Urbana-Şampeyn İllinoys
Universiteti
Yerləşir: ABŞ,
İllinoys ştatı, Urbana və Şampeyn şəhərləri
Yaranma
tarixi: 1867-ci il
Tipi:
Dövlət
İşçi
heyətinin ümumi sayı:
11056 nəfər
Tələbələrin
ümumi sayı: 41918 nəfər
İanə
fondunun gəlirləri:
883142265 ABŞ
dolları
Rəsmi
saytı:
http://illinois.edu
Urbana-Şampeyn İllinoys Universiteti
(
Böyük Britaniyanın "Times Higher
Education Supplement - QS World Universities Rankings"
jurnalının 2009-cu ildə apardığı dünya
universitetlərinin reytinqinə əsasən, Urbana-Şampeyn
İllinoys Universiteti Orhus Universiteti ilə birgə 100 ən
yaxşı ali məktəb arasında
63-cü yerdə olub. "Times Higher Education World University
Rankings"in 2010-cu il üzrə
dünyanın ən nüfuzlu universitetləri arasında
apardığı araşdırmaya əsasən
Urbana-Şampeyn İllinoys Universiteti 33-cü, "QS World
University Rankings"in açıqlamasına görə isə
63-cü yerdə qərarlaşıb.
ABŞ-ın "U.S. News and World
Report" jurnalının 2011-ci ildə apardığı
araşdırmaya əsasən, Urbana-Şampeyn İllinoys
Universiteti ABŞ universitetləri arasında 47-ci yerdə dayanır.
Tarixi
1862-ci ildə ABŞ prezidenti Avraam
Linkoln Morill Qanununu imzalayır. Qəbul
edilmiş Morill Qanununa əsasən ABŞ-ın hər bir
ştatında kənd təsərrüfatı, mexanika və
hərbi hazırlıq ixtisasları verən dövlət
universitetləri yaradılması üçün torpaq sahələri
ayrılır. İllinoys ştatının bir sıra
şəhərləri arasında sərt qiymət təklifi
(auksion) müharibəsindən sonra 1867-ci ildə yeni
yaradılacaq ali məktəbin ərazisi
kimi
Universitet fəaliyyətə başladıqdan sonra
da Qreqori və ştat rəhbərliyi arasında debatlar davam
edir. Nəticədə 1880-ci ildə
Qreqori istefaya getmək məcburiyyətində qalır.
Hazırda Urbana-Şampeyn İllinoys Universitetinin
yaranmasını və əsas fənlərarası ali məktəb kimi formalaşmasını
C.M.Qreqorinin adı ilə əlaqələndirirlər. Bu gün də onun məzarı universitetin kampusunda
Altgeld Holl və Henri inzibati binasının arasında yerləşir.
C.M.Qreqorinin məzarı üzərindəki lövhədə
"Əgər siz onun abidəsini axtarırsınızsa, ətrafınıza
baxın" sözləri qeyd olunub.
1885-ci ildə universitetin adı dəyişdirilərək
İllinoys Ştatı Universiteti olur və bu hal 100 il davam edir. 1882-ci ildən ali
məktəb Urbana-Şampeyn İllinoys Universiteti
adlandırılır.
Büdcəsi və
təhsil haqqı
2009-2010-cu tədris ilində
Urbana-Şampeyn İllinoys Universitetinin İanə fondunun gəlirləri
883142265 ABŞ dolları olub.
Urbana-Şampeyn İllinoys
Universitetində təhsil haqqı, əsasən, tələbənin
oxuduğu kollecdən asılıdır. 2010-2011-ci tədris ilində yerli tələbələrin
təhsil haqqı ildə 13658-18386, əcnəbi tələbələrin
təhsil haqqı isə ildə 27800-32528 ABŞ dolları
olub. Qeydiyyat xərci isə 40 dollardır.
Urbana-Şampeyn İllinoys Universitetində
təhsil haqqı daxil olmaqla bir il yaşamaq üçün
yerli tələbələrə ümumilikdə 27082-31810, əcnəbi
tələbələrə isə 41224-45952 ABŞ dolları
lazım gəlir: 1200 dollar - kitab və digər dərs vəsaitləri,
9714 dollar - yataqxana və qidalanma, 2510 dollar - digər xərclər
(nəqliyyat, geyim, istirahət və s.).
Urbana-Şampeyn İllinoys
Universitetində təqaüdlər tələbələrə
yüksək akademik göstəricilərə görə
verilir və onların qarşısında bir sıra şərtlər
qoyulur. Tələbələr təqaüd almaq
üçün Tələbələrə Federal Yardım
(FAFSA) xidmətinin
ərizəsini doldurmalıdırlar. Başqa
universitetlərdə olduğu kimi, Urbana-Şampeyn İllinoys
Universitetində də tələbələrə müxtəlif
məbləğli təqaüdlər təklif olunur (Metyus təqaüdü-ildə
2000 dollar, Prezidentin Mükafat Proqramı-ildə 4000-12000
dollar, Kampus Xidmətləri təqaüdü-ildə 3000
dollar, Milli Ximətlər təqaüdü-ildə
500 dollar, Lesli Ellis təqaüdü-ildə 1100 dollar,
Süzanna və Devid Peterson təqaüdü-ildə 3000 dollar
və s.), eləcə də hər kollecin ayrıca təqaüdləri
mövcuddur. Universitetdə təhsil alan və
yüksək göstəricilərə malik əcnəbi tələbələr
ildə 12000 ABŞ dolları dəyərində Universitet
Nailiyyəti təqaüdü alırlar. Həmçinin
universitetdə tələbələrə kredit və maliyyə
yardımı təklif edilir.
Universitet bu
gün
Urbana-Şampeyn İllinoys Universiteti
Mərkəzi-Şərqi İllinoysda
Urbana-Şampeyn İllinoys Universitetinin
kampusunun dizaynı bir çox ali məktəblərdə
olduğu kimi dördbucaqlıdır. Mühəndislik
kampusunun mərkəzi Bekman və Con Bardin
dördbucaqlarından ibarətdir. Con Bardin
dördbucağının arasından Bonyard Krik su kanalı
keçir. Bekman dördbucağında, əsasən,
laboratoriya və elmi-tədqiqat müəssisələri
mövcuddur. Con Bardin dördbucağının
yaxınlığında Əsas və Cənub
dördbucaqları yerləşir. Universitetin ən görkəmli
yerlərindən Alma-Mater abidəsini, Hellene
qapılarını, roman
memarlıq üslubunun ən yaxşı nümunələrindən
olan Altgeld Holl, İntibah üslubuna aid Mühəndislik
binasını, İllini Təşkilatı binasını,
Linkoln Holl, Harker Holl, Viktorian-qotik üslubda inşa olunmuş
Təbiət tarixi binasını, klassik üsluba aid Smit Holl,
1907-ci ildə tikilmiş və 1984-cü ildə universitetin məzunu
Elena Foellincerin şəxsi vəsaiti hesabına təmir
edilmiş Foellincer auditoriyasını, Silah anbarını,
ACES kitabxanası, İnformasiya və məzun mərkəzini,
Alisa Kempbell Məzun Mərkəzini, Halfvey
mehmanxanasını, Qreyncer Texniki kitabxanasını, diametri
400, hündürlüyü isə 128 fut olan nəhəng Akt
zalını, milli tarixi abidə kimi qorunan Astronomiya rəsədxanasını,
Bekman Qabaqcıl Elm və Texnologiya, Genom Biologiya institutları
korpuslarını, Krannert bədii muzeyi və Kinked pavilyonunu,
Krannert İncəsənət Mərkəzini, Memorial
stadionunu, Sperlok muzeyini, Robert Allerton parkı və konfrans mərkəzini,
Tomas Siebel Kompüter Mərkəzini, universitet
kitabxanasını, Uillard aeroportunu qeyd etmək olar.
Urbana-Şampeyn İllinoys Universiteti şəxsi aeroportu olan az sayda universitetlərdən biridir. Universitetin sabiq prezidenti Artur Kats Uillardın şərəfinə
adlandırılmış Uillard aeroportu
Urbana-Şampeyn İllinoys Universiteti
150-dən çox proqram təklif edən 17 kollec, məktəb
və institutdan ibarətdir.
Kənd
Təsərrüfatı, İstehlakçı və Ekologiya
Elmləri Kolleci 1867-ci ildən fəaliyyət göstərir. Kollec Kənd təsərrüfatı və bioloji
mühəndislik, Kənd təsərrüfatı və
istehlak iqtisadiyyatı, Heyvandarlıq elmləri, Qida elmi və
insan qidalanması, Bitkiçilik elmləri, İnsan və
ictimai inkişaf, Təbii resurslar və ətraf mühitin
mühafizəsi fakültələrindən, Qida elmləri
bölməsindən ibarətdir. Kollecin
dekanı Robert Hauzerdir.
Tətbiqi
Sağlamlıq Elmləri Kollecinin yaranması
universitetdə 1895-ci ildə Fiziki hazırlıq departamentinin
açılmasına təsadüf edir. Kollecə Kineziologiya və cəmiyyətin
sağlamlığı, İstirahət, idman və turizm, Nitq
və dinləmə elmləri, Sağlamlıq fakültələri,
Sağlamlıq, Əlillik resursları və pedaqoji xidmətlər
bölmələri, Qocalıq və Əlillik Məsələləri
Mərkəzi aiddir. Kollecin dekanı
xanım Tanya Qallaxerdir.
Biznes Kolleci 1915-ci
ildə yaradılıb və Mühasibatlıq, Biznesin idarəolunması, Maliyyə departamentlərindən,
eləcə də Biznes və İctimai Siyasət,
İnformasiya Texnologiyaları və Biznes İdarəolunması,
Beynəlxalq Təhsil və Tədqiqatlar, Professional Məsuliyyət,
Qolder Şəxsi Kapital Tədqiqatları, Beynəlxalq Ticarət,
İqtisadi və Biznes Tədqiqatları, Bank Tədqiqatları
mərkəzlərindən ibarətdir. Kollecə
dekan Larri DeBrok rəhbərlik edir.
Pedaqogika Kollecinə Tədris
planı və təlimat, Təhsil siyasəti, təşkilatçılıq
və siyasət, Təhsilin psixologiyası, Xüsusi təhsil
fakültələri, Kiçik Şəhər Cəmiyyəti
Təhsili, İctimai Təhsilin Gələcəyi mərkəzləri,
Təhsil İnstitutu daxildir. Kollecin dekanı
xanım Meri Kalantzisdir.
Mühəndislik Kolleci 1868-ci ildən fəaliyyət
göstərir. Kollecdə Aerokosmik sənaye, Kənd təsərrüfatı
və biologiya mühəndisliyi, Biomühəndislik, Kimya
texnologiyası və biomolekulyar mühəndislik, Vətəndaş
və ekologiya mühəndisliyi, Kompüter elmləri,
Elektronika və hesablama texnikası, Sənaye və müəssisə
sistemləri mühəndisliyi, Materiallar elmləri və
texnika, Nüvə, plazma və radioloji mühəndislik, Fizika departamentləri mövcuddur. Kollecə dekan İlesanmi Adesida rəhbərlik edir.
Təsviri
və Tətbiqi İncəsənət Kolleci 1931-ci
ildə yaradılıb. Kollec İncəsənət və
Dizayn, Memarlıq, Musiqi məktəblərindən, Rəqs,
Landşaft arxitekturası, Teatr, Şəhər və regional
planlaşdırma departamentlərindən, Şərqi
Sent-Lüis Tədqiqat Layihəsi, Krannert Tətbiqi İncəsənət
mərkəzlərindən, Krannert Bədii Muzeyindən, Yapon
Evindən ibarətdir. Kollecin rəhbəri
Robert Qreyvsdir.
Hüquq
Kolleci 1897-ci ildə açılıb. Burada
konstitusiya hüququ, vergi, müflislik, beynəlxalq hüquq,
kommersiya, ailə, əmək, mülkiyyət hüququ və
s. üzrə novator tədqiqatlar həyata keçirilir. Kollecə
dekan Bryus Smit rəhbərlik
edir.
Humanitar
və Dəqiq Elmlər Kolleci 1913-cü ildə
Ədəbiyyat və İncəsənət, Dəqiq Elmlər
kolleclərinin birləşdirilməsi nəticəsində
yaradılıb. İnstitutda humanitar və
incəsənət elmləri, sosial elmlər və
davranış elmləri, dəqiq və kəmiyyət elmləri,
fənlərarası proqramlar çərçivəsində
onlarca departamentlər fəaliyyət göstərir. İnstitutun dekanı Harri Prebldir.
Media
Kollecinin yaranma tarixi 1902-ci ildə universitetdə
jurnalistika fakültəsinin açılmasına təsadüf
edir. 1927-ci ildə fakültə
Jurnalistika Məktəbinə çevrilir, 1948-ci ildən
Jurnalistika və Kommunikasiya Kolleci, 2008-ci ildən isə Media
Kolleci adlandırılır. Kollec Reklam, Kənd təsərrüfatı
əlaqələri, Kommunikasiya və media, Jurnalistika, Media və
kino tədqiqatları departamentlərindən, Kommunikasiya Tədqiqatları
İnstitutundan ibarətdir. Kollecin dekanı Yan
Sleyterdir.
Urbana-Şampeyn
Tibb Kolleci 1971-ci ildə yaradılıb. Kollecdə
Tibbi elmlər, Fundamental və kliniki elmlər, Kliniki işlər,
Fasiləsiz tibbi təhsil, Ali tibbi təhsil, Şəhər səhiyyəsi
bölmələri üzrə Biokimya, Hüceyrə və
inkişaf biologiyası, Tibbi informatika, Mikrobiologiya, Molekulyar və
inteqral fiziologiya, Patologiya, Əczaçılıq, Ailə
tibbi, Daxili təbabət, Mamalıq və ginekologiya, Pediatriya,
Psixiatriya, Cərrahiyyə, Tibbi humanitar və dəqiq elmlər
proqramı və s. departamentlər mövcuddur. Kollecə dekan
Bredford Şvarts rəhbərlik edir.
Baytarlıq
Kolleci 1945-ci ildə yaradılıb (həmin vaxta qədər
universitetdə Heyvandarlıq departamenti fəaliyyət göstərib). Kollecdə
Patobiologiya, Müqayisəli bioelmlər, Baytarlıq kliniki
tibb, Diaqnostik laboratoriya və s. departamentlər, Mikroskopik Təsvirlər,
Zoonozların Tədqiqatı, Çikaqo mərkəzləri,
heyvanlar üçün xəstəxana vardır. Burada infeksion xəstəliklər, ekosistem
sağlamlığı, ortopedik, reproduksiya biologiyası, ətraf
mühit toksikologiyası, tibbi zoologiya, gövdə hüceyrələri,
endokrinologiya üzrə tədqiqatlar aparılır. Eyni zamanda bu kollecdə heyvanların və onların
sahiblərinin, ümumiyyətlə bütün canlı aləmin
sağlamlığının qorunması üzrə yeni
proqramlar həyata keçirilir. Kollecin
dekanı Herbetr Uaytlidir.
Ali Kollec təhsilin
davam etdirilməsi üçün tələbələrə
yüzlərlə proqramlar (140 magistr, 97 doktorluq) təklif edir. Kollecin
dekanı Kennet Ballomdur.
Əmək
və İş Əlaqələri Məktəbi
1946-cı ildən fəaliyyət göstərir. Məktəbdə İnsan resurslarının idarəolunması
və təşkilati davranış, İş əlaqələri
və əmək tədqiqatları, Əmək
iqtisadiyyatı, Əmək hüququ, ictimai siyasət və
etika, Beynəlxalq, müqayisəli və kəsişən mədəniyyətlər
tədqiqatları, İctimai-texniki sistemlər departamentləri
mövcuddur. Məktəbin dekanı Coel
Katçer Gernshenfelddir.
İctimai Fəaliyyət
Məktəbi ictimai siyasət və fəaliyyət, cəmiyyətdə
fəal iştirak, sosial təminat, ədalət və s. məsələlər
üzrə tədqiqatlar aparır, insanlar, insan və ekologiya
arasında münasibətləri araşdırır, eləcə
də dövlət qulluğu, qəyyumluq, xeyriyyə, səhiyyə
və digər xidmətlər üçün yüksək səviyyədə
ixtisaslaşmış kadrlar hazırlayır. Məktəbin
dekanı xanım Vinn Korrdur.
Kitabxana
və Məlumat Elmləri Ali Məktəbi
1893-cü ildə yaradılıb və kitabxanaşünaslıq,
informasiya elmləri üzrə magistr və doktorantlar, ən
müasir texnologiyalara yiyələnmiş yüksək
ixtisaslı kitabxanaçılar, arxivçilər, muzey
mütəxəssisləri, şəbəkə
yaradıcıları, məlumat menecerləri və s.
hazırlayır. Məktəbdə
İnformasiyanın təşkili və bilik təqdimatı,
İnformasiya resurslarından istifadə və istifadəçilər,
İnformasiya sistemləri, Tarix, iqtisadiyyat və siyasət,
İdarəetmə və qiymətləndirmə, İctimaiyyət,
cəmiyyət, təşkilatçılıq və
informatika, Gənclik ədəbiyyatı və xidmətlər,
eləcə də digər mövzularda proqramlar həyata
keçirilir. Məktəbə
dekan Con Ansvort rəhbərlik edir.
Aviasiya
İnstitutu 1946-cı ildən mövcuddur. Aviasiya İnstitutu aviasiya sahəsi üzrə
bakalavr pilləsində mütəxəssislər
hazırlayır. İnstitutda aviasiya təhlükəsizliyi,
bədbəxt hadisələrin qarşısının
alınması, insan psixologiyası faktorlarına xüsusi diqqət
yetirilir.
Ümumi
tədqiqatlar şöbəsində 200-dən
çox əsas və 100-dən çox əlavə tədqiqat
proqramı mövcuddur. Burada yuxarıda
sadalanan kollec və məktəblərin ixtisasları üzrə
tədqiqatlar aparılır və bakalavr, magistr, doktorluq
proqramları təklif edilir.
Urbana-Şampeyn İllinoys
Universitetinin kitabxana sistemi
dünyanın ən böyük dövlət akademik
kitabxanalarından biridir. Universitetin əsas və
35-dən çox sahə kitabxanası mövcuddur. Kitabxana
sisteminə ümumilikdə 24 milyondan çox material daxildir. Universitetin
Mühəndislik Kollecinə məxsus Qreyncer Texniki
kitabxanası ölkənin ən böyük kütləvi
texniki kitabxanasıdır. Kitabxana sisteminin
onlayn kataloqundan gündə 1 milyondan çox insan istifadə
edir. Universitetin əsas kitabxanasında 20-yə
yaxın fənn yönümlü kitabxanalar mövcuddur.
Kənd təsərrüfatı,
İstehlakçı və Ekologiya Elmləri Kollecinə
İsaak Funk Ailə kitabxanası aiddir və bu sahələrə
dair çox zəngin materiallara malikdir. Urbana-Şampeyn
İllinoys Universitetinin Yataqxana kitabxanası zənginliyinə
və böyüklüyünə görə ABŞ-da
üçüncüdür. 1948-ci ildə
yaradılmış kitabxanadan təkcə yataqxanalarda
yaşayan tələbələr deyil, müəllim və tədqiqatçılar
da təhsil, mədəni və digər məlumatlar əldə edə bilərlər.
Urbana-Şampeyn İllinoys
Universitetinin prezidenti Maykl Hoqan, rektoru isə Robert İsterdir. Universitetdə 12000-ə yaxın işçi
çalışır. Əməkdaşların
2971 nəfərini akademik, 8085 nəfərini inzibati heyət təşkil
edir.
Urbana-Şampeyn İllinoys Universitetində
ABŞ-ın 50 ştatından və dünyanın 118 ölkəsindən
ümumilikdə 41918 nəfər tələbə təhsil
alır. Onların 31209 nəfəri bakalavr,
10709 nəfəri isə magistrant və doktorantlardır.
Tələbələrin 54%-ni oğlan, 46%-ni isə
qızlar təşkil edir.
Bir çox ABŞ universitetlərində
olduğu kimi, Urbana-Şampeyn İllinoys Universitetinin birinci
kurs tələbələri universitetin istənilən
yataqxanasında yerləşə bilərlər. Yuxarı kurs tələbələri
qarşısında yataqxanalarla təmin olunmaq
üçün bir sıra şərtlər qoyulub. Tələbələr yataqxana ilə təmin olunmaq
üçün universitetin Mənzil xidmətinə müraciət
etməlidirlər. Yataqxanalarda məskunlaşan
tələbələr digər yerlərdə sərbəst
qidalana bilərlər, lakin buradan da müəyyən miqdarda
qida almaq onların qarşısına qoyulan əsas şərtlərdən
biridir.
Universitet yataqxanaları
Tələbələrin əksəriyyəti
birinci və ya ikinci kursdan sonra kirayə mənzillərə və
ya özəl yataqxanalara köçməyə
üstünlük verir. Universitetin İcarə
Təşkilatı mənzil seçimində və icarə
müqaviləsinin imzalanmasında tələbələrə
yardım edir.
Urbana-Şampeyn İllinoys Universiteti
dahi alimlərin, ideyaların, elmi nailiyyətlərin vətənidir. Universitetin tanınmış məzun və müəllimləri
arasında 23 Nobel, 20-dən çox Pulitzer mükafatı
laureatları, beynəlxalq korporasiya rəhbərləri,
astronavtlar, olimpiya çempionları və b. vardır.
"Netscape Communications" "AMD", "PayPal",
"Playboy", "Siebel Systems", "Mortal Kombat",
"CDW", "YouTube", "THX", "Oracle",
"Lotus", "Safari", "Firefox", "Delta Air
Lines", "BET", "Tesla
Motors" kimi şirkət və məhsulların
yaradıcıları Urbana-Şampeyn İllinoys Universitetinin məzunlarıdır.
Ali məktəbin məzunları inteqral sxemlər, kvant lazeri,
tranzistor, plazma ekran, işıqsaçan diodlar, maqnit-rezonans
tomoqrafiyası kimi çoxlu sayda kəşflərə imza
atıb, Uillis Touer, Con Henkok Mərkəzi binalarını,
Burj Dubay göydələnini
ucaldıblar.
Urbana-Şampeyn İllinoys
Universitetinin əsas missiyası təhsilin, elmi tədqiqatların
və cəmiyyətin inkişafı sahəsində ən
qabaqcıl təcrübəyə malik olmaqdır. Universitet bu günədək
əldə etdiyi nəticələri, zəngin irsi ilə fəxr
edir və missiyasının reallaşması yolunda inamla gələcəyə
doğru addımlayır.
Universitetin məşhur
məzunları
Fidel Ramos Filippinin
sabiq prezidenti
Rafael Korrea Ekvadorun sabiq prezidenti və maliyyə naziri
Ceyms Bredi Ağ
Evin sabiq mətbuat katibi
Atif Ebeyd Misirin
sabiq baş naziri
Annet Lu Tayvanın
sabiq vitse-prezidenti
Edvard Duazi tibb və
fiziologiya üzrə Nobel mükafatı laureatı
Robert Holli
tibb və
fiziologiya üzrə Nobel mükafatı laureatı
Edvin Krebs tibb və
fiziologiya üzrə Nobel mükafatı laureatı
Rozalin Yelou tibb və
fiziologiya üzrə Nobel mükafatı laureatı
Vinsent du Vigneaud kimya üzrə Nobel mükafatı
laureatı
Filipp Şarp kimya üzrə Nobel mükafatı
laureatı
Uendell Stenli kimya
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Cek Kilbi fizika üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Polokarp Kuş fizika
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Con Şriffer fizika
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Hant Ayrin tanınmış
ABŞ yazıçısı
Universitetin məşhur müəllimləri
Jon Bardin fizika
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Entoni Leccett fizika
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Elis Ceyms Kori kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Rudolf Markus kimya
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Pol Leuterbur tibb və fiziologiya üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Salvador Luria tibb və fiziologiya üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Franko Modiqliani iqtisadiyyat üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Leonid Harviç iqtisadiyyat
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Hazırladı: Lamiyə
ƏLİYEVA
Azərbaycan
müəllimi.- 2011.- 4 fevral.- S.18-19.