Azərbaycan təhsili: yaxın
keçmişə, bu günə və
gələcəyə bir baxış
(Əvvəli qəzetimizin ötən saylarında)
Hörmətli oxucular,
bu məqalədə Təhsil Nazirliyi və İSESKO
arasında əməkdaşlıq əlaqələri, təhsil
sahəsində həyata keçirilən birgə layihələr
barədə fikirlərimi diqqətinizə
çatdırmağa çalışacağam.
Son illər Təhsil Nazirliyinin faydalı və məhsuldar əməkdaşlıq etdiyi beynəlxalq tərəfdaşlardan biri də İslam Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatıdır (İSESKO). Kifayət qədər nüfuzlu bir beynəlxalq təşkilat kimi fəaliyyət göstərən bu qurumun yaradılması prosesi 1979-cu ildə İslam ölkələri xarici işlər nazirlərinin Mərakeş Krallığında keçirilmiş X konfransında qəbul olunmuş qətnamə əsasında başlanmışdır. 1980-ci ilin mayında Pakistan İslam Respublikasında keçirilmiş İslam ölkələri xarici işlər nazirlərinin XI konfransında təşkilatın nizamnaməsi qəbul olunmuşdur. Səudiyyə Ərəbistanında 1981-ci ilin yanvarında keçirilmiş III Zirvə konfransı üzv ölkələri İslam Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatını dəstəkləməyə çağıran və onları bu təşkilata qoşulmağa dəvət edən Qətnamə qəbul etmişdir. Nəhayət, 1982-ci ilin mayında Mərakeş Krallığında İSESKO-nun Təsis konfransı çağırılmışdır. Beləliklə, İslam ölkələrində elm, təhsil və mədəniyyətin inkişafı üçün əhəmiyyətli missiyanı öz üzərinə götürmüş beynəlxalq təşkilat fəaliyyətə başlamışdır.
İSESKO-nun başlıca məqsədləri üzv ölkələr arasında təhsil, elm, mədəniyyət və kommunikasiya sahələrində əməkdaşlığı inkişaf etdirmək, qədim tarixə malik İslam dəyərləri çərçivəsində tətbiqi elmləri və yüksək texnologiyaları mənimsəmək, İslam ölkələri və xalqları arasında anlaşmanı möhkəmləndirərək təhsil, elm və mədəniyyət vasitəsilə dünyada sülhə və təhlükəsizliyə nail olmağa yardım göstərmək, İslam mədəniyyətini və dəyərlərini dağıdıcı və zərərli təsirlərdən mühafizə etmək, İslam sivilizasiyasını təbliğ etməkdir.
İSESKO 1988-ci ildə Omanda keçirilmiş III Baş konfransda İslam ölkələrində təhsilin inkişaf strategiyasını qəbul etmişdir. Azərbaycan öz dövlət müstəqilliyini əldə etdikdən sonra, 1991-ci ildə İSESKO-nun üzvlüyünə qəbul olunmuşdur. Bu nüfuzlu beynəlxalq təşkilatda ölkəmizi təmsil edən səlahiyyətli tərəfdaş orqan kimi Təhsil Nazirliyi müəyyən edilmişdir. Məhz buna görə də İSESKO ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq əlaqələri daha çox təhsil sahəsi ilə bağlıdır.
Fəaliyyətə başladığı 1982-ci ildən etibarən İSESKO tərəfindən üzv ölkələrdə 900-ə yaxın təlim sessiyası, işçi seminarlar, təhsil, elm, mədəniyyət mövzularında simpoziumlar keçirilmişdir. Minlərlə alim, universitet müəllimləri, ekspertlər və mütəxəssislər bu proqram və tədbirlərdən bəhrələnmişlər. Ötən dövr ərzində təhsilin müxtəlif sahələri üzrə ərəb, ingilis və fransız dillərində 600-dək kitab və vəsait hazırlanmış, tərcümə edilmiş və çapına nail olunmuşdur. Həmçinin üzv dövlətlər və dünyanın müxtəlif ölkələrindəki müsəlman icmalarından olan 3000-dək tələbəyə təqaüdlər verilmişdir.
İSESKO öz fəaliyyətini regional və universal beynəlxalq təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq şəraitində qurmuş, digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığı tənzimləyən 140-dək müqavilə imzalamışdır. Bu təşkilatlar sırasında BMT, İslam Konfransı Təşkilatı, YUNESKO, YUNİSEF, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı, BMT İnkişaf Proqramı, BMT Əhali Fondu, İslam İnkişaf Bankı, İslam Tarixi, İncəsənəti və Mədəniyyəti üzrə Araşdırma Mərkəzini göstərmək olar.
Azərbaycan bu
təşkilata 1991-ci ildən üzv olsa da, 2003-cü ilədək
əməkdaşlığın səviyyəsi o qədər
də yüksək olmamışdır. Geniş əməkdaşlıq
əsasən 2003-cü ildə İSESKO-nun Tehranda regional ofisi
açıldıqdan sonra başlanmışdır.
İSESKO ilə əlaqələrin əsas istiqamətlərindən biri həmin təşkilat tərəfindən təşkil edilən beynəlxalq simpozium, konfrans və seminarlarda iştirakdır. Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyinin
nümayəndə heyəti ilk dəfə olaraq 22-24 noyabr 2000-ci il tarixlərində Rabatda keçirilən İSESKO Baş konfransının 7-ci sessiyasında iştirak etmişdir.
2004-cü ilin
noyabrında İSESKO-nun Tehrandakı Regional ofisi tərəfindən
Bakı şəhərində "Qloballaşma və onun
müsəlman ölkələrində iqtisadi və mədəni
sahələrə təsiri" mövzusunda beynəlxalq
simpozium keçirilmişdir. Bu tədbir Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyi və İSESKO tərəfindən
təşkil olunmuşdu. Simpoziumun başlıca məqsədləri
aşağıdakılar idi:
-cəmiyyətdə baş
verən qloballaşma ilə bağlı olan sosial, iqtisadi və
ətraf mühit dəyişikliklərinin mahiyyətinin açıqlanması;
-sosial və humanitar sahədə
çalışan alimlərin müasir dünyada baş verən
müsbət tendensiyaları inkişaf etdirmək səylərinin
birləşdirilməsi üçün üzv dövlətlərin
həvəsləndirilməsi;
-insanlar tərəfindən
yeni tendensiyaların qəbul edilməsini asanlaşdırmaq məqsədilə
müvafiq strategiyanın müəyyən edilməsi;
-daha çox problemli
sosial-iqtisadi məsələlərin təhlili və onların
həlli üçün münasib yolların axtarılması.
Simpoziumu giriş sözü ilə Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri açmışdır. Açılış mərasimində İSESKO Baş direktorunun müavini Məhəmməd Haşem Alfalouqi, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin başçısı Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə, mədəniyyət naziri Polad Bülbüloğlu, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti Mahmud Kərimov çıxış etmişlər. Simpoziumda azərbaycanlı alimlərlə yanaşı, Malayziya İslam Universitetləri kollecinin professoru Məhəmməd Muda, Bosniya və Herseqovinadan professor İzzet İbreliyik, İran İnvestisiya, İqtisadiyyat və Texniki Yardım Təşkilatının nümayəndəsi Əli Fəllahi, Qazaxıstanın Dünya İqtisadiyyatı və Siyasəti İnstitutunun nümayəndəsi Gülnar İsmailova, Banqladeşin YUNESKO üzrə Milli Komissiyasının nümayəndəsi Əbu Nur Məhəmməd Bazlur Rəhman təqdimatlarla çıxış etmişlər.
2004-cü ildə Təhsil Nazirliyinin müraciəti əsasında İSESKO Azərbaycanda həyata keçirilən təhsil islahatlarına yardım məqsədilə ekspert təyin etmiş, ekspertin Azərbaycanda fəaliyyəti təşkilat tərəfindən maliyyələşdirilmişdir.
İSESKO ilə əməkdaşlığın istiqamətlərindən biri də Azərbaycanda ərəb dilinin tədrisi ənənələrini qorumaq, ərəb dili müəllimləri və mütəxəssislərinin hazırlıq səviyyəsinin yüksəldilməsinə yardım göstərməkdir. Bu məqsədlə 2005-ci ilin mayında Azərbaycanda İSESKO həftəsi çərçivəsində tədbirlər keçirilmişdir. 23-28 may 2005-ci il tarixlərində keçirilmiş bu həftədə Azərbaycanın ali və orta məktəblərində dərs deyən ərəb dili müəllimləri üçün təlim seminarları təşkil olunmuşdur. Beynəlxalq İslam Xeyriyyə Təşkilatının tərəfdaşı olduğu bu seminarların keçirilməsi üçün İSESKO-nun Təhsil Departamentinin rəhbəri doktor Mustafa Əl-Zebah Bakıda olmuşdur. Təlim seminarlarını uğurla başa vuran 35 ərəb dili müəlliminə xüsusi şəhadətnamələr verilmişdir.
İSESKO-ya üzv ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda ərəb dilinin tədrisi və bu sahədə çalışan mütəxəssislərin hazırlığı istiqamətində də təşkilat tərəfindən səmərəli tədbirlər həyata keçirilmişdir. Təhsil Nazirliyi istər ayrı-ayrı ərəbdilli ölkələrlə, istərsə də İSESKO ilə əməkdaşlığında bu istiqamətə xüsusi diqqət yetirir. Bu əməkdaşlığın nəticəsi olaraq 2006-ci ilin noyabrında Asiya Müsəlmanları Komitəsinin dəstəyi ilə Bakı Dövlət Universitetində Dialoq dəyərləri və sülh mədəniyyəti təhsili kafedrası (İSESKO kafedrası) yaradılmışdır.
Eyni zamanda həftə çərçivəsində İSESKO tərəfindən Avropa Şurasının tərəfdaş olduğu "Təhsil vasitəsilə vətəndaşlıq dəyərlərinin inkişafı" mövzusunda milli seminar da keçirilmişdir.
2005-ci ilin iyununda İSESKO-nun maliyyə dəstəyi ilə təşkilatın Azərbaycandakı yerli bürosuna kommunikasiya avadanlığı üçün maliyyə vəsaiti ayrılmış, həmin vəsait hesabına alınmış avadanlıqlar Naxçıvan Dövlət Universitetinə verilmişdir.
Bakı Musiqi Akademiyasının professoru Zəhra Quliyeva İSESKO-nun musiqi və incəsənət sahələrində eksperti seçilmiş və 2005-ci ilin sentyabrından fəaliyyətə başlamışdır. O, İordaniyada keçirilmiş Dünya Mədəniyyət Forumunda iştirak edərək "Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin tarixi" mövzusunda mühazirə ilə çıxış etmiş, forumun sessiyalarından birinə rəhbərlik etmişdir.
İSESKO-nun Tehran ofisi tərəfindən
2005-ci ilin 14-16 noyabr tarixlərində Bakıda "Genetika sahəsində
son nailiyyətlərin sosial və etik təsirləri"
mövzusunda seminar keçirilmişdir. Seminarın işində
İSESKO-nun Tehrandakı regional nümayəndəliyinin
direktoru Abbas Sədri, Malayziyanın Malayya Universitetinin
professoru Zülqarneyi Məhəmməd, İran Genetika Elmi-Tədqiqat
İnstitutunun prezidenti Abbas Sahibqədəm Löfti, Əfqanıstan
təhsil nazirinin müşaviri, Kabil Universitetinin professoru
Yusif Purəli, Qazaxıstan Dövlət Tibb
Akademiyasının nümayəndəsi Roza Karayeva, Maldiv
Respublikası Mərkəzi klinik xəstəxanasının
şöbə müdiri Jumaillaf Beyqum, həmçinin Pakistan
və Banqladeşdən ekspertlər iştirak etmişlər.
2005-2006-cı illərdə
İSESKO-nun Tehran ofisi tərəfindən təşkilatın
üzv ölkələrindəki milli komissiyalar və yerli
nümayəndəliklərində çalışan əməkdaşları
üçün təlim sessiyaları təşkil
olunmuşdur. Bir neçə gün davam edən bu sessiyalar
iştirakçılara yeni informasiya və kommunikasiya
texnologiyalarından istifadə bacarıqlarının
aşılanması məqsədini
daşımışdır. Seminarlarda nazirliyin beynəlxalq əlaqələr
şöbəsinin əməkdaşları iştirak
etmişlər.
Təhsil Nazirliyinin
İSESKO ilə əməkdaşlığı çərçivəsində
2006-cı ilin martında Bakıda "İslam və gənclik:
təhsil, elm və maariflənmə" mövzusunda beynəlxalq
elmi-praktik konfrans keçirilmişdir. Bu tədbir Küveytin Vəqflər
və Dini İşlər Nazirliyi və Beynəlxalq İslam
Xeyriyyə Təşkilatının yaxından iştirakı
ilə İSESKO, Heydər Əliyev Fondu və Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təşkil
olunmuşdur.
Konfransda
aşağıdakı mövzular müzakirəyə
çıxarılmışdır:
-dinin sülhün və
təhlükəsizliyin təmin edilməsində rolu;
-gənclərin dini
maarifləndirilməsinin terrorizmlə mübarizədə
rolu:
-islam
sülh, tolerantlıq və dialoq dini kimi;
-gənc nəslin tərbiyəsində
dini və milli dəyərlərin rolu (narkotiklərə
qarşı mübarizə, ailənin tənzimlənməsi,
tədris prosesində dini və milli dəyərlərin təşviqi);
-islam dini
və elm;
-islam və
dövlətçilik ənənələri;
-dinlərarası dialoqun
ksenofobiya və qatı millətçilik ideyalarına
qarşı mübarizədə əhəmiyyəti;
-KİV-in maariflənmədə
rolu;
-dini təhsil
və din xadimlərinin hazırlanmasına yeni baxış.
Konfransda dünyanın 20-dən
artıq ölkəsindən, o cümlədən YUNESKO,
İSESKO, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı, ATƏT,
İslam Konfransı Təşkilatı kimi beynəlxalq təşkilatlardan
bu sahədə fəaliyyət göstərən alimlər və
mütəxəssislər, Azərbaycanda fəaliyyət
göstərən bütün dini konfessiyaların nümayəndələri
iştirak etmişlər.
2006-cı il
Təhsil Nazirliyinin İSESKO ilə əməkdaşlığında
daha məhsuldar olmuş, həmin ildə təşkilat tərəfindən
təhsil nazirləri səviyyəsində Küveytdə və
Mərakeşdə əhəmiyyətli tədbirlər
keçirilmişdir.
2006-cı ilin
19-21 noyabr tarixlərində Küveytdə təşkilata
üzv olan ölkələrin "Ali təhsil və elm nazirlərinin
təhsildə müasir kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi"nə
həsr olunmuş III konfransı keçirilmişdir. İSESKO Baş
Direktorluğu və Küveytin Ali Təhsil Nazirliyi tərəfindən
təşkil olunmuş bu konfransda Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyinin nümayəndə heyəti, eləcə də 50-dən
artıq İslam ölkəsinin ali təhsil
və elm naziri iştirak etmişdir. Əsas
müzakirə mövzusu İslam ölkələri
arasında təhsil sahəsində qarşılıqlı əməkdaşlıq,
birgə elmi tədqiqat işlərinin aparılmasının
həvəsləndirilməsi, təhsilin maliyyələşdirilməsi
və dünya təhsil sisteminə inteqrasiya məsələləri
olmuşdur. Konfransda Azərbaycan Respublikasının təhsil
naziri Azərbaycanda təhsil və elm sahəsində
aparılan islahatlar, o cümlədən Ermənistanın Azərbaycana
təcavüzü və Dağlıq Qarabağ problemi, onun təhsilin
inkişafına göstərdiyi mənfi təsir barədə
məruzə etmişdir. Eyni zamanda nazir İSESKO-ya üzv
ölkələrin ali təhsil və elm
nazirlərinin növbəti 4-cü konfransının 2008-ci
ildə Bakıda keçirilməsi təklifini irəli
sürmüşdür. Bu təşəbbüs
konfransın rəhbərliyi və iştirakçılar tərəfindən
müsbət qarşılanmış və bununla
bağlı xüsusi qərar qəbul edilmişdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu tədbirdə
nazirlərin konfransının üç ildən bir deyil, iki
ildən bir keçirilməsi haqqında qərar qəbul
edilmişdir.
Azərbaycan
nümayəndə heyəti Küveytə səfəri
çərçivəsində Küveyt, Malayziya, Əfqanıstan
və digər ölkələrin təhsil nazirləri ilə
görüşlər keçirmiş, təhsil sahəsində
ikitərəfli qarşılıqlı əməkdaşlıq
məsələləri və inkişaf tendensiyaları ətrafında
fikir mübadiləsi aparmışdır.
Təhsil
Nazirliyinin İSESKO ilə birgə əməkdaşlığı
çərçivəsində Azərbaycanın görkəmli
şərqşünas alimi Aida İmanquliyevanın "Yeni ərəb
ədəbiyyatının korifeyləri" kitabı ərəb
dilinə tərcümə olunmuş, İSESKO tərəfindən
çap olunmuşdur. 2006-cı il noyabrın 23-də Heydər
Əliyev Fondunda kitabın təqdimat mərasimi
keçirilmişdir. Tədbirdə Heydər Əliyev
Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban
Əliyevaya İSESKO-nun xoşməramlı səfiri
adının verilməsinin təqdimatı da olmuşdur.
Təqdimatda İSESKO-nun Baş direktoru Əbdüləziz bin
Osman Əl-Tüveycri iştirak etmişdir. Mərasimdə
Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri Heydər Əliyev
Fondunun təşəbbüsü ilə təhsil sahəsində
həyata keçirilən layihə və proqramlar barədə
məlumat vermiş, ölkədə təhsilin
inkişafında Heydər Əliyev Fondunun müstəsna xidmətləri
olduğunu bildirmişdir.
2006-cı ilin
dekabrında Mərakeşdə İSESKO Baş
konfransının IX sessiyası keçirilmişdir. Sessiyanın
işində 40-a yaxın ölkənin təhsil naziri və
BMT-nin humanitar məsələlərlə məşğul
olan strukturlarının rəhbərləri iştirak
etmişdir. Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyinin nümayəndə heyəti 6-11 dekabr 2006-cı il tarixlərində sessiyada iştirak
etmişdir.
Sessiya
İSESKO-nun 2003-2006-cı illərdə hesabatı və
2007-2009-cu illəri əhatə edən üçillik fəaliyyət
planının müzakirəsi və təsdiqinə həsr
edilmişdir.
Konfransda hesabat verərkən təşkilatın Baş
direktoru Əbdüləziz bin Osman Əl-Tüveycri ölkələrlə
əməkdaşlıq məsələlərinə toxunarkən,
Azərbaycanla əməkdaşlığın səviyyəsini
yüksək qiymətləndirmiş, Heydər Əliyev
Fondunun prezidenti Mehriban Əliyeva kimi görkəmli ictimai
xadimin İSESKO-nun xoşməramlı səfiri adına layiq
görülməsini İslam dünyasının təhsil,
elm və mədəniyyət həyatında hadisə
olduğunu xüsusi vurğulamışdır.
Sessiyanın gedişində
Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri təhsil və
elm sahəsində aparılan islahatlar, həyata keçirilən
dövlət proqramları barədə ətraflı məlumat
vermiş, Dağlıq Qarabağ probleminin Azərbaycanın təhsili
və mədəniyyətinə vurduğu maddi və mənəvi
ziyan haqqında konkret faktlar söyləmişdir. Səfər
çərçivəsində Azərbaycan nümayəndə
heyəti İSESKO-nun Baş direktoru Əbdüləziz bin
Osman Əl-Tüveycri, Mərakeş, İran,
Sessiyada Təhsil Nazirliyinin
Xarici əlaqələr, informasiya və koordinasiya şöbəsinin
müdiri Mahir Əliyev (hazırda Azərbaycanın Suriyada
fövqəladə və səlahiyyətli səfiri)
İSESKO-nun İcraiyyə Şurasının sədr
müavini seçilmiş və İslam aləmində təhsil,
elm və mədəniyyətin inkişafında İSESKO
çərçivəsində göstərdiyi xidmətlərə
görə İSESKO-nun qızıl medalı ilə təltif
olunmuşdur.
Bakıda konfransın təşkil
olunması ilə əlaqədar İSESKO-nun nümayəndə
heyəti 2007-ci ilin iyun ayında Azərbaycanda səfərdə
olmuş, səfər çərçivəsində 6-8
oktyabr 2008-ci il tarixlərində İslam
ölkələrinin ali təhsil və elm nazirlərinin
4-cü konfransının Bakıda təşkil olunması ilə
bağlı razılaşma imzalanmışdır.
Tədbirin keçirilməsi
ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
19.08.2008-ci il tarixli Sərəncamı
imzalanmış, Sərəncama əsasən bir sıra aidiyyəti
dövlət qurumlarının daxil olduğu Təşkilat
Komitəsi yaradılmışdır. Təşkilat
Komitəsinin sədri Azərbaycan Respublikasının Baş
naziri Artur Rasızadə təyin edilmişdir. Tədbirin əsas təşkilatçısı isə
Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi müəyyən
edilmişdir.
İslam ölkələrinin
ali təhsil və elm nazirlərinin
4-cü Konfransı. İslam ölkələrinin ali təhsil və elm nazirlərinin 4-cü
konfransı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin
dəstəyi ilə 6-8 oktyabr 2008-ci il tarixlərində
Bakıda "Gülüstan" sarayında
keçirilmişdir. Konfrans "Elmdə gənc
alimlərin gücü ilə dəyişikliklərə nail
olunması" mövzusuna həsr olunmuşdur. Qeyd olunmalıdır ki, İSESKO-nun əvvəl
keçirilən üç belə konfransından birincisi Səudiyyə
Ərəbistanında, ikincisi Liviyada,
üçüncüsü isə Küveytdə
keçirilmişdir.
Tədbirdə
40-dək ölkədən və İSESKO ilə əməkdaşlıq
edən bir sıra regional və beynəlxalq təşkilatlardan
200-dək nümayəndə iştirak etmişdir. Nümayəndələr
arasında 14 ölkənin naziri, 4 ölkənin nazir
müavini, beynəlxalq təşkilat və təsisatların
rəhbərləri olmuşdur.
Konfransa Azərbaycan
Respublikasının təhsil naziri sədrlik etmişdir. Açılış
sessiyasında Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin
müavini Elçin Əfəndiyev, Azərbaycan
Respublikası Prezidenti Administrasiyası Humanitar siyasət məsələləri
şöbəsinin müdiri Fatma Abdullazadə, İSESKO-nun
Baş direktoru Əbdüləziz bin Osman Əl-Tüveycri,
Malayziya ali təhsil naziri və İslam ölkələri ali
təhsil və elm nazirlərinin konfransının 3-cü
sessiyasının sədri Dato Seri Məhəmməd Xalid
Nurdin, İslam Konfransı Təşkilatının nümayəndəsi
Əli Əkbər Salehi, Azərbaycan Respublikasının bir
sıra nazirləri, beynəlxalq təşkilatların təmsilçiləri,
Azərbaycan Respublikasında akkreditə olunmuş üzv
dövlətlərin səfirləri iştirak etmişdir.
Azərbaycan
Respublikası təhsil nazirinin qısa giriş nitqindən
sonra Fatma Abdullazadə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
konfrans iştirakçılarına ünvanlanmış məktubunu
oxumuşdur. Məktubda elm və texnologiyalar sahəsində
İslam ölkələri ilə əməkdaşlığın
inkişaf perspektivləri, üzv dövlətlərin
universitet və elmi tədqiqat institutları arasında mütəxəssis
mübadiləsinin həyata keçirilməsinin zəruriliyi
vurğulanmışdır.
İSESKO-nun Baş direktoru Əbdüləziz
bin Osman Əl-Tüveycri III və IV konfranslar arasındakı
müddət ərzində üzv dövlətlərin elm,
texnologiya və elmi tədqiqatlar sahəsində əldə
etdikləri nailiyyətləri diqqətə
çatdırmış, qloballaşma şəraitində
universitetlərin fəaliyyəti, biliklərin
qloballaşmasına doğru gedən dünya
üçün konfransda müzakirə olunan məsələlərin
əhəmiyyətini vurğulamışdır. Baş
direktor İSESKO-nun YUNESKO, Ümumdünya Yeniləşən
Enerji Şəbəkəsi kimi regional və beynəlxalq təşkilatlarla
birgə fəaliyyəti, üzv dövlətlərin iqtisadi və
sosial inkişafına bilavasitə təsir göstərən
sənaye sahələrinin inkişaf etdirilməsində elmin
rolu, nanotexnologiya, biotexnika, genetika sahəsində layihələr
barədə məlumat vermişdir.
Konfransda Malayziyanın ali təhsil
naziri Dato Seri Məhəmməd Xalid Nurdin İslam ölkələrinin
ali təhsil və elm nazirləri konfransının 3-cü
sessiyasının sədri adından çıxış edərək
iqtisadiyyatın idarə edilməsi, yeni sənaye sahələrinin
inkişafı, iş yerlərinin yaradılması və həyat
səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasında elm və
texnologiyanın rolu barədə fikirlərini bildirmiş, qeyd
etmişdir ki, milli inkişaf strategiyasında elm və
texnologiyanı inkar edən və ya bunları prioritet olaraq qəbul
etməyən ölkələr iqtisadi inkişaf
baxımından durğunluq vəziyyətində olacaq və
beləliklə, qlobal perspektivlərdən kənarda qalacaqlar.
O, həmçinin İslam Dünyası Elmi Şəbəkəsi
və İslam Etikası Şəbəkəsi kimi bir sıra
zəruri təşəbbüslərin icra edilməsində
göstərdiyi səylərə görə İSESKO-nun fəaliyyətini
yüksək qiymətləndirmişdir.
Konfransda Livan
Respublikasından Dr. Hala U. Qali Mühtəsibə,
Qırğızıstan Respublikasından Dr. Zaril
Şarşenaliyevaya, Seneqal Respublikasından Dr. Muhamadu Bassir
Diopa, İordaniya Haşimilər Krallığından Dr.
Şaher Məhəmməd Əhməd Momaniyə, Tacikistan
Respublikasından Dr. Məhəmməli Əli Səfərova
və Malayziyadan Dr. Möhd Sapuan Salitə müvafiq olaraq
biologiya, kimya, geologiya, riyaziyyat, fizika və texnologiya sahələrində
"İSESKO - 2008 elm mükafatları" təqdim
edilmişdir.
Bundan sonra Konfransın
Bürosu seçilmişdir. Azərbaycan
Respublikası sədr,
Plenar sessiyada hər bir
konfrans iştirakçısı təmsil etdiyi ölkənin
hökuməti tərəfindən ali təhsil
və elmi tədqiqatların təkmilləşdirilməsi,
mövcud resursların inkişafı sahəsində göstərdikləri
səyləri əks etdirən hesabat təqdim etmişdir.
Konfrans üzv dövlətlərin
gənclərinin ümumi mədəni irs sahəsində təhsilə
cəlb edilməsi, eləcə də bəşəriyyətə
qarşı törədilmiş cinayətlər barədə
tarixi həqiqətlərin, xüsusilə ərəb dilində
nəşr olunan və Xocalı soyqırımı
haqqında məlumatları dünya ölkələrinin diqqətinə
çatdıran xüsusi nəşr materiallarının
yayılması istiqamətində İSESKO-nun fəaliyyətini
təqdirəlayiq hesab etmişdir.
Eyni zamanda Konfransda 2008-ci ilin
may ayında İstanbulda İSESKO tərəfindən təşkil
olunan İslam Konfransı Təşkilatı dövlətlərarası
ekspertlər iclasının nəticələri və
2009-2012-ci illər üzrə tədbirlər planı qəbul
edilmiş, "Xocalıya ədalət" adlı beynəlxalq
kampaniya prioritet məsələ kimi tədbirlər planına
daxil edilmişdir. Bununla yanaşı, Konfrans XX əsrdə
müsəlman icmalarına qarşı törədilmiş
soyqırımların Anım gününün təsis edilməsini,
bu barədə müvafiq məlumatların üzv dövlətlərin
ali təhsil proqramlarına və dərsliklərə
daxil edilməsini tövsiyə etmişdir.
Konfrans
aşağıdakı məsələlərlə
bağlı qərarlar qəbul etmişdir:
1.İslam
ölkələrində biliyə əsaslanan iqtisadiyyata
keçidin təmin olunması. Bununla əlaqədar
üzv dövlətlərə iqtisadi mexanizmlərin və istehsal
vasitələrinin bilik iqtisadiyyatına yönəldilməsi,
universitetlər, elmi-tədqiqat mərkəzləri,
ixtisaslaşmış elmi institutlar, özəl sektor və
donorlar arasında təcrübə mübadiləsinin
aparılması, əməkdaşlıq əlaqələrinin
inkişaf etdirilməsi tövsiyə edilmişdir.
2.İslam
ölkələrində universitetlərin reytinqi mexanizminin tətbiqi. Bununla əlaqədar
İslam Konfransı Təşkilatına üzv dövlətlərdən
20 universitetin dünyanın 500 aparıcı universitetləri
sırasına yüksəldilməsi istiqamətində meyar,
prosedur və mexanizmlər təsdiq edilmişdir.
3.Mövcud elmi tədqiqatların və
biblioqrafik məlumat bazasının qiymətləndirilməsini
apara bilən, eləcə də üzv dövlətlərin
elmi jurnallarının, o cümlədən yerli dillərdə
dərc olunan jurnallarda istinad olunan mənbələri əks
etdirən və təhlil edən İslam İstinad Mərkəzinin
yaradılması. Bununla əlaqədar Mərkəzin fəaliyyət
istiqamətləri və funksiyaları ilə bağlı təkliflər
irəli sürülmüş, İslam ölkələrində
Elm, Texnologiya və Yenilik Strategiyası və onun icra mexanizmləri
qəbul olunmuş, Strategiyanın icrası üzrə Məşvərət
Şurası seçilmişdir. Azərbaycan Respublikası
Konfransın dördüncü sessiyasının sədri, Ərəb
ölkələri regionu üzrə Yəmən, Oman, Tunis,
Asiya regionu üzrə Qırğızıstan, Bruney, Pakistan,
Afrika regionu üzrə Sierra Leona, Nigeriya, Burkina-Faso dövlətləri
Məşvərət Şurasına üzv
seçilmişdir.
4.Üzv
dövlətlərdə Qadın Alimlər Şəbəkəsinin
yaradılması. Bununla əlaqədar məlumat
bazasının yaradılması və müvafiq tədbirlərin
həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.
Eyni zamanda
Bakı Konfransında qərara alınmışdır ki,
növbəti sessiya 2010-cu ilin oktyabr ayında Malayziyanın
paytaxtı Kuala-Lumpur şəhərində keçirilsin.
Tədbirin keçirildiyi
müddət ərzində Azərbaycan Respublikasının təhsil
naziri İSESKO-nun Baş direktoru Dr. Əbdüləziz bin
Osman Əl-Tüveycri, Suriya, Malayziya, Qambiya, Yəmən,
Tacikistan və Mali respublikalarının təhsil nazirləri
ilə ikitərəfli görüşlər
keçirmiş, təhsil sahəsində ikitərəfli əməkdaşlığın
inkişaf istiqamətlərini müzakirə etmişdir.
İSESKO tərəfindən
2009-cu il Bakı İslam Mədəniyyətinin
paytaxtı elan olunmuşdur. Bununla əlaqədar
bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir.
Belə ki, 11-13 avqust 2009-cu il tarixlərində Bakı şəhərində
"Təhsil sahəsində İKT-nin rolu" mövzusunda
milli seminar təşkil edilmiş, burada 30 nümayəndə
iştirak etmişdir.
20-22 oktyabr 2009-cu il tarixlərində Bakıda
"İnkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar
üçün bərabər standartlar" mövzusu üzrə
daha bir milli seminar keçirilmişdır. Tədbirin məqsədi
Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində
iqtisadiyyat sahəsi üzrə tədrisin keyfiyyət səviyyəsinin
müəyyənləşdirilməsi və onun müasir
standartlara uyğunlaşdırılması olmuşdur.
Seminarda Azərbaycanın ali təhsil
müəssisələrində iqtisadiyyat sahəsi üzrə
professor-müəllim heyətindən ibarət 20 nəfər
və 2 nəfər İSESKO eksperti iştirak etmişdir.
Bununla yanaşı, 2-4 iyul
2009-ci il tarixlərində
(Ardı var)
Misir MƏRDANOV
Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 21 may.- S.3.