"Azərbaycan dilində
mürəkkəb sintaktik bütövlər" adlı dərs vəsaitinin
təqdimatı keçirilib
Aprelin
10-da Bakı Slavyan Universitetində
"Azərbaycan dilində mürəkkəb sintaktik
bütövlər" adlı dərs vəsaitinin təqdimatı
keçirildi. Bu əsər AMEA-nın müxbir üzvü,
BSU-nun rektoru, professor Kamal Abdullayevin rəhbərliyi və
iştirakı ilə müəlliflər qrupu tərəfindən
hazırlanmışdır. Həcmi 600 səhifədən
çox olan kitab "Mətn
sintaksisinin ensiklopediyası" formatında tərtib
edilmişdir.
Monoqrafiya filologiya istiqaməti üzrə
təhsil alan ali məktəb tələbələri,
magistrantlar və mətn sintaksisi ilə məşğul olan
mütəxəssislər üçün nəzərdə
tutulmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, mətn sintaksisi
xüsusi linqvistik fənn kimi bütün universitetlərin tədris
planlarına çoxdan daxil edilib. Lakin ölkəmizdə
indiyə qədər bu fənn üzrə xüsusi dərs vəsaiti
olmamışdır. Bir sözlə, sintaksis nəzəriyyəsi
ilə bağlı bu kitab Azərbaycanda işıq
üzü görmüş və tədris prosesində
geniş istifadə edilə biləcək ilk nəşrdir.
Təqdimat mərasimini BSU-nun ümumi və
rus dilçiliyi kafedrasının professoru İlyas Həmidov
açaraq bildirdi ki, "Azərbaycan dilində mürəkkəb
sintaktik bütövlər" əsəri professor Kamal
Abdullayevin öz məsləkdaşları ilə
reallaşdırdığı əsaslı elmi layihədir və
bu layihə Azərbaycan dilçiliyində konkret bir elmi məktəbin,
elmi-nəzəri cərəyanın bünövrəsinə
qoyulmuş təməl daşı adına tamamlilə
layiqdir.
AMEA-nın Nəsimi adına
Dilçilik İnstitutunun direktoru, professor F.Veysəlli öz
çıxışında təqdim edilən kitabın
unikal bir dərs vəsaiti olduğunu bildirdi:
"Sözsüz ki, biz Avropaya təkcə siyasi və iqtisadi
cəhətdən deyil, eyni zamanda elmi baxımdan da
yaxınlaşırıq və bu kitab da bu inteqrasiyanı təsdiq
edir. Kitabın üstün cəhətlərindən biri də
budur ki, bir neçə istiqaməti əhatə edən
problemlər bir necə fəsildə
işıqlandırılsa da bir kitabda
toplanmışdır".
BDU-nun türkologiya kafedrasının
müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü, professor T.Hacıyev
BSU-nu bir növ innovasiya ocağına bənzətdi və
bildirdi ki, Azərbaycan dilçiliyinə ilk dəfə mətn
dilçiliyi problemini Kamal müəllim gətirmişdir.
Kitabda zəngin dilçilik terminologiyasının olduğunu
qeyd edən T.Hacıyev müəllifləri bu kitabın
işıq üzü görməsi münasibətilə təbrik
etdi.
Sonra BSU-nun
professoru A.Məmmədli, ADU-nun
dosenti A.Hüseynov, BSU-nun Roman-german kafedrasının müdiri, eyni zamanda kitabın müəlliflərindən
biri, dosent S.Fətəliyeva,
BDU-nun professoru S.Abdullayeva çıxış edərək kitabın elmi əhəmiyyətindən danışdılar.
Nəzərə
çatdırmaq lazımdır ki,
kitabın müəllifləri sırasında Türkiyənin
Bursa Universitetinin professoru K.Üstünova, Qazi Universitetinin professoru M.Musayev də
vardır.
Bu kitabın işıq üzü
görməsi yalnız tələbələrin və
magistrantların mətn nəzəriyyəsi sahəsində
olan biliklərinin təkmilləşdirilməsi məqsədi
daşımır, o həm də Azərbaycan dilçilik
elmində yeni bir linqvistik məktəbin
formalaşmasını təmin edir. Qeyd edilməlidir ki, bu
kitabın ərsəyə gəlməsində təkcə
görkəmli professorlar, təcrübəli dilçilər
deyil, eyni zamanda gənc mütəxəssislər də
iştirak etmişlər.
Görkəmli dilşünas alim,
professor K.Abdullayev və onun nəzəri məktəbi tərəfindən
bu layihənin həyata keçirilməsi türkologiya, o
cümlədən Azərbaycan dilçiliyinin nəzəri
sintaksisində olan boşluqların doldurulması cəhdi kimi
qəbul edilə bilər. Belə ki, professor K.Abdullayev bu dərs
vəsaitində türkologiyada mətn nəzəriyyəsinin
obyektini üç aparıcı istiqamətin kəsişməsində
tədqiq edir: a) müasir mətn nəzəriyyələri
işığında orta əsr bədii abidələrinin
dilinin sistemli tipoloji öyrənilməsi; b) mətn və
mürəkkəb sintaktik bütövün ümumi və
xüsusi cəhətlərinin təyin olunması; c) cümlələrin
və mürəkkəb sintaktik bütövlərin aktual
üzvlənməsi ilə bağlı problemlərin həlli.
Azərbaycanda yeni dilçilik məktəbinin
yaranışından xəbər verən bu kitab mətn
sintaksisinin özəlliklərini araşdıran yeni tədqiqatçılar
nəslinin yetişməsi ilə yanaşı, dil mədəniyyətinin
inkişafına da müsbət təsir göstərmək
iqtidarındadır.
Şakir
CƏFƏROV
Azərbaycan
müəllimi.- 2012.- 20 aprel.- S.5.