Əmək hazırlığı dərslərində şagirdlərə praktik bacarıq və vərdişlərin aşılanması

Ölkəmizdə aparılan islahatlar, bazar iqtisadiyyatına əsaslanan yeni istehsal münasibətlərinin formalaşması, əməyin təşkilinin müasir formaları mükəmməl bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnmiş, dəyişən iqtisadi şəraitə asanlıqla uyğunlaşan, yeniliyi yaradıcı şəkildə mənimsəyən çevik işçi qüvvəsi tələb edir. Bu baxımdan, böyüməkdə olan nəslin həyata praktik cəhətdən hazırlanması, uşaq və gənclərə yaşam üçün vacib ən sadə əməli, məişət, özünəxidmət vərdişlərinin aşılanması, onların əməyə məhəbbət ruhunda tərbiyəsi istiqamətində sistemli iş aparılması çox vacibdir. Məktəbin bu istiqamətdə apardığı işlərdə əmək hazırlığı fənninin tədrisinin daha çox rolu və payı vardır.

Bütün bunları nəzərə alaraq, mən tədris etdiyim əmək hazırlığı fənninin məzmununa daxil olan texniki, məişət, kulinariya, özünəxidmət kimi əmək növlərinin hər biri üzrə dərslərimi müasir tələblər səviyyəsində qurmağa, hər bir mövzunun təlim-tərbiyə və inkişaf vəzifələrini tam reallaşdırmağa çalışıram.

Müəllimlik fəaliyyətimin ilk illərindən başlayaraq fənnimi sevdirməklə yanaşı, şagirdləri həyata hazırlamaq, maddi ehtiyacı olduqda onu ödəyə bilən, məişətdəki ən sadə əmək əməliyyatlarını yerinə yetirməyi bacaran insanlar kimi yetişdirməyə səy edirəm. Dərsdə şagirdlərin sərbəst işləmələri üçün şərait yaradır, müasir, interaktiv təlim metodlarından geniş istifadə edirəm. Əmək hazılığı dərslərində fərdi, cütlərlə və qruplarla iş metodlarından istifadə xüsusilə səmərəli nəticə verir. Hər mövzuya uyğun metod seçirəm. Dərsin ilk mərhələsində "beyin həmləsi" metodundan istifadə edərək şagirdlərin mövzunu necə öyrəndiklərini aşkar edirəm. Hər şagirdin fikri mənim üçün önəmli olduğundan hamını dinləyirəm. Şagirdlərin arzu, istək və təkliflərini nəzərə alaraq dərsimin gedişini, ssenarisini qururam. Sonra isə hər hansı bir məmulatın və ya xörəyin hazırlanma texnologiyasını, insanın sağlamlığındakı və məişətindəki rolu və iş zamanı təhlükəsizlik qaydaları haqqında onları məlumatlandırıram. Frontal sorğu apararaq mənimsəməni yoxlayıram. Lazım olan ərzaq və ləvazimatları, hazırlama texnologiyasını şagirdlər iş dəftərlərində qeyd edirlər. Növbəti dərsdə nə hazırlayacağımızı qərarlaşdırırıq. Fikirlərimi kulinariya ilə bağlı keçdiyim bir dərsin nümunəsində bir qədər konkretləşdirim.

Dərslərin birində qərara aldıq ki, milli mətbəximizdə yüngül xörək hesab olunan "Lavaşiçi" hazırlayaq. Valideynlərin istəyi və ailənin maddi imkanlarına uyğun, könüllü olaraq lazımi ərzaq və ləvazimatlar şagirdlər tərəfindən dərsə gətirilir. Mövzuya həsr olunan ikinci qoşa saatda qızları qruplara bölürəm. Görüləcək işlər qruplar arasında bölüşdürülür. Qızlar ləçəklərini və önlüklərini geyinməkdə bir-birinə yardımçı olurlar. Əllərini sabunla yuyub öz masalarının arxasına keçirlər. Bir-birlərinə mane olmadan sərbəst şəkildə işləyirlər. Onlar özlərini sanki evlərində, öz mətbəxlərində hiss edirlər. Dərslərimiz 5-6-cı saatlara düşəndə əmək nəğmələri, bayatılar səsləndirərək şagirdlərin zehni yorğunluqlarını aradan qaldırmağa çalışıram. Birinci saatın sonunda lavaşın içinə qoyulası ərzaqlar (ət, göyərti, xiyar, pomidor, pendir) xırda-xırda doğranaraq ayrı-ayrı qablara yığılır. Sonra lavaş sərilərək üzərinə xama çəkilir, doğranmış ərzaqlardan düzülərək duz-istiot vurulur, sinifdəki uşaqların sayı qədər (oğlanlarla birlikdə) pay düzəldilir. Paylar salfetin arasında birdəfəlik qablarda verilir. Dərsin sonuna 10 dəqiqə qalmış növbətçilərdən biri oğlanları yeməyə dəvət edir. Səliqəli, təmiz, qənaətlə işləyən şagirdlərə təşəkkür edirik. Qızlar belə dərslərdə yemək masası arxasında əyləşənlərə qulluq etməyi də öyrənirlər. Sinifdə öyrəndiklərini evdə tətbiq edərək valideynlərini sevindirirlər.

Məktəbdə vaxtaşırı olaraq əmək hazırlığı dərslərində şagirdlərin hazırladıqları xörək və məmulatların satış-sərgisini təşkil edirik. Sərgi üçün işləri şagirdlər özləri proqramda "Ən yaxşı əl işinin təqdimatı" mövzusu keçilərkən seçirlər. Bu dərsə məktəbin direktorunu, sinif rəhbərini və təsviri incəsənətə marağı olan müəllimləri də dəvət edirik.

Kulinariya dərslərində hazırladığımız məmulatlardan təşkil olunan satış-sərgi isə digər sərgilərdən daha geniş formatda olması, bütün məktəb kontingentinin bu sərgidə həvəs və maraqla iştirak etməsilə fərqlənir. Müəllimlərin də sərgidən məlumatlı olmaları şagirdləri ona məsuliyyətlə hazırlaşmağa sövq edir. Həmin gün uşaqlar bufetdən heç nə almır, özləri hazırladıqları xörəkləri yeyirlər.

Satış-sərgini belə təşkil edirik: məktəbin dəhlizində stollar düzülür, onların üzərinə ağ süfrələr salınır, hazırlanmış xörəklər, şirniyyatlar qablara yığılaraq stolun üzərinə qoyulur. Hər bir məmulatın qarşısındakı açıqca üzərində onun adı, tərkibi və qiyməti haqqında məlumat verilir. Dəhliz uşaqların əl işləri ilə bəzədilir. Şagirdlərin əl işləri, təsviri sənət nümunələri, dəzgah işləri də satışa çıxarılır. Həm qızlardan, həm də oğlanlardan püşk atmaqla iki satıcı, iki xəzinədar seçilir. Xəzinədar üçün püşk riyaziyyatı yaxşı bilən şagirdlər arasında atılır. Onlar əmək formalarını geyib masa arxasında yerlərini tutur, sərgi iştirakçılarına xidmət göstərirlər. Fasilələr zamanı məktəbin müəllim və şagird heyəti, məktəbə gələn qonaqlar, valideynlər uşaqların böyük həvəslə hazırladıqları yeməkləri və əl işlərini alırlar. Biz, əmək müəllimləri isə kənardan müşahidə aparıb, lazım gəldikdə uşaqlara yardım edirik. Sərginin sonunda şagirdlərin hazırladıqları yeməklərin dəyəri xəzinədar tərəfindən hesablanıb sahiblərinə çatdırılır. Alıcılar sərgi haqqında təəssüratlarını və təkliflərini "Rəy və təkliflər" kitabına qeyd edirlər. Biz təklifləri uşaqlara oxuyuruq.

Liseyimizə bir bayram əhvali-ruhiyyəsi gətirən belə satış-sərgilər həm də şagirdlərin əmək tərbiyəsində mühüm rol oynayır.

Hazırda yeni bir layihə üzərində işləyirik. Dünya rekordlar kitabına düşmüş "Ən hündür bayraq" dirəyinin maketini penoplast üzərində pilə və muncuqlarla hazırlamaq qərarına gəlmişik. Layihəni başa vurandan sonra onun təqdimatını keçirəcəyik.

Əmək hazırlığı dərslərinin belə qeyri-ənənəvi iş forma və üsullarından istifadə olunmaqla keçilməsi fənnin qarşısında duran vəzifələri daha səmərəli reallaşdırmağa imkan verir.

Gülsüm İBRAHİMOVA

Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 15 oktyabr.- S.22.