Karnegi Mellon Universiteti
Yerləşir: ABŞ, Pensilvaniya ştatı, Pitsburq şəhəri
Yaranma tarixi:
Yaranma
tarixi: 1900-cü il
Tipi: Özəl
İllik gəlirləri: 57929733
ABŞ dolları
İşçi heyəti: 4000 nəfər
Tələbələrin sayı: 11371 nəfər
Rəsmi saytı: www.cmu.edu
Karnegi Mellon Universiteti (
Tarixi
1900-cü ildə
Şotlandiyadan olan iş adamı və mesenat, məşhur
"Mənim qəlbim işlə döyünür" (bu,
sonradan universitetin şüarına çevrilir) sözlərinin
müəllifi Endryu Karnegi öz vəsaiti hesabına Pitsburq
şəhərində Karnegi Texniki Məktəbini yaradır.
Məktəbin yaradılmasında məqsəd
bu şəhərin aşağı təbəqəsindən
olan insanlarının övladlarına texniki peşə təhsili
vermək olur. 1903-cü ildə qızlar
üçün Marqaret Morrison Karnegi Kolleci yaradılır və
kollec 1973-cü ilədək fəaliyyət göstərir.
1912-ci ildə Karnegi Texniki Məktəbinin
adı dəyişdirilərək Karnegi Texniki İnstitutu olur
və burada 4 illik təhsil verilməsinə başlanılır.
1965-ci ildə Mellon Sənaye Tədqiqatları İnstitutu bu ali məktəblə birləşdirilərək
Karnegi Mellon Universiteti adlandırılır.
1938-ci ildə Karnegi Texniki
İnstitutu Forbes prospekti ətrafında yeni ərazi alır və
1952-ci ildə həmin ərazidə Sənaye İdarəçiliyi
Ali Məktəbi, 1971-ci ildə isə Vin
yataqxanası (Wean Hall) tikilir. Süni intellekt, robot texnikası
və incəsənəti, eləcə də digər sahələrin
inkişafı, tələbələrin sayının sürətlə
artması burada
yeni-yeni obyektlərin tikilməsinə səbəb olur. Təhsil müəssisəsinin ərazisi Sinli Parkdan
başlayaraq bütövlükdə Forbes prospekti daxil olmaqla
xeyli genişlənir.
Riçard Seyertin 1970-1980-ci
illərdə Karnegi Mellon Universitetində prezidentliyi
dövründə bu ali təhsil müəssisəsi
sürətlə inkişaf edir. 1970-ci ildə
universitetin tədqiqat büdcəsi 12 milyon, 1980-ci ilin sonunda
isə 110 milyon ABŞ dolları təşkil edir. 1980-ci ilin ortalarında Karnegi Mellon Universitetində
hesablama şəbəkəsi yaradılır, universitetin
kampusunda yerləşən bütün obyektlər
kompüterləşdirilir. 24 aprel
1984-cü ildə universitetin cmu.edu internet səhifəsi
yaradılır. Beləliklə, Karnegi Mellon Universiteti ali təhsil müəssisələrinin
ümumi domeni olan edu-ya qoşulmuş ilk altı universitetdən
biri olur.
1990-2000-ci illərdə
Karnegi Mellon Universiteti ABŞ-ın elit universitetlərindən
ibarət olan "Top 25" reytinqində əsas yerləri
tutur. 1997-ci ilin aprelində Yel Universitetinin Meşə təsərrüfatı
və ekologiya fakültəsinin dekanı Cared Cohon Karnegi Mellon
Universitetinin Qəyyumlar Şurasının sədri seçilir.
C.Cohon universitetin inkişafı məqsədilə yeni strateji
plan qəbul edir. Karnegi Mellon Universiteti yeni proqram və mərkəzlər
yaradaraq hesablama maliyyəsi, informasiya
texnologiyaları, idarəetmə, davranış
iqtisadiyyatı, insan və kompüterin qarşılıqlı
təsiri, əyləncə texnologiyaları və hesablama elmləri üzrə liderlik əldə edir.
Son 20 ildə burada Universitet, Teatr və Drama Purnell mərkəzləri, Biznes Məktəbinin
Posner binası və
bir neçə yataqxana tikilib.
2004-cü il
iyulun 1-dən Karnegi Mellon Universiteti
"İlhamlandırmaq" adlı kampaniya altında 1 milyard
dollar məbləğində vəsait toplayır. 31 oktyabr
2009-cu ildə kampaniyanın gəliri 605,5
milyon dollar təşkil edib. Bu məbləğin 252,4 milyon dolları Karnegi Mellon Universitetinin
Fonduna verilib.
11 avqust 2009-cu
ildə universitet Geyts Hillman kompleksinin tikintisini başa
çatdırıb. Buraya 318 bölmə, laboratoriyalar,
kompüter otaqları, mühazirə zalları, auditoriyalar və
s. daxildir. Geyts
Hillman kompleksi Bill və Melinda Geyts Fondunun 20 milyon və Henri
Hillman Fondunun isə 10 milyon dollar vəsaiti hesabına inşa
edilib.
Büdcə və təhsil haqqı
2009-2010-cu tədris
ilində Karnegi Mellon Universitetində bakalavrların təhsil
haqqı 40300-40920 ABŞ dolları təşkil edib. Təhsil haqqı, yataqxana,
kitablarla təmin olunma və s. daxil olmaqla tələbələrin
ümumi xərcləri 54160 ABŞ dolları dəyərindədir.
Magistr və doktorantların təhsil haqqı isə
fakültədən, proqramdan asılı olaraq 31750-71400
ABŞ dolları arasında dəyişir.
Dünyanın digər
universitetlərində olduğu kimi, Karnegi Mellon Universitetində
də tələbələr üçün müxtəlif
təqaüdlər mövcuddur: Karnegi Mellon Ümumi Qeyri-Məhdud
təqaüdü - 47452 ABŞ dolları, Karnegi Mellon
Yardımı - 7687 ABŞ dolları,
Federal Pell Qrantı - 2226 ABŞ dolları, Federal SEOQ - 1890
ABŞ dolları və s.
2009-cu ildə
universitetə edilən ianə və yardımların məbləği
16 918 360 ABŞ dolları, ümumi gəlirlərinin məbləği
isə 57929733 ABŞ dolları təşkil edib. 2009-cu ildə
universitet tədqiqatlara 320517 ABŞ dolları xərcləyib.
Universitetin əməliyyat xərcləri
ümumilikdə həmin ildə 852242 ABŞ dollarına bərabər
olub.
Universitet bu gün
Karnegi Mellon
Universitetinin əsas kampusu Pitsburq şəhərinin mərkəzindən
5 km aralı, Sinli, Şedisayd və Oklend ərazilərində
yerləşir. Burada universitetin 81 binası mövcuddur.
1980-ci ildə universitet Şimal Qərb kampusunu əldə
edib. Burada universitetin bir sıra
yataqxanaları və Geyts Hillman kompleksi yerləşir.
Pitsburq şəhərindən
başqa, Karnegi Mellon Universitetinin Yaxın Şərqdə, Qətərdə
kompüter elmləri, biznes və informasiya sistemləri
proqramları təklif edən filialları mövcuddur. Universitetin Kaliforniyanın
Silikon Vadisində, Los-Ancelesdə, Şimali Hollivudda,
Avstraliyanın Adelaida şəhərində, Afinada,
Yaponiyanın Osaka şəhərində, Sinqapurda da
filialları fəaliyyət göstərir.
Karnegi Mellon Universiteti yeddi
departamentdən ibarətdir: Karnegi Texnologiya İnstitutu, Təsviri
İncəsənət, Humanitar və Sosial Elmlər, Heinz,
Mellon Elm kollecləri, İnformatika Məktəbi, Federal təhsil
portalı və ya Tepper Biznes Məktəbi.
Karnegi
Texnologiya İnstitutuna Biotibbi mühəndislik, Kimya, Vətəndaş
və ekologiya mühəndisliyi, Elektrotexnika və hesablama
texnikası, Texnika və ictimai siyasət,
Maşınqayırma, materialşünaslıq və mühəndislik
elmləri məktəbləri, İnformasiya Şəbəkəsi
və Kompleks Mühəndislik Sistemləri institutları
daxildir.
Təsviri
İncəsənət Kolleci Memarlıq, İncəsənət,
Dizayn, Dram və Musiqi məktəblərindən ibarətdir.
Humanitar və
Sosial Elmlər Kollecinə İqtisadiyyat, İngilis dili, Tarix,
Müasir dillər, Fəlsəfə, Psixologiya, Sosial elmlər
və Statistika məktəbləri daxildir. Kollec həmçinin tələbələrə
beynəlxalq münasibətlər və siyasət
proqramları təklif edir.
Heinz Kolleci
ictimai siyasət və idarəetmə, səhiyyə siyasəti
və idarəetmə, tibbi idarəetmə, dövlət idarəetməsi,
idarəetmə bacarığı, informasiya sistemləri idarəetməsi,
informasiya texnologiyaları və informasiya təhlükəsizliyi
siyasəti ixtisasları üzrə magistr proqramları təklif
edir. Kollec İnformasiya sistemləri və idarəetmə,
Dövlət siyasəti və idarəolunması məktəblərindən
ibarətdir.
Mellon Elm Kolleci
biologiya, kimya, riyaziyyat və fizika elmləri bölmələrindən
ibarətdir. Hazırda bioinformatika, hesablama biologiyası,
nanotexnologiya, bioloji fizika sahələrinin inkişafı gedir.
İnformatika Məktəbi
dünyanın ən yaxşı kompüter elmi verən təhsil
müəssisələrindən biridir.
Federal təhsil portalı
(Tepper Biznes Məktəbi) tələbələrə
işgüzar müdiriyyət (MBA) və iqtisadiyyat sahələri
üzrə bakalavr,
işgüzar müdiriyyət, maliyyə
hesablaması (MSCF) və s. sahələr üzrə magistr, doktor proqramları təklif
edir.
Tepper Biznes Məktəbinin
nəzdində Karnegi Menecment və İqtisadiyyat Mərkəzi
fəaliyyət göstərir. Bu mərkəz
universitetin iqtisadçı alimləri tərəfindən
yaradılıb. Mərkəzdə tələbələrə
idarəetmə nəzəriyyələri, ilk növbədə,
məhdud səmərəlilik və davranış nəzəriyyəsi
öyrədilir.
Karnegi Mellon
Universiteti həmçinin, istənilən şəxsə
distant təhsil almaq imkanı verir. Distant təhsil yolu ilə onlarca
ixtisasa, Federal FlexMode MBA biznes sahəsinə yiyələnmək
mümkündür.
Karnegi Mellon
Universitetində departament və məktəblərdən əlavə,
bir sıra elmi-tədqiqat mərkəzləri və institutlar
fəaliyyət göstərir. Pitsburq Superkompüter
Mərkəzi 1986-cı ildə Karnegi Mellon Universiteti, Pitsburq
Universiteti və Vestinqhaus Elektrik Kampaniyasının birgə səyi
nəticəsində yaradılıb.
Robot
Texnikası İnstitutu İnformatika Məktəbinin əsas
hissəsindən biridir və dünyada robot texnikasının
tədqiqatı ilə məşğul olan mühüm mərkəzlərdəndir. Burada
hazırlanmış bir neçə robot, xüsusilə H1ghlander
Sandstorm robotu dünyada ikinci yerə layiq görülüb.
İnformatika Məktəbinin bir hissəsi də
İnsan-Kompüter Qarşılıqlı Təsir
İnstitutudur. Bu institutda kompüter elmləri, dizayn və
s. tədqiqatlar üzrə iş aparılır.
Texnologiya Dilləri
İnstitutu texnologiya dilləri sahəsi üzrə tədqiqatlar
aparır.
Burada maşın tərcüməsi, nitqin tanınması,
nitq sintezi, informasiyanın axtarışı, əldə olunması, təhlil
edilməsi və analizinə xüsusi diqqət yetirilir.
Softveya Mühəndislik
İnstitutu ABŞ Müdafiə Nazirliyinin federal büdcəsi
tərəfindən maliyyələşir və Karnegi Mellon
Universiteti tərəfindən idarə olunur. İnstitutun ABŞ-ın
Virciniya ştatının Arlinqton, Almaniyanın isə
Karnegi Mellon Universiteti
kampusunun yaxınlığında "Apple",
"Intel", "Google", "Microsoft Disney",
"General Motors", "Rand Corporation" şirkətlərinin
filialları yerləşir. Universitet "Intel" şirkəti
ilə birgə ilk olaraq kleytroniksin (kleytron atomları və ya
katomlar, daha genişmiqyaslı maşın və mexanizmlərin
hazırlanmasını nəzərdə tutan mühəndislik
sahəsi üzrə nano fəaliyyət) tədqiqatını həyata
keçirib.
Karnegi Mellon
Universitetində 4000-dən çox işçi çalışır. Universitetin
professor-müəllim heyətinin 96%-i doktorluq (PhD) dərəcəsinə
yiyələnib. 1997-ci ildən universitetin
prezidenti Cared Cohondur. Rektorun təhsil məsələləri
üzrə müavini əslən hindli olan xanım İndira
Nairdir.
Karnegi Mellon Universitetində
ABŞ-ın 50 ştatından və dünyanın 93 ölkəsindən
olan tələbələr təhsil alır. Tələbələrin
ümumi sayı 11371 nəfərə bərabərdir. Onların 5951-i bakalavr, 5420 nəfəri isə
magistr və doktorantlardır.
Universitetin məzunlarının sayı
76322 nəfərdir.
Karnegi Mellon
Universitetinin tələbələri çox rəngarəng və
maraqlı həyat tərzi keçirir. Burada 225-dən
çox tələbə təşkilatı (FBR, Alfa Fi Omeqa)
və bədii qalereyalar mövcuddur. Universitet
Endryu Karneginin irsi ilə ruhlandırılan güclü
şotland ənənələrinə malikdir. Bunlar universitetin talismanı olan şotland teryeri (it
cinsi), "Tartan" tələbə qəzeti, Skibo
gimnaziyası və "Qanqal" illik məcmuəsidir.
Tələbə təşkilatları tələbələrə
sosial, tibbi, idman, dini, siyasi, mədəni, mənəvi və
digər xidmətlər göstərir. Universitetdə
həmçinin yunan ənənələri mövcuddur.
Burada "Teta Si", "Çi Omeqa",
"Delta Qamma" və s. 26-ya yaxın yunan tələbə
təşkilatı fəaliyyət göstərir. Ümumiyyətlə, Karnegi Mellon Universitetində
müxtəlif millətlərdən olan tələbələr
öz ölkələrinin nümayəndələrindən
ibarət olan təşkilatlar, ittifaqlar yaradırlar.
ABŞ-ın
bütün universitetlərində olduğu kimi, Karnegi Mellon
Universitetində də idmana xüsusi diqqət yetirilir. Burada
idmanın, demək olar ki, bütün növləri
inkişaf etdirilib və universitetin komandaları (hər
komandanın ayrılıqda adları olsa da,
bütövlükdə universitetin bütün
idmançılarını "Tartanlar" - şotlandlar
adlandırırlar) bir çox mühüm nailiyyətlər əldə
ediblər. ABŞ-da onların əsas rəqibləri
Sent-Luisdə yerləşən Vaşinqton Universiteti və
UAA Case Qərbi Rezerv Universitetinin idman məktəbləridir.
Dünyanın
bir çox universitetlərində olduğu kimi, Karnegi Mellon
Universitetində də tələbələr kampusda və
kampusdan kənar yerləşən yataqxanalarda qalır. Bakalavr pilləsində
oxuyan tələbələrin çox hissəsi yataqxanalarla təmin
olunur. Bunun üçün tələbələr
universitetin Mənzil İdarəsinə müraciət etməlidirlər.
Bu ali məktəbdə tələbələrin
75%-i universitetin kampusunda yaşayır. Universitet tələbələrə
otaq, mənzil və ev təklif edir. Qiymətlər otağın, mənzilin, evin şəraitindən
asılı olaraq dəyişir. Universitetdə yerləşən
böyük yataqxanalardan Vebster, Feirfaks, Doerti, Donner, Morvud, Mac,
Nevil və s. qeyd etmək olar.
Karnegi Mellon
Universiteti bəşəriyyətin təhsil, tədqiqat və
təbliğat yolu ilə formalaşmasında xüsusi xidmət
göstərərək, dünyada innovasiyalar üzrə liderə
çevrilib.
Texnologiya, biznes, mühəndislik, idarəetmə və digər
sahələr üzrə universitet dünyanın ən
güclü ali təhsil müəssisələri
sırasındadır.
Universitetin məşhur məzunları
Karnegi Mellon
Universitetinin əməkdaşları və məzunlarından
16-sı Nobel, 10-u Tyurinq, 4-ü Oskar mükafatına layiq
görülüblər. Məzunlardan "General Motors" şirkətinin
keçmiş direktoru və ABŞ-ın beşinci təhlükəsizlik
naziri Çarlz Ervin Uilsonu, milyarder Devid Tepperi, "Java"
proqramlaşdırma dilinin yaradıcısı Ceyms Hoslinqi,
"Sun Microsistems" kampaniyasının
yaradıcılarından Endi Bextolşaymı, məşhur
pop-rəssam Endi Uorxolu və b. qeyd etmək olar. Eləcə də bu universiteti çoxlu sayda
tanınmış aktyor bitirib. Bunlar aktrisalar Holli Hanter,
Barbara Feldon, Meqan Hilti, Kot de Pablo, aktyorlar Ceyms Kromvell, Get Smart,
Ted Denson, Van Hensis, Metyu Bomer, Bleyr Andervud və
başqalarıdır.
Universitetin məşhur məzunları
Klinton Devisson fizika
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Otto Stern
fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı
Pol Flory kimya üzrə Nobel mükafatı
laureatı
Herbert Simon iqtisadiyyat üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Franko Modiqliani iqtisadiyyat üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Merton Miller iqtisadiyyat
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Robert Lukas iqtisadiyyat
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Con Popl
kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı
Volter Kohn kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Pol Loterbur tibb və fiziologiya üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Finn Kidlend iqtisadiyyat üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Edvard Preskott iqtisadiyyat
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Ada Yonath kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Nilofər Bəxtiyar
Pakistanın federal turizm naziri
Çarlz Ervin Vilson
ABŞ-ın keçmiş müdafiə naziri
Piter De Mut Pensilvaniyadan
olan konqresmen
Lerri Giammo Merillend
ştatının Rokvill şəhərinin meri
Kliford Şull fizika üzrə Nobel mükafatı
laureatı
Con Forbes Neş iqtisadiyyat üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Finn Kidlend iqtisadiyyat üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Edvard Preskot iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı
Con Holl fizika üzrə Nobel mükafatı
laureatı
Oliver Uilliamson iqtisadiyyat üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Hazırladı: Lamiyə ƏLİYEVA
Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 5 mart.- S.7.