60 il əvvəl I sinfə gedən
yol
Dağ kəndində
doğulub boya-başa çatmaq da bir səadətdir. Keçili kəndi
Şahbuzda erməni təcavüzü, qırmızı
bolşevik terrorizminə müqavimətilə
tanınan məntəqələrdən biridir. 1936-cı
ildə Kalba Bilalın müsadirə edilmiş dam-daşlarında
ilk ibtidai məktəb açılır. Bir il sonra Bakıda ali təhsil almış Həsən
Abdullayevi bolşevizmə "müqavimət" göstərən
kənd kimi bura sürgün sayağı müəllim təyin
edirlər. Sonralar nəinki keçmiş ittifaqın, hətta
dünyanın məşhur fizik alimi, AMEA prezidenti olmuş
akademik Həsən Abdullayev seçildiyi Şahbuz dairəsindən
SSRİ Ali Sovetinin deputatı kimi bu kənd haqqında,
camaatdan gördüyü qonaqpərvərlik barədə
maraqlı söhbət açmışdır. Tale xoşbəxtliyimdən
60 il əvvəl mən də həmin kənd
məktəbinin I sinfinə yollanmışam. Onda
yeddiillik məktəb idi. Saman suvaqlı, kirəmitsiz,
qar-yağışdan daman, torpaq
döşəməli, yarıqaranlıq otaqları vardı. Odun sobası ilə qışı keçirirdik.
İlk müəllimim I dərəcəli
müharibə əlili, sağ ayağını vətən
yolunda itirmiş əli çəlikli Məmmədəli
müəllim idi. O dövrün "Əlifbası"
tamam bir dünya idi:
- At, ot,
at. Ata ot at. Nuru, Tutu, Sara, Nuru top atır,
Sara topu tutur. Ay havada uçan durna, bizi qoyub qaçan durna...
bu şirin nağıl dünyasında Musa, İbad, Saleh, Rza,
Səkinə, Cənnət, Xeyrullah, İbrahim müəllimlər
gözlərinin nurunu, ürəklərinin od-alovunu bizə bəxş
edirdilər. Əla qiymətlərlə
Keçili kənd yeddiillik məktəbini, Naxçıvan Kənd
Təsərrüfatı Texnikumunu, Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı
İnstitutunu fərqlənmə diplomu ilə bitirdim, orduda
oldum. Azərbaycan Elmi Tədqiqat Tərəvəzçilik
İnstitutunun əyani aspiranturasını bitirdim... Birdən-birə arzularım yarımçıq
qaldı. Böyük Vətən
müharibəsinin əlili, aldığı qəlpə
yaralarından dözə bilməyən atam Salman 49
yaşında vəfat etdi. 6 nəfər
külfətin əli çörək tutanı mən idim.
Ya fərdi inkişafımın dalınca gedib
alimlər cərgəsində olmalı, ya da ailəni - dul
qalmış anama, bacı-qardaşlarıma həyan olub
onları yaşatmalı idim. İkinci yolu
seçdim. Bakıda mənə
verilmiş evin açarlarını təhvil verib gənc ailə
kimi doğma ocağa qayıtdım. Doktorluq
səviyyəsinədək gedə bilərdim. Bəs naümid qalmış ata-ana haqqı? Təhsil illərində I sinifdən tutmuş
aspiranturada dərs deyən müəllimlərədək bu zəhməti,
haqqı-sayı öz vicdanlı xidmətimlə ailəyə
və vətənə ödəməyə
çalışdım. 2 il kolxoz aqronomu, rayon kənd təsərrüfatı
idarəsində 9 il baş mütəxəssis, 5 il həmin
idarənin rəisi - icraiyyə komitəsinin sədr
müavini, 12 il rayon kənd təsərrüfatı
işçiləri həmkarlar təşkilatının
katibi və sədri, Bakı-Moskvada həmkarlar təşkilatı
qurultaylarında nümayəndə kimi təmsil olunmuş,
hazırda rayon veteranlar şurasının məsul katibi və
Ayrınc kənd orta məktəbində ekoloji dərnək rəhbəri...
Bu yollarda nə uğurum olubsa, I sinifdə
öyrəndiyim əlifbadan, səhvə yol verəndə
yediyim sərt müəllim silləsindən aldığım
həyat dərsidir. Bir vaxtlar kənd məktəbində
suya "voda", çörəyə "xleb", ürəyə
"serdsa" öyrəndiyim sözləri kəlmə-kəlmə
artırdım. Ana dilimizlə yanaşı, rus
və ingilis dillərini də öyrəndim. 1987-ci ildə
Moskvada o dövrün baş sərgisində Naxçıvan
torpağının təbii sərvətlərinin ana dili,
rus, latın, ingilis, ərəb qrafikası ilə sərgisində
laureat adına, diploma təqdim olundum, uzun illər xidmətlərimə
görə respublikanın əməkdar təbiəti
mühafizə işçisi fəxri adını, əmək
veteranı medalını aldım, təkcə Moskva nəşriyyatında
12, Azərbaycan dövrü mətbuatında 3 mindən
çox yazının müəllifi oldum, məktublarım 45
ildən çoxdur ekran-efir məkanında səslənir,
Bakıda, Naxçıvanda nə qədər işlərə
təklif olunsam da, doğma Şahbuz təbiətindən
ayrıla bilmirəm. Yurda möhkəm bağlı olanda onun
güclü maqnit təsiri olur...
Məktəb
illəri ən şirin xatirəmdir. Sentyabrda dərslər
təzəcə başlayanda kolxoz sədri məktəbə
gələr, IV-V-VI-VII sinifdə oxuyan uşaqları
xırmanda vələ-carcara aparmağı xahiş edərdi.
Yazda isə cütün-kotanın boyunduruğunda bizi hodax
işlədərdilər. Şirin uşaq
dünyamızdan ayırıb ağır zəhmətə cəlb
edərdilər. İndi o saman-suvaqlı məktəbin
yerində ən müasir universitet tipli 520 yerlik 2 mərtəbəli
gözəl orta məktəb binası fəaliyyət göstərir.
Maraqlıdır ki, 1990-cı ilin 26 avqustunda ulu öndər
Heydər Əliyev sərhəd dağ kəndi Keçilidə
olub, 20 Yanvar şəhidi Teymur Alməmmədovun ata-anasına
təsəlli verərkən onun adının əbədiləşəcəyinə
söz vermişdi. İndi bu gözəl orta məktəb
şəhid Teymur Alməmmədovun adını
daşıyır. Təhsil
ocağının binası məhz həmin görüş
olan yerdə tikilmişdir. Şahbuzun Kükü,
Şahbuzkənd, Kolanı, Nursu məktəbləri kimi
Keçili məktəbinin də məzunlarından 200 nəfərdən
çox ali təhsilli mütəxəssis
vardır. Alimindən, həkim, mühəndisindən
tutmuş dəmir yolu mütəxəssisi, neftçi,
okeanın dibini tədqiq edən akvalanqlıq ixtisasınadək
həmin kadrlar məhz mərhum akademik Həsən Əliyevin
vaxtı ilə dərs dediyi Keçili kənd məktəbinin
məzunlarıdır. Məktəbin müəllimlərindən
Dilsuz Dünyamalıyev, Hüseyn Nağıyev respublikanın
əməkdar müəllimi, Məhərrəm Məhərrəmov
isə 2010-cu ildə "Ən yaxşı müəllim"
kimi Prezident İlham Əliyev tərəfindən
mükafatlandırılmışdır. Vaxtilə indiki orta məktəbin
yerində kənd camaatı ilə görüşündə
ulu öndər Heydər Əliyev demişdir:
- Cahanda məşhur bir bulaq
var, "Çınqıllı" bulağı, Sizin kənddədir. Bu
Belə də
oldu. İndi
ulu Naxçıvan torpağı Şərqin qapısında
nümunəvi bir məmləkətə çevrilib... Hər birimizin uğurları məktəbdən, əlifbadan
başlayır. Salam, a doğma sinif, yenə
səninləyəm. Tay-tuşlarımın
çoxunu, gecələr yuxumu itirsəm də məktəbə
təzə qədəm qoyduğum illərin tənəffüslərarası
zınqrov səsi, məktəb zənginin ahəngi hələ
qulaqlarımdadı. Zəng
çalınanda uşaq dünyası ilə şələ-şələ
odun yığan, çöl armudu, yemişan, zərinc, əppəkli
torbalarını dolduran, ata-anası ilə zəmilərdən
sünbül yığan uşaqlar bir göz
qırpımında məktəbə sarı
qoparaqlandılar. Axı dərslər ikinövbəli
idi. Günortadan sonra da dərs
başlayırdı.
Kim nə deyir desin, hər kəsin
məktəbdə qazandığı uğur valideyn tələbkeşliyi
ilə yarıdır. Yadımdadır, IV-V-VI-VII
siniflərdə oxuyanda dədəm Salman qoltuğunda da
ağac qəfildən sinifə gələrdi. Müəllimlər ona arxa cərgədə yer
göstərərdilər. Savadı olmasa
da cütün-kotanın qulpundan macal tapmış dədəm
bütün dərslərimlə maraqlanardı. Müəllim məni lövhə
qarşısına çıxarardı. Elə
bilirdim, bütün kənd məni dinləyir. Vay o gündən jurnalda bircə "4" qiymətim
olaydı, evdə "dərsimi" verərdi. Bir sərt baxışı ibrət dərsi idi.
Sonralar bildim ki, böyük pedaqoq Makarenko niyə
"Pedaqogika" kitabı arasına cəza kəməri
qoyubmuşE
...İllər
ötdü...
Özüm valideyn oldum. Eyni tələbkarlıq
məktəblə sıx valideyn əlaqəsi, qəfildən
sinifə girib övladlarımın təlim-tərbiyəsini
yoxlamaq, evdə hazırlıq prosesində yaxından
iştirak etməyim gözəl nəticələr verdi. Övladlarım Kənd Təsərrüfatı
Akademiyasını, Tibb Universitetini, Bakı Dövlət
Universitetini, Naxçıvan Dövlət Universitetini, Dövlət
İdarəçilik
Akademiyasını, Ankara İdarəçilik
Akademiyasını müvəffəqiyyətlə bitirib
müxtəlif sahədə çalışırlar.
Övlad böyüdüb tərbiyə etmək ona təkcə
ali, yaxud orta təhsil verməklə bitmir.
Uşağa nəcib əxlaqi keyfiyyətlər, düzlük, böyüdükcə
cəmiyyətlə, qonum-qonşu ilə rəftar, valideynə
olan borcunu öz övladlarına qaytarmaq xüsusiyyətləri
aşılamaq başlıca amildir. Siqaretə,
spirtli içkilərə qurşanıb ailə büdcəsini
bəd əməllərə xərcləyən, insanlıq tərəzisinin
gözünü əyənlər bir də baxırlar ki,
övladları orta məktəbi bitirib, lakin attestat almağa
belə bilik səviyyələri çatmır. İndi elmə, təhsilə xüsusi dövlət
qayğısı var. Kompüterlər elektron kitabxanalar,
İnternet, saytlar, böyük mənbədir, oxuyana, mənimsəyənə.
Şüurlu gənclik uğur qazanır, səsi
dünyanın aparıcı universitetlərindən gəlir.
Şübhəsiz, məktəblə
yanaşı valideynlərdən də çox şey
asılıdır. Əgər valideyn
övladının xoşbəxtliyini, cəmiyyətə
faydalı olmasını istəyirsə, uşağa daim
qayğı göstərməlidir. Mənim
gözümdə-könlümdə I sinifdən başlanan
yol belə qalıbdı. Bu il də
I sinfə gedəcəyəm. Bu dəfə
körpə nəvəmlə. Onun
çantasına ömür səhifəmdən bir hədiyyə
də hazırlamışam. Bu 2010-cu
ekologiya ilində təzəcə nəşr etdirdiyim
"Naxçıvanın zəngin təbiəti"
kitabıdır. 60 il əvvəl I
sinfə getdiyimə bir töhfədir. Qoy nəvələrim
məndən sonra məni papağı günə verən
babalar kimi xatırlamasınlar.
Salam, a doğma məktəb,
o illər hara, bu illər hara... İşığın
gur gəlsin, uğurların uca olsun, bizi daim sevindir. Ta
yurdumuzda nə varsa, özümüzə məxsusdur, dünyəvi
dövlətik, özü də seçilib
sayılanından.
Qaşdar ƏLİYEV
Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 27
avqust.- S.6.