Akademik Zərifə Əliyeva adına məktəbin qızıl və gümüş medalçıları

Bu medallar V Beynəlxalq Layihə Olimpiadasında qazanılıb

Xəbər verdiyimiz kimi, aprelin 8-9-da Bakı şəhərində ekologiya və təbiəti mühafizə problemlərinə həsr olunan "İNEPO-AVRASİYA" Ətraf Mühitin Mühafizəsi V Beynəlxalq Layihə Olimpiadası keçirilib. Olimpiada Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti, İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkətinin dəstəyi, "Çağ" Öyrətim İşlətmələri Şirkətinin və "İNEPO- AVRASİYA" Ekologiya İctimai Birliyinin təşkilatçılığı ilə aparılıb. Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasının 20-ci ildönümünə həsr olunan builki olimpiadada 35 ölkədən 300-dək iştirakçı biliklərini nümayiş etdirib. Olimpiadanın əsas məqsədi ekoloji problemlərin həlli və ətraf mühitin mühafizəsi istiqamətində gənc nəsli məlumatlandırmaq, onlarda ətraf mühitə qarşı həssas münasibət formalaşdırmaq, təbii, mədəni və tarixi dəyərlərin qorunması ruhunu yaratmaq olub. Dörd kateqoriya - enerji, ətraf mühit, mühəndislik və sosial elmlər üzrə keçirilən beynəlxalq layihə olimpiadasında Azərbaycan məktəbliləri 5 qızıl, 8 gümüş və 14 bürünc medal qazanıblar. Bu yüksək mükafatçılar arasında Bakıdakı akademik Zərifə Əliyeva adına məktəbin şagirdləri də vardır. Bu günlərdə həmin məktəbdə olduq. Qalib şagirdlərlə, onlara rəhbərlik etmiş müəllimləri ilə görüşdük. Uğurları necə qazandıqları ilə maraqlandıq. Təqdim etdikləri layihələri ilə tanış olduq...

Yüksək mükafat qazandıran layihə

Həmin gün bizi qızıl medal qazanmış komandanın üzvləri ilə məktəbin direktoru Məhəbbət Vəliyeva tanış etdi. İnformatika müəllimi, layihənin rəhbəri, İKT profili üzrə direktor müavini Aygün Əzizova, XI sinif şagirdi Səbinə İsayeva və X sinif şagirdi Gülnar Rəhimzadə ilə birlikdə müəllimlər otağına getdik. Elə burada məktəbin gümüş medal qazanmış komanda üzvləri - fizika müəllimi, fizika-riyaziyyat elmləri namizədi, layihənin rəhbəri Kamran Rəhimov, XI sinif şagirdləri İlkin Hüseynzadə və Lalə Əhmədova ilə də tanış olduq.

Əvvəlcə "İNEPO-AVRASİYA" Layihə Olimpiadasının qızıl medalını qazanmış komandanın rəhbəri Aygün Əzizovanı dinlədik. O bildirdi ki, beynəlxalq layihə olimpiadasına təqdim etdiyimiz mövzu "İqlim dəyişikliyini proqnozlaşdıran modellərin qurulması" adlanır. Bu layihənin əsas məqsədi iqlim dəyişikliyini proqnozlaşdırmaq imkanı verən modellərin yaradılmasıdır. Dünyada istifadə olunan enerjinin artımını, müxtəlif qəzaları, kütləvi yanğınları və artan tələbləri nəzərə alsaq yaxın gələcəkdə havaya buraxılan qazların daha sürətlə artacağını görmək çətin deyil. Bu isə qlobal istiləşmə prosesini sürətləndirəcək. Ümumiyyətlə, qazların qlobal istiləşməyə təsirinin öyrənilməsi və müvafiq tədbirlər görülməsi günümüz üçün xüsusilə aktualdır, çünki gələcək 20 ildə atmosferə buraxılan qazların miqdarı son 200 ildə buraxılandan çox ola bilər, bu isə qlobal istiləşməni sürətləndirə bilər. Yaponiyada zəlzələ və Fukusimo Atom Elektrik Stansiyasında qəza dünyada da atom enerjisinə məhdudiyyətlərə gətirib çıxaracaq, bu isə, öz növbəsində, neft-qaz enerjisinə olan tələbatı artıracaq. Yəni qlobal istiləşmə daha da artacaq. Məqsədəuyğun olaraq qlobal istiləşməyə təsir edən faktorları öyrənmək üçün 6 model hazırlanmışdır. Təsadüfi deyildir ki, ilk dəfə olaraq 3 qazın (CO2, CH4 və N2O) birgə qlobal istiləşməyə təsiri modeli qurulmuşdur. Layihəni gələcəkdə də davam etdirərək, qlobal istiləşməyə digər qazların və aerozolların təsirinin öyrənilməsi nəzərdə tutulur, çünki bizim məktəbimizin digər şagirdləri də bunun ardıcıl araşdırılmasında çox maraqlıdırlar. Bax elə bu baxımdan beynəlxalq layihə olimpiadasına təqdim etdiyimiz layihənin orijinallığı böyükdür. İlk dəfə olaraq məktəblilər tərəfindən belə qlobal istiləşməni proqnozlaşdıran modellər tərtib olunmuşdur. Həmin modellər məktəblərdə və ya universitetlərdə ekologiya dərsləri zamanı qlobal istiləşməni proqnozlaşdırmaq üçün istifadə oluna bilər. Qısaca bəhs etdiyim bu layihənin beynəlxalq əhəmiyyəti böyük olduğuna görə də bizim komanda birinci yeri tutdu və ən yüksək mükafata - qızıl medala layiq görüldü.

"Bizə qızıl medalı təhsil naziri təqdim etdi"

Səbinə İsayevanın dediklərindən:

- Əvvəlcə Aygün müəllimimin dediklərinə onu da əlavə edim ki, bu layihəni işləyərkən bizə kimya elmləri namizədi Rüfət Əzizov, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin əməkdaşları yaxından köməklik göstəriblər. Eyni zamanda ABŞ-ın Kolorado ştatındakı National Oceanic and Atmospheric Administration Universitetində işləyən həmyerlimiz Rəvan Əhmədovla da əməkdaşlıq edib ondan aldığımız statistik məlumatları, modellər üçün əmsalları ora əlavə etdik. Həmin məlumatlar üzrə biz modellər yaradıb qrafik qurduq. Bizim bu modellər müasir elmin nəticələrini məktəbə gətirməyə yardım edir. Modellərimizin sadə olmasına baxmayaraq, həm də çox dəqiqdir. Onu da deyim ki, bu qrafikləri məktəbimizin kompüter mərkəzində DELPHİ proqramlaşdırma dilində qurmuşuq. O ki qaldı bizim layihənin qızıl medala layiq görülməsinə, o günü heç vaxt unuda bilmərəm. Aprelin 8-də olimpiadanın açılışı oldu. Başqa iştirakçılar kimi Gülnarla birlikdə layihəmizi nümayiş etdirdik. Münsiflər heyəti layihəmizi diqqətlə nəzərdən keçirdi. Bizə layihəmiz barədə verilən sualları ətraflı cavablandırdıq. Aprelin 9-da isə Bakı Əl Oyunları İdman Sarayında beynəlxalq olimpiadanın qaliblərinin mükafatlandırılması mərasimi oldu. Komandamızın birinci yer tutduğu və qızıl medala layiq görüldüyü elan olunanda bizimlə birlikdə mərasimdə iştirak edən direktorumuz, müavinlər və sinif yoldaşlarımız bizi sevinc dolu alqışlara, gül-çiçəyə qərq etdilər. Çox keçmədi ki, təhsil naziri Misir Mərdanov həm mənə, həm də Gülnara qızıl medalları təqdim edərək bizi və layihə rəhbərimiz Aygün müəllimi qazandığımız bu yüksək mükafata görə təbrik etdi. Onu da deyim ki, elə səhəri gün məktəbimizdə də bu münasibətlə təntənəli yığıncaq keçirildi. Bizi məktəbimizin müəllim və şagird kollektivi səmimi-qəlbdən təbrik etdi, gələcək işlərimizdə uğurlar dilədi.

"Gümüş medal qazanmağımız bizi yeni layihələr üzərində işləməyə ruhlandırır"

Biz həmin gün "İNEPO-AVRASİYA" Layihə Olimpiadasının gümüş medalına layiq görülmüş komandanın rəhbəri, fizika müəllimi Kamran Rəhimovla da qazandıqları uğurlar barədə söhbət etdik. O dedi:

- Bizim olimpiadaya təqdim etdiyimiz layihə "Radioaktiv şüa zədələnmələrində zəfəran ekstraktının qoruyucu müalicəvi təsirinin öyrənilməsi" adlanır. Layihəni Azərbaycan MEA-nın Radiasiya Problemləri İnstitutu ilə birgə həyata keçirmişik. Bu layihənin işlənməsinə hələ ötən ilin noyabrından başlamışıq. Bildiyimiz kimi, radiasiyanın ətraf mühitə təsiri son dövrlərin aktual problemlərindən biridir. Bu səbəbdən də belə qərara gəldik ki, tədqiqat sahəsi kimi bu mövzunu seçək. Onu da qeyd edim ki, mən bir müddət Elmlər Akademiyasının Radiasiya Problemləri İnstitutunda çalışmışam. Mövzunun aktual olduğu mənə yaxşı aydın idi. Elə buna görə də belə bir mövzunu seçmək qərarına gəldik. Danılmaz faktdır ki, radiasiya insan sağlamlığına öldürücü təsir etməklə böyük təhlükə törədir. Buna görə də orqanizmlərin xarici mühitin (o cümlədən radiasiyanın) zərərli təsirinə qarşı davamlılığının artırılması üçün sintetik və təbii mənşəli preparatların axtarılıb tapılması ətraf mühiti və onun komponentlərinin mühafizəsi üçün mühüm praktiki əhəmiyyət kəsb edir. Siçovullar üzərində apardığımız təcrübələrin nəticələri isə göstərdi ki, yoxlanılmış zəfəran ekstraktı heyvanlarda effektiv şüalanma dozasını azaldaraq modifikasiyaedici təsir göstərir. Beləliklə, aparılmış təcrübə Zəfəran (Crocus sativus) ekstraktının şüalanmadan əvvəl qoruyucu və şüalanmadan sonra effektiv müalicəvi təsir göstərməsini sübut edir. Əlbəttə, beynəlxalq layihə olimpiadasında ikinci yer tutaraq gümüş medala layiq görülməyimiz bizi yeni belə mühüm layihələr üzərində işləməyə ruhlandırır. Sonda bilirəm soruşacaqsınız kı, təcrübə aparmaq məqsədilə nə üçün məhz zəfəran bitkisini seçmisiniz. İstəyirəm ki, bu barədə gümüş medallı şagirdlərimdən biri olan İlkin məlumat versin.

İlkin Hüseynzadənin dediklərindən:

- Zəfəran Azərbaycan üçün xarakterik olan bitkidir. Qədim zamanlardan zəfərandan xalq təbabətində geniş istifadə olunub. Onun dişiciklərində olan maddələr xərçəng xəstəliyinə birbaşa təsir edir. Radioaktiv şüalanma bir çox hallarda xərçəng xəstəliyi əmələ gətirdiyindən fikirləşdik ki, zəfəran radioaktiv zədələnmələrin təsirini zəiflədə bilər. Elmlər Akademiyasının laboratoriyasında, Bakının Bilgəh kəndindəki təsərrüfatlardan topladığımız zəfəran tükcüklərindən ekstrakt hazırladıq. Bunu təcrübə üçün siçovulların qarın boşluğuna müəyyən dozada yeritdik. 30 gün ərzində apardığımız müşahidələr öz müsbət nəticəsini verdi. Təcrübənin nəticələrini İnternet vasitəsilə-www.inepo-euroasia.com saytına göndərdik. Cavab aldıq ki, layihəmiz qəbul olunub. Nəhayət, aprelin 9-da layihəmizin ikinci yerə layiq görüldüyü elan olundu və sinif yoldaşım Lalə ilə mən isə dümüş medalla təltif olunduq. Bu mükafat bizi sevimli müəllimimiz Kamran Rəhimovla yeni-yeni layihələr üzərində işləməyə ruhlandırır...

Biz də sonda akademik Zərifə Əliyeva adına məktəbin beynəlxalq layihə olimpiadasında bir qızıl və bir gümüş medal qazanmış komanda üzvlərinə uğurlar diləyib onlardan ayrıldıq.

Ədalət DAŞDƏMİRLİ

Azərbaycan müəllimi.- 2011.- 22 aprel.- S.24.