Biologiyadan fənn kurikulumu layihəsinə münasibətim

Bu gün böyüməkdə olan gənc nəsil iyirmi il əvvəlki şagirdlərdən istər dünyagörüşünə, istərsə də maraq dairəsinə görə kəskin fərqlənir. Artıq 20 ildir ki, Azərbaycan Respublikası özünün müstəqilliyini elan edib və bu müstəqilliyi qoruyub saxlaya bilib. Bu illər ərzində təhsil sahəsində nailiyyətlər çox olub. "Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində İslahat Proqramı" qəbul edilib. "Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası (Milli Kurikulumu)" hazırlanıb, I-IV siniflərdə artıq tətbiq olunur, V-XI siniflərdə isə gələn ildən başlayaraq tədricən tətbiq olunacaq.

Mən VI-XI siniflərdə tətbiq olunacaq biologiya fənn kurikulumu haqqında danışmaq istəyirəm.

Əvvəllər biz VI sinifdə şagirdlərə Botanika bölməsində yalnız bitkilər, VII-VIII sinifdə Zoologiya bölməsində yalnız heyvanlar haqqında, IX sinifdə yalnız İnsan anatomiyası, fiziologiyası və gigiyenası haqqında məlumat verirdiksə, yeni layihədə VI sinifdən başlayaraq həm bitkilər, həm heyvanlar, həm də insan orqanizmi haqqında elementar anlayışlar öyrədilməyə başlanılacaq. Təkamül yolu ilə sadədən mürəkkəbə doğru get-gedə bu proses VII, VIII, IX, X və XI siniflərdə də davam etdiriləcək. Bu yeni layihənin üstün cəhəti odur ki, burada şagirdin tədqiqatçılıq bacarığı artacaq, şagird kəşf edən, tədqiqatçı, müəllim isə bələdçi-fasilitator olacaq.

Yeni layihədə praktiki, laboratoriya işləri daha çox üstünlük təşkil edir. Şagirdlər bioloji varlıqlarda baş verən dəyişiklikləri müşahidə etmək üçün təcrübələr aparacaq, nəticələri ümumiləşdirib, onları şifahi və yazılı təqdim edəcəklər.

Bitkilərin əkilməsi, becərilməsi, ev heyvanlarının, quşların və digər heyvanların bəslənməsi və onlardan məhsul alınması texnologiyasını məişətdə tətbiq edəcəklər.

Zədələnmələr zamanı ilk tibbi yardım göstərib, xəstəliklər zamanı profilaktik tədbirlər görəcəklər.

VI sinfin sonunda şagird canlılar aləmini öyrənən elm sahələrini fərqləndirir, canlıların quruluşunu, təsnifatını, rol və əhəmiyyətini izah edir, biologiyaya dair laboratoriya avadanlıqlarını fərqləndirir, canlıların təsnifat sistemində insanın yerini müəyyənləşdirməklə onu digər canlılardan fərqləndirir, sağlamlığın qorunmasında bitki və heyvanların rolunu izah edir, dərman bitkilərini fərqləndirir və s.

VII sinfin sonunda şagird canlılar aləmini öyrənən elm sahələrini, onların müxtəlifliyini şərh edir, sistematik kateqoriyaları fərqləndirir, insanı digər məməlilərlə müqayisə edir, onun ali sinir fəaliyyətini izah edir, virus, bakteriya, göbələk və heyvanların törətdiyi xəstəlikləri təsvir edir, dərman bitkilərini qruplaşdırır, canlıların qorunmasına dair müşahidələr aparır, respublikanın xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini fərqləndirir və s.

VIII sinfin sonunda şagird insanı öyrənən elm sahələrini, onun orqanizminin təşkil səviyyələrini şərh edir, canlıların quruluşunu öyrənmək üçün təcrübələr aparır, canlıların nəsil ağacını tərtib edir, sağlamlığın qorunması qaydalarını izah edir və s.

IX sinfin sonunda şagird canlıları öyrənən elm sahələrini (sitologiya, histologiya, biokimya) xüsusiyyətlərini, canlıların kimyəvi tərkibini, mikrotəkamülü, müasir laboratoriya avadanlıqlarından istifadə qaydalarını izah edir, irsi xəstəlikləri, onların qarşısının alınması yollarını, sağlam həyat tərzinin əhəmiyyətini izah edir və s.

Tam orta təhsil səviyyəsi (X - XI siniflər) üzrə şagird bioloji varlıqların yaranması və inkişafını, habelə canlı orqanizmlərdə gedən bioloji prosesləri şərh və izah edir, insanın əmələ gəlməsi, irqlərin yaranması, irsiyyət, qlobal ekoloji problemlərin başvermə səbəbləri və aradan qaldırılması yolları və s. barədə materiallar toplayır, sistemləşdirir, müqayisə və təhlil edərək qiymətləndirir, irsiyyətin qanunauyğunluqlarını məsələ həlli yolu ilə əsaslandırır və nəticələrini şərh edir. Seleksiyanın nailiyyətlərinin ayrı-ayrı sahələrdə əhəmiyyətini və tətbiqi yollarını izah edir və s.

Yaxşı haldır ki, son zamanlar elm və təhsildə gedən inkişaf biologiya fənni üzrə dərsliklərin hazırlanmasında da özünü göstərir.

Məsələn, 2011-ci ildə yeni nəşr olunmuş VII və VIII siniflər üçün "Zoologiya" dərsliyi özünün tərtibatı, məzmunu və dizaynı ilə diqqəti cəlb edir. Təqdirəlayiq haldır ki, həmin dərsliklərdə son illəri əhatə edən məlumatlara da geniş yer verilmişdir.

Biologiya fənni kurikulumu layihəsini "kurikulum.az" saytından əldə etməklə mən öz dərslərimdə bunu tətbiq etməyə çalışıram. Həqiqətən də yuxarı siniflərdə biologiya fənninin tədrisində kurikulumun tətbiq edilməsi şagirdlərin intellektinin daha da inkişafına təkan verir.

Təranə ALIŞOVA

Azərbaycan müəllimi.- 2011.- 21 oktyabr.- S.21.