Kamil alim, ustad müəllim, Vətənə
bağlı ziyalı
"Akademik
Şəfaət Mehdiyev böyük alim,
böyük ziyalı, böyük
şəxsiyyət olmaqla yanaşı,
yaxşı
kişi idi. O zamanlar isə yaxşı kişi olmaq çox
çətin idi".
Heydər ƏLİYEV
Bioqrafiyasında o tay-bu tay Azərbaycanı yaşadan
görkəmli şəxsiyyətlərin həyat yolu ilə
tanışlıq heyrət doğurur. Onlar Güney
Azərbaycanda doğulub Quzey Azərbaycanda
böyümüş, elm və sənət
sahələrində uğurları ilə bütöv
Azərbaycanı dünyaya tanıtmışlar. Belə tarixi
şəxsiyyətlərin sırasında Şəfaət
Fərhad oğlu Mehdiyevin öz yeri var.
Şərəfli ömür yolundan sətirlər
1910-cu ilin 15 dekabrında
Sərab mahalının Şalqun qəzasında kəndli
ailəsində anadan olmuş Şəfaət 4 yaşında
ikən atasını itirmiş, ana qayğısı ilə böyümüşdür.
Uşaqlıq illəri Sabunçu kəndində (Abşeron)
keçən Ş.Mehdiyev bir dərəcəli
məktəbdə oxumuş, sonralar təhsil almaqla yanaşı,
həm də işləmişdir.
Həyatın
ağrı-acısını erkən dadmış
Ş.Mehdiyev elmə böyük meyil göstərmiş,
Azərbaycan Sənaye İnstitutunda (indiki ADNA)
tələbəlik illərindən öz bilik və
bacarığını göstərə bilmişdir. Belə ki, geoloji
kəşfiyyat fakültəsinin tələbəsi ikən o,
professor P.P.Şuşinskinin "Kristaloqrafiya kursu"
dərsliyini Azərbaycan dilinə çevirmişdir. Bu kitab
sonralar 25 il ali məktəblərin geologiya
fakültələrinin Azərbaycan
şöbələrində təhsil alanlar üçün
başlıca tədris ədəbiyyatı kimi istifadə
olunmuşdur.
***
Ali məktəbi
bitirdikdən sonra əmək
fəaliyyəti başlanmışdır. Pirsaat və
Neftçala neft mədənlərində böyük geoloq
kimi çalışan Ş.Mehdiyev baş geoloq kimi
Azərbaycan Elmi-Tədqiqat İnstitutuna dəvət
olunmuş, sonra Geologiya İnstitutunun aspiranturasına daxil
olmuşdur. Buradakı fəaliyyət müddətində o,
elmi-təşkilati sahəyə lazım olan
keyfiyyətlər qazanmışdır.
***
Ş.Mehdiyev müharibə
illərində zabit kimi döyüşən ordu
sıralarında olmuş, 1944-cü ildə neftçi-geoloq
kimi arxa cəbhəyə göndərilmişdir.
Yenidən Geologiya İnstitutuna qayıdan Şəfaət Mehdiyev elmi fəaliyyətini genişləndirmiş, tədqiqat işlərini davam etdirərək 1945-ci ildə Abşeron yarımadasının neft yataqlarının geotermikasına həsr olunmuş namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
1950-ci ildə Ş.Mehdiyev "Lənkəran vilayətinin geoloji quruluşu və neftlilik perspektivi" mövzusunda doktorluq dissertasiyasına görə geologiya-mineralogiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsini almışdı.
Elmi araşdırmalar:
dəyərli nəzəriyyələr. Monoqrafiya və
dərsliklər müəllifi
Azərbaycan EA-nın Geologiya
İnstitutunun neft yataqlarının geokimyası
laboratoriyasına rəhbər təyin olunduqdan sonra
Şəfaət müəllim Azərbaycanın neft-qaz
rayonlarının çökmə süxurlarındakı
üzvi maddələrin kompleks tədqiqi ilə
maraqlanmışdır. Çoxillik
tədqiqatlar və araşdırmalar bu sahədə
elmi-nəzəri məlumatların
ümumiləşdirilib sistemləşdirilməsi
zərurətini doğururdu. Professor Ş.Mehdiyev 1956-1969-cu illər ərzində
"Azərbaycanın neft yataqlarının formalaşması
və neftlərin mənşəyi problemləri",
"Azərbaycanın çökmə süxurlarının
üzvi komponentləri", "Cənub-Şərqi
Azərbaycanın üçüncü dövr kompleksinin
bitiminologiyasına dair", "Kür çökəkliyi
Şərq hissəsinin üst pliosen
çöküntülərinin geoloji-geokimyəvi
xüsusiyyətləri" E əsərlərini yazaraq bu
sahədəki boşluğu doldurmuşdur.
Mütəxəssislərin də qeyd etdikləri kimi, bu
əsərlər indiyədək aktuallığını
saxlamışdır.
Akademik A.Əlizadə, professor A.Əliyev "Görkəmli alim, neftçi-geoloq" adlı
məqalələrində akademik Ş.Mehdiyevin araşdırma və nəzəriyyələrinə çağdaş elmin rakursunda qiymət verərək yazırlar:
XX əsrin 50-60-cı
illərində onun karbohidrogenlərin generasiyasının
mənşəyi barədə irəli sürdüyü
ideyaları çökmə süxurlarının üzvi maddələrinin
geokimyəvi tədqiqinin nəticələri, həmçinin
paleogen-miosen çöküntülərinin neft-qaz generasiya
etmək xüsusiyyətləri haqqında
mülahizələri əsasında
püxtələşmişdir. Bu ideya Şərqi
Azərbaycanın və Xəzərin akvatoriyasının
məhsuldar qatında təmərküzləşmiş
neft-qaz yataqlarının formalaşmasını
aydınlaşdırır. Sonralar, 1993-1999-cu illərdə AMEA-nın
Geologiya İnstitutunun bir qrup aliminin xarici neft
şirkətləri (bp, "Statoil", "Exxon" və
s.) və elmi mərkəzləri ilə apardıqları
müştərək geokimyəvi tədqiqatlar alimin
fikirlərini təsdiqləmişdir.
Faktiki geoloji-geokimyəvi
materialların tədqiqi analizi və laboratoriya
tədqiqatları əsasında 60-cı illərdə neftin
mənşəyi barədə mövcud olan
təsəvvürlərin fonunda akademik Ş.Mehdiyev 1966-cı
ildə yeni - "Neftin dərinlik-biogen genezisi"
nəzəriyyəsini irəli sürür. Nəzəriyyə iki
diametral zidd fərziyyənin - neftin üzvi və qeyri-üzvi
mənşəyi nəzəriyyəsinin sintezi idi. Bu
nəzəriyyədə, alimin fikrincə, karbohidrogenlərin
formalaşma prosesində vəziyyəti və onların
tələlərə tərəf hərəkəti,
xüsusilə çökmə mənşəli
süxurların neft və qazla qidalanması vacib əhəmiyyət
kəsb edir. Bundan əlavə, karbohidrogen
yığımlarının hifz olunması və
dağılması şəraiti nəzərdən
keçirilmişdir. "Neftin genezisi və
neft-qaz yataqlarının formalaşması"
monoqrafiyasında (1969) neftin dərinlik-biogen
nəzəriyyəsi və Azərbaycanın neft-qaz yataqlarının
formalaşma müddəası baxımından Cənubi
Xəzər hövzəsinin, Azərbaycan və
Türkmənistan ərazisinin mezokaynozoy
çöküntülərinin neft-qazlılığının
gələcək perspektivliyinin praktiki
məsələləri öz əksini tapıb. Neftin
dərinlik-biogen mənşəyi nəzəriyyəsi bu
gün də tədqiqatçıların diqqət
mərkəzindədir və həmin konsepsiyanın alimlər
arasında tərəfdarlarının sayı artır. Qeyd
olunanları şərtləndirən amil, təbii olaraq,
alimin fikrinin elmi cəhətdən sanballı
şəkildə əsaslandırılması, dərin
məntiqiliyi ilə bağlıdır.
Neft yataqlarının geometriyası sahəsində tədqiqatlarda da öz töhfəsi olan alimin həmkarları ilə birlikdə hazırladıqları "Neft və qaz yataqlarının geometriyası" kitabı (1971) Moskvada nəşr olunmuşdur.
"Azərbaycanın və Türkmənistanın neft-qaz vilayətlərinin geotermiyası" adlı monoqrafiya isə 1972-ci ildə işıq üzü görmüşdür.
Araşdırıcılar yazırlar: Keçən
əsrin 80-ci illərinin ikinci yarısı alimin yeni
böyük nailiyyətləri ilə səciyyələnir. Bu
illərdə Ş.Mehdiyev Cənubi Xəzər
hövzəsində 9 kilometrə qədər dərinlikdə
sənaye əhəmiyyətli neft
yığımlarının mövcud olması
ehtimalını ilk dəfə nəzəri
cəhətdən əsaslandırır. Xüsusi olaraq qeyd
edilməlidir ki, akademik Ş.Mehdiyevin böyük
dərinliklərdə karbohidrogen
yığımlarının mümkünlüyü fikri
Meksika körfəzində 10-10,5 kilometr dərinlikdə neft
yataqlarının aşkar edilməsində öz faktiki
təsdiqini tapmışdır.
1985-ci
ildə Şəfaət Mehdiyevin redaktorluğu ilə
Azərbaycanın neft-qaz yataqlarının və perspektivli
strukturlarının 1:500000 miqyasda xəritəsi izahat
kitabçası ilə birlikdə dərc olunmuşdur. 1988-ci
ildə alimin təklifinə əsasən Geologiya
İnstitutunun bir qrup mütəxəssisi Cənubi
Xəzər hövzəsinin dərində (5 kilometrdən aşağı) yerləşən
çöküntülərinin neft-qazlılıq
baxımından rayonlaşdırılması
hazırlanmış və ilk dəfə ifrat dərin (7-9
kilometr) stratiqrafik komplekslərinin karbohidrogen
resurslarının qiymətləndirilməsi həyata
keçirilmişdir.
Nəhayət, son illərin
elmi tədqiqatlarının ən vacib nəticələri
Azərbaycanda birinci elmi kəşf kimi təsdiq olunmuşdur. Elmi kəşf 2003-cü
il oktyabrın 15-də təsdiq olunmuş və
"Vulkanların məkan-zaman paylanmasının
qanunauyğunluğu" adı ilə beynəlxalq reyestrə
daxil edilmişdir.
***
Neft-qaz geologiyası və
geokimyası sahəsində bütün dünyada
məşhur olan akademik Ş.Mehdiyev az qala yarım əsrlik
bir zamanda beynəlxalq konqreslərdə, simpozium və
konfranslarda iştirak etmişdir. Onun Meksika, Hindistan, Kanada,
ABŞ, Fransa, Almaniya, Türkiyə, Macarıstan və s.
ölkələrdə keçirilmiş elmi
məclislərdəki məruzələri diqqəti cəlb
etmişdir.
Böyük alim nəinki
təkcə Azərbaycan, eləcə də
Türkmənistan, GürcüstanE respublikaları
üçün elmi kadr və mütəxəssis
hazırlanmasında əmək sərf etmişdir. Akademik Ş.Mehdiyev 10
nəfər elmlər doktoru, 60-a yaxın elmlər namizədi
hazırlamışdır.
Pedaqoji fəaliyyəti
Pedaqoji iş bu
sahəyə qədəm basan şəxsdən, ilk
növbədə, ixtisas üzrə dərin bilik, geniş
dünyagörüşü, səbr və təmkin,
üstəlik pedaqoji ustalıq tələb edir.
Hələ tələbə ikən ali
məktəb tələbələrinin ehtiyacını
ödəmək üçün professorun müəllifi
olduğu dərsliyi Azərbaycan dilinə tərcümə
etməklə bərabər, Şəfaət Mehdiyev yuxarı
kursda oxuyarkən kristalloqrafiyadan dərs demişdir. O
dövrdə elmin bu sahəsində kadrlar -
azərbaycanlı
mütəxəssislər yox idi. Hələ gənc ikən belə
bir işin öhdəsindən gələn Ş.Mehdiyev
sonralar elmi işlə yanaşı, pedaqoji fəaliyyətini
də davam etdirmişdir.
Akademik Şəfaət
Mehdiyev səmərəli elmi işlə yanaşı, uzun
illər pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul
olmuş, "Neft və qaz geologiyasının
əsasları", "Ümumi geologiya"
fənlərindən mühazirələr oxumuşdur. 1953-1965-ci
illərdə o, Azərbaycan Dövlət Universitetinin geologiya
fakültəsində kafedra müdiri olmuşdur. 1967-ci
ildən sonra Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunda (ADNA)
Geologiya və neft-qaz yataqlarının kəşfiyyatı
kafedrasına rəhbərlik etmişdir.
Müəllimə obyektiv qiyməti, onun pedaqoji ustalığı ilə öyrətmə bacarığına dəyəri yetirmələri verirlər.
AMEA-nın vitse-prezidenti, Geologiya İnstitutunun direktoru,
akademik Akif Əlizadə və Geologiya İnstitutunun şöbə müdiri,
geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor Afiq Əliyevin
mətbu yazısında onun mühazirələri, bir alim
mühazirəçi kimi xüsusiyyətləri belə
ümumiləşdirilib:
...Şəfaət
müəllim mahir mühazirəçi idi. Onun
mühazirələri lakonikliyi ilə
tələbələrin, həmçinin auditoriyada iştirak
edən mütəxəssislərin böyük
marağına səbəb olurdu.
Akademik Ş.Mehdiyev bir
müddət (1958-1965-ci illər) elmi-pedaqoji fəaliyyətin
qaynar məkanlarından olan Azərbaycan Dövlət
Universitetinin rektoru kimi milli kadrların hazırlanmasına
rəhbərlik etmişdir.
***
Həyatı zəngin,
fəaliyyət dairəsi əhatəli olanlar, hər
şeydən əvvəl, universal şəxsiyyətlər
sayılırlar. Şəfaət Mehdiyev Azərbaycan Sənaye
İnstitutunun "Neft kadrları uğrunda"
qəzetinə redaktorluq etmişdir. Bu sahədə
qazandığı bacarıq və peşəkarlıq
sonralar müvafiq elmi jurnalların, geoloji
xəritələrin, çoxcildli "Azərbaycan
geologiyası" monoqrafiyasının redaktoru kimi
gərək olmuşdur.
Söz sənətinə bağlı alim
Müasirlərinin
yaddaşında, elm tariximizdə, yazılı
mənbələrdə ensiklopedik bilikli, qeyri-adi istedadlı
insan, xeyirxah, humanist, xalqına, Vətənə bağlı
təvazökar şəxs kimi yaşayan,
təsdiqlənən, tanınan akademik Şəfaət
Mehdiyev həm də ictimai şüurun xüsusi bir
növü olan ədəbiyyatı sevmiş, onu daim
mütaliə etmiş və... özü də bədii
əsərlər qələmə almışdır. Qüdrətli sənətkar M.F.Axundovun
həyatı və irsinə olan maraq və
məhəbbətin nəticəsi olaraq yazılmış
"Mirzə Fətəli" dramı, eləcə də
"Səttarxan", "Sabir", "Ərk qalası",
"Rüşvət ustası", "Su pərisi"
və s. əsərlər, miniatür, hekayə və
şeirlər onun bədii təxəyyülünün
məhsulu kimi bu gün də öz tarixi-ədəbi,
mədəni-estetik dəyərini saxlayır.
Elmi və bədii yaradıcılıq
sahələrində dəyərli əsərlər
müəllifi kimi tanınmış alim demişdir:
"Həyat xalq üçün yazıb-yaradan, heç bir
fəxri adda, yüksək mükafatda gözü olmayan
şəxsiyyətləri sevir, onlara yenilməz bir heykəl
qoyur. Bu heykəlin adı Xalq
Məhəbbətidir".
Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin
sərəncamı ilə anadan olmasının 100 illiyi qeyd
olunan xoşrəftarlı, ünsiyyətcil, prinsipial,
amalına sadiq, sözübütöv və mərd
şəxsiyyət, akademik, əməkdar elm xadimi,
Dövlət mükafatı laureatı Şəfaət
Mehdiyevlə bağlı qələm məhsulunun sonunda onu
tanıyanların ürək sözlərini oxuculara təqdim
edirik.
Müseyib
Müseyibov, BDU-nun Coğrafiya fakültəsinin dekanı,
coğrafiya elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi
- Akademik Şəfaət Mehdiyevlə ötən
əsrin 40-cı illərində
Onunla yanaşı dərs
deyənlərdən Heydər Əfəndiyev də bu
baxımdan seçilirdi. O da geologiyadan dərs deyirdi. Olduqca ziyalı və
bilikli insanlardan biri idi.
O dövrdə qonşu respublikaların heç
birində Azərbaycanda olduğu qədər yüksək
səviyyəli geoloqlar yox idi. Yer elmləri
sahəsində Şəfaət Mehdiyev və Heydər
Əfəndiyevə, eləcə də adlarını
çəkmədiyim alimlərə bərabər
mütəxəssislər yetişməmişdi.
Yeri gəlmişkən, həmin
dövrdə elmi-pedaqoji sahədə
çalışmış alimlərin bir neçəsinin
ad-soyadlarını qeyd etməyi özümə fəxr
bilirəm. Məsələn, Əlövsət Əlizadə
(əvvəllər Azərbaycan KP MK-nın katibi olmuşdu),
Şamil Əzizbəyov geologiya, mineralogiya sahəsində
tanınmış mütəxəssislər idi.
Şəfaət
müəllim bu alimlər içərisində
xüsusilə fərqlənirdi. O, bütün
tələbələrə öz övladları kimi, cavan
müəllimlərə yaxınları, doğmaları
tək yanaşırdı. Bunu şəxsi həyatımdan
bir epizodla təsdiqləmək istərdim.
Ali məktəbi bitirib
aspiranturaya daxil oldum. Aspiranturanın I kursunu bitirən zaman
Ermənistandan Arzumanyan soyadlı bir qatı daşnak
Azərbaycan Dövlət Universitetinin elmi işlər
üzrə prorektoru təyin edildi. O, ilk
üç-dörd ayda universitetdən 15 nəfərə
yaxın aspirantı "xalq düşmənləri"nin övladları
kimi çıxartdırdı, o cümlədən mən
də xaric edildim. Çox keçmədi xeyirxah adamların
köməyi ilə geoloji kəşfiyyat şöbəsinə
rəis təyin olundum. Çətin bir iş idi. Bu
vəzifədə çalışmaqla yanaşı,
namizədlik dissertasiyası üzərində
çalışırdım.
1954-cü ilin əvvəlində dissertasiyam
müzakirə olundu və iş müdafiəyə
buraxıldı. Birinci opponent professor
Şəfaət Mehdiyev təyin edildi.
Şəfaət Mehdiyev, Səttar Süleymanov, Qasım
Gül, Hadı Əliyev və başqaları mənim
"xalq düşməni" oğlu olduğumu
bilirdilər. Lakin bununla belə, onlar mənə
qayğı və diqqətlə yanaşırdılar.
Şəfaət müəllimin qayğı və diqqəti
daha çox idi. O vaxtlar müdafiələrlə bağlı
qəzetdə elan verilirdi. Orta Asiyadan gəlmiş bir
nəfər əvvəl müdafiə etməli idi. İclas
başlayanda məlum oldu ki, əvvəlcə mən
müdafiə etməliyəm. Bunun bir qurğu olduğundan
həyəcanlandım. Rəyasət heyətində
əyləşmiş professor Şəfaət Mehdiyev
işarə ilə məni çağırıb,
təşvişə düşməyimin səbəbini
soruşdu. Mən bunun qəsdən edildiyini söylədim.
Sən demə, bu, Şəfaət müəllimin təkidi
imiş: əvvəlcə Müseyib müdafiə
etməlidir.
Mən xalq
düşməni məsələsinin burada ortaya
çıxarılacağından qorxduğumu dedim. - Kim
belə sual versə, onu zaldan çıxartdıraram, -
deyən professorun qətiyyətli sözləri
varlığıma bir rahatlıq gətirdi. Onun bu
sözlərini zaldakıların hamısı eşitdi.
Şəfaət Mehdiyev belə cəsarətli və
qətiyyətli bir insan idi.
Müdafiə uğurla keçdi
Mən 22 kəşfiyyat
dəstəsinə nəzarət edirdim. Daha
təcrübəli işçilərə rəhbərlik
çətin idi. Azərbaycanın birinci
Xəzərşünas alimi Qasım Gül və Səttar
Süleymanov məni universitetə dəvət etdilər.
Bir haşiyə
çıxmaq istərdim. Universitetdə
işləyərkən yarımzirzəmi bir evdə
yaşayırdım. Rektor akademik Yusif
Məmmədəliyev idi. Ədalət naminə deyim ki, Yusif
Məmmədəliyev kimi alim bütün sovet məkanında
bir-iki nəfər olardı, ya olmazdı. Müharibə
vaxtı onun elmi rəhbərliyi ilə dünyada ən
yüksək oktanlı benzin alındı. Belə
məşhur alim həm də humanist və
qayğıkeş idi; mənə 4 otaqlı mənzil
verilməsini təmin etdi.
Fakültənin
professor-müəllim heyətinin üzvləri, o cümlədən
professor Ş.Mehdiyev məni təbrik etdilər.
1960-cı ildə kafedra
müdiri təyin edildim. Artıq iki il idi ki, professor
Ş.Mehdiyev ADU-nun rektoru işləyirdi.
...Doktorluq dissertasiyamı bitirib Moskvaya getdim. İttifaqda
tanınmış alimlər işlə
SSRİ Ali və Orta
İxtisas Təhsili Nazirliyi nəzdindəki AAK-dan
müdafiəni təşkil edib keçirməyin icazəsini
ADU-nun rektoru Ş.Mehdiyev şəxsən zəng edib aldı.
O vaxtlar ADU-da nəşr olunan elmi xəbərlərin
məsul katibi idim. Bir gün rektor
Ş.Mehdiyevlə növbəti nömrənin
materiallarını seçirdik. Katibə kabinetə
girib dedi ki, Şəfaət müəllim, Xəlil
Əlimirzəyev qəbula gəlib. X.Əlimirzəyev
əvvəlcə gəlişinin məqsədini demədi.
Professor Mehdiyev:
- Xəlil müəllim, mənim Müseyibdən gizlin
sözüm yoxdur, - deyəndən sonra o, problemini
söylədi: neçə vaxt imiş ki,
X.Əlimirzəyevin dissertasiyasının təsdiqi
ləngiyirmiş.
Şəfaət
müəllim katibəyə AAK-ın sədri Yelyutinlə
telefon əlaqəsi yaratmasını tapşırdı. Mən
professor Ş.Mehdiyevin necə böyük nüfuz,
hörmət sahibi olduğunu onda dərk etdim. Az keçmədi ki, Xəlil müəllim
təsdiqini aldı.
1972-ci ildə Amerikada elmi
ezamiyyətdə idim. Nyu-Yorkda küçədən
keçərkən adımın
çağırıldığını eşidəndə
boylandım. Küçənin o
tayında iki nəfərlə (Viktor Yefimoviç Xain -
dünya şöhrətli alim idi və "Azneft"in
baş mühəndisi) dayanmış akademik Ş.Mehdiyevi
görəndə küçəni necə keçdiyimi
bilmədim. Sözarası
Şəfaət müəllim problemim
olub-olmadığını soruşdu, pul-param varmı,
deyə maraqlandı.
...Akademik Ş.Mehdiyevlə tez-tez dənizkənarı
parkda görüşüb söhbətləşərdik. Bəzən onun Alimlər evindəki mənzilinə
gedərdim (dostlarla getdiyimiz vaxtlar da olurdu). O,
gələn qonaqlara qarşı çox diqqətli, həssas
və mehriban idi. O, bizi öz övladlarından
ayırmazdı.
O zamanlar SSRİ-dən xarici ölkələrə
göndərilən nümayəndə heyətinin
tərkibinə mütləq akademik Ş.Mehdiyev daxil edilirdi. Şəfaət müəllim təhsil, geologiya,
neft sənayesi sahəsində özünü təsdiq
etmiş humanist təbiətli, cəsarətli, xeyirxah və
dərin təfəkkür sahibi idi.
Akademik Şəfaət
Mehdiyev insanpərvər bir alim idi. Əgər
böyük alim insanpərvər deyilsə, onun dərin biliyi
heç kimə lazım deyil, ondan cəmiyyət heç bir
xeyir götürə bilməz.
Böyük
vətəndaş, əsl alim, xeyirxah insan, geniş
dünyagörüşlü pedaqoq Şəfaət Mehdiyevin
həyatı, sözün həqiqi mənasında,
nəsillərə örnəkdir.
Adil Xasayev, BDU-nun
Geologiya fakültəsinin dekanı, geologiya-mineralogiya
elmləri namizədi, dosent
"XX əsrin məşhur
alim-geoloqlarının nümayəndələrindən"
olan akademik Şəfaət Mehdiyevin geologiya elminin
inkişafına verdiyi töhfələr böyükdür.
Akademik Şəfaət Mehdiyevin elmi
tədqiqatlarının geniş diapazonunu təsəvvür
etmək üçün aşağıdakıları
sadalamaq yerinə düşər: ölkəmizin neft-qaz
geologiyası, geokimya, palçıq vulkanizmi, tektonika, regional
geologiya.
Neft yataqlarının
geometriyası sahəsində elmi istiqaməti ötən
əsrin 40-cı illərində Ş.Mehdiyev
araşdırmağa başlamışdır. Ümumiyyətlə,
görkəmli alimin Azərbaycan elminin inkişafı və
tanınmasında xidmətləri böyükdür. Təbii
ki, yubiley tədbirlərində onun nəsillərə
örnək olan həyatı və geniş elmi
yaradıcılığı barədə söhbət
açılacaq.
Akademik Ş.Mehdiyev 1958-1965-ci illərdə ADU-nun (indiki BDU)
rektoru olmaqla yanaşı,
həm də Ümumi geologiya və hidrogeologiya kafedrasının müdiri kimi də fəaliyyət göstərmişdir.
1963-cü ildə birinci
kursda professor Ş.Mehdiyev bizim qrupa Ümumi geologiya
fənnindən mühazirələr oxudu. O, nadir
istedadlı natiq idi, mühazirələrinin hər biri bir
məktəb təsiri bağışlayırdı. Ş.Mehdiyevin
necə alim və müəllim olmasını bu fakt,
məncə, aşkarlamaq baxımından kifayət edər:
imtahan zamanı bizim qrupun tələbələrinin 90 faizi
"əla", 10 faizi "yaxşı" qiymətlər
aldı. Bu, mühazirə oxuyan müəllim əməyinin
nəticəsi idi. Tələbə psixologiyasına
bələd olan Şəfaət müəllim imtahan
verənin bilik və bacarığını aşkara
çıxarmağa, obyektiv dəyərləndirməyə
qadir olan alim-pedaqoq idi.
Yubileylə bağlı
fakültənin xətti ilə
planlaşdırılmış işlər
görülür. Belə ki, fakültədə
"Görkəmli alim, əməkdar elm xadimi, Dövlət
mükafatı laureatı, 1958-1965-ci illərdə ADU-nun
rektoru olmuş akademik Şəfaət Fərhad oğlu
Mehdiyev (1910-1993) adına auditoriya" açılacaq.
Akademik Ş.Mehdiyevin elmi irsi
tələbələr tərəfindən
öyrənilməkdədir. Alimin "Ümumi geologiya"
dərsliyi 2008-ci ildə "Mars-Print"
nəşriyyatında (404 səhifədir) latın
qrafikalı əlifba ilə çapdan buraxılıb. Bu
əsər I kurs tələbələri, eləcə də
tədqiqatçılar üçün vacib
ədəbiyyatlardan biridir.
Yeri gəlmişkən onu da
qeyd edim ki, fakültə tələbələri arasında
akademik Şəfaət Mehdiyevin elmi-nəzəri irsinin
öyrənilməsi ilə bağlı müsabiqə
keçiririk.
Müsabiqənin qalibləri olacaq
tələbə-tədqiqatçılara ali
məktəb rektorluğunun Fəxri fərmanları
veriləcək.
Bu gün fakültə
tələbələrindən bir qismi müxtəlif adlı
təqaüdlər alır. Onların sırasında akademik
Şəfaət Mehdiyev adına
təqaüdçü də var.
Hər bir ali məktəb öz
yetirmələri ilə tanınır. Hər bir
fakültə öz tarixi ənənələri,
professor-müəllim heyətinin tərkibi ilə fəxr
edir. Çoxillik salnaməsi olan geologiya fakültəsinin
müəllimləri sırasında akademik Ş.Mehdiyevin
adı xüsusi yer tutur.
Ş.MƏMMƏDOV
Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 24 dekabr.- S.10-11.