Perdyu
Universiteti
Yerləşir: ABŞ,
İndiana ştatı,
Uest-Lafayett şəhəri
Yaranma
tarixi: 1869-cu
il
Tipi:
Dövlət
Müəllimlərin
ümumi sayı: 7000 nəfər
Tələbələrin
ümumi sayı: 40000 nəfər
İllik
gəlirləri: 1263377000 ABŞ
dolları
İllik
xərcləri: 1738640000 ABŞ dolları
Rəsmi
saytı: www.purdue.edu
Perdyu
Universiteti (Purdue University) ABŞ-da İndiana
ştatının Uest-Lafayett şəhərində yerləşir
və ölkənin ən nüfuzlu ali məktəblərindən
biridir.
Böyük Britaniyanın "Times Higher
Education Supplement - QS World Universities Rankings"
jurnalının 2009-cu ildə tərtib etdiyi dünya
universitetlərinin reytinqinə əsasən, Perdyu Universiteti
100 ən yaxşı ali məktəb
arasında 87-ci yerə layiq görülüb. Perdyu Universiteti
2010-cu il üzrə dünyanın ən
nüfuzlu universitetləri arasında "Times Higher Education
World University Rankings"in apardığı araşdırmaya
əsasən 106-cı, "QS World University Rankings"in
açıqlamasına görə isə 87-ci yerdə qərarlaşıb.
Tarixi
1862-ci il iyulun 2-də
ABŞ prezidenti Avraam Linkoln Morill qanununu imzalayır. Morill qanununa əsasən ABŞ-ın hər bir
ştatında kənd təsərrüfatı, mexanika və
hərbi hazırlıq ixtisasları üzrə mütəxəssis
hazırlayan dövlət universitetlərinin yaradılması
üçün torpaq sahələri ayrılır.
1865-ci ildə İndiana ştatının
Baş Assambleyası Morill qanunundan istifadə edərək
maşınqayırma sahəsi üçün mütəxəssislər
hazırlayan təhsil müəssisəsi yaratmağı
planlaşdırır. İş adamı və
xeyriyyəçi Con Perdyu İndiana ştatında kollec
yaradılması üçün 150000 ABŞ dolları, eləcə
də Tippekano ərazisində 100 akr torpaq sahəsi
bağışlayır. 1869-cu il mayın
6-da Uest-Lafayett şəhəri yaxınlığında yeni
ali təhsil müəssisəsi yaradılır və himayəçisinin
şərəfinə Perdyu Universiteti adlandırılır.
1872-ci ildə Riçard Ouen universitetin ilk
prezidenti təyin olunur. Ali məktəbdə
ilk dərslər 1874-cü il sentyabrın
16-da 6 müəllim və 39 tələbə ilə
başlayır. 1875-ci ildə universitet kimya sahəsi
üzrə ilk bakalavr səviyyəsini verir.
Perdyu Universiteti ABŞ-da aerokosmik ixtisas təklif
edən, sonradan isə aeroport açan ilk universitetdir.
Eyni zamanda bu universitet dünyada aviasiya sahəsi üzrə 4
illik bakalavr təhsili verən ilk ali məktəbdir.
1908-ci ildə Perdyu Universitetinin aerokosmik
ixtisası üzrə ilk məzunu Klifford Terpin təyyarəçi
işləməyə başlayır. Məşhur təyyarəçi
Ameliya Erxart 1935-ci ildə Perdyu Universitetinə işləməyə
gəlir və 1937-ci ildə itkin düşənədək
bu ali məktəbdə
çalışır. Hazırda universitetin
kitabxanasında Erxart haqqında geniş kolleksiya mövcuddur və
bu gün də onun yoxa çıxmasının sirlərini
açıqlamağa çalışan tədqiqatçılar
var. Həmçinin universitetdə Erxartın adını
daşıyan yataqxana fəaliyyət göstərir.
Büdcəsi
və təhsil haqqı
2010-cu ildə Perdyu Universitetinin illik gəlirləri
1263377000 ABŞ dolları olub. Bu məbləğin
615423000-ni təhsil haqqı və digər
yığımlardan, 339392000-ni qrant və sazişlərdən,
64509000-ni satış və xidmətlərdən, 220023000-ni
köməkçi müəssisələrdən əldə
olunan vəsaitlər, qalanını isə digər gəlirlər
təşkil edib.
Ötən tədris ilində universitetin xərcləri
1738640000 ABŞ dolları olub. Həmin vəsaitin 1172492000-ni kompensasiya və
güzəştlər, 388288000-ni təchizat və xidmətlər,
112629000-ni qiymətdən düşmə və amortizasiya,
65231000-ni tələbələrə verilən təqaüd,
qalanını isə digər məsrəflər təşkil
edib.
Perdyu Universitetində illik təhsil
haqqı İndiana ştatından olan tələbələr
üçün 18988, digər ştatlardan olanlar
üçün 37156, əcnəbi tələbələr
üçün isə 38156 ABŞ dolları civarında
müəyyən edilib.
Perdyu Universitetində 1 il
təhsil almaq üçün İndiana ştatından olan tələbəyə
təhsil haqqı daxil olmaqla ümumilikdə 22748, digər
ştatlardan olanlar üçün 41126, əcnəbilər
üçün isə 42126 ABŞ dolları lazımdır. Bu məbləğə tələbələrin
yataqxana, qida, nəqliyyat, dərs ləvazimatları və digər
xərcləri daxildir.
Universitet
bu gün
Perdyu Universitetinin kampusu Uest-Lafayett şəhərində
Uebeş çayının qərb sahilində yerləşir
və ümumilikdə 9336 km² (2474 akr) ərazini əhatə
edir. Universitetin akademik binaları əsasən
kampusun şərq və cənub, yataqxanalar qərb, idman
kompleksləri isə şimal hissələrində cəmləşib.
Kampus daxilində tələbə və müəllimlər
ictimai nəqliyyatdan pulsuz istifadə edirlər. Həmçinin Perdyu
Universiteti əlavə olaraq kənd
təsərrüfatı və sənaye tədqiqatları
aparılan 60084 km² (15108 akr)
əraziyə malikdir.
Perdyu Moll Perdyu Universitetinin mərkəzi həyətidir.
Burada bir neçə mühəndislik müəssisəsi
yerləşdiyindən Perdyu Mollu Mühəndislik Moll da
adlandırırlar. Perdyu Moll ərazisində 12 metr
hündürlüyündə Mühəndislik fontanı,
prezidentin ofisinin olduğu Frederik Hovd binası, universitetin
simvolu olan Perdyu Zəng Qülləsi yerləşir. Perdyu Mollun cənub-qərbində dünyada ən
böyük ön teatr səhnələrindən birinə
malik olan Edvard Elliot Musiqi binası mövcuddur. Universitetin Tələbə Konsert Komitəsinin dəvəti
ilə bu səhnədə bir çox məşhur sənətçilər
çıxış edir. Eyni zamanda Perdyu
Moll yaxınlığında 1903-cü ildə dəmiryolu qəzasında
həlak olmuş universitetin 17 futbolçu, məşqçi,
məzun və azarkeşlərinin şərəfinə
1909-cu ildə inşa edilmiş Feliks Haas Holl binası yerləşir.
Universitetin Memorial Moll hissəsi Perdyu
Molldan cənubdadır və bura kampusun orijinal hissəsi hesab
olunur. Memorial Mollun otla
örtülmüş ərazisi tələbələrin
sevimli görüş yeridir. Burada Stüart Tələbə,
Stenli Kolter, Mühazirə mərkəzləri, Deklamasiya,
Universitet binaları yerləşir. Perdyu
Universitetinin ilk 6 binasından bu günümüzədək
qalan 1871-ci ildə tikilmiş Universitet Holldur. Con Perdyu
öz istəyi ilə Memorial Moll ərazisində, Universitet
Holl binasının əsas girişinin qarşısında dəfn
olunub.
Steyt Strit ərazisindən cənubda Perdyu
Kənd Təsərrüfatı və Baytarlıq məktəblərinin
binaları yerləşir. Bu ərazidə Bağçılıq
bağları, Diskaveri parkı, Perdyu aeroportu mövcuddur.
Kampusun qərb hissəsində tələbə
yataqxanaları və istirahət mərkəzləri cəmlənib.
1957-ci ildə tikilmiş Perdyu İdman Mərkəzi
də kampusun bu hissəsindədir. Kampusun
şimalında Ross-Ade stadionu, Makkey basketbol arenası, Sleyter
İfaçılıq Sənəti Mərkəzi yerləşir.
Perdyu Universitetinin nəzdində
aşağıdakı kollec və məktəblər fəaliyyət
göstərir:
Kənd
Təsərrüfatı Kolleci bu sahə
üzrə ölkənin ən inkişaf etmiş kolleclərindən
biridir. Kollecdə Kənd təsərrüfatı
və bioloji mühəndislik, Kənd təsərrüfatı
iqtisadiyyatı, Aqronomluq, Heyvandarlıq elmləri, Biokimya,
Botanika və bitki patalogiyası, Entomologiya, Qida elmləri,
Meşə və təbiət resursları,
Bağçılıq və landşaft memarlığı,
Gəncliyin inkişafı və aqrar təhsil akademik
departamentləri, Kənd təsərrüfatı tədqiqatları
proqramları, Kənd təsərrüfatı üzrə beynəlxalq
proqramlar, İdarəetmə, Genişləndirmə inzibati
departamentləri, Kənd təsərrüfatı əlaqələri,
Kənd təsərrüfatı və informasiya
texnologiyaları birləşmiş departamentləri, Təbiət resursları və
ekologiya, Həyat elmləri fənlərarası departamentləri
mövcuddur.
Pedaqogika
Kolleci ibtidai, orta umumtəhsil məktəbləri
üçün müəllim, tədris-təlim liderləri,
administratorlar, məktəb vəkilləri, psixoloqları, tədris
proqramları üzrə mütəxəssislər, pedaqoq və
təhsil tədqiqatçıları hazırlığı
üzrə ölkənin qabaqcıl təhsil müəssisələrindən
biridir. Kollecdə Akerman Demokratik Vətəndaşlıq,
Təhsil və Savadlılıq, Perdyu Məsləhət və
Yardım, Virtual Mühitin Öyrənilməsi, Texnika və
Texnologiya Resursları, Qiymətləndirmə Tədqiqat mərkəzləri,
Qabiliyyətli Uşaqların Təhsili İnstitutu, Psixometrik
Tədris Laboratoriyası fəaliyyət göstərir.
Mühəndislik
Kollecinə Aeronavtika və Astronavtika, Kənd Təsərrüfatı
və Bioloji Mühəndislik (Kənd təsərrüfatı
mühəndisliyi, Maşın sistemləri mühəndisliyi,
Bioloji mühəndislik departamentləri), Uildon Biotibbi Mühəndislik,
Kimya Mühəndisliyi, Vətəndaş Mühəndisliyi,
Tikinti və İdarəetmə Mühəndisliyi, Elektrik və
Kompüter Mühəndisliyi, Mühəndislik Təhsili, Sənaye
Mühəndisliyi, Materialşünaslıq,
Maşınqayırma, Nüvə İşlənməsi məktəbləri
aiddir.
Səhiyyə
və Sosial Elmlər Kolleci universitetin ən yeni
kolleclərindən biridir və 2010-cu il
iyulun 1-dən fəaliyyətə başlayıb. Kollecə İstehlakçı elmləri və pərakəndə
satış, Sağlamlıq və kineziologiya, Tibb elmləri,
Qonaqpərvərlik və turizm idarəetməsi, İnsan
inkişafı və ailə tədqiqatları, Tibb
bacısı, Qida elmləri, Psixologiya, Nitq, dil və eşitmə
elmləri departamentləri daxildir.
Humanitar
Elmlər Kollecinə Antropologiya, Kommunikasiya, İngilis dili,
Xarici dillər və ədəbiyyatlar, Tarix, Fəlsəfə,
Politologiya, Sosiologiya departamentləri, Petti və Rasti Rueff
Vizual və Təsviri İncəsənət Məktəbi
daxildir. Humanitar elmlər universitet
yarandığı vaxtdan tədris edilsə də, Humanitar
Elmlər Məktəbi universitetdə 1963-cü ildə fəaliyyətə
başlayıb. Məktəb 2005-ci ildən
Humanitar Elmlər Kolleci adlandırılıb.
Dəqiq
Elmlər Kollecində Biologiya, Kimya, İnformatika, Yer və
atmosfer elmləri, Riyaziyyat, Fizika, Statistika departamentləri
mövcuddur. Perdyu Universitetində ilk dövrlərdən
dəqiq elmlər tədris edilsə də, Dəqiq Elmlər
Məktəbi 1907-ci ildə yaradılıb, 2004-cü ildə
isə Dəqiq Elmlər Kolleci adlandırılıb.
Əczaçılıq
Kolleci 1884-cü ildə yaradılıb və
1970-ci ildə istifadəyə verilmiş Robrt Heyne Əczaçılıq
binasında fəaliyyət göstərir.
Kollec 3 akademik (Sənaye və fiziki əczaçılıq,
Tibbi kimya və molekulyar əczaçılıq, Əczaçılıq
təcrübəsi) və 6 inzibati departamentdən ibarətdir.
Texnologiya
Kolleci ABŞ-ın ən böyük texnologiya məktəblərindən
biridir və ölkə reytinqinə görə daim ilk yerləri
tutur. 1964-cü ildə Texnologiya Məktəbi
adı altında yaradılan təhsil müəssisəsi
2005-ci ildən Texnologiya Kolleci adlandırılır. Kollecə Aviasiya texnologiyası, Bina tikintisinin idarə
olunması, Kompüter qrafikası texnologiyası, Kompüter və
informasiya texnologiyaları, Elektrik və kompüter mühəndisliyi
texnologiyası, Maşınqayırma texnologiyası, Liderlik
texnologiyası və innovasiya departamentləri daxildir.
Tibb Məktəbi
Anatomiya və hüceyrə biologiyası, Anesteziya, Biokimya və
molekulyar biologiya, Biostatistika, Hüceyrə və inteqrativ
fiziologiya, Dermatologiya, Təcili tibbi yardım, Ailə tibbi,
Tibbi və molekulyar genetika, Tibb, Mikrobiologiya və immunologiya,
Nevroloji cərrahiyyə, Nevrologiya, Mamalıq və ginekologiya,
Oftalmologiya, Ortopedik cərrahiyyə, Otolarinqologiya - baş və
boyun cərrahiyyəsi, Patalogiya və laborator tibb, Pediatriya,
Farmakologiya və toksikologiya, Fiziki tibb və reabilitasiya,
Psixiatriya, Səhiyyə, Radiasiya onkologiyası, Radiologiya və
əks etdirmə elmləri, Cərrahiyyə, Urologiya
departamentlərindən ibarətdir.
Baytarlıq
Məktəbində Əsas tibbi elmlər, Müqayisəli
patobiologiya, Veterinar kliniki elmlər departamentləri fəaliyyət
göstərir. Məktəb 1877-ci ildə
Kənd Təsərrüfatı Kollecinin departamenti kimi
yaradılıb, 1974-cü ildən isə Baytarlıq Məktəbi
kimi fəaliyyətə başlayıb.
Krannet
İdarəetmə Məktəbi
Mühasibat, Maliyyə, İdarəetmə informasiya sistemləri,
Marketinq, Əməliyyatların idarə edilməsi, Təşkilatı
davranış və insan resurslarının idarə
olunması, Miqdar metodları, İdarəetmə elmi, Strateji
idarəetmə bölmələrindən ibarətdir.
Ali
Məktəbdə isə universitetin nəzdindəki kollec və
məktəblərdə təklif edilən proqramlar üzrə
magistr və doktorluq proqramları tədris olunur.
Perdyu Universitetinin 11-ci prezidenti Frans Enn
Kordova, rektoru isə Timoti Sendsdir. Universitetdə 7000 nəfərə yaxın müəllim
çalışır. Ötən tədris ilində
Perdyu Universitetinin tələbələrinin sayı təxminən 40000-ə
qədər olub. Onların 31145 nəfərini
bakalavr, qalanlarını isə magistr və doktorantlar təşkil
edib. Universitetdə təhsil alan gənclərin
əksəriyyətini (39000-dən çox) İndiana
ştatı sakinləri təşkil edir. Əcnəbi
tələbələr əsasən magistratura və
doktorantura səviyyələrində təhsil alırlar (78%).
Perdyu Universitetində ümumilikdə 15
yataqxana, eləcə də Keri Dördbucağı, Erxart Holl,
Harrison Holl, Hokins Holl, Hillenbrand Holl, Hiltop, Makkatçen,
Meredit, Ouen, Şriv, Tarkinqton, Uili, Vindzor yataqxana kompleksləri,
Perdyu tələbə kəndi mövcuddur. Keri
və Tarkinqton yataqxana kompleksləri yalnız oğlan, Vindzor
qız, qalan yataqxanalar isə bütün tələbələr
üçün nəzərdə tutulub. 2009-cu
ildə istifadəyə verilmiş First Street Tauers yataqxana
kompleksi yuxarı kurs tələbələri
üçündür. Eyni zamanda universitetdə əlavə
5 oğlan (Serkl Payns, Feyrvey, Marvud, Çonsi, Cimini) və 7
qız (Enn Tuideyl, Qlenvud, Tvin Payns, Maklur, Styuart, Devonşir,
Şumeyker) yataqxanaları fəaliyyət göstərir. Yataqxanada otaqların illik qiyməti 6936-15686 ABŞ
dolları arasında dəyişir.
Son zamanlar Perdyu Universiteti aviasiya sahəsi
üzrə mütəxəssislər hazırlayan ən
güclü ali məktəblərdən
birinə çevrilib. Universitetin məzunları
kosmik-aviasiya texnologiyaları üzrə ən müasir tədqiqatlar,
araşdırmalar aparır, kosmik fəzanın mənimsənilməsində
yüksək nəticələr əldə edir, ölkənin
ən nəhəng hökumət müəssisələri və
korporasiyalarında rəhbər vəzifələri tuturlar.
Universitetin məşhur məzunları
Kirk Fordis Missisipi
ştatının sabiq qubernatoru
Harri Lesli İndiana
ştatının sabiq qubernatoru
Cefri Leker Riçmond
Federal Ehtiyat bankının prezidenti
Ceyn Beyker Kaliforniya
ştatı San-Mateo şəhərinin ilk qadın meri
Maurisio Fernandes Qarza San-Pedro-Qarza
Qarsia şəhərinin meri
Çarlz Konner ABŞ
kənd təsərrüfatı nazirinin sabiq müavini
Vernon Smit iqtisadiyyat
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Robert Altenkirç Nyu-Cersi
Texnologiya İnstitutunun prezidenti
Toni Frenk Kolorado
Ştat Universitetinin vitse-prezidenti
Artur Hansen Corciya
Texnologiya İnstitutunun sabiq prezidenti
Kennet Şou Sirakuz
Universitetinin kansleri
Hyuqo Sonnensçeyn Çikaqo
Universitetinin prezidenti
Selli Meyson Ayova
Ştat Universitetinin prezidenti
Nil Armstronq Aya qədəm
qoymuş ilk astronavt
Hazırladı: Lamiyə ƏLİYEVA
Azərbaycan
müəllimi.- 2011.- 12 avqust.- S.4-5.