Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu Fransadan əlavə
təhsil sistemini öyrənir
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu
özünün təkmilləşmə və yeniləşmə
ənənəsinə sadiq qalaraq təhsillə bağlı
mühüm məsələləri öyrənmək və
tətbiq etmək məqsədilə ali məktəbin rektoru,
professor A.Naxçıvanlının rəhbərliyi ilə
dörd nəfərdən ibarət nümayəndə heyəti
Fransa Respublikasına səfər etmişdir. Fransanın Versal
Akademiyası (İUFM) nəzdindəki Müəllimlər İnstitutunun dəvəti
ilə işgüzar səfərdə olan heyət Fransa
Respublikasının təhsilindəki islahatlarla yaxından
Səfər
iştirakçıları Fransa təhsil sisteminin strukturu,
bakalavr təhsil pilləsinin məzmunu, təşkili, idarə
edilməsi, təhsildə qiymətləndirilmə sistemi,
ölkənin universitetlərində pedaqoji kadrların
diplomdansonrakı əlavə təhsilinin təşkili məsələlərini
öyrənmiş, təcrübə mübadiləsi
aparmışlar.
Fransa Respublikası
Georgi-Pontuase Universiteti (UCP) Versal Akademiyasının Müəllimlər
İnstitutunun (İUFM-in) direktoru cənab Jan-Pyer Şovalye,
beynəlxalq əlaqələr üzrə direktoru Liliyan
Lö Pözan, onun köməkçisi Ann-Mari Polo, beynəlxalq
xidmətin şöbə müdiri Eliz Reusser, Ann Frank
adına kollecin direktoru Lamber, Fransa pedaqoji araşdırmalar
üzrə beynəlxalq mərkəzinin rəhbəri Fristan
Lesok, həmin mərkəzin layihələr üzrə
meneceri Liza Bidanova, pedaqoji araşdırmalar
laboratoriyasının aparıcı əməkdaşlarından
tarix-coğrafiya fənləri üzrə mütəxəssisləri
Valeri Potresm, Pidye Misenar, riyaziyyat-informatika mütəxəssisi
Monik Paryes, Paris Təhsil Mərkəzinin mütəxəssisləri
Silyan Anr, Fransuaz Sabin, Brijif Riyera, musiqi üzrə mütəxəssis
Silvi Falmpen, məktəb, inkişaf və öyrənmə
prosesi üzrə mütəxəssis Bruno Robb və
başqaları Versal Akademiyasında pedaqoji araşdırmalar
mərkəzində, ibtidai məktəb və kolleclərdə,
lisey və ilkin pedaqoji kadr hazırlayan müəssisələrdə
tətbiq edilən yeni mexanizmlər və hazırda Fransa təhsilində
aparılan təhsil islahatlarının zəruriliyinə və
əlavə təhsilin vacibliyinə dair maraqlı söhbətlər,
mühazirələr və debatlar aparmışlar.
Dinlənilən mühazirələr,
aparılan debatlar və keçirilən görüşlər
söyləməyə əsas verir ki, Fransa Respublikasında
ixtisasartırma təhsili UNİM-lərdə (Universitet Nəzdində
İnterna Məktəbi) həyata keçirilir. Respublikada məktəblərin
gələcəyi, proqram və
istiqamətini nəzərə almaqla 25 aprel 2005-ci ildə
UNİM-lə bağlı qanun
qəbul olunmuşdur. Versal Akademiyasında ilk UNİM 1 yanvar
2007-ci ildə Serj-Pantuaz Universitetinin interna məktəbi
olmuşdur. Fransa Respublikasında hər akademiya üzrə 1
UNİM fəaliyyət göstərir. Ümumilikdə, 31
UNİM fəaliyyətdədir. Bunlardan 26-sı paytaxtda,
4-ü Dominikan Respublikasında, 1-i Sakit okeanda yerləşir.
UNİM- lərin vəzifələri bunlardır:
- Tələbələrin
birinci və ikinci dərəcəli müəllimlərin
ixtisasartırması müsabiqəsinə hazırlanması;
- Təcrübəçilərin
ilkin peşə hazırlığı, müsabiqə qalibi;
- Dərəcəli
müəllimlərin ixtisasartırmada iştirakı;
- Təhsildə
ixtisasartırmada təzminat.
Fransa Respublikasında müəllimin
keçdiyi inkişaf yolu təqdim olunan sxem üzrə
reallaşır:
Sxemdən
göründüyü kimi, islahata qədər - yəni
2010-cu ilədək Fransa
Respublikasında müəllim ixtisası üzrə təhsil
alan 3 illik lisans təhsildən sonra iki il ərzində 2 mərhələdə
- müsabiqə yolu ilə I
UNİM və dərəcə almaq məqsədilə II
UNİM-dən keçir və maqistr-1 dərəcəsi
alırdı. Daha 2 semestr təhsil alaraq maqistr-2 dərəcəsinə
layiq görülür və müsabiqədən keçərək
tam təhsilli müəllim hesab olunurdu. Sxemə əsasən
söyləmək olar ki, islahatdan sonra tam təhsilli mütəxəssisə
verilən tələblər kifayət qədər dəyişmişdir.
Belə ki, 3 illik lisans təhsildən sonra bir il iki semestr təhsil
alaraq magistr-1dərəcəsi alan müəllim ikinci il yenə
də iki semestrdə təhsilini davam etdirərək
(Universitet+UNİM) maqistr-2 dərəcəsinə layiq
görülür. Sonuncu mərhələ kimi müsabiqəyə
qoşulur və tam təhsilli müəllim-dövlət məmuru
statusu alır. Bu inkişaf yolu ilə Azərbaycan müəlliminin
keçdiyi inkişaf yolunu müqayisə etdikdə fərq
aydın görünür:
Azərbaycan müəlliminin keçdiyi inkişaf yolu
Müqayisə etməkdə
məqsəd Fransa təhsilini təqlid etmək deyil. Bu,əlbəttə,
mümkün deyil. Lakin bəzi məqamlar
düşündürücüdür. Burada insanın təhsilə
ayırdığı vaxtın həm səmərəli, həm
də qənaətlə istifadəsi, təlimin əsasən
peşəkar bacarıqların formalaşmasına xidmət
etməsi, düşünürük ki, təqdirəlayiqdir.
Xüsusilə, respublikamızda ixtisasartırma təhsilinin
kredit sisteminə keçidi ərəfəsində bu məqamlara
diqqət yetirmək bizim üçün faydalı ola bilər.
Fransada müəllim
hazırlığında həm lisans, həm də
ixtisasartırma təhsilində ən çox diqqətimizi
çəkən tədris-tematik planın tərtibidir. Belə
ki, lisans səviyyəsində müxtəlif fənlər
üzrə tədris-tematik planda hər semestrdə 30 kreditin
4-ü, 312 saatın isə 48-i
metodologiya ilə bağlı staj üçün
ayrılmışdır. Demək, müəllim ixtisası
alan bir tədris ilində 96 saat
metodoloji staj keçir ki, bu da təhsil alanın peşəkar
bacarıqlarının formalaşmasına xidmət edir.
Fransa Respublikasında I dərəcəli
tədris və təlim peşələri
ixtisasının iki istiqaməti
var: I- Bağçatipli və ibtidai məktəb müəllimi
ixtisası, II- Qarşılıqlı münasibətlərdə
təlim-tərbiyə işinin öyrənilməsi. Bu iki
ixtisasın hər biri üzrə təhsil alan
üçün isə metodologiya ilə bağlı staja
ayrılan saat daha çoxdur. Bu ixtisasların hər birinə
yiyələnmək üçün tələbə 4 semestr
təhsil alır. I istiqamət üzrə təhsil alan tələbə
hər semestrdə müxtəlif sayda staj keçir. I semetrdə
dərs yükü ilə bərabər, o, ikihəftəlik -
54 saatlıq müşahidə stajı (passiv) keçir, II
semestrdə yenə ikihəftəlik təcrübə
stajı (aktiv) 54 saat, III semestrdə isə o, birhəftəlik
- 27 saatlıq staj (passiv), IV semestrdə 3 həftəlik 81 saat
staj keçir. Ümumilikdə 4 semestr ərzində tələbə
216 saat həm passiv, həm də aktiv staj keçir.Əlbəttə,
qeyd olunanlar bizim təhsil sistemimizdə bakalavr səviyyəsində
təhsil alan tələbə üçün ayrılan təcrübə
saatı ilə müqayisə olunmazdır. Beləliklə,
Fransada tələbədə bacarıqların
formalaşması istiqamətində gedən iş onun gələcəkdə
yüksək peşəkarlığa malik müəllim kimi
yetişməsinə xidmət edən vacib amillərdən
biridir və düşünürük ki, örnək
olası bir məsələdir.
Təcrübə mübadiləsi
əsasında öyrəndik ki, ixtisasartırma təhsilində
də staja kifayət qədər saat
ayrılmışdır. Əldə etdiyimiz informasiyaya və
bizə təqdim olunmuş rəsmi sənədlərə əsasən
demək olar ki, Fransa Respublikasında müəllimlərin
ixtisasartırma təhsili "Öyrədənlərin
öyrədəni" ixtisası
iki istiqamətdə aparılır: I istiqamət -
Öyrədənləri öyrədən, II istiqamət -
Peşəkarlığın öyrədilməsi. Qeyd etmək
lazımdır ki, I istiqamət
bizim əlavə təhsil sistemindəki ixtisasartırma
təhsilinə, II istiqamət isə müəllimlərin təkmilləşdirilməsi
və staj keçməyə uyğun gəlir.
Lakin yenə də burada təcrübəyə
ayrılan saat diqqəti cəlb edir. Belə ki, hər iki
istiqamətdə tədris-tematik planda təcrübəyə
40 saat yer verilmişdir. Bu halda bizim "Oyrədənlərin
öyrədilməsi" kurslarına üç mərhələdə
birlikdə cəmi 18 saat təcrübəyə vaxt
ayrılmışdır. Beləliklə, təhlillər belə
bir qənaətə gəlməyə əsas verir ki,
ümumiyyətlə, Fransa təhsilində təcrübə
nəzəri biliklərin önündə gedir. Bu isə təhsilin
keyfiyyətinin təminatıdır desək, yanılmarıq.
Fikrimizcə, bu gün respublikamızda müəllim
hazırlığında bizim ən böyük
ehtiyacımız olan təcrübə
gələcəkdə bizim müəllimlərin də
peşəkarlığının yüksəlməsinə müsbət təsir göstərə
bilər, əlbəttə, əgər tədris-tematik
planlarımızda müvafiq dəyişikliklər edə bilsək.
İxtisasartırma
kurslarının tədris - tematik planında diqqətimizi
çəkən daha bir məsələ tədrisin bir hissəsinin
distant təhsillə təklif olunmasıdır. Bu istiqamətdə
distant təhsildən istifadə bir çox baxımdan səmərəli
ola bilər. Əlbəttə, bu gün respublikamızda bu təhsil
növü hələ geniş tətbiq olunmasa da, gələcəkdə
onun məhz ixtisasartırma təhsili istiqamətində tətbiqi
həm bu təhsilə israf edilən maliyyəyə qənaət
baxımından, həm də peşəkarlığını
artırmaq istəyənlərə əlverişli şərait
yaratmaq və onların çoxsaylılığını təmin
etmək baxımından kifayət qədər məqsədəuygun
hesab oluna bilər.
"Çox gəzən
çox bilər", - deyiblər atalar. Fransa Respublikasına
səfərin nəticələri bu deyimin də təsdiqinə
rəvac verdi. Bu səfərdən AMİ-nin nümayəndə
heyəti dərin təəssüratla, gərəkli
materiallar və ən əsası, təcrübə
mübadiləsi üçün müqavilə təklifi ilə
dönmüşdür.
Rahim ƏZİZOV,
Rafiq RƏSULOV
Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 21 may.- S.5.