Dartmut Kolleci
Yerləşir: ABŞ, Nyu-Hempşir
ştatı, Hannover şəhəri
Yaranma
tarixi: 1769-cu
il
Tipi:
Özəl
Müəllimlərin
ümumi sayı:
995 nəfər
Tələbələrin
ümumi sayı: 5987
nəfər
İanə
fondunun gəlirləri: 3
milyard ABŞ dolları
Rəsmi
saytı: www.dartmouth.edu
Dartmut
Kolleci (Dartmouth College) ABŞ-da Nyu-Hempşir
ştatının Hannover şəhərində yerləşir
və ştatın ən böyük özəl universitetlərindən
biridir.
Böyük Britaniyanın "Times Higher
Education Supplement - QS World Universities Rankings"
jurnalının 2009-cu ildə apardığı dünya
universitetlərinin reytinqinə əsasən, Dartmut Kolleci 100 ən
yaxşı ali məktəb arasında
85-ci yerdə olub. 2010-cu il üzrə
dünyanın ən nüfuzlu universitetləri arasında
Dartmut Kolleci "Times Higher Education World University Rankings"in
apardığı araşdırmaya əsasən 99-cu, "QS
World University Rankings"in açıqlamasına görə
isə 90-cı yerdə qərarlaşıb.
Dartmut Kolleci ABŞ-ın 8 elit universitetindən
ibarət olan Sarmaşıq Liqasının, Arktika, Matariki
Universitetləri şəbəkələrinin
üzvüdür.
Tarixi
Dartmut Kolleci yerli amerikalılardan missioner
hazırlamaq istəyən puritan (XVI-XVII əsrlərdə
İngiltərədə puritanlar sektasının
üzvü), gözəl natiq və pedaqoq, Konnektikut
ştatından olan konqreqasiya (kilsə icmaları birləşməsi;
Roma papasının müəyyən məsələlərə
baxan inzibati idarəsi) naziri Eleazar Uilok tərəfindən
yaradılıb. Bu kollecdən öncə
E.Uilokun Konnektikut ştatının Livan şəhərində
yerli amerikalılar (hindular) üçün Mur Məktəbi
mövcud idi. Mur Məktəbini genişləndirmək
məqsədilə Eleazar Uilok Hannoverdə Dartmut Kollecini
yaratmaq qərarına gəlir. Nyu-Hempşir
ştatının qubernatoru Con Ventvort kollecin yaradılması
üçün ərazi ayırır və 1769-cu il dekabrın 13-də Böyük Britaniya
kralı III Georq burada kollec yaradılması haqqında nizamnamə
imzalayır. Nizamnamədə kollecin məqsədi belə
açıqlanır: "Bu torpaqda yaşayan hindu tayfaları
gənclərinin, eləcə də ingilis və digər
xalqlardan olan gənclərin tədris və tərbiyəsi
üçün". Mur Məktəbinin
yaradılmasında Böyük Britaniyanın müstəmləkələr
üzrə dövlət xadimi İkinci qraf Dartmut Uilyam Leqqin
böyük rolu olur. Eleazar Uilok yenidən
İkinci qraf Dartmut Uilyam Leqqdən yardım almaq məqsədilə
Nyu-Hempşir ştatında yaratdığı məktəbi
onun adı ilə adlandırır, lakin qraf Dartmut kollecə
yardım etməkdən imtina edir. Uilokun
ilk şagirdlərindən olan Samson Okkom kollecin
yaradılması üçün vəsait ayırır.
Dartmut Kolleci ölkədə yaradılan 9-cu ən
qədim kollec olur.
İki əsr ərzində Dartmut Kollecində
köklü dəyişikliklər baş verib.
1771-ci ildə ilk dəfə kollec elmi dərəcələr
verməyə başlayır. 1797-ci ildə
Dartmut Tibb, 1867-ci ildə Tayer Mühəndislik, 1900-cü ildə
isə Tak Biznes məktəbləri açılır. 1819-cu ildən başlayaraq Dartmut Kolleci milli akademik
arenaya çıxmağa başlayır. Həmin
dövrədək kollec ənənəvi tədris
metodlarına əsaslanaraq zəif inkişaf edirdi.
1893-1909-cu illərdə Uilyam Cevett Takerin kollecə rəhbərliyi
dövründə ali məktəbdə təhsil
müəssisəsinin inkişafı üzrə fəal
işlər aparılır, müəllim və tələbələrin
sayı 3 dəfə çoxalır, kollecin yeni binaları
istifadəyə verilir. Dartmut Kollecinin milli
nüfuz əldə etməsini U.C.Takerin adı ilə
bağlayırlar. 1945-1970-ci illər ərzində ali məktəbin prezidenti olmuş Con Sloan Diki
kollecdə humanitar elmlərin tədrisini gücləndirir.
1972-ci ildə kollecə qız tələbələr qəbul
edilir, kollecə daha çox tələbə cəlb
olunması üzrə
"Dartmut planı" adlı akademik
planlaşdırma layihəsi həyata keçirilir. 1990-cı illərdə Ceyms Fridmanın prezidentliyi
dövründə universitetdə əsaslı tikinti-təmir
işləri aparılır. 2004-cü ildə
"Booz Allen Hamilton" məsləhətçi şirkəti
Dartmut Kollecini dünyada "ən dayanıqlı müəssisələr"dən
biri adlandırır.
2010-cu ilin
mayından Dartmut Kolleci Darem (Böyük Britaniya), Kraliça
(Kanada), Otaqo (Yeni Zellandiya), Tyubingen (Almaniya), Qərbi Avstraliya
(Avstraliya) və Uppsala (İsveç) universitetləri ilə
birgə əməkdaşlıq çərçivəsində
Matariki Universitetləri Şəbəkəsinə qoşulub.
Büdcəsi
və təhsil haqqı
2010-cu ildə Dartmut Kollecinin İanə
fondunun gəlirləri təxminən 3 milyard ABŞ dolları
təşkil edib.
2010-2011-ci tədris ilində Dartmut
Kollecinin bakalavratura, magistratura və doktorantura səviyyələrində
təhsil haqqı ildə 39978 ABŞ dolları olub.
Kollecin Dartmut Tibb Məktəbində təhsil
haqqı ildə 45075, Tak Biznes Məktəbində 50700, Tayer
Mühəndislik Məktəbində isə 39978 ABŞ
dolları təşkil edib.
Dartmut Kollecində tələbələrin
60%-dən çoxu təqaüd alır.
Tələbələrə təklif olunan təqaüdün
orta məbləği ildə 33000 ABŞ dolları təşkil
edir. Ötən tədris ili kollec təkcə
tələbələrin təqaüdü üçün
62868640 ABŞ dolları xərcləyib.
2010-2011-ci tədris ilində Dartmut Kollecində
oxumaq üçün tələbələrə, təhsil
haqqı daxil olmaqla, ümumilikdə ildə 55724 ABŞ
dolları lazım gəlib. Həmin
vəsaitin 39978 ABŞ dollarına təhsil haqqı, 7077
ABŞ dollarına yataqxana, 2111 ABŞ dollarına kitab və dərs
ləvazimatları, 897 ABŞ dollarına nəqliyyat,
qalanlarına isə digər xərclər daxildir.
Universitet
bu gün
Dartmut Kolleci Hannover şəhərində
Konnektikut çayının yuxarı vadisində yerləşir.
Hannover 11260 nəfər əhaliyə və
kontinental iqlimə malik kiçik şəhərdir.
Kollecin kampusu Hannover şəhərində 1,1
km2 (269 akr) ərazini əhatə edir. Həmin ərazinin 2
hektarını kollecin mərkəzi hissəsindəki ot örtüyündən ibarət
"Yaşıl ərazi" tutur. Eyni zamanda Uayt-Mauntins
regionundakı (Ağ dağlar) Musiouk dağlarında kollec 18,2 km2 (4500 akr), Nyu-Hempşir ştatının
şimal hissəsində isə "İkinci Kollec
Qrantı" adlı 109 km2 (27000 akr) əraziyə malikdir. Kampusda yerləşən binaların əksəriyyəti
Corciya-Amerika müstəmləkə üslubunda inşa edilib.
Kampus ərazisində elektrik enerjisinin istifadəsi zamanı karbon
qazı tullantılarını maksimal azaltmağa can
atılır. Şəhərciyin ərazisində akademik bina
və yataqxanalardan başqa ağac emalı sexi, dulusçuluq
emalatxanası, zərgərlik studiyası, 2900 nəfərlik
zal və s. fəaliyyət göstərir. Dartmut
Tibb Məktəbi universitet şəhərciyinin şimal hissəsində
yerləşir. Məktəbin
yaxınlığında laboratoriyalar, ofis və biotibbi
kitabxanalar mövcuddur. Kampusun mərkəzindən
qərbdə, Konnektikut çayı sahilində iki binadan ibarət
Tayer Mühəndislik, eləcə də Tak Biznes məktəbləri
var.
Dartmut Kollecində 4 fakültə -
Humanitar, Dəqiq, İctimai elmlər və Fənlərarası
proqramlar fakültələri mövcuddur.
Fakültələrin nəzdində
Afro-Amerika, Amerika hinduları, Latın Amerikası və Karib,
Asiya və Yaxın Şərq, Çin, Yapon, Ərəb,
Rus, Rusiya ərazisi, Fransa, Alman, Yəhudi, İspan, İtalyan
tədqiqatları, Qədim dünya tarixi, Orta əsrlər və
İntibah tədqiqatları, Tarix, Antropologiya, Klassik arxeologiya,
Klassik dillər və ədəbiyyatlar, Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq,
Dilçilik, Roman dilləri, İngilis dili, Klassik tədqiqatlar,
Musiqi, Teatr, Kino və media tədqiqatları, Fəlsəfə,
Psixologiya, Nevrologiya, Sosiologiya, Qadın və gender tədqiqatları,
İlahiyyat, Koqnitiv elmlər, İncəsənətin tarixi,
Astronomiya, Yer elmləri, Ekologiya, Coğrafiya, Biologiya, Biofiziki
kimya, Kimya, Fizika, İnformatika, Riyaziyyat, Riyaziyyat və sosial
elmlər, İqtisadiyyat, Hökumət, Mühəndislik
fizikası, Mühəndislik elmləri departamentləri fəaliyyət
göstərir.
Dartmut
Tibb Məktəbi 1797-ci ildə yaradılıb və
kollecin ən böyük akademik bölmələrindən
biridir. Məktəbdə Anatomiya, Biokimya,
Genetika, Mikrobiologiya və immunologiya, Farmakologiya və
toksikologiya, Fiziologiya və neyrobiologiya akademik, Anesteziologiya, Cəmiyyət
və ailə tibbi, Tibb, Nevrologiya, Mamalıq və ginekologiya,
Ortopediya, Patalogiya, Pediatriya, Psixiatriya, Radiologiya, Cərrahiyyə
kliniki departamentləri fəaliyyət göstərir. Dartmut
Tibb Məktəbində eyni zamanda ALS Mərkəzi, Heyvanlara
Qulluq və Onlardan İstifadə, NMR Biotibbi Tədqiqatlar,
Yaşlı İnsanlar, Tibb Elminin Davametdirilməsi, Ətraf
Mühitin Gigiyenası, Dartmut Biotibbi Mühəndislik, Dartmut
Narkomaniya, Reabilitasiya və Təhsil, Dartmut Ciyər
Biologiyası, Psixiatrik Tədqiqatlar, Qlobal Səhiyyə,
Ürək-Damar Tədqiqatları, Uşaq və Ailə,
İmmunologiya, Mikrobiologiya və Molekulyar Patogenez, Molekulyar və
Hüceyrə Biologiyası, Çoxprofilli Meyn-Dartmut Ailə
Tibbi, Skelet-Əzələ Kliniki Tədqiqat, Nevrologiya, Noris
Kotton Onkologiya, Dartmut-Dar es Salam Tibbi Tədqiqatlar (Tanzaniya) mərkəzləri,
C.Everett Kup, Texnoloji Təhlükəsizlik Tədqiqatları, Səhiyyə
Siyasəti və Kliniki Təcrübə institutları,
Dartmut-Hiçkok Tibb Mərkəzi, CHAD Uşaq Xəstəxanası
mövcuddur.
Tayer
Mühəndislik Məktəbi 1867-ci
ildə yaradılıb. Məktəbdə
texniki sahələrin inkişafı üzrə tədqiqatlar
həyata keçirilir. Məktəbin
MakLin Mühəndislik Elmləri Mərkəzi fəaliyyət
göstərir. Məktəbdə
Biomühəndislik, Kompüter elmləri və mühəndislik,
Elektrik və kompüter texnologiyası, Mexanika və aerokosmik
mühəndislik, Nanotexnologiya, Struktur mühəndisliyi və
s. proqramlar təklif olunur.
Tak
Biznes Məktəbi 1900-cü ildə açılıb və
ölkənin MBA proqramları təklif edən ən
güclü məktəblərindən biridir.
Məktəbə Mühasibat, Maliyyə və Biznes
iqtisadiyyatı, İnformasiya sistemləri və əməliyyatların
idarə olunması, Menecment və təşkilat, Marketinq və
beynəlxalq biznes, Qlobal biznes, İnnovasiya və
sahibkarlıq, Biznesdə beynəlxalq tədqiqatlar, Pərakəndə
idarəetmə, Satış,
Sahibkarlıq texnologiyası bölmələri daxildir.
Dartmut Kollecinin kampusunda universitetin bir
neçə kitabxanası fəaliyyət göstərir.
Bunlar Beyker-Berri, Biotibbi, Feldberq Biznes və Mühəndislik,
Kresge Fizika Elmləri, Paddok Musiqi, Rauner Xüsusi Kolleksiyalar,
Şirman İncəsənət, Saxlanma kitabxanalarıdır.
Beyker-Berri kitabxanası Cari periodik nəşrlər,
Evans xəritə, Cons media bölmələrindən ibarətdir.
Kollec kitabxanasının kolleksiyasına ümumilikdə 2,4
milyon cild kitab, 24000 film və video, 38000 səsyazma, 450000 şəkil,
25699 əlyazma və digər arxiv materialları, 192000 xəritə,
məqalə, partitura və səsyazma, elektron materiallarına
isə 368000 elektron kitab, 72000 rəqəmsal resurs, eləcə
də minlərlə jurnal, indeks, verilənlər bazası
daxildir.
Dartmut Kollecinin idarəetmə sistemi Qəyyumlar
Şurası, prezident, prorektorlar və fakültə
dekanlarından ibarətdir. Qəyyumlar Şurası kollecin maliyyə, inzibati və
akademik işlərinə nəzarət edir. Kollecin
hazırkı 17-ci prezidenti Koreya-Amerika həkimi, professor Cim Kimdir. O, bu vəzifəni 2009-cu il iyulun 1-dən icra etməyə
başlayıb. Kollecdə ümumilikdə 995 nəfər
müəllim çalışır. Dartmut Kollecində
təhsil alan tələbələrin
ümumi sayı isə 5987 nəfərdir. Tələbələrin
4196 (2119 oğlan, 2077 qız) nəfərini bakalavr, 1791 (1049
oğlan, 742 qız)
nəfərini isə magistrant və doktorantlar təşkil
edirlər.
Dartmut Kollecində tələbələrin
90%-dən çoxu universitet yataqxanalarında məskunlaşır.
Hazırda universitetin kampusunda qruplara (klasterlərə)
bölünmüş 9 yataqxana kompleksi mövcuddur və
burada 3000-dən çox tələbə qalır. Bunlar Şərqi Uilok, MakLaflin, River, Rassell Seyc,
Toplif/Nyu-Hempşir və Lodj klasterləridir. Şərqi Uilok klasteri bir çox tədbirlərin
keçirildiyi ərazi kimi tanınır. Burada
tələbələr müəllim və tədbirlərdə
iştirak edən müxtəlif şəxslərlə təmas
qurmaq imkanına malikdirlər. 2006-cı
ildən tələbələrin istifadəsinə MakLaflin
klasteri və Tak Moll yataqxanası verilib. Magistrant
və doktorantlar üçün Tak Biznes Məktəbinin ərazisində
Şimali Park Yaşayış Kompleksi, Saçem Tələbə
kəndi fəaliyyət göstərir. Yataqxanalar
bir, iki və bir neçə nəfərlik otaqlardan ibarətdir.
Bir nəfərlik otaqlarda, adətən,
yuxarı kurs tələbələri qalmağa
üstünlük verirlər.
Bütün ABŞ universitetlərində
olduğu kimi, Dartmut Kollecində də idmana xüsusi önəm
verilir. Universitetdə 32 komanda fəaliyyət
göstərir, onların 16-sı oğlan, 16-sı isə
qızlardan ibarətdir. Universitetdə
idmanın yüngül atletika növünə də diqqət
ayrılır. Ümumiyyətlə,
universitetin bütün tələbələri idmanın bu və
ya digər növü ilə məşğul olur.
Universitetdə idmanın reqbi, su polosu, fiqurlu sürüşmə,
kriket, boks, voleybol və digər növlərinə
üstünlük verən 26 idman klubu mövcuddur. Dartmut Kolleci Milli Tələbə İdman
Assosiasiyasının üzvüdür. Sarmaşıq
Liqası üzvləri olan digər universitetlər kimi, Dartmut
Kolleci də idmançı tələbələrə
xüsusi təqaüdlər ayırır.
Dartmut Kolleci perspektiv gənclər nəsli
yetişdirərək dünyaya liderlər bəxş edir.
Müəllim və tələbələr
arasında vəhdət, təşəbbüskarlıq, birgə
əməkdaşlıq, cavabdehlik ənənələri
hökm sürür. Bu ali məktəb
liberal mühiti təmin edərək fikir
azadlığını yüksək qiymətləndirir, tələbə
və müəllimlərə öz potensiallarını
bütünlüklə reallaşdırmağa imkanlar
yaradır. Kollec tədris və tədqiqatları
mükəmməlləşdirmək, hər kəs
üçün bərabər təhsil vermək, tələbələrə
zəngin təcrübə bəxş etmək, bəşəriyyətə
rifah və fayda gətirmək üçün səylə
çalışır.
Universitetin məşhur məzunları
Timoti Qeytner ABŞ-ın maliyyə naziri, Nyu-York
Federal Ehtiyat
Bankının prezidenti
Nelson Rokfeller ABŞ-ın sabiq
vitse-prezidenti
Deniel Uebster
ABŞ-ın sabiq dövlət katibi
Henri Polson ABŞ-ın sabiq maliyyə
naziri
Robert Reyx ABŞ-ın sabiq əmək
naziri
Şerman Adams Ağ Evin
sabiq ştab rəisi
Amos Akerman ABŞ-ın
sabiq baş prokuroru
Paavo Lipponen
Finlandiyanın sabiq baş naziri
Xuan Karlos Navarro Panama Respublikasının
paytaxtı
Panama şəhərinin meri
Ouen Çemberlen fizika üzrə Nobel mükafatı
laureatı
Karl Barri Şarpless kimya
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Corc Devis Snell tibb və
fiziologiya üzrə Nobel mükafatı laureatı
Ceffri İmmelt
ABŞ-ın "General Electrik" şirkətinin
baş direktoru
Luis Gerstner
ABŞ-ın "IBM" şirkətinin sabiq baş
direktoru
Hazırladı:
Lamiyə ƏLİYEVA
Azərbaycan
müəllimi.- 2011.- 8 iyul.- S.12-13.