədə göstərildiyi
kimi, vəzifələr çoxdur və onların yerinə
yetirilməsi xeyli dərəcədə metodik kabinetlərin
işinin düzgün planlaşdırılmasından
asılıdır. Dəqiq, müasir tələblərə
cavab verən fəaliyyət planı olmadan həmin vəzifələri
yerinə yetirmək mümkün deyildir.
Metodik kabinetin fəaliyyət
planı tərtib edilərkən elmlik, konkretlilik,
yığcamlıq, demokratiklik prinsiplərini nəzərə
almaq lazımdır. Lakin aparılan müşahidələr və
sənədlərin təhlili göstərdi ki, bəzi rayon
(şəhər) təhsil şöbələrinin metodik
kabinetlərinin fəaliyyət planlarında nəzərdə
tutulan məsələlər o qədər də aktuallıq
kəsb etmir, günün tələbləri ilə səsləşmir.
Plana daxil edilən tədbirlər üzrə gözlənilən
nəticələr əvvəlcədən müəyyənləşdirilmir.
Bəzi rayon (şəhər) metodik kabinetlərinin fəaliyyət
planlarında metodik işin məzmunu və təşkili,
pedaqoji kadrların ixtisasının artırılması sahəsində
görüləcək işlər, qabaqcıl pedaqoji təcrübənin
öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi və
yayılması, gənc müəllimlərlə aparılan
işin məzmunu, dayaq məntəqələrinin fəaliyyətinin
səmərəli təşkili və fənn kurikulumlarının tətbiqi ilə
bağlı məsələlərə kifayət qədər
yer verilmir. Əksər fəaliyyət planlarının
bölmələri düzgün müəyyənləşdirilmir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, kollegiyanın qərarında
nəzərdə tutulduğu kimi, metodik kabinetlərin əməkdaşlarına
kömək məqsədilə illik fəaliyyət
planının tərtibi prinsiplərini, nəzərdə
tutulan tədbirlərin qısa məzmununu, habelə metodik
kabinetlərin fəaliyyətində əsas yerlərdən
birini tutan və daha çox əhəmiyyət kəsb edən
metodbirləşmələrin işinin təşkili, gənc
müəllimlərlə aparılan işin məzmunu,
qabaqcıl pedaqoji təcrübənin öyrənilməsi,
ümumiləşdirilməsi və tətbiqi məsələlərini yığcam şəkildə
şərh etməyə çalışmışıq. Fəaliyyət
planının bölmələri təxminidir. Yerli şəraitdən,
işin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq planın bölmələrində
və hər bölməyə aid işin məzmununda
müvafiq dəyişiklik edilə bilər.
Giriş (ötən dərs
ilinin təhlili və növbəti tədris ili
üçün metodik kabinetin fəaliyyət istiqamətləri);
Təşkilati-pedaqoji tədbirlər;
Metodik diaqnostika və
yeni təlim texnologiyalarının tətbiqi;
Metodik işin məzmunu
və təşkili;
Pedaqoji kadrların
ixtisasının artırılması üzrə işin təşkili
və məzmunu;
Fənn
kurikulumlarının tətbiqi üzrə işin təşkili;
Qabaqcıl pedaqoji təcrübənin
öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi və tətbiqi;
İstedadlı
şagirdlərlə işin təşkili;
Məktəbəqədər
təhsil müəssisələri ilə işin məzmunu;
Metodik şuranın
işinin təşkili.
Fəaliyyət planının "Ötən dərs
ilinin yekununun təhlili" bölməsində icra edilmiş
işləri aşağıdakı istiqamətlər üzrə
ardıcıllıqla göstərmək məqsədəuyğundur
(ilin yekununa dair hesabatı da bu ardıcıllıqla
hazırlamaq olar):
təhsil işçilərinin
sentyabr konfransı, qəbul edilmiş qərarlar, rəy və
təkliflər; təhsil müəssisələrində
pedaqoji kadrlarla aparılan metodik işin məzmunu; pedaqoji
kadrların ixtisasının artırılması sahəsində
görülən işlər; təlimin yeni məzmunu,
müasir pedaqoji texnologiyaların öyrənilməsi və
innovasiyaların tətbiqi ilə əlaqədar həyata
keçirilən tədbirlər; fənlərin tədrisi
keyfiyyətinin və şagirdlərin bilik səviyyələrinin
monitorinqi, onun təhlili, fənlərin dövlət
standartları səviyyəsində tədrisinə nail olmaq
üçün aparılmış təşkilati-pedaqoji
işlər; təhsil müəssisələrində psixoloji
xidmətin təşkili, istedadlı şagirdlərin
aşkara çıxarılması və onların
yaradıcılıq potensialının inkişaf etdirilməsi
üzrə işin təşkili ilə əlaqədar təhsil
müəssisələrinə göstərilən metodik
kömək; rayonun (şəhərin) təhsil müəssisələrinin
və pedaqoji heyətin fəaliyyətinin təşkili ilə
əlaqədar keçirilən tədbirlər; qabaqcıl
pedaqoji təcrübənin öyrənilməsi və
yayılması; pedaqoji işçilərin innovativ layihə
və proqramlar çərçivəsində təlim
kurslarına cəlb edilməsi, onların Kurikulum Mərkəzi
ilə əlaqələri; elan olunmuş "Ekologiya ili"
çərçivəsində təhsil müəssisələrinə
göstərilən metodik kömək; məzunların ali məktəblərə
qəbulunun nəticələrinin təhlili; "Ən
yaxşı ümumtəhsil məktəbi" və "Ən
yaxşı müəllim" müsabiqələrində təhsil
müəssisələrinin iştirakı və nəticələr;
bilik yarışları, olimpiadalar, inşa və rəsm
müsabiqələri və s. Təhlilin sonunda Təhsil
Nazirliyinin müvafiq tövsiyələri və
normativ-hüquqi sənədləri nəzərə
alınmaqla yeni tədris ili üçün rayon (şəhər)
təhsil şöbəsinin (idarəsinin) metodik kabinetinin fəaliyyət
planı hazırlanır.
Planın "Təşkilati-pedaqoji tədbirlər" bölməsində təhsil
işçilərinin sentyabr konfransının plenar və
bölmə iclaslarına hazırlıq və onların
keçirilməsi, metodik kabinetin
illik fəaliyyət planının müzakirə və
təsdiq edilməsi, təhsil müəssisələrinə
metodik köməyin təşkili, yeni dərslik və dərs
vəsaitləri, didaktik materiallara dair "Məlumat
bankı"nın zənginləşdirilməsi; metodik
kabinetin nəzdində qabaqcıl, yaradıcı və novator
müəllimlərdən ibarət "Yaradıcı müəllimlər
birliyi" yaradılması, müəllimlərin innovasiya fəaliyyətinə
dair qabaqcıl təcrübənin
işıqlandırılması üçün məcmuənin
nəşri istiqamətində tədbirlərin həyata
keçirilməsi; metodkabinetin nəzdində "qabaqcıl
təcrübə", "yeni metodik ədəbiyyatlar"
başlığı altında guşələrin
yaradılması, təhsil müəssisələrində
metodik işin davam etdirilməsi və s. tədbirlər qeyd
olunur.
"Metodik diaqnostika və yeni təlim
texnologiyalarının tətbiqi" bölməsinə
aşağıdakı tədbirləri daxil etmək olar:
metodik diaqnostikaya dair texnoloji qrafiklərin təkmilləşdirilməsi;
təhsil müəssisələrindən diaqnostik məlumatların
toplanması və onların təhlili; təlim prosesində
İKT-nin imkanlarından istifadənin mövcud vəziyyətinin
monitorinqi; elektron dərsliklərdən istifadənin vəziyyəti
və s.
Planın "Metodik işin təşkili və məzmunu",
"Pedaqoji kadrların ixtisasının
artırılması" bölmələrinə ibtidai
sinif və fənn metodbirləşmələrinin işinin təşkili,
dayaq məntəqələrinin fəaliyyətinin gücləndirilməsi
sahəsində həyata keçirilən tədbirlər, gənc
müəllimlərlə aparılan işin forma və məzmunu,
açıq dərslərin təşkili, sifariş-təklif
əsasında pedaqoji işçilərin ixtisasının
artırılması istiqamətində həyata keçirilən
tədbirlər, fəal təlim metodlarının tətbiqinə
dair seminar və praktik məşğələlərin
keçirilməsi və s. tədbirləri daxil etmək olar.
Planın "Fənn kurikulumlarının tətbiqi
üzrə işin təşkili" bölməsinə
aşağıdakı tədbirlərin daxil edilməsi məqsədəuyğundur:
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin "Azərbaycan
Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyasının (Milli
Kurikulum) təsdiq edilməsi haqqında" 30 sentyabr
2006-cı il tarixli, 233 nömrəli qərarının və
Təhsil Nazirliyinin əmrlərinin icrası ilə əlaqədar
tədbirlər; ümumtəhsil məktəblərinin ibtidai
siniflərində fənn kurikulumlarının tətbiqi vəziyyətinin
monitorinqi; fənn kurikulumlarının tətbiqi ilə əlaqədar
dərslik müəllifləri ilə görüşlərin
təşkili; ibtidai sinif müəllimlərinin treninqlərə
cəlb edilməsi; fənn kurikulumlarının tətbiqi ilə
bağlı təhsil müəssisələrinə göstərilən
metodik kömək; proqram layihələrinin müzakirəsi,
rəy və təkliflərin öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi,
Kurikulum Mərkəzinə göndərilməsi və s.
"Qabaqcıl pedaqoji təcrübənin öyrənilməsi,
ümumiləşdirilməsi və tətbiqi" bölməsində bu
istiqamətdə işlərin aparılması, qabaqcıl
pedaqoji təcrübəni, təhsil müəssisələri
və müəllimlərin fəaliyyətini əks etdirən
məlumat bankının yaradılması, Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin "Ən yaxşı ümumtəhsil
məktəbi" və "Ən yaxşı müəllim"
mükafatlarının təsis edilməsi haqqında" 04
sentyabr 2007-ci il tarixli, 2373 nömrəli Sərəncamına əsasən
hər il keçirilən
müsabiqələrdə "Ən yaxşı
ümumtəhsil məktəbi" və "Ən
yaxşı müəllim" adına layiq
görülmüş məktəb və müəllimlərin
qabaqcıl iş təcrübəsinin öyrənilməsi
qeyd edilir. Pedaqoji mühazirələr, elmi-praktik konfranslar, sərgilər,
bülletenlər və mətbuat vasitəsilə qabaqcıl təcrübənin,
yeniliklərin yayılması ilə bağlı tədbirləri
də bu bölməyə daxil etmək olar.
Fəaliyyət
planının "İstedadlı
şagirdlərlə iş" bölməsində Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 17 aprel 2006-cı il tarixli, 1414
nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş
"Xüsusi istedada malik olan uşaqların (gənclərin)
yaradıcılıq potensialının inkişafı üzrə
Dövlət Proqramının (2006-2010-cu illər)"
icrası ilə bağlı Təhsil Nazirliyinin Fəaliyyət
planına uyğun olaraq tədbirlərin həyata
keçirilməsi, müəyyən edilmiş vaxtlarda təhsil
müəssisələrində test yoxlamalarının,
müsabiqələrin, müxtəlif bilik
yarışlarının keçirilməsi, məktəblilərin
fənn olimpiadalarına hazırlıq üzrə tədbirlər,
olimpiadalara hazırlıq mərkəzlərinin
yaradılması, yay və qış təlim-istirahət
düşərgələrinə göndərilən
istedadlı şagirdlərin müəyyənləşdirilməsi,
istedadlı uşaq və gənclərin iştirakı ilə
bilik və idman yarışlarının, kiçik olimpiadaların,
müsabiqələrin keçirilməsi ilə əlaqədar
illik qrafiklərin hazırlanması və s. tədbirlər
qeyd edilir.
"Məktəbəqədər təhsil müəssisələri
ilə işin təşkili" bölməsinə
aşağıdakı məsələləri daxil etmək
olar: məktəbəqədər təhsil müəssisələrində
yaş qrupları üzrə proqram materiallarının yerinə
yetirilməsi vəziyyətinin monitorinqi;
beşyaşlıların məktəb təliminə
hazırlığı ilə bağlı həmin təhsil
müəssisələrinin məktəblərlə əlaqəsinin
genişləndirilməsinə dair tədbirlər; məktəbəqədər
müəssisələrdə metodik kabinetlərin işinin təşkili
və s.
Planın "Metodik şuranın işinin təşkili
bölməsində" metodik şuranın iş planının təsdiqi,
"Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin
Konsepsiyasının (Milli Kurikulum) təsdiq edilməsi
haqqında" respublika Nazirlər Kabinetinin qərarının
icrası və "Ümumtəhsil məktəblərində
məktəbdaxili qiymətləndirmənin aparılması
Qaydaları"nın tətbiqi ilə əlaqədar Təhsil
Nazirliyinin əmrlərinə müvafiq olaraq tədbirlərin
müəyyənləşdirilməsi, istedadlı
uşaqların aşkar edilməsi və fənn olimpiadalarının
birinci mərhələsinə hazırlıq işlərinin
görülməsi, ümumi orta və tam orta təhsil üzrə
imtahanlara hazırlıqla bağlı tədbirlər; təhsil
işçilərinin yanvar bölmə iclaslarının
keçirilməsi və onun nəticələrinin təhlili,
pedaqoji kadrların ixtisasının artırılması vəziyyəti,
dayaq məntəqələrində aparılan işin təşkili,
qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsi və
yayılması vəziyyətinin təhlili, il ərzində
keçirilən müsabiqə və bilik
yarışlarının nəticələrinin müzakirəsi
və s. tədbirləri qeyd etmək olar.
Metodik kabinetlərin
illik fəaliyyət planının tərtibi ilə
bağlı göstərilən bölmələr və
tövsiyə edilən tədbirlər təxminidir. Yerli şəraitdən
və işin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq
planda zəruri dəyişiklik etmək olar.
Rayon (şəhər) təhsil
şöbələrinin (idarələrinin) metodik kabinetlərinin
fəaliyyət istiqamətləri, qeyd etdiyimiz kimi, Əsasnamədə
ətraflı şəkildə öz əksini
tapmışdır. Həmin vəzifələr içərisində
metodbirləşmələrin, gənc müəllimlərlə
işin təşkili, qabaqcıl pedaqoji təcrübənin
öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi və tətbiqinin təmin edilməsi məsələləri
üzərində bir qədər ətraflı
dayanmağı faydalı hesab edirik.
Metodbirləşmələr. Məktəbdə müəllimlərlə
aparılan kollektiv metodik iş əsasən metodbirləşmələrdə
mərkəzləşir. Metodbirləşmələr məktəbin
struktur bölməsidir və müəllimlərin peşəkarlıq
səviyyəsinin yüksəldilməsində daha çox
yayılmış, özünü doğrultmuş metodik
işin kollektiv formalarından biridir. Metodbirləşmələrin
təşkili formaları (məktəbdaxili, məktəblərarası
və rayon metodbirləşmələri), onların işinin
məzmunu pedaqoji və metodik ədəbiyyatda müəyyən
qədər işıqlandırılmışdır. Metodik
kabinetin əməkdaşları və məktəb rəhbərlərinə
kömək məqsədilə metodbirləşmələrin
işinin məzmunu və təşkilinin bəzi cəhətlərinə
toxunmaq istərdik.
Əsasnaməyə
uyğun olaraq, rayon (şəhər) təhsil şöbələrinin
metodik kabinetlərinin vəzifələrindən biri də məktəb
və metodbirləşmə rəhbərlərini təlimatlandırmaq,
məktəbdə aparılan metodik işin məzmunu, forma və
üsullarına dair onların diqqətini pedaqoji
texnologiyaların tətbiqinə yönəltməkdir. Ona
görə də metodbirləşmələrin
hesabatlılıq prinsipi əsasında fəaliyyətini təmin
etmək, onlara məsləhətlər vermək, əməli
kömək göstərmək, fəaliyyətini tənzimləmək
baxımından metodik kabinetlərin əməkdaşları
metodbirləşmə rəhbərlərinin yaxın köməkçisinə
çevrilməlidir. Hər dərs ilinin əvvəlində
metodik kabinetin əməkdaşları yerlərə metodbirləşmələrdə
müzakirə edilən məsələlərə dair istiqamətverici
tövsiyələr hazırlayıb göndərməli və
onların işinin planlaşdırılmasında yaxından
iştirak etməlidirlər.
Metodbirləşmələrin
əsas məqsədi gənc müəllimlərə pedaqoji
ustalığını artırmaqda,
təcrübəli müəllimlərə öz peşəkarlıq
səviyyəsini yüksəltməkdə, yeni pedaqoji texnologiyaları və təlimin müasir metodlarını praktik işdə
tətbiq etməkdə kömək
göstərməkdir.
Məktəbdə
metodbirləşmələrin işi necə təşkil
olunmalıdır? Bu suala cavab vermək o halda
mümkündür ki, metodik kabinetlərdə hər bir təhsil
müəssisəsinin hazırda hansı təlim-tərbiyə
vəzifələrini həll etdiyi, hansı problem üzərində
işlədiyi, qarşıda duran problemlərin hansı
qüvvə və bacarıqla həll edildiyi barədə dəqiq
məlumat olsun. Müşahidələr göstərir ki, son
illərdə dərsin müasir tələblər səviyyəsində
təşkili, onun səmərəliliyinin
artırılması, şagirdlərin bilik səviyyəsinin
öyrənilməsi, kollektiv şəkildə əyani vəsait
və didaktik materialların hazırlanması, yeni pedaqoji
texnologiyaların tətbiqi və qabaqcıl pedaqoji təcrübənin
öyrənilməsi sahəsində metodbirləşmələrdə
məqsədyönlü iş aparılır. Lakin bəzi
hallarda metodik kabinetlər bu təcrübədən
vaxtında xəbər tutmurlar. Metodbirləşmələrin
işinin səmərəli olması üçün ilk
növbədə hər bir müəllimin potensial
imkanını, nəzəri və metodik
hazırlığını, onun qüvvətli və zəif
cəhətlərini öyrənmək vacibdir. Müəllimin
dərsini müşahidə etmək, müxtəlif tədbirlərdə
məruzə və mühazirələrini dinləmək,
gündəlik dərs planı ilə tanış olmaq yolu ilə
onun hansı məsələlər üzrə metodik köməyə
ehtiyacını müəyyənləşdirmək olar.
Metodbirləşmələrdə
müzakirə edilən məsələlərin əhatə
dairəsi genişdir. Onların iş sisteminə təlim-tərbiyə
işlərinin səviyyəsinin və şagirdlərin bilik
keyfiyyətinin yüksəldilməsinə dair tədbirlərin
hazırlanıb keçirilməsi, pedaqogika və
psixologiyanın aktual problemlərinin, şagirdlərin mənəvi
və estetik tərbiyəsi üzrə məsələlərin
müzakirəsi, müəllimlərin elmi-pedaqoji ədəbiyyat
sahəsində yeniliklər ilə tanış edilməsi,
proqramın nisbətən çətin mövzuları
üzrə dərslərin planlaşdırılması, daha təcrübəli
müəllimlərin "açıq dərs"lərinin
təşkili, əyani və didaktik materialların
hazırlanması, biliklərin mənimsənilməsinin
monitorinqi, Təhsil Nazirliyinin və yerli idarəetmə
orqanlarının tədris prosesi ilə bağlı metodik tövsiyə və göstərişlərinin
öyrənilməsi və s. daxildir. Bütün bu məsələlərin
yerinə yetirilməsi metodbirləşmələrin işinin
elmi əsaslar üzrə planlaşdırılmasını tələb
edir. İş planı metodbirləşmələrin əsas
fəaliyyət sənədidir. Ona görə də metodbirləşmələrin
işini planlaşdırarkən məktəbdə təlim
prosesinin təşkilinə dair ümumi tələbləri,
planlaşdırılan dövr üçün nəzərdə
tutulmuş tədbirləri, müəllimlərə konkret
kömək göstərmək zərurətindən irəli
gələn tələbləri və rayon (şəhər) təhsil
şöbəsinin (idarəsinin) metodik kabinetlərinin
tövsiyələrini nəzərə almaq lazımdır.
Respublikamızın qabaqcıl metodik kabinetləri dərs
ilinin əvvəlində fəaliyyət planı ilə
bağlı müvafiq tövsiyələr hazırlayıb yerlərə
göndərir. Metodbirləşmələrin iş planı
onlardan istifadə edilərək tərtib olunur.
Rayon (şəhər) təhsil
şöbələrinin (idarələrinin) metodik kabinetlərinin
və qabaqcıl məktəblərin iş təcrübəsi
əsasında metodbirləşmələrin illik iş
planının aşağıdakı formada tərtib edilməsi
tövsiyə olunur:
metodbirləşmələrin
tərkibi, müəllimlər haqqında məlumat,
onların iş keyfiyyətinin qısa səciyyəsi;
metodbirləşmələrin ötən ildəki fəaliyyətinin
yekunu və yeni dərs ilində qarşıda duran vəzifələr;
tədrisin keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş təşkilati-pedaqoji
tədbirlər;
metodbirləşmə
iclaslarında müzakirə ediləcək məsələlər,
məruzə mövzuları, tematik planlaşdırmalar,
"açıq dərs"lər və dərslərdə
qarşılıqlı iştirak, onların keçirilməsi
və müzakirəsi üzrə metodik işləmələr
qrafiki;
pedaqoji mühazirə
üçün məruzələrin, sinifdənxaric və məktəbdənkənar
tədbirlərin planlaşdırılması;
fənlərin tədrisi
vəziyyəti və şagirdlərin bilik səviyyəsinin
monitorinqi;
gənc müəllimlərlə
işdə hamilik, stajkeçmə;
əyani vəsait və didaktik
materialların hazırlanması;
normativ sənədlərin
öyrənilməsi;
yaradıcı, novator,
interaktiv təlim metodlarından istifadə edən müəllimlərin
iş təcrübəsinin öyrənilməsi, ümumiləşdirilməsi
və tətbiqi;
şəxsi təhsilini
artırmaq üzrə müəllimlərin hesabatı.
Tədris ilinin sonunda metodbirləşmələrin fəaliyyətini
aşağıdakı ardıcıllıqla təhlil etmək
olar:
metodbirləşmələrin
qarşısına qoyulmuş vəzifələrin yerinə
yetirilməsi;
hansı nəticələr əldə
edilmişdir;
imtahanların nəticəsi;
olimpiadaların nəticəsi;
ali məktəblərə qəbulun
nəticəsi;
tədris proqramlarının
yerinə yetirilməsi;
şagirdlərin tərbiyəlilik
səviyyəsi;
test yoxlamaları üzrə
məktəb monitorinqinin nəticəsi;
Əldə edilən bu nəticələr hansı məsələlərin
həllinə kömək etmişdir?
kadr potensialının yaxşılaşdırılmasına
(müəllimlərin hazırlığı,
ixtisaslarının artırılması və s.);
metodik səviyyənin
yüksəlməsinə (yeni proqramlar, dərsliklər, dərs
vəsaitlərinə dair işin təşkili, təcrübə
mübadiləsinin aparılması, yeni texnologiyalardan istifadə,
şəxsi təhsilini artırmaq üzrə işin yekunu və
s.);
normativ-hüquqi sənədlərin
öyrənilməsinə (qərar, əmr, sərəncam, əsasnamə
və təlimatlar və s.) .
Hər il metodbirləşmələrin
qarşısında elə vəzifələr
durmalıdır ki, onlar metodik
problemləri həll edə bilsinlər. Məsələn,
tutaq ki, bütün pedaqoji kollektiv təlim prosesində
şagirdlərinin idrak fəaliyyətinin inkişafı
üzərində işləyir. Deməli, hər bir metodbirləşmənin
vəzifəsi bu olmalıdır.
Metodbirləşmələrə
rəhbərliyin ən yaxşı formaları kimi metodistlərin,
məktəb direktoru və ya onun müavinlərindən
birinin məşğələlərdə iştirakı,
elmi əsaslı və inandırıcı tövsiyələri,
əsaslandırıcı nəticə çıxarıb
işi qiymətləndirməsi ola bilər. Ona görə də
məktəb rəhbərləri metodbirləşmə məşğələlərində
müzakirə edilən məsələlərlə əvvəlcədən
tanış olmalı, hazırlanmış materiallara dair
müvafiq tövsiyələrini verməlidir.
Gənc müəllimlərlə işin təşkili. Gənc müəllimlərlə
işin təşkili, onlara metodik və metodoloji kömək
göstərilməsi metodik kabinetlərin ən başlıca
vəzifələrindən və prioritet istiqamətlərindən
biri olmalıdır.
Gənc müəllim ali təhsil
müəssisəsini bitirib məktəbə gəlir. O,
şagirdlərlə işləməyə
hazırdırmı? Əlbəttə, hazır deyildir. Hələlik
onda pedaqoji üslub, şagirdlərlə işləmək vərdişi
formalaşmamışdır. Ona görə də ilk gündən
başlayaraq metodik kabinetin əməkdaşları, məktəb
rəhbərləri gənc müəllimlə əməkdaşlıq
etməli, gündəlik dərs planının tərtibi,
işin formalarının seçilməsi, təlimin yeni
metodlarının tətbiqi, gənc müəllim
üçün çox çətin olan şagirdlərlə
ünsiyyət və əməkdaşlığın yaradılması
və digər məsələlərdə ona yaxından
kömək etməlidirlər. Əgər gənc müəllimin
yanında müdrik, təcrübəli müəllim (hami)
olmasa, o, dəyərli mütəxəssis kimi yetişə
bilməz. Məşhur pedaqoq və psixoloq M.M.Rubinşteyn əsərlərinin
birində qeyd edirdi ki, "pedaqoq sözün dar mənasında
təhsil müəssisəsində deyil, praktik həyatda
yaranır". Ona görə də gənc müəllim həmişə
özündən yaşlıların, təcrübəli
hamilərin, metodistlərin, metodbirləşmə rəhbərlərinin,
müəllim yoldaşlarının, sinif rəhbərinin və
psixoloqun müntəzəm olaraq köməyini hiss etməlidir.
Gənc müəllimin pedaqoji kollektivə
uyğunlaşması üçün onunla müntəzəm
olaraq seminar və treninqlərin keçirilməsi çox
vacibdir.
Məktəb təcrübəsində
gənc müəllimlərlə aparılan metodik işin fərdi
formalarına daha çox üstünlük verilir. Onlardan ən
başlıcası məktəb rəhbərlərinin gənc
müəllimlərlə apardığı fərdi söhbətlərdir.
Bu söhbətdə məktəbin rəhbərliyi gənc
müəllimin hansı məsələləri öyrənməyə
daha çox ehtiyacı olduğunu müəyyənləşdirə
bilər. Məsələn, tutaq ki, gənc müəllimlərdən
birinə VII-VIII siniflərdə Azərbaycan dili və ədəbiyyat
fənninin tədrisi tapşırılmışdır.
Bununla əlaqədar şagirdlərin hazırlıq səviyyəsini
aydınlaşdırmaq üçün müəllim
keçən ilin sinif jurnalları, şagirdlərin şəxsi
işləri ilə tanış olmalı, həmin siniflərdə
dərs demiş müəllimlər, sinif rəhbərləri,
uşaq yaradıcılıq birliyinin rəhbəri, sinif
valideyn komitəsinin sədrləri ilə görüşərək
söhbət aparmalıdır. Bundan əlavə, məktəb
rəhbərinin tapşırığı əsasında təcrübəli
müəllimlərdən biri müxtəlif məsələlər,
məsələn, dərsə necə hazırlaşmaq, dərsə
verilən didaktik tələblər, tədris prosesində təlimin
fəal metodlarından istifadə, şagirdlərin biliyinin
qiymətləndirilməsi, ev tapşırıqlarının
seçilməsi və s. barədə ona məsləhət
verə bilər.
Təcrübəli məktəb
rəhbərləri dərs ilinin ilk günlərində yeni
işə başlayan gənc müəllimə cədvəldə
dərs salınmasını məqsədəmüvafiq hesab
etmirlər. İlk günlərdə məktəbin direktoru,
yaxud təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor
müavininin gənc müəllimi öz dərslərinə
aparmağı tövsiyə edirlər. Bu zaman gənc müəllim
dərsin təşkili, dərsdə təlimin yeni
metodlarının tətbiqi, şagirdlərin fəaliyyətinin
qiymətləndirilməsini əyani surətdə
görür, öz dərslərini keçməyə
psixoloji cəhətdən hazır olur. Gənc müəllimi
ilk dərslərə hərtərəfli
hazırlaşdırmaq, onda öz qüvvə və
bacarığına inam yaratmaq, onu ruhlandırmaq təkcə
metodistlərin və məktəb rəhbərlərinin vəzifəsi
deyil, eyni zamanda bütün pedaqoji kollektivin, ilk növbədə
hər fənn üzrə metodbirləşmə rəhbərinin
də əsas vəzifəsi olmalıdır.
Gənc müəllimlərlə
aparılan fərdi metodik iş bununla məhdudlaşa bilməz.
Məktəb direktorunun gənc müəllimlə ilk söhbəti
problemi həll etmir. Gənc müəllimə təlim-tərbiyə
prosesində kömək göstərmək, onu işləməyə
öyrətmək, onun vaxtaşırı təcrübəli
müəllimlərin dərslərində iştirakını
təmin etmək sistem halını almalıdır. Gənc
müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsini
yalnız bu yolla artırmaq mümkündür. Müşahidələr göstərir
ki, bəzi məktəb rəhbərləri ilk günlərdən
gənc müəllimlərin dərslərində ya tez-tez
iştirak edir, yeni şəraitə,
pedaqoji kollektivə uyğunlaşmasına imkan vermir, ya da onun
dərslərində ümumiyyətlə iştirak etmir. Hər
iki hal məqbul sayılmır.
Bəs məktəb rəhbərləri
gənc müəllimin dərsində nə vaxt iştirak etməlidirlər?
Məsələ ilə bağlı pedaqoji və metodik ədəbiyyatda
vahid fikir yoxdur. T.İ.Qorskaya "Məktəbdə təlim-tərbiyə
prosesinin təşkili" adlı kitabında gənc müəllimin
ilk dərsində məktəb rəhbərlərinin
iştirakını məqsədəmüvafiq hesab etmir. Onun
fikrincə, gənc müəllimə imkan verilməlidir ki,
şagirdləri tanısın, yeni şəraitə uyğunlaşsın,
sinifdə öz yerini tapsın. İlk dərsinin necə
keçməsi haqqında məktəb rəhbərlərinin
gənc müəllimlə söhbəti kifayətdir. Müəllimdən
soruşmaq olar: dərs necə keçdi? Şagirdlər dərsdə
keçilən materialı tam mənimsədilərmi? Dərsdə
şagirdlərin fəaliyyəti necə təşkil
olunmuşdu? Kim daha intensiv işləmişdir - müəllim,
yoxsa şagirdlər? Dərsin təşkili, onun
quruluşu, pedaqoji
texnologiyaların tətbiqinə necə yer verildi? Müəllim-şagird
əməkdaşlığı necə quruldu? Dərsdə
hansı cəhətlər uğurlu olmuşdur?
Məktəb rəhbərlərinin
gənc müəllimlə söhbəti elə məzmunda
olmalıdır ki, o, ruhdan düşməsin, onda öz
qüvvəsinə inam yaransın. Dərsin nəticəsi ilə
əlaqədar müəllimlə söhbət edərkən
təkliflər yazdırmağa tələsmək lazım
deyildir. Yaxşı olar ki, ona dərsin təşkili metodikasına
dair bir neçə metodik vəsait oxumaq tövsiyə edilsin.
Bu, gənc müəllimdə elmi-pedaqoji və metodik ədəbiyyata
həvəs yaratmaq baxımından da faydalı olar. Gənc
müəllimlərə metodik köməyin ən səmərəli
formalarından biri "açıq dərs"lərin təşkili
və dərslərdə qarşılıqlı
iştirakdır.
"Açıq dərs"lər
bir tərəfdən öyrədici xarakter
daşıyırsa, digər tərəfdən qabaqcıl
müəllimlərin iş təcrübəsinin öyrənilib
yayılmasına xidmət edir. Dərsin təşkili,
qarşıya qoyulmuş vəzifələrin yerinə yetirilməsi
ən mürəkkəb və daim təkmilləşdirilməsi
tələb olunan prosesdir. Yaxşı təşkil olunmuş
"açıq dərs"in çox böyük
faydası vardır. "Açıq dərs"lərin
aparılması yüksək peşəkarlığı ilə
seçilən yaradıcı müəllimlərə
tapşırılmalıdır ki, dərsdə təlimin ən
səmərəli metod və üsullarından istifadə
edilsin, çünki pedaqoji yaradıcılıq son dərəcə
mürəkkəb bir təzahürdür. Burada müəllimdən hədsiz
dərəcədə məharət tələb olunur.
B.P.Strezikozin qeyd edir ki, "... müəllimin
"açıq dərs"ə hazırlaşmasından
sui-istifadə etmək olmaz. Əks-təqdirdə müəllim
öz pedaqoji fikrinə görə deyil, məktəb rəhbərlərinin
və metodistlərin verdikləri çoxlu miqdarda, bəzən
bir-birinə əks olan məsləhətlərə əməl
etməli olur ki, nəticədə dərs adilərinə nisbətən
xeyli pis keçir". Ona görə də dərsin
strukturunun və mərhələlərinin seçilməsində müəllimə
bir qədər sərbəstlik verilməlidir, çünki dərs
müəllimin yaradıcılığının məhsuludur.
Məktəb təcrübəsində "açıq
dərs"lərin təşkilinin iki forması mövcuddur.
Müəllim müstəqil
surətdə dərsin tipini və quruluşunu seçir və
özü planlaşdırdığı formada dərsi
keçir. Bu dərslər adətən qabaqcıl müəllimlərin
iş təcrübəsini öyrənmək məqsədi
daşıyır;
Müəllimin
"açıq dərs" üçün
hazırladığı plan həmin fənn üzrə
metodbirləşmədə müzakirə edilir, təklif və
qeydlər əsasında dərsin planını yenidən
işləyir və onun əsasında "açıq dərs"i
keçir. Belə dərslər təlimin metodlarının tətbiqində
müəllimə kömək göstərir.
Müəllimlərin pedaqoji
ustalığının yüksəldilməsi
üçün metodbirləşmələrin təşkil
etdiyi qarşılıqlı qaydada dərslərdə
iştirakın da mühüm əhəmiyyəti vardır.
Yenicə fəaliyyətə başlayan müəllimlər
daha təcrübəli yoldaşlarından dərslərə
hazırlaşmağın forması ilə tanış olur, dərsin
hər bir mərhələsində tətbiq edilən təlimin
yeni metodlarının əməli surətdə necə
reallaşdırıldığını görürlər.
Lakin dərslərdə qarşılıqlı surətdə
iştirak yalnız yeni fəaliyyətə başlayan
pedaqoqların öyrədilməsi ilə məhdudlaşmamalıdır.
Hər bir müəllim həmkarının dərslərində
iştirak etməklə ondan nə isə faydalı, öz dərslərində
istifadə edə biləcək bir şey götürə bilər.
Beləliklə, yuxarıda
qeyd edilənləri ümumiləşdirsək, deyə bilərik
ki, ilk müstəqil dərslər, birinci pedaqoji fəaliyyət
ili gənc müəllimlərin pedaqoji ustalığa yiyələnməsində
mühüm mərhələdir. Burada ilk səhvlər və
məyusluq labüddür. Gənc müəllimin pedaqoji
prosesdəki səhvlərini görmək, onun təkrar
olunmasının və dərinləşməsinin
qarşısını vaxtında almaq, təcrübədə
özünü doğrultmüş metodik priyomlara yiyələnməkdə
onlarla əməkdaşlıq etmək, onlara kömək
göstərmək məktəb rəhbərlərinin və
metodik kabinet əməkdaşlarının ümdə vəzifəsi
olmalıdır.
Qabaqcıl pedaqoji təcrübənin öyrənilməsi,
ümumiləşdirilməsi və yayılması. Ən yaxşı məktəb
və müəllimlərin iş təcrübəsinin
öyrənilməsi, qabaqcıl müəllim-pedaqoqların
nailiyyətləri əsasında təlim-tərbiyə
prosesinin təkmilləşdirilməsi təhsili idarəetmə
orqanlarının, xüsusilə rayon (şəhər) təhsil
şöbələrinin (idarələrinin) metodik kabinetlərinin
həmişə diqqət mərkəzində
durmalıdır. Bu məsələ ölkəmizdə təhsil
sahəsində köklü islahatların, xüsusilə məzmun
islahatlarının həyata keçirildiyi bir vaxtda xüsusi
aktuallıq və əhəmiyyət kəsb edir.
Müşahidələr və müvafiq sənədlərin
təhlili göstərir ki, qabaqcıl pedaqoji təcrübə
anlayışı ilə bağlı vahid fikir yoxdur. Əslində
qabaqcıl təcrübə geniş mənada müəllimin
peşəkarlığı, onun
ustalığı mənasında başa
düşülməlidir. Belə müəllimlərin iş
təcrübəsinin tətbiqi hələlik pedaqoji
ustalığa yiyələnməmiş, gənc müəllimlər
üçün daha faydalı və qiymətlidir. Ona görə
də yaradıcı axtarışı, yeniliyi,
orijinallığı, novatorluğu ilə seçilən təcrübənin
öyrənilməsi, təhlili, ümumiləşdirilməsi
və tətbiqi ilk planda durmalıdır.
Qabaqcıl pedaqoji təcrübə
necə öyrənilməlidir? Bu işdə ilk addım təcrübənin
aşkar edilməsidir. Metodik kabinetin, təhsil şöbəsinin
əməkdaşları və məktəb rəhbərləri
təcrübəsi öyrəniləcək müəllimin təcrübəsinin
öyrənilməyə layiq olub-olmamasını yalnız
onun dərslərində və sinifdənkənar tədbirlərində
iştirak etdikdən sonra müəyyənləşdirə
bilərlər. Sonrakı mərhələ bir neçə
meyar əsasında təcrübənin qiymətləndirilməsi
ola bilər. Qiymətləndirmədə
aşağıdakılar nəzərə alınır:
təlim-tərbiyə
prosesinin effektliliyi, müsbət nəticələrin əldə
edilməsi;
həmin nəticələrin
əldə edilməsi üçün müəllimin səmərəli
metodlardan istifadə etməsi;
bu təcrübənin
yayılmasının digər müəllimlər
üçün əhəmiyyətliliyi;
həmin təcrübədə
orijinallıq, yaradıcılıq, novatorluq elementlərinin
olması.
Əgər metodik kabinetin əməkdaşları
və məktəb rəhbərləri təcrübəni
qiymətləndirib onun maraq doğurduğu nəticəsinə
gəlirlərsə, sonrakı mərhələyə kifayət
qədər inanılmış faktlar əsasında təcrübəni
təfərrüatı ilə öyrənməyə
başlaya bilərlər.
Müşahidələr
göstərir ki, qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsi
və ümumiləşdirilməsi sahəsində
çatışmazlıq və problemlər mövcuddur. Qabaqcıl
təcrübəyə dair materiallar heç də həmişə
məktəb pedaqoji şuralarında, metodbirləşmə
yığıncaqlarında müzakirə edilmir. Bəzi
metodik kabinetlərin qabaqcıl iş təcrübəsinə
dair hazırladıqları materiallarda çox zaman təsvirçiliyə,
sözçülüyə daha çox yer verilir, bu təcrübənin
elmi-praktik əhəmiyyəti açılmır. Bəzi
hallarda isə təcrübəsi öyrənilmiş məktəb
və müəllimlərlə sonradan işin davam etdirilməsi
unudulur, pedaqoji mühazirələrdə, ixtisasartırma
kurslarında onların çıxışları təşkil
edilmir. Ona görə də təcrübənin obyektində
müəllimin bütün iş sistemi, yaxud onun fəaliyyətinin
ayrı-ayrı istiqamətləri, təlim və tərbiyə
prosesində səmərəli metodlardan istifadə edilməsi
dayanmalıdır. Müəllimin iş sistemini öyrənərkən ilk növbədə onun pedaqoji fəaliyyəti
ilə dərindən tanış olmaq lazımdır.
Tanışlıq zamanı aşağıdakı göstəricilərə
diqqət yetirilməsi vacibdir:
müəllimin peşə ustalığı, elmi-nəzəri
və metodik hazırlığı ilə tanışlıq;
pedaqoji nailiyyətləri, interaktiv,
fəal təlim metodlarını və yeni pedaqoji texnologiyaları
səylə öyrənib öz işində tətbiq etməsi;
dərslərə və
sinifdənkənar tədbirlərə hazırlaşması və
onların keçirilməsi (gündəlik dərs planı, əlavə
ədəbiyyatlardan istifadə edilməsi, materialın
seçilməsi və düzgün paylanması, metodların
seçilməsinin məqsədəuyğunluğu);
işə yaradıcı
münasibəti, təşəbbüskarlığı,
yenilikçilik xüsusiyyətıəri;
bir və bir neçə
mövzu üzrə silsilə dərslərin dinlənməsi;
sinifdənxaric tədbirlərdə
iştirak, valideyn və ictimaiyyətlə işin təşkili
təcrübəsinin öyrənilməsi;
şagirdlərin bilik,
bacarıq və vərdişlərinin keyfiyyətinin və
onların tərbiyəlilik səviyyəsinin təhlili və
qiymətləndirilməsi;
rayon (şəhər) və
respublika səviyyəli pedaqoji müsabiqələrdə
iştirak etməsi;
fənn metodbirləşməsinin
işində fəal iştirakı, faydalı təklif və
mülahizələr irəli sürməsi;
müvafiq fənnə dair
metodik tövsiyələrin, fənn proqramlarının və
dərsliklərin hazırlanmasında iştirakı və
pedaqoji təkliflərlə mətbuatda çıxış
etməsi.
Bu göstəricilərin
sayını artırmaq da olar. Özlüyündə bu
faktlar "çiydir", onları sistemə salmaq, müəllimin
nailiyyətini açmaq, təhlil etmək lazımdır.
Faktların təhlili sonrakı mərhələdə - təcrübənin
ümumiləşdirilməsi mərhələsində
aparılır. Ümumiləşdirmə prosesində
ayrı-ayrı fakt və hadisələrin təhlili əsasında
nəticələr çıxarılır. Qabaqcıl təcrübənin
təhlili və ümumiləşdirilməsinin əsas məqsədi
müvafiq qaydalar əsasında
müəllimin müsbət nəticələrə necə
nail olmasını müəyyənləşdirməkdir.
Qabaqcıl pedaqoji təcrübənin təhlili və
ümumiləşdirilməsi müxtəlif elmi səviyyələrdə
aparılmalı, empirik nəticədən başlayaraq pedaqoji
hadisələrin dərin və qarşılıqlı əlaqələrinin
açılmasına imkan yaradan ciddi tədqiqaçılıqla başa çatmalıdır.
Məktəb təcrübəsində
müəllimlərin qabaqcıl təcrübəsi ilə
tanış olmağın müxtəlif formalarından istifadə
edilir. Bunlara pedaqoji mühazirələr, elmi-praktik konfranslar,
seminarlar, qabaqcıl təcrübəyə dair sərgilər,
müəllimlərin məruzələrindən ibarət məcmuələrin,
albomların nəşri və s. daxildir.
Qabaqcıl pedaqoji təcrübənin
yayılması və tətbiqinin ən səmərəli
formalarından biri qabaqcıl təcrübə (istinad) məktəbləridir.
Hazırda dayaq məntəqələrində qabaqcıl
pedaqoji təcrübənin yayılması üçün
geniş imkanlar açılmışdır. İstinad məktəblərinin
təcrübəsi göstərir ki, müəllim öz təcrübəsi
haqqında yığcam şəkildə məlumat verir, təcrübəsini
təlimin texnoloji vasitələri ilə nümayiş etdirir,
dinləyicilərin suallarına cavab verir, müxtəlif məsələlər
üzrə müəllimlərlə və metodik kabinetin əməkdaşları
ilə fikir mübadiləsi aparır.
Qabaqcıl pedaqoji təcrübənin
ümumiləşdirilməsinin yekunu onun təcrübədə
tətbiqidir. Elmin nailiyyətlərinin praktikaya tətbiqi məsələsi
vaxt tələb edir. Başqa elmlərə nisbətən
pedaqogika sahəsində yeniliyin nəticəsi çox gec
görünür. Elmi bilikləri müəllimlər
arasında geniş təbliğ etmək, elmi tədqiqatların
nəticələri əsasında bütün
ixtisasartırma sistemini təkmilləşdirmək, qabaqcıl
təcrübə məktəbləri (istinad məktəbləri) vasitəsilə müəllimlərin təcrübəsinin
yayılmasını təşkil etmək, əlbəttə,
vaxt tələb edən prosesdir. Burada tələsmək, təcrübəni
səthi öyrənib yaymaq işə xeyirdən çox
ziyan verə bilər.
Bu məqalədə metodik
xidmətin təşkilinin yalnız bir neçə
formasını işıqlandırmağa
çalışdıq. Respublikamızda təhsil
islahatının həyata keçirildiyi bir vaxtda metodik
kabinetlərin görəcəyi işlər həddindən
artıq çoxdur və bu vəzifələr qeyd etdiyimiz
kimi Əsasnamədə dəqiq
və aydın şəkildə göstərilmişdir. Gələcəkdə
imkan daxilində həmin məsələlərdən də
söhbət açmağa çalışacağıq.
"Metodik xidmətin təşkili
vəziyyəti və onun
yaxşılaşdırılmasına dair tədbirlər
haqqında" kollegiyanın qərarında rayon (şəhər)
təhsil şöbəsi metodik kabinetlərinin fəaliyyətinin
daha da səmərəli təşkili, metodistlərin peşəkarlıq
səviyyəsinin yüksəldilməsi, onların
"öyrədənlər" kimi hazırlanması, metodik
kabinetlərin resurs mərkəzinə çevrilməsi,
müəllimlərlə aparılan metodik xidmətin təkmilləşdiriılməsi
sahəsində konkret tədbirlərin həyata keçirilməsi
nəzərdə tutulmuşdur. Beynəlxalq təcrübə
və respublikada təhsilin inkişaf meyilləri nəzərə
alınmaqla hazırda bu istiqamətdə işlər davam
etdirilir.
Məhərrəm SƏFƏROV
Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 20 avqust.- S.5.