Elmi məktəb
yaratmış böyük
alim, görkəmli təhsil işçisi
Professor Abuzər
Xələfovun anadan olmasının 80 illiyi
qarşısında
Azərbaycanda milli
kitabxanaşünaslıq elminin banisi, ali
kitabxanaçılıq təhsilinin təşkilatçılarından
və müstəqil kitabxanaçılıq-informasiya
fakültəsinin
yaradıcılarından biri, görkəmli elm, təhsil
və mədəniyyət xadimi, əməkdar elm xadimi, əməkdar
mədəniyyət işçisi, Birləşmiş Millətlər
Təşkilatı yanında Beynəlxalq
İnformasiyalaşdırma Akademiyasının akademiki,
Prezident təqaüdçüsü, "Şöhrət"
ordenli, Azərbaycan Kitabxanaçılar Cəmiyyətinin
prezidenti, Bakı Dövlət Universiteti
Kitabxanaşünaslıq kafedrasının müdiri, tarix elmləri
doktoru, professor... Abuzər
Xələfovun adının qarşısında bu
titulları yazmadan belə onun nüfuzu hamıya bəllidir.
Düz 50 ildir ki, bu nüfuz damla-damla, misqal-misqal
yığılıb, tamlaşıb, durulub və nəsillərin
iftixar mənbəyinə, güvənc yerinə
çevrilib. Zaman-zaman
bu elmi adları və mükafatları qazanmış Abuzər
müəllimi fəxarət zirvəsinə aparan yol heç
də asan olmayıb. Bu yol
enişli-yoxuşlu, acılı-şirinli, keşməkeşli
olub. Əsl hikmət sahibləri o şəxslərdir
ki, onlar üzü gələcəyə doğru inamla irəliləyərkən
qarşılarını kəsən qar-yağışdan,
üzlərinə çırpılan tufan-qasırğadan,
yollarına yağan daş-kəsəkdən çəkinmir,
cəsarətlə öz məqsədlərinə və
amallarına doğru yol gedirlər. Professor Abuzər
Xələfov da məhz belə cəsarət və iradə
sahiblərindəndir. Əgər belə
olmasaydı, Azərbaycan elmində yeni cığır
açmaq, yeni yol salmaq şərəfi onun taleyinə
yazılmazdı. Abuzər
Xələfov əməlisaleh adam kimi
çoxlarının könlünə yol tapıb. Adı
harada çəkilibsə, hörmət və ehtiram bəsləyiblər.
Şəxsiyyətindən harada söz
düşübsə, sanbalına, düzgünlüyünə,
bütövlüyünə güvəniblər.
Tərcümeyi - halından sətirlər
1931-ci
ilin qışında Qərbi Azərbaycanda - ulu Göyçədə
dünyaya göz açan Abuzər Alı oğlu Xələfovu
zirvəyə aparan yol hamar olmayıb. O qədər maneələrlə,
çətinliklərlə, süni əngəllərlə
üz-üzə gəlib ki!.. Amma ustad Nizaminin: "Elm yolunda
günə dön,
aya dön, ulduza dön" - qənaətinə
köklənib, amalı uğrunda yuxusuz gecələr
keçirib, narahat günlər yaşayıb, ömrünü
şam kimi əridib...
İkinci Dünya müharibəsi dövründə
doğma Cil kəndindəki kolxozda işləyib, "Rəşadətli
əməyə görə" medalı
ilə təltif edilib.
1950-ci ildə orta təhsilini
başa vurub və Azərbaycan Dövlət Universiteti
Filologiya fakültəsinin Kitabxanaçılıq şöbəsinə
daxil olub.
1955-ci ildə ali təhsilini tamamlayaraq
universitetin Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya kafedrasında müəllim
vəzifəsində saxlanılıb.
Abuzər
Xələfovun Azərbaycan xalqı
qarşısında ən dəyərli tarixi xidmətlərindən
biri akademiklər Abdulla Qarayev, Şəfaət Mehdiyev və
başqa görkəmli ziyalılarla birlikdə respublika ali məktəblərinin bayraqdarı olan Azərbaycan
Dövlət Universitetində müstəqil
Kitabxanaçılıq fakültəsinin yaradılması ilə
bağlıdır. Belə ki, 1962-ci ildə A.Xələfovun
fəal iştirakı ilə ADU-nun kitabxanaçılıq
şöbəsi müstəqil Kitabxanaçılıq
fakültəsinə çevrilmiş və dosent Abuzər Xələfov
bu fakültənin ilk dekanı vəzifəsinə
seçilmişdir.
25 il Kitabxanaçılıq fakültəsinin
dekanı vəzifəsində işləyən A.Xələfov
özünün təşəbbüskar fəaliyyəti, təşkilatçılıq
bacarığı və idarəçilik metodları ilə
böyük nüfuz qazanmış, yüksəkixtisaslı
milli kitabxanaşünaslıq-biblioqraf kadrların
hazırlanması istiqamətində səmərəli iş aparmışdır.
1963-cü
ildə eyni zamanda
Kitabxanaşünaslıq kafedrasının müdiri vəzifəsinə
seçilən A.Xələfov paralel olaraq
dekanlığın və kafedranın işinə nəzarət
etməli, onların fəaliyyətini əlaqələndirməli
və istiqamətləndirməli, başqa sözlə, idarəetmə
funksiyası ilə elmi tədqiqatçılıq prosesini
bir-biri ilə sıx şəkildə uzlaşdırmalı
olur ki, bu da həm fakültənin, həm də kafedranın
müasir elmi əsaslar üzərində düzgün istiqamətdə
inkişafına ciddi kömək göstərir.
Ali təhsil sistemində tədris proseslərinin
mahir bilicisi kimi tanınan professor A.Xələfov istər
respublikamızda, istərsə də Bakı Dövlət
Universitetində ali təhsilin yenidən qurulması və
optimallaşdırılması ilə bağlı mühüm məsələlərin
həllində yaxından iştirak edir və bu sahəyə öz sanballı töhfəsini verir.
A.Xələfov 1955-1970-ci illəri
həyatının mühüm dövrü adlandırır. Belə ki, bir mütəxəssis
alim kimi özünün ustalığını
artırır, elm və tədris prosesinə rəhbərlik vərdişlərinə
yiyələnir, bir sözlə, hərtərəfli təkmilləşir.
A.Xələfovun xoşbəxtliyi ondadır ki, bu dövrdə
o, Yusif Məmmədəliyev, Əliheydər Qarayev, Şəfaət
Mehdiyev, Faiq Bağırzadə, Məmməd Arif Dadaşzadə,
Cəfər Xəndan, Feyzulla Qasımzadə, Məmməd Cəfər
Cəfərov, Həmid Araslı, Əli Sultanlı, Mir Cəlal
Paşayev, Məmmədhüseyn Təhmasib, Əliheydər Qəhrəmanov,
Mehdixan Vəkilov, Abbas Zamanov, Pənah Xəlilov, Zülfəli
İbrahimov kimi görkəmli alim-pedaqoqlar dəstəsi ilə
əhatə olunmuşdu və onların təsiri ilə
formalaşıb yetkinləşirdi. Bu tanınmış şəxsiyyətlərdən
hər biri gənc mütəxəssislərə kömək
göstərməyə hər an hazır olan geniş
dünyagörüşlü, yüksək səviyyəli
qayğıkeş insanlar idi.
Elmi araşdırmalar, dəyərli monoqrafiyalar müəllifi
Abuzər Xələfov 1961-ci ildə Azərbaycanda
kitabxana işi üzrə ilk namizədlik, 1975-ci ildə isə
ilk doktorluq dissertasiyaları
müdafiə edib.
Gənc
tədqiqatçının 60-cı illərin
əvvəllərində nəşr etdirdiyi "Azərbaycanda
kitabxana işinin tarixindən (1870-1920)" və "Sovet Azərbaycanında
kitabxana işinin tarixindən (1920-1932)" monoqrafiyaları
elmi ictimaiyyətin böyük rəğbətini qazanır. Sonuncu monoqrafiya müəllifin namizədlik dissertasiyasının əsasını
təşkil edir.
A.Xələfovun elmi üslubundakı arxiv sənədlərinə
sistemli müraciət, fasiləsiz axtarış, yeni fakt və
sənədlərin elmi dövriyyəyə daxil edilməsi və
s. kimi fərqləndirici cəhətlər məhz bu
araşdırmalarda formalaşmağa başlayır. Onun elmi-tədqiqat
işlərinin çoxu məhz təkzibolunmaz arxiv-sənəd
bazasına əsaslanması ilə seçilir. Sovet hakimiyyəti
illərində mövcud olan ideoloji konsepsiyalara qeyri-standart
yanaşması, yaradıcı münasibət bəsləməsi,
tənqidi təhlil verməsi A.Xələfova həmin
dövrdə kommunist ehkamlarına uyğun olaraq cəhalət
və avamlıq ocağı adlandırılan məscidlərin
kitabxana işinin inkişafında, xalqın maariflənməsində
rolu və əhəmiyyəti haqqında orijinal fikirlər söyləmək üçün
imkan yaradır.
1974-cü ildə Azərbaycan
Dövlət Nəşriyyatında A.Xələfovun "Azərbaycanda
kitabxana işinin tarixi (1933-1958)" adlı sanballı əsəri
çapdan çıxır. Monoqrafiyada 1930-50-ci illərdə
respublikamızda hərtərəfli inkişaf etmiş
kitabxana şəbəkələrinin formalaşması
prosesinin geniş mənzərəsi
yaradılmışdır. Müəllif Azərbaycanda
kitabxana quruculuğunun inkişaf dinamikasını ümumiləşdirərək,
həmin mərhələdə Azərbaycanın sosial-iqtisadi
və mənəvi həyatının bütün cəhətlərini
qarşılıqlı əlaqədə göstərib. Kitabxana işinin inkişafı bütün mərhələlərdə
Azərbaycan tarixi və mədəniyyəti ilə sıx əlaqədə,
cəmiyyətin siyasi, iqtisadi və mədəni həyatının
ayrı-ayrı sahələrində baş verən proseslər fonunda əks etdirilib.
Tədqiqatda Azərbaycanda kitabxana işinin
inkişafının elmi əsasları və təcrübi
metodları açılıb göstərilir, kitabxana
quruculuğu sahəsində dövlət siyasəti təhlil edilir.
Həmin monoqrafiya Abuzər Xələfovun 1975-ci ildə
uğurla müdafiə etdiyi doktorluq dissertasiyasının mövzusu
idi.
Abuzər
Xələfovun 15 illik tədqiqatının
nəticələrini ümumiləşdirən bu doktorluq
dissertasiyası həm Sovetlər İttifaqının kitabxana
ictimaiyyətinin, həm də mədəniyyətşünaslıq
sahəsi mütəxəssislərinin diqqətini yalnız
maraqlı və qiymətli elmi faktların zənginliyi ilə
deyil, eyni zamanda elmi nəticələrin yeniliyi, orijinallığı
və ümumiləşdirilməsi səviyyəsi ilə cəlb
etmişdir. Təsadüfi deyil ki, A.Xələfovun tədqiqatına
görkəmli alimlərdən Azərbaycan EA-nın
vitse-prezidenti, akademik M.Dadaşzadə, akademiyanın müxbir
üzvü, professor A.Aslanov, tarix elmləri doktoru, professor
Z.İbrahimov, filologiya elmləri doktoru, professor Q.Qazımzadə,
tarix elmləri doktoru, professor A.Atakişiyev, tarix elmləri
doktoru, professor M.Vəkilov, tarix elmləri doktoru, professor
N.Paşayev, həmçinin Sovet İttifaqının
tanınmış kitabxanaşünasları, kitabxana işi
tarixçiləri və nəzəriyyəçiləri
yüksək qiymətləndirmişdilər.
80-ci illərdə A.Xələfovun elmi
araşdırmalarının mühüm xarakterik cəhətlərindən
biri da onun Azərbaycanda kitabxanaların yaranmasının
tarixi köklərinə, ayrı-ayrı mərhələlərdə
kitabxanaların tarixi təcrübəsinə müntəzəm
müraciət etməsi və bu zaman kitabxanaların
inkişafını Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyətinin
inkişafı ilə sıx əlaqədə öyrənməsi,
varislik məsələsini
diqqətdə saxlamasıdır.
Həmin tədqiqatların nəticəsi olaraq
1986-cı ildə alim "Azərbaycanda kitabxana işinin
tarixindən" adlı kitab nəşr etdirir. O, burada ilk dəfə olaraq
qədim dövrlərdə və orta əsrlərdə Azərbaycanda
kitabxanaların yaranmasının tarixi köklərini
araşdırıb, Qədim Albaniya dövründən
başlamış XVIII əsrədək kitabçılıq
və kitabxanaçılıq işinin inkişaf yolunu izləyib.
XX əsrin 90-cı illərində
kitabxana işinin tarixi, nəzəriyyəsi və
metodikası sahəsində A.Xələfovun elmi-tədqiqat fəaliyyəti
Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi və
suverenliyi şəraitində keyfiyyətcə yeni tarixi biçimdə meydana çıxır.
Abuzər
Xələfov bu illərdə
özünün çoxsahəli elmi və pedaqoji fəaliyyətini
Azərbaycanda hüquqi, demokratik cəmiyyət quruculuğu
şəraitində siyasi plüralizmin, informasiya
azadlığının, milli və ümumbəşəri dəyərlərin
ilkinliyinin nəzərə alınması əsasında
kitabxana xidmətinin təşkilinin metodik problemləri ilə,
şəxsiyyətin və bütövlükdə cəmiyyətin
intellektual və mənəvi inkişafında kitabxanaların
rolu ilə sıx şəkildə bağlayır.
Alimin
"Müasir şəraitdə kitabxana
işinin nəzəri və təcrübi metodoloji əsasları
haqqında", "Müasir dövrdə kitabxanaların
sosial funksiyaları" və başqa konseptual məqalələrində
cəmiyyətdə baş verən sosial-iqtisadi və mədəni
proseslərin elmi şəkildə dərk edilməsi əsasında
Azərbaycanda kitabxana işinin nəzəriyyə və təcrübəsinin
inkişaf konsepsiyası hazırlanmışdır ki, bu da
yeni cəmiyyətin
reallıqlarını özündə
hərtərəfli əks
etdirir.
Yeni əsrin əvvəllərində
"Kitabxanaşünaslığın nəzəri əsasları"
və "Kitabxana haqqında təlim" adlı 2 hissədən
ibarət "Kitabxanaşünaslığa giriş" dərsliyinin
çapdan çıxması A.Xələfovun elmi fəaliyyətinin
zirvəsi sayıla bilər. Bu nəşr Azərbaycanda
kitabxanaçılıq təhsili tarixində
kitabxanaşünaslığa dair meydana çıxmış ilk dərslikdir.
Kitabxanaşünaslığı kitabxana-informasiya proseslərinin və sosial
kommunikasiyaların qanunauyğunluqları haqqında elm kimi
şərh edən müəllif onun inkişafının
tarixi və nəzəri cəhətlərini hərtərəfli
açıqlayır. Bu baxımdan ilk dəfə işlənmiş "Tarixəqədərki
kitabxanaşünaslıq (bizim eradan əvvəl II minilliyin
ortalarından XVIII əsrə qədər) fikrinin meydana gəlməsi
və inkişafı", "XIX əsrdə
kitabxanaşünaslığın inkişafı", "XX
əsrdə kitabxanaşünaslığın
inkişafı", "Azərbaycanda
kitabxanaşünaslıq fikrinin təşəkkülü və
inkişafı (ən qədim dövrlərdən XX əsrin əvvəllərinə
qədər)", "Azərbaycanda
kitabxanaşünaslığın inkişafı (1920-2000-ci illər)" bölmələri
xüsusilə qiymətlidir.
Bu əsərdə
kitabxanaşünaslığın başqa elmlərlə
qarşılıqlı əlaqəsinin və
qarşılıqlı təsirinin sistemli xüsusiyyətlərini
aydınlaşdırması müəllifin xüsusi xidməti
kimi qiymətləndirilə bilər. Professor A.Xələfov
"Kitabxanaşünaslıq və fəlsəfə",
"Kitabxanaşünaslıq və sosiologiya",
"Kitabxanaşünaslıq və iqtisadiyyat",
"Kitabxanaşünaslıq və riyaziyyat",
"Kitabxanaşünaslıq və informatika",
"Kitabxanaşünaslıq və psixologiya" məsələlərini
hərtərəfli araşdırmışdır.
Ustad müəllim,
tədris plan və proqramlarının tərtibçisi
Professor kitabxanaşünaslığın nəzəri
əsaslarını cəmiyyətdə
kitabxanaçılıq fəaliyyəti ilə məntiqi şəkildə birləşdirməyə
nail olmuşdur.
A.Xələfov yüksək səviyyəli alim, pedaqoq, rəhbər
işçi, fəal ictimai xadimdir. Onun səmərəli elmi-tədqiqat
fəaliyyəti Azərbaycanda və xarici ölkələrdə
geniş şöhrət qazanmışdır. Alim
"Kitabxanaçılıq informatikası",
"Kitabxanaçılıq pedaqogikası",
"Kitabxanaçılıq psixologiyası", "Kitabxana
iqtisadiyyatı", "Kitabxanaçı peşəsi"
kimi kitabxanaşünaslıq sahələrinin
formalaşmasına, həmçinin kitabxanaçı
kadrların hazırlığının
ixtisaslaşdırılmasına, genişprofilli kitabxana
işçilərinin hazırlanmasına dair perspektivli ideya və
təkliflər vermişdir.
Bu isə
öz növbəsində Bakı Dövlət Universitetində
yeni ali təhsil sisteminin - bakalavriatura və
magistratura pillələrinin əsasını təşkil
etmişdir. O, eyni zamanda BDU-da kitabxanaşünaslıq,
biblioqrafiyaşünaslıq, kitabşünaslıq və informatika
üzrə bakalavr və magistr təhsilinin təşkilatçısı,
bu istiqamətlərdə ixtisas fənlərinə dair tədris
plan və proqramlarının əsas müəllifidir. Kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsinin
magistraturasında dissertasiya tədqiqatları
mövzularının işlənib hazırlanması prosesi də
məhz professor A.Xələfovun başçılığı
ilə həyata keçirilir.
Onun
"Azərbaycanda kitabxana işinin
tarixindən (Ən qədim zamanlardan başlayaraq XVIII əsrə
qədər)", "Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi
(1870-1920-ci illər)", "Sovet Azərbaycanında kitabxana
işinin tarixindən (1920-1932-ci illər)", "Azərbaycanda
kitabxana işinin tarixi (1933-1958-ci illər)", "Azərbaycanda
kitabxana işinin tarixindən (Qədim dövrlərdən
başlamış XVIII əsrin axırınadək)",
"Azərbaycanda kitabxana işinin tarixi (Ən qədim
dövrlərdən XX əsrə qədər)",
"Respublika Elmi-Texniki Kitabxanası (1930-2000-ci illər)",
"Heydər Əliyev və Azərbaycanda kitabxana
işi", "Kitabxana işinin tarixi kursuna giriş" və
s. kitabları milli mədəniyyət tariximizin bu zəruri
sahəsinin keçdiyi şərəfli yolu hərtərəfli
izləməyə imkan yaradan
əvəzsiz mənbələrdir.
Professor A.Xələfovun 2006-cı ildə nəşr
etdirdiyi "XXI əsrin əvvəllərində Azərbaycanda
kitabxana işinin inkişaf istiqamətləri (mülahizələr,
təkliflər və proqnozlar)" monoqrafiyası müstəqillik
illərində Azərbaycanda kitabxanaşünaslıq fikrinin
zirvəsidir.
A.Xələfovun "Azərbaycanda
kitabxanaçılıq təhsilinin inkişafı",
"Azərbaycanda ali
kitabxanaçılıq təhsili" kitabları,
çoxsaylı məqalələri, tədris-metodik
materialları respublikada kitabxanaçılıq-biblioqrafiya təhsilinin,
yüksəkixtisaslı mütəxəssislər
hazırlanmasının konseptual cəhətdən həllinə ciddi təsir göstərmişdir.
XXI əsrin əvvəllərində Abuzər Xələfovun
xalqımızın mədəniyyət tarixinə verdiyi qiymətli
töhfələrindən biri də 2004-2010-cu illərdə
çap etdirdiyi 3 cildlik "Azərbaycanda kitabxana işinin
tarixi" adlı dərslik olmuşdur.
Son illərdə A.Xələfovun elmi-tədqiqat istiqamətlərindən
biri ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin Azərbaycanda
kitabxana işinin inkişafındakı xidmətlərinin təhlili,
onun nəzəri irsinin kitabxanalarda təbliği məsələləri
təşkil edir. Onun 2006-cı ildə
çapdan çıxmış "Heydər Əliyev və
Azərbaycanda kitabxana işi" adlı fundamental
monoqrafiyası mühüm tarixi elmi əsər kimi mütəxəssislərin
diqqətini cəlb etmiş, həm elmi nəşrlərdə,
həm də kütləvi informasiya vasitələrində
çox yüksək
qiymətləndirilmişdir.
Professor A.Xələfov
kitabxanaşünaslıq-biblioqrafiya elmi sahəsində
elmi-pedaqoji kadrların hazırlığında da əvəzsiz
rol oynamışdır. O, Azərbaycanda kitabxanaşünaslıq elmi sahəsində
xüsusi elmi məktəb yaratmış, 1 doktorluq və 13
namizədlik dissertasiyası məhz onun elmi rəhbərliyi ilə
müdafiə edilmişdir. Tanınmış
alim eyni zamanda 25 nəfər elmlər namizədi və elmlər
doktorunun hazırlanmasında elmi məsləhətçi və
ya opponent kimi xüsusi
fəallıq göstərmişdir.
Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri,
əməkdar elm xadimi, professor Misir Mərdanov
onu belə xarakterizə edir: "Professor Abuzər Xələfov
Azərbaycanda kitabxanaşünaslıq elminin
yaradıcısı, bu sahədə elmi məktəb
yaratmış tanınmış alim, bacarıqlı elm və
təhsil təşkilatçısıdır. İftixar
etməli haldır ki, Azərbaycanda kitabxanaşünaslıq
nəzəriyyəsinin elmi əsası A.Xələfov tərəfindən
qoyulmuş, ölkəmizdə kitabxana işinin tarixi və
inkişaf perspektivlərinə həsr edilən
araşdırmaları ilə vətənimizdə mədəniyyət
tarixinin nəzəriyyə və təcrübəsini
zənginləşdirmişdir".
Dahi İbn Sina çox gözəl deyirdi ki,
dünyada insan üçün elmdən daha yaxşı dost
yoxdur. Elm dövlətdən də
yaxşıdır, çünki dövləti sən
saxlamalısan, elm isə səni
saxlayır.
Bu baxımdan, Abuzər müəllim görkəmli
ziyalılarla sağlam elmi müzakirələr
aparmağın və müəyyən bir fikir
formalaşdırmağın ustasıdır.
Abuzər müəllim alimliklə müəllimliyi,
insanlıqla ziyalılığı, müdrikliklə aqilliyi qoşalaşdıran, birləşdirən,
zirvələşdirən şəxsiyyətlərdəndir.
Ömrünün böyük hissəsini yaradıcısı
olduğu fakültənin inkişafına, müasir tələblərə
cavab verən kitabxanaçı kadrların hazırlanması
işinə həsr etmiş alim, haqlı olaraq,
respublikamızda çalışan 5 mindən artıq
yüksəkixtisaslı kadrlar ordusunun müəllimi
adlandırılır. Bu gün Azərbaycanda kitabxanaçı kadrların
orta nəslinin elə bir nümayəndəsi tapılmaz ki, o,
"Professor Abuzər Xələfov məktəbi"ni keçməmiş
olsun, onun mühazirələrindən, dərsliklərindən
bəhrələnməmiş olsun.
Ömrünün
müdriklik və kamillik dövrünü yaşayan Abuzər
müəllim bütöv şəxsiyyətdir. Onun həyatı,
şəxsi və ictimai fəaliyyəti, insanlara məhəbbəti,
qayğısı və səmimiyyəti yeni nəsil
üçün əsl nümunə məktəbidir. O, qəlbində
Vətən sevgisi, torpaq nisgili, yurd həsrəti yaşadan vətəndaş-ziyalıdır.
İnanırıq ki, təkcə Azərbaycanda deyil, həmçinin
yaxın və uzaq xarici ölkələrdə yaxşı
tanınan görkəmli alim bundan sonra da Azərbaycan
kitabxanaşünaslıq elmini özünün yeni-yeni
sanballı əsərləri ilə daha da zənginləşdirəcəkdir.
Şərəfli ömürdən sətirlər
Bayram ALLAHVERDİYEV, BDU-nun Kitabşünaslıq və
nəşriyyat işi
kafedrasının müdiri,
tarix elmləri doktoru,
professor
XX əsrin
50-ci illərində əvvəlcə tələbə, bir qədər
sonra isə bir yerdə işləyən həmkarım kimi təmasda
olduğum səmimi insan, gözəl ziyalı Abuzər Xələfovu
həmişə xoşxasiyyət, həm də ciddi şəxsiyyət
kimi tanıyıram. Bu illər ərzində
Abuzər müəllimə ağsaqqal gözü ilə
baxmış, səmimiyyətinə inanmış və məsləhətlərinə
ehtiyac duymuşam.
Professor Abuzər Xələfovun fəaliyyətinin əsas
hissəsi kitabxanaçılıq işi,
kitabxanaçılıq sənəti ilə
bağlıdır. Abuzər müəllimin bu ixtisasa
böyük sevgisi var. O, öz biliyi, istedadı, tələbkarlığı
və ziyalılığı ilə ölkəmizdə və
keçmiş SSRİ məkanında böyük nüfuz
qazanmış alimdir.
Azərbaycanda müstəqil kitabxanaçılıq
fakültəsinin yaradıcısı
və ilk dekanı kimi mənalı həyat yolu keçmiş Abuzər Xələfov XX əsrin 50-ci illərinin sonlarında kitabxana işinin tarixinə xüsusi maraq göstərmişdir.
Çünki kitabxana işinin
tarixi xalqın, vətənin keçmişi,
inkişaf səviyyəsi,
mədəniyyəti, əxlaqı,
elmi ilə sıx surətdə bağlıdır. Bu, görkəmli alimdə müqəddəslik kitaba
olan müqəddəslikdən
yaranmışdır. Abuzər Xələfovun fəaliyyəti
çoxşaxəli və
çoxcəhətlidir. İndiyə
qədər o, respublikamız
üçün kitabxanaşünaslıq
sahəsi üzrə çox sayda elmlər namizədi və elmlər doktoru yetirmişdir.
Professor A.Xələfov Azərbaycanda kitabxana işi sahəsində ilk sanballı elmi tədqiqatlar aparmış,
ilk dəfə namizədlik
və doktorluq dissertasiyalarını müdafiə
etmişdir. Bununla da ölkəmizdə
həmişəlik kitabxanaşünaslıq
elminin banisi statusunu qazanmışdır.
Görkəmli alim respublikanın və keçmiş
SSRİ-nin nüfuzlu dövri mətbuat səhifələrində kitabxana
işinin tarixi, kitabxanaşünaslığın tarixi, nəzəriyyəsi,
kitabxanaçılıq təhsili
və digər əlaqədar problemlər
üzrə 200 addan çox elmi məqalə dərc etdirmişdir.
Professor
Abuzər Xələfovun elmi-pedaqoji fəaliyyətində ali
kitabxanaçılıq təhsilinin təşkili xüsusi
yer tutur. O, ali kitabxanaçılıq təhslinin nəzəriyyəçisi
və təşkilatçısıdır. Ölkəmizdə
ali kitabxanaçılıq-biblioqrafiya təhsilinin
inkişafında və optimallaşdırılmasında onun
xidmətləri əvəzsizdir.
1999-cu
ildə professorun təşəbbüsü ilə Azərbaycanda
respublika kitabxanaçılarının ilk peşəkar
ittifaqı - Azərbaycan Kitabxanaçılar Cəmiyyəti
yaradılıb və prezidenti Abuzər Xələfov
seçilib.
Professor
Abuzər Xələfov işləməkdən, elmi əsər
yazmaqdan zövq alır. Çox maraqlıdır ki, 2011-ci ildə
"Kitabxanaşünaslıq və informasiya" adlı
elmi-nəzəri və praktiki jurnalı nəşr olunur. Təsisçisi
və baş redaktoru Abuzər Xələfov olan bu jurnal kitabxanaşünaslığın,
kitabxana işinin tarixi, nəzəriyyəsi və təcrübi
problemlərinə dair elmi məqalələri dərc edən
nüfuzlu elmi jurnallardan hesab edilir.
O,
indi ömrünün müdriklik çağını
yaşayır. Hər il yeni əsərləri, dərslik və
dərs vəsaitləri ilə
Azərbaycan kitab mədəniyyətini zənginləşdirir
və inkişaf etdirir.
Milli ziyalılıq meyarı
Aybəniz ƏLİYEVA-KƏNGƏRLİ,
AMEA-nın Mərkəzi Elmi
Kitabxanasının direktoru, filologiya elmləri doktoru
Görkəmli ziyalı, minlərlə tələbəyə elm öyrətmiş insan, müəllim haqqında yazmaq həm məsuliyyətlidir, həm də şərəfli. Bu məsuliyyət həmin alimin nüfuzu, elmə verdiyi töhfələri, insanlara, vətənə, millətə, dövlətə münasibəti ilə bağlıdır. Adını həmişə böyük hörmət hissi ilə çəkdiyimiz, şəxsiyyətinə sonsuz rəğbət bəslədiyimiz müəllimimiz Abuzər Xələfov da məhz elə alimlərdəndir ki, onun haqqında fikirlərimiz bir neçə vərəqlik təəssüratla kifayətlənmir. Abuzər Xələfovun böyüklüyü ondadır ki, onun mənəviyyat dünyası ilə intellektual aləmi tam harmoniya təşkil edir. Abuzər müəllim klassik müəllimlərə, köhnə kişilərə xas olan ədəb-ərkanı, səliqə-sahmanı, oturuşu-duruşu ilə hamını özünə cəlb edən saf ürəkli, həlim təbiətli bir insandır. Biz onu həmişə belə görmüşük, belə tanımışıq...Bu gün də - 80 yaşının tamamında da o, belədir!..
***
Universitetə təzəcə daxil
olmuşduq, kitabxanaçılıq
şöbəsi filologiya fakültəsinin
tərkibindən çıxaraq fakültəyə
çevrilmişdi. Lakin bu
çevrilmə yalnız hər hansı bir
göstərişin, əmrin məntiqi nəticəsi deyildi, bu həm
də kitabxana işi sahəsində kadr potensialının formalaşmasının,
kitabxanaçılığın bir elm kimi ortaya
çıxmasının və
bu elmə öndərlik edə biləcək, onun inkişafı naminə əlindən
gələni əsirgəməyəcək bir
insanın - Abuzər Xələfovun məsələyə
olduqca ciddi və ardıcıl yanaşmasının bəhrəsi
idi. Təhsil aldığımız ilk günlərdə Abuzər müəllim haqda
çox az şeydən
xəbərdar idik, hələ
onun bu gün
göz bəbəyi kimi
qoruduğumuz sənətimizin
var olması üçün nələri etdiyindən, nələrlə
üzləşdiyindən, kitabxanaçılığı bir elm kimi
qurub-yaratmaq yolunda
hansı məşəqqətlərdən
keçdiyindən xəbərsiz idik.
Tədrisdə
Abuzər müəllim ən mürəkkəb məsələni
belə özünəməxsus şəkildə elə
anlaşıqlı təsvir və şərh edirdi ki, elə
bil ən sadə bir şeydən danışır. Və təbii
ki, bu sadəlik böyük zəhmətin sayəsində fəth
edilmiş yüksəklikdən xəbər verirdi. Təsadüfi
deyil ki, Abuzər müəllim həmişə öz
mühitində güclü hafizəyə, aydın
ağıla və çox geniş erudisiyaya malik bir şəxsiyyət
kimi xarakterizə olunub. O, demək olar ki, istənilən sahədə
(dil, ədəbiyyat, incəsənət, tarix və s.) öz
müsahibini maraqlandıran söhbətlər apara bilər və
öz konkret mülahizələrini təvazökarlıqla
şərh edər. Tələbə olduğumuz illərdə
onu dinlədikcə əmin olurduq ki, o, hansı bir sahə ilə
məşğul olsa, ciddi uğurlar əldə edər və
həmin sahənin görkəmli mütəxəssisi olar.
Bu məqamda
Abuzər müəllimin qəzetlərə verdiyi müsahibələrdən
birini xatırlayır və bir sitata toxunmaq istəyirəm:
"Əvvəllər bizim sənətə o qədər
ağız büzən, istehza edənlər vardı ki... Məhəl
qoymadım, dövlət orqanları qarşısında dəfələrlə
məsələ qaldırmaqla məqsədimə nail oldum. Mən
enerjimi ancaq işə verdim. Kimsənin qeybətini eləmədim,
kimsəyə pisliyim dəymədi. Buna görə də ətrafımdakılar
həmişə hörmətimi saxlayıblar". O, uzun illərdən
sonra qəbul olunmuş "Kitabxana işi haqqında"
Qanunun hazırlanmasında bilavasitə iştirak etmiş və
çox mürəkkəb bir məsələnin həllinə
- qanunda kitabxanaların elm, mədəniyyət mərkəzi
olmaqla bərabər, həm də təhsil müəssisəsi
adlanmasına nail olmuşdur.
Kitabxanaşünaslıq
elminə dair bir çox elmi əsərlər yaratmış
Abuzər müəllim bu gün də usanmadan
çalışır, yeni əsərlər üzərində
işləyir. Onun müəllifi olduğu 3 cildlik
"Kitabxanaşünaslığa giriş", "Azərbaycanda
kitabxana işinin tarixi", "Kitabxana işinin tarixi kursuna
giriş" kimi əsərləri kitabxana işi sahəsinin
bütün mütəxəssisləri üçün ən
dəyərli mənbədir. "Heydər Əliyev və Azərbaycanda
kitabxana işi" kitabı Abuzər müəllimin Heydər
Əliyev şəxsiyyətinə dərin ehtiramının təcəssümüdür.
İki fəsildən ibarət olan bu kitabda ümummilli lider Heydər Əliyevin
Azərbaycan mədəniyyətinin ayrılmaz tərkib hissəsi
olan kitabxana işi sahəsindəki misilsiz xidmətlərindən
bəhs olunur.
Professor
Abuzər Xələfovu tanıyanlar yaxşı bilirlər
ki, o, daim elmi axtarışlardadır, o, daim tədqiq edir, daim
yazır, öyrənir, öyrədir. Abuzər müəllimin
elmi və pedaqoji fəaliyyəti bütöv bir vəhdət
təşkil edir. Onun həyat
salnaməsində alimlik və müəllimlik hər zaman
qoşa addımlamış, bir-birini tamamlamışdır.
Abuzər
müəllim kimi ziyalılar millətin yoluna işıq
tutan, insanlara elm, təhsil, mənəviyyat nuru çiləyən,
onu aydın sabaha aparan insanlardır. Ziyalı isə Vətən
və millət yolunda zəkasını, intellektini əsirgəməyən
insan olub, yaxşıların yaxşısı, mənəviyyatca
zəngin şəxsiyyətdir. Ziyalı millətinə,
dövlətinə sədaqətlə xidməti ilə, cəmiyyətə
verdiklərinin sanbalı və miqyası ilə
böyükdür. Abuzər Xələfov milli
ziyalılıq meyarıdır, ustaddır. 80 yaşın mübarək, ustad!
Knyaz ASLAN,
pedaqogika üzrə fəlsəfə
doktoru,
dosent,
Şamxəlil MƏMMƏDOV,
Azərbaycan Respublikasının
əməkdar jurnalisti
Azərbaycan müəllimi.-
2011.- 6 may.- S.12-13.