İxtisasartırma kurslarında "açıq dərs"lər

İyun ayında Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma və Yenidənhazırlanma İnstitutu orta ümumtəhsil məktəbləri müəllimlərinin kurslarını təşkil etmişdir. Kimya müəllimlərinin 190 nömrəli məktəbdə təşkil olunan kursunda 70 nəfərdən artıq müəllim iştirak etmişdir. 98 saatlıq kursun 76 saatı "kimya və onun tədrisi metodikası" üzrə mühazirə və seminar məşğələlərinə ayrılmışdır.

Məşğələlərdə kimya fənn kurikulumunun mahiyyəti və məzmunu, təlim strategiyaları ilə bağlı daha ətraflı məlumat verilmişdir. Kurs tədbirlərində qabaqcıl kimya müəllimlərinin iş təcrübəsindən, təlim və tədrisin müasir tələblərindən mühazirə və seminar məşğələləri aparılmışdır. Uzun illərin əldə olunmuş iş təcrübəsinə əsaslanaraq kursun iştirakçıları ilə "açıq dərs"lərin təşkili və keçirilməsini məqsədəuyğun hesab etdik.

Sabunçu rayonundakı 107 nömrəli məktəbin kimya müəllimi Mayıl Məmmədovun XI siniflərdə tədris olunan "Aminturşular, quruluşu və xassələri" mövzusuna aid dediyi dərs müəllimlərin marağına səbəb oldu. 90 dəqiqəlik məşğələnin 45 dəqiqəsi dərsin gedişinə, qalan 45 dəqiqəsi isə dərsin müzakirəsinə həsr olundu. Müəllim dərsin əvvəlcədən hazırlanmış planını və gedişinin mərhələlərini elan edir. Qrupda olan müəllimləri yarımqruplara ayırır. Keçən dərslə bağlı olaraq müəllimlərlə frontal sorğu keçirir və yeni mövzunun mənimsənilməsini təmin edən işçi vərəqlərini müəllimlərə paylayır. 10-15 dəqiqə müddətində tədqiqat aparılır və nəzərdə tutulan təcrübələr yerinə yetirilir. Təcrübələr üçün lazım olan resursları Mayıl müəllim özü ilə gətirmişdi. Müəllim dərsin sonunda yarımqruplarda aparılan tədqiqat prosesinin nəticəsini araşdırmaq məqsədi ilə frontal sorğu apardı. Mövzunun tədrisində nəzərdə tutulan məqsədə necə nail ola bilməsini Mayıl müəllim qeyd etdikdən sonra dərsin gedişi kursun müəllimləri tərəfindən mərhələlərlə müzakirə edildi.

Daha bir iş günündə IX sinfin proqram materialı əsasında "Fosfor, təbiətdə yayılması, allotropik şəkildəyişmələri, alınması və xassələri"nin tədrisinə həsr olunan dərsin gedişi dinlənildi. Nəsimi rayonundakı 111 nömrəli məktəbin kimya müəllimi Aynur Şahvələdova dərsin gedişini MİMİO lövhədən istifadə etməklə təşkil etmişdi. Dinləyicilərin fəallığını təşkil etmək məqsədi ilə Aynur müəllim müsahibəli şərh və BİBÖ təlim üsullarından da istifadə edə bilmişdir. Dərsin gedişində İnternetdən götürülən materiallardan istifadə etməklə nümayiş etdirilməsi mümkün olmayan təcrübələrin göstərilməsinə nail olan Aynur müəllim fosforun allotrop şəkildəyişmələrini, onların xarakter xassələrini, fosforun sənayedə necə alınmasını göstərdi. Müəllimlərin fəallığının yaradılması üçün mövzu ilə bağlı olan suallar MİMİO lövhədə verildi, sinifdən müxtəlif cavablar alındıqdan sonra daha düzgün cavablar lövhədə göstərildi. Kimya dərslərində elektron vəsaitlərdən istifadə etmək tədris prosesini daha maraqlı edir və öyrənənlərin bilik və bacarıqlarının inkişaf etməsinə yaxşı təsir göstərir.

X sinifdə "Etilenin quruluşu, alınması və xassələri" mövzusunda olan "açıq dərs"i Binəqədi rayonundakı 182 nömrəli məktəbin müəllimi Zərövşən Ömərova maddənin fiziki və kimyəvi xassələrinin onun molekulyar quruluşu ilə əlaqələndirilməsinə həsr etmişdi. Qabaqcadan hazırlanmış dərsin planı ilə müəllimlər tanış edildi.

Mövzu: Etilen, onun molekul quruluşu, alınması, xassələri və tətbiqi.

Məqsəd: 1.Etilenin molekulunun sadə və elektron quruluşu, molekulundakı rabitələrin təbiəti.

2.Etilen karbohidrogenlərinin homolojı sırası və izomerliyi.

3.Etilenin alınması, xassələri və tətbiqi.

Strategiya:1.Təlimin forması-qruplarda iş.

2.Təlim üsulları: Müsahibəli şərh, Venn diaqramı ilə müqayisə, BİBÖ, müstəqil işlər.

Resurslar: Sorğu və iş vərəqləri, mil və kürəciklər, sınaq şüşəsi, qazaparan şüşə boru, rezin tıxac, qatı sulfat turşusu, spirt, bromlu su, kaliumpermanqanat məhlulu, xlorid turşusu, lakmus məhlulu, kibrit, spirt lampası.

Dərsin gedişi: 1.Sinfin təşkili. 2.Keçən dərsə aid qiymətləndirmə. 3.Yeni mövzunun motivasiyası və ya problemli şərhi. 4.Sorğu vərəqləri ilə tədqiqatın aparılması və ümumiləşdirilməsi. 5.Əldə olunan bilik və bacarıqların tətbiqi. 6.Qiymətləndirmə.

Müəllimlər yarımqruplarda işçi vərəqləri əsasında tədqiqatlarını aparmaqla bərabər Zərövşən müəllimin etilenin alınmasına və kimyəvi xassələrinə aid apardığı təcrübələrə də diqqət verirdilər. Venn diaqramı ilə etan və etilenin quruluşları arasında olan oxşar və fərqli cəhətlər müqayisə edilirdi. BİBÖ cədvəlində isə müəllimlər mövzu ilə bağlı nəyi bildiklərini, nəyi bilmək istədiklərini və nəyi öyrəndiklərini qeyd etməklə yeni metodik məlumatlara yiyələndiklərini öyrəndilər. Dərsin gedişində Zərövşən müəllim etilenin bəzi kimyəvi xassələrinə və tətbiq sahələrinə aid İnternetdən əldə etdiyi materialları da kompüter və proyektorun vasitəsi ilə nümayiş etdirməklə dərsini daha maraqlı qurmağa çalışmışdır. Hər üç dərsin müzakirəsində müəllimlər fəallıq göstərdilər.

Kursların gedişində Yasamal rayonundakı 53 nömrəli məktəbin müəllimi Kəmalə Əfəndiyeva, 286 nömrəli məktəbin müəllimi Naibə Əhmədova, Nəsimi rayonundakı 54 nömrəli məktəbin müəllimi Fatma Həsənova, Binəqədi rayonundakı 182 nömrəli məktəbin müəllimi Pərviz Mirzəyev və bir çox müəllimlərin fəallığı qeyd olunmalıdır.

Dərslərin müzakirəsində müəllimlər belə bir fikrə gəldilər ki, təhsil qanununun həyata keçirilməsinin uğurlu nəticələrindən biri də təlim və tədris prosesində kimya fənn kurikulumunun xarakter xüsusiyyətlərindən və təlim strategiyasının tələblərindən olan dərslərin müasir təlim prinsipləri əsasında təşkilinə keçilməsidir.

Kurs məşğələləri başa çatdıqdan sonra kursun rəhbəri, Təbiət elmləri kafedrasının baş müəllimi, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Aydın Əhmədzadənin məsləhəti ilə yekun yığıncağı keçirildi. Tədbirdə kimya dərsliklərinin müəlliflərindən olan pedaqoji elmlər doktoru Mütəllim Abbasov, məşğələlərin fəal aparıcılarından olan Təhsil Problemləri İnstitutunun əməkdaşlarından pedaqogika üzrə fəlsəfə doktorları Akif Əliyev və Mürşüd Fərəcov və 70-dən artıq müəllim iştirak etmişdir.

Yığıncaqda fənn müəllimləri kimya dərsliklərində hər bir mövzunun sonunda çalışmaların verilməsinin xeyli azaldılmasından, kimya proqramında verilən laborator və praktik işlərin yerinə yetirilə bilməməsinin çətinliklərindən, dərsliklərə əlavə olan kimyadan çalışma və məsələlər vəsaitinin olmamasından, belə tədbirlərin keçirilməsinin əhəmiyyətindən danışdılar.

Mütəllim Abbasov müəllimlərin dərsliklərlə bağlı olan fikirlərinə səmimi şəkildə qənaətləndirici cavab verdi. Daha sonra müəllimlər kursun gedişi zamanı onları təmin edən fənn kurikulumlarının mahiyyəti və məzmunundan, kimyanın tədrisində elektron vəsaitlərdən istifadənin formalarından, seminar məşğələlərinin gedişində "açıq dərs"lərin təşkilinə daha çox diqqət verilməsindən danışdılar. Kursun aparılmasında iştirak edən mühazirəçilərin də fəaliyyətinə münasibət bildirildi.

Mürşüd FƏRƏCOV

Azərbaycan müəllimi.- 2011.- 15 iyul.- S.6.