2009-2010-cu dərs ilində mərkəzləşdirilmiş qaydada keçirilmiş buraxılış imtahanlarında riyaziyyat fənni üzrə nəticələr barədə

Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Milli Kurikulumu çərçivə sənədində ümumtəhsil məktəblərində riyaziyyat fənninin əhəmiyyəti, məqsəd və vəzifələri aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilmişdir:

Riyaziyyat ümumtəhsil məktəblərində tədris olunan ən mühüm və vacib fənlərdən biridir. Bu, şəxsiyyətin formalaşmasında müstəsna rola malikdir.

Riyaziyyat zehni inkişafın əvəzedilməz bir vasitəsidir. Riyaziyyat məntiqi təfəkkürün formalaşmasında, mühakimə və dərketmə qabiliyyətlərinin yüksəlməsində müstəsna rol oynayır. Riyazi məşğələlər şagirdlərin məntiqi mühakimə yürüdə bilmək bacarıqlarını, intuisiyasını, fəza təsəvvürlərini inkişaf etdirir. Riyazi fəaliyyət zamanı induksiya və deduksiya, ümumiləşdirmə və konkretləşdirmə, analiz və sintez, təsnifetmə və sistemləşdirmə, mücərrədləşdirmə və analogiya kimi əqli mühakimə üsullarından istifadə olunur ki, bu da şagirdlərin məntiqi təfəkkürünün inkişafını sürətləndirməklə yanaşı, diqqətin, hafizənin və nitqin inkişafına kömək edir. Riyaziyyatda istifadə olunan riyazi dil şagirdlərdə dəqiqlik, nitqdə daha münasib olan vasitələr seçməklə fikri daha dolğun ifadə etmək bacarıqlarını inkişaf etdirir. Situasiyaların düzgün təhlil olunması, məntiqi təhlilin qurulması, mühakimə aparılması yolu ilə məlum olan faktlardan nəticənin çıxarılması, məlum olandan məlum olmayanı, təhlil, təsnifat apara bilmək, hipotez irəli sürmək yolu ilə onu isbat və ya inkar etmək və s. bu kimi keyfiyyətlər riyaziyyatın öyrənilməsi prosesində mənimsənilir.

Riyaziyyat şəxsi keyfiyyətlərin formalaşdırılmasında mühüm vasitədir. Riyaziyyat şəxsiyyətin ümumi inkişafına müsbət təsir göstərməklə yanaşı, onun xarakterinin formalaşmasına, mənəvi keyfiyyətlərinin inkişafına təsir göstərir.

Riyaziyyat müasir ixtisas sahələrinin çoxu ilə birbaşa bağlıdır. Baza riyazi hazırlığı olmadan müasir insanın təhsilini daha yüksək pillədə inkişaf etdirib onu fizik, kimyaçı, mühəndis, psixoloq, iqtisadçı, biznesmen və s. ixtisas sahibi kimi formalaşdırmaq mümkün deyil. Ali məktəblərdə tədris olunan riyaziyyat kursları orta məktəb riyaziyyat kursunun üzərində qurulur. Buna görə də müvafiq ixtisaslara yiyələnmək arzusunda olan şagirdlər gələcək peşələrində riyaziyyatın rolunu başa düşür, ona daha çox diqqət yetirirlər.

Hər bir insan gündəlik həyatda, əməli fəaliyyətdə riyaziyyatla qarşılaşır. Riyazi bilik və bacarıqların olmasından faydalanır. Riyazi biliklərə malik olmaq müasir texniki vasitələrlə davranmağı, müxtəlif sosial-iqtisadi və siyasi informasiyaların əldə edilməsini və qavranılmasını asanlaşdırır. Rasional ədədlər üzərində əməlləri, tənasübü, sadə tənliklərin həllini, sadə həndəsi fiqurlar haqqında anlayışları, bucaqların və sahələrin ölçülməsini, cədvəl, diaqram və qrafik şəklində verilmiş məlumatları oxumağı, təsadüfi hadisələrin ümumi qanunauyğunluqlarını və s. bilmədən müasir cəmiyyətdə normal yaşamaq mümkün deyil.

Riyaziyyat dünya mədəniyyətinin tərkib hissəsidir. Riyaziyyat bir elm olmaqla insanların əməli fəaliyyətindən doğan tələbat kimi yaranaraq öz daxili qanunauyğunluqları ilə inkişaf edir. Gündəlik həyatda, dəqiq və humanitar elm sahələrinin inkişafında, texnika və texnologiyaların təkmilləşdirilməsi prosesində ortaya çıxan problemlərin həllində insanların yaxın köməkçisinə çevrilir, şagirdlərin elmi, tarixi biliklərinin genişlənməsinə, riyaziyyatın ümumbəşər mədəniyyətinin bir hissəsi kimi qavranılmasına imkan yaradır.

Bunlar ümumtəhsil məktəblərində tədris olunan fənlər arasında riyaziyyatın yerini müəyyən etməklə yanaşı, onun tədrisi qarşısında qoyulan əsas məqsədləri ümumi şəkildə müəyyənləşdirməyə imkan verir.

Əsas məqsədlər:

· riyaziyyatın gerçəkliyi təsviretmə və dərketmə metodu olması barədə təfəkkür tərzi formalaşdırmaq;

· riyaziyyatın ümumbəşəri mədəniyyətin tərkib hissəsi və cəmiyyətin inkişafının hərəkətverici qüvvəsi olması barədə təsəvvürlər yaratmaq;

· təhsili davam etdirmək, digər fənləri öyrənmək, praktik fəaliyyətdə tətbiq məqsədilə zəruri bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnmək üçün real zəmin yaratmaq.

Bütün bu məqsəd və ondan doğan vəzifələr Təhsil Nazirliyi tərəfindən mərkəzləşdirilmiş qaydada keçirilmiş buraxılış imtahanları üçün qiymətləndirmə vasitələri hazırlanarkən rəhbər tutulub. 2009-2010-cu tədris ilinin riyaziyyat fənnindən məzunlara təklif olunmuş test tapşırıqlarının təhlilinə nəzər salaq. Qeyd etmək lazımdır ki, tərtib olunmuş test tapşırıqları Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq olunmuş dərsliklər və tədris proqramları əsasında hazırlanmışdır.

1. ifadəsinin qiymətini tapın.

Bu VII sinif həcmində olan "Kəsrlərin ixtisarı və müxtəsər vurma düsturları" fəslinə aid səviyyəcə orta sayıla bilən test tapşırığıdır. Tapşırıq məzunların hesablama qabiliyyətini və müxtəsər vurma düsturlarını tətbiqetmə bacarıqlarını yoxlamaq məqsədi daşıyır. 52% şagird bu suala müsbət cavab vermişdir.

Düzgün cavab: C

2. 40 ədədi 160-ın neçə faizidir?

A)55% B)15% C)30% D)40% E)25%

VI sinif həcmində olan "Faiz" fəslinə aid səviyyəcə sadə sayıla bilən test tapşırığıdır. İki ədədin faiz nisbətinin tapılması qaydasına görə olar. Məqsəd şagirdlərin "faiz" fəslini necə mənimsədiklərini yoxlamaqdır. 80% şagird bu suala düzgün cavab vermişdir.

Düzgün cavab: E

Buraxılış və sınaq imtahanları üçün test tapşırıqlarının hazırlanması sahəsində daim yeni-yeni işlər görülür, qiymətləndirmə vasitələri yeniləşir və təkmilləşir. 2010-2011-ci dərs ilində XI siniflərdə mərkəzləşdirilmiş qaydada keçiriləcək buraxılış və sınaq imtahanlarında riyaziyyat fənnindən sualların sayı 21 (15+6) olacaqdır.

Azərbaycan müəllimi.- 2011.- 14 yanvar.- S.10-11.