Çin Xalq Respublikasının təhsil sistemi

Çin Xalq Respublikası

Ərazisi: 9,6 mln. kv.km.

Əhalisi: 1 mld. 340 mln. nəfər

Paytaxtı: Pekin şəhəri

Dövlət dili: Çin dili

Pul vahidi: yuan

Təhsil sistemi

Şərqi Asiyada yerləşən Çin Xalq Respublikasında mövcud olan çoxşaxəli təhsil sistemi hökumətin nəzarəti altındadır. 1949-cu ildən etibarən Çin Kommunist Partiyası təhsilin idarə olunmasında mühüm rol oynayır. Çin Kommunist Partiyasının müəyyən etdiyi geniş təhsil strategiyasında təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi müasirləşdirmə ilə əlaqələndirilib. Partiya təhsil strategiyasının icrasına nəzarət edir, təhsil müəssisələrində işin təşkilini istiqamətləndirir.

Çində uşaqlar 3 yaşdan 6 yaşa qədər məktəbəqədər təhsilə cəlb olunur. 6 illik ibtidai təhsilə bölgələrdən asılı olaraq 6 və ya 7 yaşlı uşaqlar qəbul edilir. Orta təhsil isə 12 yaşdan 18 yaşa qədərki dövrü əhatə etməklə 6 il davam edir. Orta təhsil pilləsinin ilk üç ili aralıq məktəblərdə, növbəti üç ili isə orta məktəblərdə həyata keçirilir. Bəzi əyalətlərdə ibtidai təhsil 5 il davam edir. Bu halda aralıq məktəblərdə təhsilin müddəti 4 il təşkil edir.

Ölkə üzrə ibtidai və orta təhsil pilləsində oxuyan şagirdlərin sayı 200 milyon nəfəri ötür. İbtidai və orta təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün hökumətin ayırdığı xüsusi maliyyə vəsaiti yeni məktəblərin tikilməsi, təmiri, bərpası və lüzumsuz məktəblərin ixtisarı üçün nəzərdə tutulur. İbtidai və orta təhsil pilləsində adambaşına maliyyələşmə modelinin tətbiqi genişləndirilir, tədris və tədqiqat avadanlıqları, kitablar, dərsliklər, əyani vəsaitlər hər il yenilənir.

2006-cı ildən Çin 9 illik pulsuz icbari təhsil sistemini qəbul edib. İcbari təhsil ibtidai təhsil və əsas təhsil pilləsindən ibarətdir. Uşaqlar 6 yaşdan 15 yaşa qədər icbari təhsil almalıdırlar.

İcbari təhsil haqqında qanunda Çinin ərazisi 3 kateqoriyaya bölünmüşdür: şəhərlər və iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş əyalətlər; rayonlar və orta səviyyədə inkişaf etmiş kəndlər; iqtisadi cəhətdən kasıb ərazilər.

Statistik göstəricilərə görə, 2007-ci ildə Çin Xalq Respublikasında 396567 ibtidai məktəb, 94116 orta məktəb və 2236 ali məktəb fəaliyyət göstərib. 2007-ci ilin statistik məlumatlarına əsasən ölkədə yaşı 15-dən yuxarı olan əhalinin 93,3 faizi savadlıdır.

2009-cu ildə Beynəlxalq Şagird Qiymətləndirmə Proqramı (PİSA) çərçivəsində 15 yaşlı məktəb şagirdləri arasında keçirilmiş tədqiqatlarda Çin riyaziyyat, təbiət elmləri və ədəbiyyat üzrə ən yaxşı nəticəyə nail olub. Müəyyən edilib ki, Çinin ən ucqar əyalətlərindəki şagirdlərin müvafiq göstəriciləri orta həddə yaxındır.

Ölkə üzrə sentyabrın 1-dən başlayan tədris ili 2 semestrdən ibarətdir. Hər bir semestr 19 həftə davam edir. Bundan əlavə, 1 həftə əlverişsiz hava şəraiti ehtimalına görə ehtiyatda saxlanılır. İyul və avqust ayları yay, yanvar və fevral ayları isə qış tətili hesab olunur. İbtidai və orta təhsil pilləsində tədris həftəsi 5 günlükdür.

İstedadlı və təlim çətinlikləri olan uşaqların təhsilinin xüsusi qaydalar əsasında təşkil edilməsinin vacibliyi ilə əlaqədar 1985-ci ildə müvafiq proqram təsdiq olundu. Proqramda istedadlı şagirdlər və təlim çətinlikləri olan uşaqlarla bağlı müddəalar əksini tapdı. Ciddi əqli və fiziki qüsuru olan uşaqların təhsili ilə bağlı dövlət müəyyən addımlar atsa da, onların təhsilinə valideynlər cavabdehlik daşıyır.

Hazırda Çində 1540 xüsusi təhsil məktəbi fəaliyyət göstərir. Həmin məktəblərdə təhsil alanların sayı 375000 nəfər təşkil edir. Bundan əlavə, Çində fiziki və əqli qüsuru olan uşaqlar üçün 100 peşə təlimi müəssisəsi, 3000 standart peşə məktəbi, eşitmə çətinlikləri olan uşaqların reabilitasiyası üçün 1700 təlim təşkilatı vardır. Hər il minlərlə fiziki qüsuru olan şagird ali təhsil müəssisələrinə daxil olur.

Çində yaşlıların təhsili müxtəlif formalarda həyata keçirilir. Yaşlıların təhsili vasitəsilə ölkə vətəndaşlarının siyasət, iqtisadiyyat, mədəniyyət, elm, texnologiya və digər sahələr üzrə hazırlığı təmin edilir. Yaşlıların təhsili ilə məşğul olan 528 müəssisənin 65 faizində magistratura, 30 faizində isə bakalavr təhsili verilir. Belə təhsil müəssisələrinə fəhlə, media, qiyabi və axşam universitetləri, idarəetmə və təhsil kollecləri daxildir. Yaşlıların orta təhsili müəssisələri isə peşə və media məktəbləri, bacarıq təlimi müəssisələrindən ibarətdir. Fəhlə ibtidai məktəbləri yaşlıların ibtidai təhsil müəssisələri hesab olunur. Onu da qeyd edək ki, yaşlıların təhsili əyani, qiyabi, özünütəhsil və distant təhsil formasında təşkil olunur.

Ölkədə mütəşəkkil müəllim hazırlığı sistemi mövcuddur. Çində müəllimlik peşəsi ən mötəbər peşələrdən biri kimi qəbul olunur. Gənc müəllimlər hər zaman təcrübəli pedaqoqların dərslərini müşahidə edir, özlərini daha yaxşı tərəfdən göstərmək üçün var qüvvələri ilə çalışırlar. Müəllimlər mütəmadi olaraq fasiləsiz peşə hazırlığına cəlb olunurlar.

Onu da qeyd edək ki, müəllimlərin təhsili iki istiqamətdə aparılır: ilkin müəllim hazırlığı və ixtisasartırma təhsili. İlkin müəllim hazırlığı 4 illik müəllim hazırlığı institutları, o cümlədən adi universitetlər və kolleclər, 3 illik müəllim hazırlığı kollecləri və orta məktəb müəllimlərinin hazırlığı müəssisələrində təşkil olunur. Müəllimlərin ixtisasartırma təhsili isə müvafiq institutlar və müəllimlərin ixtisasartırma təhsili məktəblərində həyata keçirilir.

1985-ci ildən hökumət vergi əsasında maliyyələşən ali təhsil sistemini ləğv edib. Bununla da abituriyentlərin akademik qabiliyyət əsasında təqaüdlər uğrunda rəqabət aparmasına şərait yaranıb. 80-ci illərin əvvəllərində ilk özəl ali təhsil müəssisələrinin əsasının qoyulmasına icazə verilib.

Çində ali təhsilin səviyyəsi yüksək, əhatə dairəsi çox genişdir. Son 10 ildə bakalavr pilləsində təhsil alanların və doktorluq dərəcəsinə malik olanların sayı dəfələrlə artıb. Ölkədə 100-dən çox nüfuzlu ali təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir. Onlardan ən tanınmışı Pekin və Sinxua universitetləridir.

Çində təhsil xərcləri ilbəil artaraq hazırda 100 milyard dolları ötüb. 80-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq elm və texnologiyanın inkişafı təhsil strategiyasının prioritetinə çevrilib.

Ali təhsil pilləsində ümumi xərclərin müəyyən faizi həcmində təhsil haqqı tələb olunur. Aztəminatlı ailələrdən olan tələbələrin ali təhsil almasını asanlaşdırmaq üçün hökumət səmərəli yardım metodlarından istifadə edir. Belə yardım paketinə təqaüdlər, "oxu və işlə" proqramları, aztəminatlı ailələrdən olan tələbələrə əlavə yardımların olunması, təhsil haqqının azaldılması və ya tam aradan qaldırılması, dövlət təqaüdlərinin verilməsi daxildir.

Məktəbəqədər təhsil

Qeyd etdiyimiz kimi, Çində uşaqlar 3 yaşdan 6 yaşa qədər məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə cəlb olunur. Çin məktəbəqədər təhsilə olduqca ciddi diqqət yetirən azsaylı ölkələrdən biridir. Məktəbəqədər təhsil pilləsi bütün cəmiyyətin resurslarının səfərbərliyi sayəsində inkişaf etdirilir.

Bağçalar yerli hökumətlər tərəfindən idarə olunsa da, müxtəlif qurumlar, ictimai təşkilatlar və fərdlər də məktəbəqədər təhsil müəssisələri təsis edə bilərlər. Şəhərlərdə və regionlarda bağçalar təhsil şöbələri, hökumət qurumları, müəssisələr, əyalət idarələri və fərdlər tərəfindən idarə olunur. Ucqar əyalətlərdə məktəbəqədər təhsilə ictimaiyyət maddi yardım edir. İqtisadi cəhətdən kasıb ərazilərdə, etnik azlıqların yaşadıqları yerlərdə məktəbəqədər təhsil forması kimi uşaq fəaliyyət mərkəzləri, oyun qrupları, çevik yardım mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Belə ərazilərdə 1 və ya 2 illik bağçalar mövsümdən asılı olaraq işləyirlər.

Son illərdə ucqar, iqtisadi cəhətdən kasıb və etnik azlıqların yaşadıqları ərazilərdə məktəbəqədər təhsilin səviyyəsi sürətlə inkişaf etməkdədir. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində uşaqlara qayğı tədrislə inteqrasiya edilir. Bu da uşaqların məktəb təhsilinə hazırlanması üçün fiziki, mənəvi, əqli və estetik tərbiyəsinin harmonik şəkildə təmin olunmasına imkan verir. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində tətbiq olunan təhsil proqramları sistemli, məqsədli və çoxtərəflidir.

Məktəbəqədər təhsilin idarə olunması işinin səmərəliliyini artırmaq üçün dövlət tərəfindən silsilə qanunlar qəbul edilir. Dövlət, həmçinin məktəbəqədər təhsil müəssisələrində çalışan müəllimlərin və tərbiyəçilərin ixtisaslaşmasına dair yeni qayda və qanunların həyata keçirilməsinə başlayıb. Hazırda Çində məktəbəqədər təhsil müəssisələri üçün ixtisaslı müəllim hazırlayan 67 məktəb fəaliyyət göstərir.

İbtidai təhsil

Çində ibtidai təhsil pilləsi o qədər genişdir ki, çox böyük çətinliklər hesabına bu sahədə müəyyən nailiyyətlər əldə edilib. 1986-cı ildə qəbul edilmiş icbari təhsil haqqında qanunda ibtidai təhsilin milli səviyyədə genişləndirilməsi nəzərdə tutulur. Qeyd etdiyimiz kimi, ölkədə uşaqlar 6 yaşından başlayaraq ibtidai təhsilə cəlb olunurlar.

Əksər əyalətlərdə ibtidai təhsil pilləsi 5 il davam edir. Lakin Pekin, Şanxay və digər böyük şəhərlərdə ibtidai təhsil pilləsi 6 illikdir.

İbtidai təhsil kurikulumuna Çin dili, riyaziyyat, fiziki təhsil, musiqi, təsviri sənət, həyat bilgisi, tarix və coğrafiya fənləri daxildir. Bundan əlavə, siyasi biliklər və etik davranışların tədrisi də kurikulumun bir hissəsini təşkil edir. İngilis dili III sinifdən başlayaraq tədris olunur. IV sinifdən hər semestrdə iki həftə texnologiya tədris olunur. Bunun nəticəsində şagirdlər yaradıcı əmək vasitəsilə müəyyən vərdişlər qazanır, nəzəri bilikləri istehsalatla əlaqələndirirlər.

Tədris qrup halında təşkil olunur ki, bu da şagirdlərin birgə əməkdaşlıq bacarıqlarına yiyələnmələrinə imkan verir. Şagirdlərin cavabdehliyini artırmaq üçün məktəblərə xadimələr təyin edilmir. Məktəbin təmizliyi məhz şagirdlər tərəfindən həyata keçirilir.

Orta təhsil

Çində orta təhsil aşağı və yuxarı pillədən ibarətdir. Orta təhsilin aşağı və yuxarı pilləsinin hər biri 3 il davam edir. İcbari təhsilin son 3 ili orta təhsilin aşağı pilləsi hesab olunur.

6 illik ibtidai təhsil pilləsini başa vurduqdan sonra şagirdlər öz təhsillərini orta təhsilin aşağı pilləsində davam etdirməlidirlər. Orta təhsilin aşağı pilləsini tamamladıqdan sonra isə şagirdlər müvafiq qəbul imtahanı verərək növbəti 3 ili akademik təmayüllü orta məktəblərdə oxuya və ya peşə məktəblərinə daxil ola bilərlər.

Orta təhsilin yuxarı pilləsinə qəbul imtahanı ildə bir dəfə Çin dili, riyaziyyat, ingilis dili, fizika, kimya, siyasət və fiziki təhsil fənlərindən təşkil olunur. Qəbul balı müxtəlif regionlardan asılı olaraq dəyişə bilər.

Orta təhsilin yuxarı pilləsi X-XII sinifləri əhatə edir. Təhsilin bu pilləsində tədris ili 2 semestrdən, 40 həftədən ibarətdir.

Yuxarı pillədə cari tədris olunan fənlər icbari və seçmə olmaqla iki qrupa bölünür. Akademik kurikuluma Çin dili, riyaziyyat, ingilis dili, fizika, kimya, biologiya, coğrafiya, tarix, siyasət, musiqi, təsviri sənət, fiziki təhsil, texnologiya, kompüter kimi fənlər daxildir. Bəzi məktəblərdə peşəyönümlü fənlər də tədris edilir.

Son illər orta təhsilin yuxarı pilləsində oxuyan şagirdlərin sayı davamlı olaraq artmaqdadır. Məzunlar Ali Təhsilə Qəbul üzrə Milli İmtahanlarda əsasən Çin dili, riyaziyyat və ingilis dili fənlərindən imtahan verirlər.

Orta təhsilin yuxarı pilləsini bitirənlərin çoxunun universitetlərə və peşə məktəblərinə daxil olmalarına baxmayaraq, Çində bu pilləni bitirən hər kəs artıq təhsilli şəxs hesab edilir. Universitetlərin məhdud sayda elan etdiyi yerlərə qəbul olmaq üçün rəqabətin gərginliyini nəzərə alan valideynlər və şagirdlər orta məktəbləri dəqiqliklə seçirlər.

Peşə təhsili

Çində peşə təhsili sistemi 130 illik inkişaf tarixinə malikdir. Həyata keçirilmiş köklü peşə təhsili islahatları nəticəsində bu sahədə ciddi inkişaf meyilləri müşahidə olunur. Tətbiq olunmuş yeniliklər sayəsində peşə təhsili müəssisələri təkmilləşib və inkişaf edib. Onu da qeyd edək ki, Çində peşə təhsili orta təhsilin aşağı və yuxarı pillələrində, eləcə də ali təhsil pilləsində həyata keçirilir.

Orta təhsilin aşağı pilləsində təşkil olunan peşə təhsilinin məqsədi müvafiq peşə biliklərinə və bacarıqlarına yiyələnmiş işçilər, fəhlələr hazırlamaqdır. Bu pillədə həyata keçirilən peşə təhsili 9 illik icbari təhsilin bir hissəsini təşkil edir.

Orta təhsilin yuxarı pilləsində təşkil olunan peşə təhsilinin məqsədi isə əməli bacarıqlara yiyələnmiş ikinci dərəcəli işçi qüvvəsi hazırlamaqdır. Orta təhsilin yuxarı pilləsində təşkil olunan peşə təhsili 2 ildən 4 ilə qədər davam edən proqramlara əsaslanır. Bu növ peşə təhsili ixtisaslaşmış orta məktəblərdə, bacarıqlı işçi məktəblərində və peşə təmayüllü orta məktəblərdə həyata keçirilir.

İxtisaslaşmış orta məktəblərdə 3 və ya 4 illik proqramlar, bacarıqlı işçi məktəblərində isə 3 illik proqramlar əsasında ikinci dərəcəli işçilər hazırlanır. 3 illik peşə təmayüllü orta məktəblərdə istehsalat, xidmət, texnologiya və idarəetmə sahəsi üzrə ikinci dərəcəli mütəxəssislər yetişdirilir.

Peşə təmayüllü və ixtisaslaşmış orta məktəbləri başa vuranlar öz təhsillərini ali peşə məktəblərində davam etdirə bilərlər. Ali peşə məktəblərinin məqsədi texniki və idarəetmə sahəsində yüksəkixtisaslı kadrlar hazırlamaqdır.

Ali peşə məktəbləri 4 yerə bölünür: ali peşə və texnologiya kollecləri; ixtisaslaşmış orta məktəblərdə təşkil olunan 5 illik ali peşə məktəbləri; ali təhsil və yaşlıların ali təhsili müəssisələrində təşkil olunan ali peşə təhsili; təcrübəyönümlü kadrların, yüksək səviyyəli peşəkar və texniki mütəxəssislərin hazırlanması ilə məşğul olan 2-3 illik ali təhsil müəssisələri.

Ali təhsil

Çinin ali təhsil sistemi Amerika Birləşmiş Ştatlarının (ABŞ) və Birləşmiş Krallığın ali təhsil sistemlərinin vəhdətindən ibarət olsa da, daha çox ABŞ təhsil sisteminə bənzəyir. Ölkədə ali təhsil pilləsi əsasən ödənişlidir. Ali təhsil üçmərhələli bakalavr, magistratura və doktorantura pillələrindən ibarətdir. Bundan əlavə, dərəcə verməyən proqramlar üzrə tədris aparılan universitetlər də var. Magistratura və doktorantura dərəcəsi müvafiq Dövlət Şurası tərəfindən akkreditasiyadan keçmiş universitetlər və tədqiqat müəssisələrində verilir.

Ölkənin ali təhsil sistemində həm 3 illik, həm də 4 illik proqramlar tədris olunur. 3 illik proqramların tədrisi istənilən ali təhsil müəssisəsində aparılır. 4 illik proqramlar isə 4 illik kolleclərdə və ya universitetlərdə tədris olunur. 4 illik proqramlardan fərqli olaraq, 3 illik proqramların sonunda bakalavr dərəcəsi verilmir. Tələbə 3 illik proqramın davamı kimi əlavə olaraq 2 il təhsil aldıqda bakalavr dərəcəsinə sahib ola bilər.

Çində 1650 adi ali təhsil müəssisəsi, 528 yaşlıların ali təhsili müəssisəsi və 214 özəl ali təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir. 2005-ci ilin statistikasına görə, Çinin ali təhsil müəssisələrində 23 milyon tələbə təhsil alıb. Bu isə əvvəlki illə müqayisədə 10 faiz çoxdur (2004-cü ildə təxminən 21 milyon nəfər olub).

Ölkənin ali təhsil müəssisələri adi universitetlər, texniki universitetlər, kənd təsərrüfatı, xarici dillər və tibb sahələri üzrə ixtisaslaşmış ali təhsil müəssisələri, peşə kollecləri - müəllim hazırlığı müəssisələri və ixtisaslaşmış kolleclər kimi qruplara bölünür.

Ali təhsil müəssisələrinin bəziləri əyalət hökumətləri (Şanxay Universiteti), bəziləri müxtəlif nazirliklər və dövlət idarələri (Pekin Aeronavtika Universiteti) tərəfindən idarə olunur. Bundan əlavə, Təhsil Nazirliyi tərəfindən idarə olunan ali təhsil müəssisələri (Pekin Universiteti) də vardır. Bu tip universitetlər mərkəzi və yerli hökumət tərəfindən müştərək idarə olunur.

Statistik məlumatlara görə, Çində magistratura təhsili verən 770 ali təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir ki, onlardan da 73-ü və ya 10 faizi Təhsil Nazirliyinə, 296-sı isə mərkəzi hökumətə tabedir. Bundan əlavə, 315 tədqiqat müəssisəsinin 272-si mərkəzi hökumətin nəzarəti altındadır. Magistratura təhsili verən ali təhsil müəssisələrinin 48 faizi mərkəzi hökumətin tabeliyindədir. Göründüyü kimi, mərkəzi hökumət magistratura təhsili verən ali təhsil müəssisələrinə daha çox nəzarət edir. 1731 ali təhsil müəssisəsi isə bakalavr pilləsi üzrə təhsil verir.

Son zamanlar həyata keçirilən islahatlar nəticəsində ali təhsil sisteminin təkmilləşməsinə böyük diqqət yetirilir. Bir çox sənaye universitetləri və ixtisaslaşmış kolleclər təsis olunub. Yeni ixtisaslar, o cümlədən avtomatika, nüvə enerjisi, enerji resursları, okeanoqrafiya, nüvə fizikası, kompüter elmləri, polimerlər kimyası, polimerlər fizikası, radiokimya, fiziki kimya ixtisası üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır.

Elmi tədqiqatlar

Çin bir çox texnologiyaların ixtira olunduğu, müasir sivilizasiyanın təməlinin qoyulduğu ölkələrdən biri kimi tanınır. İlk kağız istehsalı, ağac nəqqaşlığı, çevik makina çapı, maqnit, iynəli kompas, barıt, seysmoloji detektor, kibrit, iki funksiyalı porşenli nasos, domna peçi, çuqun istehsalı, asma körpülər, təbii qazın yanacaq kimi istifadəsi, hidravlik çəkic, mexaniki zəncir ötürücüsü, mexaniki kəmər ötürücüsü, pər, qundaqlı ox-yay, artilleriya topu, raket və digər çoxsaylı ixtiralar bunu təsdiq edir.

Ölkə astronomları səma cismlərinin ilkin və dəqiq müşahidələrini aparanlar sırasındadır. Çin riyaziyyatçıları yunan riyaziyyatçılarından bəhrələnərək riyaziyyat elminin inkişafına layiqli töhfələr veriblər.

Bütün bunlara baxmayaraq XVII əsrə qədər Çində elm və texnologiyanın tətbiqi Avropadan geri qalırdı. Yalnız bu dövrdən sonra həyata keçirilmiş islahatlar sayəsində Çin qlobal iqtisadiyyata inteqrasiya etdi, hökumət elm və texnologiyanın inkişafına böyük diqqət göstərməyə başladı.

1960-1970-ci illərdə Çin-Sovet qarşıdurmasından sonra Çin nüvə silahı istehsal etməyə başladı və 1964-cü ildə ilk uğurlu sınaq həyata keçirildi. 1970-ci ildə Çin ilk süni peykini buraxdı. Bununla da Çin müstəqil peykə malik olan beşinci ölkə oldu.

Hazırda Çin elmi-tədqiqat və texnoloji inkişafa ayırdığı büdcənin həcminə görə dünyada ikinci yerdə qərarlaşır. 2006-cı ildə Çin hökuməti elm və texnologiya sahəsinə 136 milyard ABŞ dolları investisiya ayırıb ki, bu da 2005-ci illə müqayisədə 20 faiz çoxdur.

Qərbdə hələ də mübahisəli məsələ kimi nəzərdən keçirilən törəmə hüceyrələrin tədqiqatı və gen terapiyası Çində ən yüksək səviyyədə inkişaf edib. Ölkə üzrə 926000 tədqiqatçı fəaliyyət göstərir. Bu göstəriciyə görə Çin dünyada ikinci yeri tutur.

Kosmosun fəthi istiqamətində bir çox uğurlara imza atan ölkə kifayət qədər mürəkkəb layihələrə maliyyə vəsaiti ayırır. Ayın Tədqiqi Proqramının bir hissəsi kimi 2007-ci ildə Çin Çanqe kosmik gəmisini uğurla orbitə çıxarıb. 2011-ci ilin sentyabr ayında Çinin ilk kosmik stansiya modulu olan Tianqonq-1 uğurla fəaliyyətə başlayıb.

Ölkədə yarımkeçiricilər, o cümlədən bərpa edilən enerji, hidroelektrik enerji, külək və günəş enerjisi sahəsində funksional kompüter proqramları hazırlanır. Yanacaq enerji stansiyalarında çirklənmənin qarşısını almaq üçün Çin girdə yanacaqlı nüvə reaktorlarından istifadə edən ilk ölkədir. Bu tip reaktorun istifadə edilməsi daha əlverişli və təhlükəsizdir.

2010-cu ildə Çinin Milli Super Kompüter Mərkəzi hazırda dünyanın ən sürətli super kompüterini hazırlamağa nail olub. 2010-cu ildən ölkədə dünyanın ən yaxşı 10 super kompüterlərindən biri olan Nebula super kompüterləri də istehsal edilməkdədir.

Beynəlxalq əməkdaşlıq

Təhsildə beynəlxalq əməkdaşlığa xüsusi diqqət yetirən Çin digər ölkələrlə müqayisədə xaricdə təhsil almağa daha çox tələbə göndərir. 1978-ci ildə aparılan islahatlardan sonra 700000-ə yaxın çinli 103 ölkədə təhsil alıb. Onlardan yalnız 185000-i təhsillərini başa vurduqdan sonra ölkələrinə qayıdıb.

Çində təhsil alan əcnəbi tələbələrin sayı ildə 20 faiz artır. Rəsmi statistikaya görə, 2007-ci ildə bu ölkədə təhsil alan əcnəbi tələbələrin sayı 195503 nəfər təşkil edib. Dünyanın 188 ölkəsini təmsil edən əcnəbi tələbələr ən çox Cənubi Koreyadan (57504), Yaponiyadan (18363), ABŞ-dan (11784), Vyetnamdan (7310) və İndoneziyadan (5652) gəlirlər.

Çində təhsilin inkişafına bir çox beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən YUNESKO, YUNİSEF, BMT-nin Əhali Fondu, BMT-nin İnkişaf Proqramı, Dünya Əmək Təşkilatı, Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, AİƏT, Dünya Bankı öz töhfələrini verməkdədir. Yalnız Dünya Bankı Çin təhsilinin inkişafına 1,5 milyard ABŞ dolları həcmində kredit ayırıb.

Böyük nüfuza malik Pekin və Sinxua universitetləri mükəmməl tədris və tədqiqat imkanlarına görə beynəlxalq arenada tanınır. Çin diplomların qarşılıqlı tanınması sahəsində 40 ölkə, o cümlədən Fransa, Böyük Britaniya, ABŞ, Rusiya və digər ölkələrlə müqavilələr imzalayıb.

Bəşarət MƏMMƏDOV,

Ramil HÜSEYNOV

Yazının hazırlanmasında Çin Xalq Respublikası Təhsil Nazirliyinin rəsmi materiallarından istifadə olunub.

Azərbaycan müəllimi.- 2011.- 14 oktyabr.- S.8-9.