Pedaqoji fakültənin tələbələri üçün fiziki tərbiyədən ilk dərs vəsaiti

Dahi öndərimiz Heydər Əliyev gənc nəslin sağlam və gümrah böyüməsini həmişə diqqət mərkəzində saxlamış, bu işdə bədən tərbiyəsi və idmanın əvəzedilməz vasitə olduğunu dəfələrlə qeyd etmişdir. Heydər Əliyev bu münasibətlə demişdir: "Böyüməkdə olan nəslin fiziki inkişafına daha çox diqqət verilməli, bədən tərbiyəsinin tədrisini yaxşılaşdırmalı, hər bir məktəbdə səmərəli idman məşğələləri üçün şərait yaradılmalı, uşaqlar fiziki cəhətdən hər vasitə ilə möhkəmləndirilməli, onların sağlamlığına düzgün qayğı göstərilməlidir".

Bu tövsiyələrin həyata keçirilməsində öyrənənlərin məqsədyönlü və nəticəyönümlü hərəki bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnməsi də vacib şərtlərdəndir. Tələbə gənclərin fiziki tərbiyəyə, idmana, tibbə, gigiyenaya və s. dair müvafiq biliklərə yiyələnməsində, onlara bacarıq və vərdişlərin aşılanmasında dərslik, dərs vəsaitləri və metodik işləmələr mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Fiziki tərbiyə sahəsində onlarla dərs vəsaiti, proqram və metodik işləmələrin müəllifi, məktəbşünas-alim Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dosenti, pedaqoji elmlər namizədi Baloğlan Quliyevin "Fiziki tərbiyənin nəzəri-metodik və praktik işlərinin əsasları" adlı dərs vəsaitinin işıq üzü görməsi bu baxımdan yerinə düşmüşdür (Elmi redaktor: Professor M.Nəsrullayev, rəyçilər: redaqoji elmlər doktoru, professor F.Rüstəmov, professor R.Əliyev, dosentlər: A.Əmiraslanov, Ə.Mehdiyev). Həmin dərs vəsaiti pedaqoji fakültələrin "İbtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası" ixtisası üçün nəzərdə tutulmuş və Təhsil Nazirliyinin Elmi-Metodiki Şurası tərəfindən təsdiq edilmiş "Fiziki tərbiyə və onun tədrisi metodikası" proqramı əsasında hazırlanmışdır. Vəsaitdə mövzu üzrə plan, istifadə olunacaq ədəbiyyat, yoxlama-test sualları, nəhayət yaradıcılıq işi üçün təxmini mövzular da müəyyənləşdirilmişdir. Mətnlərin uzun illərdən bəri aparılmış tədqiqatlara, qabaqcıl sinif müəllimlərinin təcrübəsinə və şəxsi təcrübəyə əsaslanaraq işlənməsi nəzəriyyə ilə təcrübənin əlaqəsindən xəbər verir.

Müəllifin 40 ildən artıq bir müddətdə Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma və Üenidən Nazırlanma, Azərbaycan Müəllimlər institutlarında kurslarda mütəxəssislərə və sinif müəllimlərinə, eləcə də bakalavr və magistratura pillələrində gələcək sinif müəllimlərinə oxuduğu mühazirələr, apardığı seminar, laborator və praktik məşğələlər zamanı qazanılmış nəzəri-metodik təcrübə dərs vəsaitinin lazımi səviyyədə hazırlanmasında əhəmiyyətli rol oynamışdır.

Kitabda fiziki tərbiyənin müxtəlif ictimai quruluşlarda inkişaf tarixinə, milli fiziki tərbiyə sisteminə, anlayışlara, onun təlim prosesinin elmi-nəzəri əsaslarına, prinsip və metodlarına, bədən tərbiyəsi dərslərinin, sinifdənxaric və məktəbdənkənar işlərin təşkili və keçirilməsinə nəzər salınır. Sağlamlığında qüsuru olan şagirdlərin və azkomplektli məktəblərin, ailədə uşaqların fiziki tərbiyəsi şərh edilir, bu sahədə aparılan əlbir işin məzmunu, mahiyyəti, təşkili formaları tədqiq olunur.

Dərs vəsaiti 3 bölmədən və 10 fəsildən ibarətdir. I bölmədə Azərbaycanda bədən tərbiyəsi və idmanın qədim zamanlarda, sovet hakimiyyəti və müstəqillik illərində inkişafına diqqət yetirilir, bu gününə, gələcək inkişaf perspektivinə nəzər salınır. Nabelə olimpiya oyunlarında idmançılarımızın iştirakı və nailiyyətləri barədə məlumat verilir, milli fiziki tərbiyə sisteminin mahiyyəti, quruluşu və başlıca istiqamətləri şərh olunur. Bölmədə ibtidai sinif şagirdlərinin fiziki tərbiyə prosesinin elmi-pedaqoji-psixoloji, fizioloji əsasları, məqsədi, vəzifələri və vasitələri də yer alıb. Təlim prinsip və metodlarından səmərəli istifadə imkanları, onların əlaqəli və həm də fəal metodların tətbiqi yolları nümunələr əsasında əyaniləşdirilir. Təhsil, təlim, tərbiyə və bədən tərbiyəsindən anlayışlara aid Azərbaycan və xarici pedaqoqların münasibətləri təhlil edilir və ümumiləşdirilir.

Fiziki tərbiyə işlərinin əsas təşkili forması olan bədən tərbiyəsi dərslərinin təşkili və keçirilməsinin mühüm komponentləri, xüsusən, dərsin xüsusiyyətləri, məqsədi, vəzifələri, quruluşu, hissələri, təşkili formaları, intensivliyi, fiziki yük, ev tapşırıqları, kurikulum hərəki normativləri üzrə nəticənin hesablanması, məşğələ yerinin düzəldilməsi, ləvazimat və avadanlıqla təchizi və s. də bu bölmədə öz əksini tapıb.

2-ci bölmədə proqram üzrə öyrədilən hərəkət növlərinin xüsusi metodikasından bəhs olunur. İlk növbədə, əsas biliklərin mahiyyəti, məzmunu, onun mənimsədilməsinin optimal yolları araşdırılır, fiziki tərbiyə məşğələsində baş verə biləcək zədələnmə və yaralanma zamanı ilk tibbi yardım və təhlükəsizlik qaydaları göstərilir. Bundan əlavə, ibtidai məktəb proqramı çərçivəsində gimnastika, atletika, rəqs hərəkətləri, kross hazırlığı və mütəhərrik oyunların, üzgüçülüyün təlimi metodikasının izahı verilir.

3-cü bölmədə isə şagirdlərin tədris-hərəki gün rejimindən səhər gigiyenik gimnastikası, bədən tərbiyəsi dəqiqəsi, fasilələrdə əyləncə və oyunların, idman bölmələrinin təşkili metodikası təqdim olunur. Eyni zamanda uşaq-gənclər idman məktəbində, uşaq yaradıcılıq birliyi və mədəniyyət evlərində, istirahət və milli parklarda, mənzil-istismar sahələrində, bələdiyyə idarələrində fiziki tərbiyə tədbirlərinin məqsədi, məzmunu və keçirilməsinin əsasları açıqlanır. Bu bölmədə, eləcə də şagirdlərin fiziki tərbiyəsində məktəbin ailə və ictimaiyyətlə birgə işinə, ailədə uşaqların fiziki tərbiyəsinə xüsusi yer ayrılmışdır.

Dərs vəsaitində pedaqoji fakültənin tələbələri və sinif müəllimlərinə kömək məqsədilə I-IV siniflər üçün mütəhərrik oyunlar, dərs nümunələri və onun icmal formalarının verilməsi nəşrin rraktik dəyərliliyini xeyli artırır. Dərs vəsaiti tələbələr və müəllimlər üçün əhəmiyyətlidir.

Y.ƏLİYEV

Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 21 may.- S.7.