Fransa Politexnik Məktəbi
Yerləşir:
Fransa,
Yaranma tarixi:
1794-cü il
Tipi:
Dövlət
Müəllimlərin ümumi sayı: 660 nəfər
Tələbələrin sayı: 2690 nəfər
İllik büdcəsi: 172 milyon
avro (2010)
Rəsmi saytı:
www.polytechnique.fr
Fransa
Politexnik Məktəbi (fransızca Ecole Polytechnique
"X") Fransanın paytaxtı
Fransa Politexnik Məktəbini,
adətən, "İks" (X), tələbələrini isə
"ikslər" adlandırırlar. Bunu məktəbin
daha çox riyaziyyat yönümlü olması və gerbində
iki çarpazlaşdırılmış topun əks edilməsi
ilə əlaqələndirirlər. Fransa
Politexnik Məktəbi Fransanın Müdafiə Nazirliyinin
tabeliyində fəaliyyət göstərir. Ali məktəb hazırda hərbi akademiya olmasa da,
ona general rəhbərlik edir. Məktəbin
tələbələrinə hərbi hazırlıq dərsləri
keçilir. Buna baxmayaraq məktəbin hərbi
yönümlülüyü və bu sahədə karyera əldə
edən tələbələrin sayı getdikcə azalır.
Təntənəli tədbirlərdə tələbələr,
XIX əsrdə olduğu kimi, hərbi uniforma -
üçkünc şlyapa, bikorne (Avropa hərbi-dəniz
zabitlərinin geyim forması, daha çox Napoleon ordusunda
geyilib) geyinərək paradlarda iştirak edirlər. 1980-ci ilin ortalarından tələbələrin dərslərdə
uniforma geyinmək tələbi aradan qaldırılır.
Fransa Politexnik Məktəbi "Politexnik mühəndisi"
adı ilə məşhur olan mühəndislik proqramları
ilə tanınır.
Büdcə və təhsil haqqı
Fransada yerli tələbələr
üçün təhsil pulsuzdur. Burada yerli və əcnəbi
tələbələr "Tələbə fondu" tərəfindən
təqaüdlər alır. Tələbələrin
təqaüdü orta hesabla ayda 830 avro təşkil edir.
Maddi durumu çətin olan tələbələrə
Sosial fond tərəfindən ayda əlavə 500 avro təklif
olunur. Dünyanın bir çox universitetlərində
olduğu kimi, burada da bir neçə təqaüd
formaları var. Əcnəbi tələbələr təqaüd
almaq üçün ölkələrinin Fransadakı səfirliklərinə
də müraciət edə bilərlər.
2009-cu ildə
Fransa Politexnik Məktəbinin illik gəlirləri, təxminən,
85 milyon avro təşkil edib. Bu məbləğin 61 milyonu
dövlət subsidiyası, 2,9 milyonu
sazişlər, 2,2 milyonu təhsil haqqı, qalanları isə
digər vəsaitlər hesabına əldə olunan gəlirlərdir.
Həmin il
ali məktəbin illik xərcləri isə, təxminən,
90 milyon avroya bərabər olub. Xərclərin 52 milyonunu
müxtəlif xidmətlər, 5,9 milyonunu
kommunal xərclər, 3,6 milyonunu tikinti xərcləri,
qalanlarını isə digər xərclər təşkil
edib.
2009-cu ildə Fransa Politexnik Məktəbi tədqiqatlar
aparmaq üçün 12 milyon avro xərcləyib. 2010-cu il üçün ali məktəbin illik
büdcəsi 172 milyon avro təşkil edir.
Tarixi
Fransa İnqilabından sonra 1794-cü il
iyulun 11-də İctimai Qurtuluş Komitəsi Dövlət
İşləri Komitəsini toplayaraq yeni məktəb
yaradılması haqqında qərar qəbul edir. Təhsil müəssisəsinə Dövlət
Qulluğu Məktəbi adı verilir və Pale-Burbon
binasında yerləşdirilir. Burada dərs
demək üçün ölkənin ən görkəmli
alimləri seçilir, şagirdlər isə bütün
Fransa üzrə keçirilən müsabiqə yolu ilə qəbul
olunur. Məktəbdə ilk dərs 1794-cü il dekabrın 21-də keçilir. Şagirdlər maddi çətinlik çəkməsinlər
deyə onların Parisə gəlmək üçün yol xərcləri
ödənilir, 900 frank məbləğində isə təqaüd
verilir. Məktəbin fəaliyyətinin
birinci ilində bura müxtəlif yaşda və savadda 400 nəfər
şagird qəbul olunur. İlk üç ay onlara
"inqilab dərsləri" keçilir, təhsil iki il davam edir.
1795-ci ilin
sentyabrında Dövlət Qulluğu Məktəbinin adı dəyişdirilərək
Politexnik Məktəb olur. Məktəbin məqsədi
şagirdlərə riyaziyyat, fizika və kimya
yönümlü mükəmməl təhsil verərək
onları xüsusi dövlət qulluğu ali
təhsil ocaqları olan Artilleriya və Mühəndislik,
Şaxta, Körpü və Yollar məktəblərinə
hazırlamaqdan ibarət idi.
1784-1804-cü illər ərzində
Politexnik Məktəbini riyaziyyatçılar Simeon-Deni Puasson,
Lui Puanso, fiziklər Jan-Batist Bio, Oqüsten Frenel,
kimyaçı Lui-Hey Lüssak, astronom Fransua Araqo və s. kimi
dahi alimlər bitirir. Fransa imperatoru Napoleon Bonapart Misirə
elmi-hərbi ekspedisiyası zamanı özü ilə Politexnik Məktəbin müəllimləri
Qaspar Monj və Lui Bertolleni, eləcə də 42 nəfər
tələbəni götürdükdən sonra məktəbinin
şöhrəti daha da artır. 1804-cü ildə
Napoleon Bonapart məktəbə hərbi status verir və
"Vətən, Elm və Şöhrət
üçün" şüarı müəyyən edir.
I Dünya
müharibəsi zamanı məktəb hospitala çevrilir və
burada yaralılar müalicə edilir. Məktəbin 200 tələbəsi
müharibədə həlak olur. II
Dünya müharibəsi dövründə isə Politexnik Məktəbi
azad (müharibə getməyən) zona olan Liona
köçür.
Müharibə bitdikdən
sonra ali təhsil ocağı tədricən
bərpa olunmağa və ölkəsinə xidməti davam
etdirməyə başlayır. 1970-ci ildə məktəb
Müdafiə Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən
dövlət müəssisəsinə çevrilir. 1972-ci ildən Politexnik Məktəbə qızlar qəbul
edilir. 1976-cı ildə məktəb təəssüflə
Sent-Jenevyev dağını tərk edir və Parisin cənub-qərbindəki
Palezo şəhərətrafı qəsəbəsində
geniş və rahat binaya köçürülür. Məktəbdə yeni-yeni elmi tədqiqatlar
aparılır, tədrisin səviyyəsi yüksəlir.
1985-ci ildən
Politexnik Məktəbdə elmi dərəcələr verilməyə
başlanılır. Politexnik Məktəbdə Fransa dövlətinə
qulluqçular hazırlandığı üçün
burada təkcə Fransa vətəndaşları təhsil
alır. Yalnız 1995-ci ildən başlayaraq ali məktəbə müsabiqə yolu ilə əcnəbi
tələbələr qəbul edilir. 2000-ci ildə
Politexnik Məktəbdə tədris islahatları
aparılır və 4 illik təhsil qəbul olunur.
2005-ci ildən isə ali məktəbdə
magistr dərəcəsi verilir.
Universitet bu gün
Fransa Politexnik
Məktəbinin şəhərciyi Parisdən 15 km aralıda
164 hektarlıq ərazidə Palezoda yerləşir. Ali məktəbin
kampusu Plato de Saclay adlanır. Şəhərcikdə
akademik binalar, yataqxana, yeməkxana və mehmanxanalar, bərbərxanalar,
idman kompleksləri, yanğın idarəsi, üç bank,
poçt bölməsi, terminal stansiya və s. mövcuddur.
Kampus daxilində xüsusi avtobuslar və digər
nəqliyyat vasitələri tələbə və müəllimlərə
xidmətlər göstərir.
Fransa Politexnik Məktəbinin
nəzdində Biologiya, Kimya, Riyaziyyat, Tətbiqi riyaziyyat,
Mexanika, Fizika, İqtisadiyyat, Kompüter elmləri, Humanitar və
sosial elmlər, Dil, mədəniyyət və kommunikasiya
departamentləri, eləcə də bir Ali Məktəb fəaliyyət
göstərir.
Fransa Politexnik
Məktəbinə tələbələr müsabiqə yolu
ilə qəbul olunur. Məktəbə qəbul olmaq istəyən
əcnəbi tələbələrin lazımi səviyyədə
TOEFL nəticələri olmalıdır. Bakalavr təhsili
4 il, magistr təhsili isə (19 ixtisas
üzrə) 2 il davam edir.
Fransa Politexnik Məktəbinin
nəzdində fəaliyyət göstərən Ali Məktəb müxtəlif
magistr proqramları təklif edir: tətbiqi riyaziyyat (riyaziyyat
və modelləşdirmə), ehtimal nəzəriyyəsi,
molekulyar kimya, mürəkkəb informasiya sistemləri,
kompüter elmləri, iqtisadi analiz, siyasət, mexanika, molekulyar
və hüceyrə biologiyası, fizika, atom enerjisi və s. Məktəbdə
doktorluq dərəcəsi də təklif edilir. Doktorantura pilləsində hazırda 490 nəfər
təhsil alır. Onlar məktəbin sənaye
müəssisələrində çalışır və
22 laboratoriyasında elmi-tədqiqatlar aparır.
Bakalavr pilləsində tədrisin
ilk iki ili ümumi təhsilə
ayrılır. Birinci kursda tədris planına əsasən
tələbələrə fənn seçimi imkanı yaradılır.
İkinci kursda tələbələr 8 fəndən
6-sını seçir. Dəqiq elmlər
üzrə ixtisas alanlar riyaziyyat, tətbiqi riyaziyyat, mexanika,
kompüter elmləri, biologiya, fizika, kimya, iqtisadiyyat, humanitar
sahə üzrə ixtisas alanlar isə xarici dillər və
ümumi humanitar sahələr üzrə
çoxçeşidli tədqiqatlar aparır.
Məktəbdə təhsil alan tələbələr birinci il 8 ay müddətində
hərbi hazırlıq proqramı keçir. Əvvəllər
bu müddət 12 ay davam edirdi. Bütün
tələbələr Barseloneta adlı poliqonda bir aylıq məşq
edir. Ayın sonunda onlar piyada, suda (dəniz),
hərbi hava qüvvələrində qulluq üçün
qızıl medalla təltif edilirlər. Bütöv
qulluq üçün hazırlanan tələbələr
Fransa hərbi məktəblərində 2 ay təcrübə
keçir. Məktəbin hərbi statusu
olduğu üçün tələbələr hərbi
forma geyərək bütün hərbi paradlarda və bayram tədbirlərində
iştirak edir.
Təhsillərinin
üçüncü ilində tələbələr 20
proqram arasında seçim edir və tədqiqatlara xüsusi
diqqət ayrılır. Kurs 3-5 ay davam edən təcrübə ilə
tamamlanır. Energetika, nəqliyyat, sabit inkişaf və
s. mühəndislik sahələrinə xüsusi diqqət
ayrılır. Ali məktəbin məqsədi tələbələrinə
XXI əsr elmləri üzrə xüsusi hazırlıq
keçməkdir.
Təhsillərinin
4-cü ilində tələbələr xüsusi tədqiqatlarla
məşğul olur, həmçinin magistratura pilləsinə,
ölkənin və xarici dövlətlərin digər
universitetlərinə hazırlaşırlar. Tələbələr
xüsusi ilə ABŞ universitetlərinə qəbul
olunmağa can atırlar. Ümumilikdə, Fransa
Politexnik Məktəbi ilə dünya universitetləri
arasında 158-dən çox beynəlxalq saziş
imzalanıb.
Fransa Politexnik
Məktəbinin kitabxanası 1794-cü ildə
yaradılıb və zəngin ensiklopedik kolleksiyaya (xüsusilə
fundamental elmlər üzrə) malikdir. Kitabxanaya 300000 cild kitab, 2709
dövri nəşr, 182804 monoqrafiya, 5317 elektron jurnal, 788
elektron kitab, 6 verilənlər bazası, 141 onlayn lüğət
və s. daxildir. İnternet vasitəsilə
kitabxana oxucularına çoxlu sayda kitab, jurnal, ensiklopediya və
lüğət, dissertasiya, verilənlər bazası və
elektron resurs təqdim edir. Kitabxana texniki xidmətlə
yanaşı, zəngin ədəbi irs,
çoxsahəli təhsil, fundamental sənədlər
toplanılan elm mərkəzi kimi fəaliyyət göstərir.
2008-ci ildən
Fransa Politexnik Məktəbinin prezidenti xanım Marion Guilloudur. Məktəbin
direktoru isə general Xavier Mişeldir. Fransa
Politexnik Məktəbində 660 nəfər müəllim
çalışır. Onların 14-ü
Fransa Elmlər Akademiyasının üzvüdür, 19% isə
əcnəbi müəllimlərdir. Müəllimlərin
350 nəfəri professordur. Məktəbdə
640 nəfər tədqiqatçı fəaliyyət göstərir.
Fransanın digər dövlət universitetlərindən
fərqli olaraq Politexnik Məktəbin müəllimləri
dövlət vəzifələrində xidmət etmirlər.
Hazırda
Fransa Politexnik Məktəbində ümumilikdə 2690 tələbə
təhsil alır. Onların 2000 nəfərini bakalavr, 200 nəfərini
magistr, 490 nəfərini isə doktorantlar təşkil edir.
Məktəbdə 64 millətin nümayəndəsi
olan 700 tələbə oxuyur. Əcnəbi
tələbələrin əksəriyyəti Livan,
Fransa Politexnik
Məktəbinin yataqxanaları hər bir şəraitlə təmin
olunub. Evli tələbələr üçün
ayrıca iki bina mövcuddur. Məktəbin ən
tanınmış yataqxanalarından
Politexnik Məktəbdə
doktorant, müəllim, hərbiçi, kampusda təşkil
olunan seminarlarda iştirak etmək üçün bura gələn
digər ailəli şəxslərin qısa müddətə
qalmaqları üçün qonaq evləri var.
Məktəbin
yeməkxana və restoranları bütün ilboyu
açıq olur və gündə üç dəfə tələbə
və əməkdaşlara zəngin çeşiddə yeməklər
təklif edir.
Məktəbin
ictimai fəaliyyət komitəsi tədbirlərin,
ekskursiyaların, sosial tədbirlərin təşkilinə nəzarət
edir. Tibbi-psixoloji Mərkəz kampusun mərkəzində
yerləşir və tələbə və müəllimlərə
tibbi xidmətlər təklif edir. Məktəbdə
üç keşiş (protestant, katolik və yəhudi dini) tələbə
və müəllimlərin xidmətindədir.
Fransa Politexnik
Məktəbi qlobal elmi-tədqiqatlar aparılan təhsil
müəssisəsi olaraq qədim ənənələrinə
sadiq qalır.
Artıq 200 ildən çoxdur ki, Politexnik Məktəb
Fransa mühəndislik məktəbləri arasında ən
birinci sıradadır. Bu da məktəbin müəllimlərinin,
tələbələrinin, tədqiqatçılarının
yüksək səviyyəli biliyə, təcrübəyə
və yeni-yeni
nailiyyətlər əldə etmək həvəsinə malik
olmalarından irəli gəlir.
Bütün fəaliyyəti
ərzində universitet dünyaya çoxlu sayda görkəmli
şəxsiyyətlər bəxş edib. Onların
hamısını bir adla qeyd edərək demək olar ki,
"İks"lər texnoloji tərəqqinin bütün sahələrində
- atom enerjisinin işlənməsi, kosmosun fəthi,
telekommunikasiya, ən müasir nəqliyyat və s. üzrə
xüsusi xidmətlər göstəriblər. Onlar
özəl və dövlət elmi-tədqiqat təşkilatlarında
çalışaraq bütün böyük milli və beynəlxalq
layihələrdə iştirak edir, sənaye, xidmət, siyasət,
mədəniyyət, idman və digər sahələr üzrə
öz töhfələrini verməyə davam edir.
Universitetin məşhur məzunları
Mari Fransua Sadi Karno
Fransanın sabiq prezidenti
Albert Lebern Fransanın sabiq
prezidenti
Valeri Jiskar dTEsten Fransanın
sabiq prezidenti və maliyyə naziri
Frensis Mer sabiq maliyyə
naziri
Konrad Şlyumberje
"Schlumberger" kampaniyasının
yaradıcısı
Mauris Allais
iqtisadiyyat
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Henri Becquerel fizika üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Jozef Joffr
Ferdinand
Foş marşallar
Fransua Jan Araqo dahi fizik və
astronom
Oqüst Kont
dahi filosof və sosioloq
Jak Attali
filosof və
iqtisadçı
Jan Fransua Klervoy
məşhur astronavt
Filipp Perrin
məşhur astronavt
Hazırladı: Lamiyə ƏLİYEVA
Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 21
may.- S.6.