"İndiyə qədər yolka oyuncaqlarımı saxlayıram"

- Xalq artisti, professor Xuraman Qasımova ilə söhbət

Bakımızın ənənəvi tıxacından çətinliklə qurtulub yaxınlıqdakı ilk həyətdə maşından düşdüm. Binanın mühafizəçisindən axtardığım ünvanı soruşdum. Verilən cavabdan rahat nəfəs aldım. Bura Azərbaycanın musiqi tarixində özünəməxsus səhifələri olan Fidan və Xuraman Qasımova bacılarının yaşadığı binanın həyətı imiş... Bir qədər sonra Xuraman xanımın mənzilində oturub ötən illərə körpü saldıq:

- Ailədə bir qardaş, iki bacı olmuşuq. Qardaşım Əlibəydi, sonra bacım Fidandı. Evimizin sonbeşiyi mənəm.

- İlk təhsilinizi harada almısınız?

- Mən səviyyəsinə görə o vaxtlar Bakıda ən məşhur təhsil ocaqlarından biri kimi tanınan 23 nömrəli orta məktəbdə oxumuşam.

Bacım Fidanla qardaşım Əlibəy isə Bülbül adına orta ixtisas məktəbində təhsil alıblar. Əlibəy pianino sinfini bitirib. Fidan isə yeddi yaşından məktəbə gedib və skripka alətində çalmağı öyrənib.

Onu da deyim ki, Bülbül adına musiqi məktəbində çox istedadlı uşaqlar təhsil alırdı. Əvvəlcə məni də fortepiano üzrə təhsil almağa o məktəbə qoymuşdular. Amma evimizdə bir az darısqallıq idi. Bir otaqda qardaşım pianinoda məşq edirdi. O biri otaqda da Fidan skripka dərslərini öyrənirdi. Ona görə də anam mənim arzumu nəzərə aldı. Doğrudur, sonralar bir qədər peşman oldum. Onsuz da musiqi məktəbinə getməsəm də, bütün notları bilirdim. Qarşımda mükəmməl musiqi təhsili olan qardaşım, bacım vardı... Onların o zaman evdə ifa etdiyi əsərlərin hamısını mən bu günə qədər əzbər bilirəm.

- Eviniz məktəbə yaxın idi?

- Çox! Əvvəllər Bülbül adına məktəblə Konservatoriya bir-birinə yaxın yerdə idi. Bizim evimiz də o vaxt leytenant Şmidt adlanan həmin küçədəydi. İndi o küçə Rəşid Behbudov prospektidi. Bizim məktəb də evimizin yaxınlığında yerləşirdi.

İndi sizinlə söhbət etdiyimiz bu yeni mənzilimiz o vaxtkı evimizə paralel küçədədi.

- Siz bacılarda musiqiyə bu boyda sevgi haradan gəlir?

- Təbii ki, ailədən, nəsildən. Biz musiqiyə çox böyük həvəsi olan bir ailədə böyümüşük. Həm valideynlərimizdə, həm də bizdə musiqiyə maraq genimizlə gəlib. Amma səs bizə atamız tərəfdən keçib. Gözəl səsi olan atamın ulu babasının - Qafqazın Şeyxülislamı Əbdüsalam Axundzadənin çox məlahətli səsi varmış. Əbdüsalam atam tərəfdən babamın dayısıdı. O səs əvvəlcə atamıza,ondan da irsən biz bacılara keçib. Mənim öz babam, yəni atamın atası Əlibəy Qasımov məşhur Qori Seminariyasının məzunu, dövrünün tanınmış maarifçisi olub. Atam qardaşıma o babamın adını vermişdi.

Yeri gəlmişkən, qardaşım Bülbül adına musiqi məktəbini bitirib Konservatoriyanın fortepiano bölməsinə daxil oldu. Amma birinci kursu başa vurduqdan sonra həyatını musiqiyə yox, elmə həsr etməyi qərara aldı. Əlibəy gözəl pianoçu ola bilərdi, lakin birdən-birə fikrini dəyişdi və fiziologiya mütəxəssisi olmaq istədi. M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinə hazırlaşdı və oraya daxil oldu. Əlibəy həyatını elmə həsr etdi və alim kimi yetişdi.

Amma elm sahəsini seçsə də, qardaşım dərin musiqi biliyinə malik bir insandı. Musiqini bizə daha çox sevdirən onun evdə həmişə pianinoda məşq etməsi olmuşdu. Qardaşımın barmaqlarının dilləndirdiyi musiqilərin müşayiəti ilə biz bacılar da həvəslənərək bir şeylər oxuyurdıq... Qardaşımın ən böyük hobbisi musiqi olmaqla yanaşı,o, həm də kitab oxumaq dəlisi idi.

Əminəm ki, Əlibəy musiqinin arxasınca getsəydi, çox məşhur musiqi xadimi ola bilərdi.

- Fidan xanımın da məktəb illərini xatırlasaq, oxucularımız üçün maraqlı olar...

- Fidan xanım, bir az əvvəl dediyim kimi, yeddi yaşından musiqi aləmindədi. O, Bülbül adına məktəbdə professor Tahir Atakişiyev kimi bir sənətkardan skripka dərsi almış, onun tələbəsi kimi yetişmişdi. Uzun illər Bülbül adına məktəbin direktoru olan Tahir müəllim həm də çox gözəl pedaqoq idi. Heyif ki, bu yaxınlarda biz onu itirdik.

Fidan xanım Bülbül adına məktəbi skripkaçı kimi başa vurduqdan sonra, axıracan musiqinin arxasınca getdi.

O illərdə Konservatoriyanın rəhbəri görkəmli bəstəkar, professor Cövdət Hacıyev idi. Fidan xanım Konservatoriyaya daxil oldu və professor Sərvər Qəniyevdən dərs almağa başladı. Konservatoriyadakı müəllimləri bacıma perspektivli, ümidverici tələbə kimi baxırdılar. Həm skripka üzrə, həm də ikinci ixtisas olaraq, vokal üzrə dərs alan Fidan təbiətən çox ciddi tələbə idi. O ərəfədə anam hiss etmişdi ki, Fidanda gizli bir musiqi istedadı var... Fidan hər hansı bir ariyanı, melodiyanı oxuyanda anam qızının səs tembrinə fikir vermiş və elə bundan sonra da onu maestro Niyazinin yanına aparmışdı. Onda Fidanın 16 yaşı vardı.

- Sizcə, ixtisas rəhbərinin tələbkarlığı tələbənin istedadını inkişaf etdirirmi?

- Tələbkarlıq öz yerində, şagirdin, tələbənin məsuliyyəti öz yerində. Bunların hər ikisi vacib şərtdir. O vaxt tələbənin dərsə gəlməməsi və ya dərsə ciddi yanaşmaması görünməmiş bir hal sayılırdı. O illərdə tələbələr imtahanlara bilirsiniz necə hazırlaşırdı? Fidanın tələbə yoldaşları vardı: Qara Qarayevin qızı Züleyxa xanım, Rauf Abdullayevin həyat yoldaşı Munisə xanım, bibimiz qızı Cəmilə xanım-aristokrat ailələrin qızları... İmtahan vaxtı gələndə bu qızlar hər gün bir tələbənin evinə toplaşıb məşq edir, ciddi-cəhdlə imtahanlara hazırlaşırdılar. O vaxtın tələbələri bu gün böyük bir ziyalılar ordusunu təşkil edirlər.

- Evinizin qonaqları adətən kimlər olurdu?

- O illərdə Azərbaycanın qaymaqları sayılan ziyalılar, bəstəkarlar, rəssamlar ailəmizin dostları kimi evimizə tez-tez gələrdilər. Bax, o mühit bizi yetişdirdi. Başqa cürə ola da bilməzdi. Biz dünyaya musiqi ilə doğulduq, musiqi ilə gəldik. Atamız və anamız da ruhən incəsənətə bağlı insanlardı.

- Onların ixtisası musiqi sahəsinə yaxın idi?

- Əsla, yox! Anam Tibb Universitetini mikrobiologiya ixtisası üzrə bitirmişdi. Atam isə o dövrdə Məşədi Əzizbəyovun adını daşıyan İndustrial İnstitutu (indiki ADNA) mühəndis-energetik ixtisası üzrə başa vurmuşdu. Müxtəlif sahələrin adamı olsalar da, onların hər ikisi musiqisevər, musiqi dünyasına həvəsli idilər. Evdə anam pianoda çalır, hərdən şeir də yazır, mahnı da bəstələyirdi. Atam isə həm pianoda, həm tarda, həm də akkardeonda ifa etməyi bacarırdı. Hərdən də atamla anam ikisi oturub öz aralarında bir mahnı yazardılar. Sonra ailəvi hamımız bir yerdə o mahnının sözlərini tapar, axırda da ailəliklə ifa eliyərdik...

Bunlar ailəmizlə bağlı gözəl xatirələrdi və biz bacıların musiqi aləmində tanınmağımızda, püxtələşməyimizdə çöx böyük amillərdi. Biz - Fidan və Xuraman Qasımova bacıları az qala 40 ilin sənətçiləriyik. Ancaq hər dəfə o günləri xatırlayanda, o illəri həyəcanla yadımıza salırıq.

- Ziyalı valideynlərinizin öz məktəbli uşaqlarına vaxt ayırmağı problemə çevrilmirdi ki?

- Anam bizə görə işləməyib, ömrünü, həyatını bütünlüklə uşaqlarına həsr edib. Bizi məktəbə də, dərnəklərə də həmişə özü aparan anam, həyatının bütün saatlarını ancaq bizimçün ayırmışdı.

Məsul işdə çalışmasına baxmayaraq, atam da bizə vaxt ayırırdı. O, öz övladlarını, xanımını, bir sözlə, ailəsini sevən bir insan idi. Valideynlərimin arasında bir-birinə çox böyük hörmət, məhəbbət vardı. Bir-birilərini sevmiş, 1941-ci il mayın 15-də evlənmişdilər. Az sonra müharibə başlamış və hamı kimi atam da cəbhəyə getmişdi. Atamla anam müharıbə dövründə bir-birinə məktubları şeir formasında yazırlarmış...

1943-cü ildə atam müharibədən geri çağırılmış və ona Moskvada məsul bir iş tapşırılmışdı. Çünki atam kimi savadlı mütəxəssislərə o vaxtlar arxa cəbhədə də böyük ehtiyac vardı. 1943-cü ildə anam da Moskvaya atamın yanına getmişdi. Müharibənin bitməsini, Qələbə xəbərini atamla anam Qızıl Meydanda qarşılamışdılar. 1945-ci il noyabrın 19-da ailəmizin ilki - qardaşım Əlibəy doğulmuşdu.

Müharibədən sonra atamgil yenidən Bakıya döndülər. Bir müddət əvvəlki kimi İçərişəhərdə yaşadılar.

Atamgillə anamgilin ailəsi İçərişəhərdə, eyni məhəllədə illərlə mehriban qonşu olub, anamın qardaşları ilə atam məktəbli vaxtlarından bir-biriləri ilə dostluq ediblər. Bu qonşuluq sonradan qohumluğa çevrilib.

Biz atamla anamı bir ömür boyu hər zaman mehriban, səmimi gördük. Hər ikisinin gözəl zövqü, incə musiqi duyumları vardı.

Baxın, divardan asdığım bu iki rəsm əsəri atamın öz əl işləridir. Biri "Leyli və Məcnun" əsərindən Leyli ilə Məcnunun görüş səhnəsidi. O biri şəkil isə Şota Rustavelinin "Pələng dərisi geymiş pəhləvan" əsərinin motivləri əsasında çəkilib.

- Xuraman xanım, nə vaxtdan mahnı oxumağa başladınız?

- İndi bəzi gənclərimiz özləri haqqında deyir ey: "Mən professional səhnəyə üç yaşımdan gəlmişəm". Amma mən doğrudan üç yaşımdan oxuyuram. Uşaqlıqdan musiqi dərsi almasam da, musiqi ilə yaşayırdım. Həmişə evdə, ailə məclislərində oxuyurdum. Üç, dörd, yeddi yaşlarımızda ağlımıza belə gətirə bilməzdik ki, biz gələcəkdə musiqiçi olacağıq. O dövrdə bizim oxumağımız yalnız və yalnız bir həvəs idi. Məktəbdə hamı necə rəqs edirdi, mahnı oxuyurdu, biz də eləcə...

- Bəs professional səhnə üçün səs hansı yaşda formalaşır?

- Bilirsiniz, əsl professional səs insanda 16 yaşdan sonra bəlli olur. Uşaqlıq dövrünün həvəsi, səsi çox vaxt ötüb keçən olur. Ona görə də erkən yaşlarında şagirdləri daha çox məktəbə, bilik öyrənməyə, savadlanmağa yönəltmək lazımdır. İlk növbədə dərs, sonra dərnəklər.

Son zamanlarda valideynlər üç yaşında, beş yaşında, yeddi yaşında uşaqlarını həvəslə aparırlar mütəxəssis yanına. Bizim vaxtımızda uşaqlar dərsdənkənar məşğələlərə, məsələn, tikiş tikməyə, rəsm çəkməyə, heykəltəraşlıq öyrənməyə məktəblərdə, yaxud da pionerlər evində fəaliyyət göstərən dərnəklər çərçivəsində gedərdilər. Elə bir dərnək yox idi ki, oraya həvəs göstərməyim. İdmanla, gimnastika ilə məşğul olurdum, balet öyrənirdim, voleybol dərnəyinə gedirdim. Yəni, zamanımı boş yerə sərf etmirdim.

Müəllimlərimiz musiqi dərslərində, xor dərslərində hiss edirdilər ki, kimin səsi başqalarından seçilir, kimin səsi daha məlahətli, daha güclüdür. Bu baxımdan bayram tədbirlərində müəllimlərimiz gözəl mahnı oxuyan şagird kimi mənim ifamı bəyənir, böyük həvəslə önə çağırıb iştirakçılara təqdim edirdilər.

- Bütün bu əlavə dərnəklər, məşğələlər dərslərinizə mane olmurdu?

- Qətiyyən. Hamımız çox gözəl anlayırdıq ki, ilk növbədə savaddır, bilikdir. Biz həm orta məktəbi yüksək səviyyədə başa vurmalı, həm də ali məktəbə qəbul olmaq barədə düşünməliyik. Mən özüm də əlavə məşğələlərə və dərnəklərə ancaq və ancaq dərslərimi öyrəndikdən sonra gedə bilərdim.

- O illərdə daha çox hansı sənətə üstünlük verirdiniz?

- Orta məktəbin son siniflərində tarixə, ədəbiyyata, bir sözlə humanitar fənlərə həvəsliydim. Sənədlərimi də ADU-nun (indiki BDU-müəllif) jurnalistika fakültəsinə vermək niyyətindəydim. Bununla yanaşı,musiqini də çox sevirdim. O illərdə Tofiq Quliyevin, Rauf Hacıyevin, Səid Rüstəmovun, Telman Hacıyevin, Cahangir Cahangirovun, o cümlədən bir çox gözəl bəstəkarlarımızın populyar mahnılarının demək olar ki, hamısını əzbər bilirdim.

Bacım Fidan da hər gün beş saat, altı saat musiqi məşqlərinə vaxt ayırırdı. Amma bununla belə biz heç birimiz irəlicədən qərarlaşdırmamışdıq ki, gələcəkdə pianoçu və ya skripkaçı, yaxud da balerina olacağıq. Bir vaxt Konservatoriyanın tələbəsi olacağım haradan ağlıma gələrdi?! Bunlar hamısı illər keçəndən sonra bəlli olacaqdı. Sadəcə, bizim valideynlərimiz şərait yaradırdılar ki, xoşumuza gələn bütün dərnəklərə gedək və bu işdə onlar özləri də bizə çox kömək edirdilər.

- Fidan xanımla səsiniz bir-birini tamamlayır. Bəs xarakter etibarı ilə necə?

- Uşaqlıqdan Fidan mənə nisbətən çox utancaq idi, amma mən şıltaq qız kimi böyüyürdüm. Gah bir sirk akrobatı kimi, gah da hansısa bir operadan, məsələn "Sevil"dən, "Karmen"dən səhnəciklər düzəldib evdəkilərə nümayiş etdirirdim.

Puşkinin "Yevgeni Onegin" ində iki bacı obrazı var. Tatyana və Olqa. Fidan xanım Tatyana təbiətli bir qız idi. Təmkinli idi, qəlbini, hisslərini bağlı saxlayardı. Onun üçün ancaq dərs vardı, bir də musiqi.

- Xuraman xanım, 60-cı illərin Azərbaycan kinosu... "Liftçi qız", "Mən ki, gözəl deyildim", "Həyat bizi sınayır" filmləri və Siz.

- Hə... məktəbdə oxuduğum illərdə arada məni kinoya da çəkmişdilər.

- Baş rollarda oynamaq Sizdən həm məsuliyyət, həm yüksək həssaslıq, həm də peşəkarlıq tələb edirdi. Bir məktəbli qız üçün belə çətin işin öhdəsindən gəlmək asan deyildi.

- Mənim kinoya çəkilməyim tam təsadüf idi. O illərdə kinorejissorlarımız institutları, ali məktəbləri qrup-qrup, sinif-sinif gəzir, həmin rollara ifaçı axtarırdılar. Təbii ki, mən o yaşlarımda professional aktrisa ola bilməzdim. Amma bizim məktəbdən məni də seçdilər. Sonra sınaq çəkilişləri oldu, fotoprobalar, kinoprobalar... Yüzlərlə qızlar vardı, hamımızı çəkirdilər. Lap axırda kinorejissorlar nədənsə məni bəyəndilər.

Sizə açığını deyim ki, kino sahəsində bizim elə də bir tanışımız yox idi. Biz mədəniyyətimizi, musiqimizi sevən ziyalı bir ailəydik. O illərdə, konkret desəm, 60-cı illərin ortalarında, hər hansı bir ailə öz uşaqlarının, xüsusən də qız övladlarının o yaşda kinoya çəkilməsinə nadir hallarda razılıq verərdi. Amma mənim atam ziyalılar ziyalısı idi, bizə verdiyi gözəl tərbiyədən ürəyi arxayın idi. Övladlarına o qədər inanır, o qədər ümid bəsləyirdi ki... Ona görə də mənim kinoya çəkilməyimə nəinki mane olmadı,əksinə, sənətə həvəsimi, teatra, kinoya olan marağımı görüb mənə daha da qol-qanad verdi. Yəni, sənət yollarında valideynlərim heç vaxt bizə əngəl olmadılar. Əksinə, bizim üçün bu yolda bir mayaka çevrildilər. Atamın bircə şərti o idi ki,bütün bu kinoçəkilişlər, məşqlər bizim əsas fikrimizi dərslərimizdən, məktəbimizdən yayındırmasın.

Mən baş rola təsdiq edidikdən sonra, çəkiliş harada olursa-olsun, anam hər zaman yanımda olurdu.İlk dəfə "Liftçi qız"da baş rola çəkiləndə, lap uşaq idim. Cəmi 13 yaşım vardı. Bu kinonun ssenarisi Həsən Seyidbəylinin "Xidmət lifti" povesti əsasında yazılıb.

İkinci dəfə kinoya çəkiləndə isə 15-16 yaşımda idim. Kino sahəsindəki fəaliyyətimin əsas ağırlığı anamın üzərinə düşürdü. Çəkiliş meydanlarında fasilə olan kimi, anam mənim qayğıma qalır, vaxtdan istifadə edib tez çayımı içirdir, buterbrodumu yedirdirdi. Uşaq idim deyə tez yorulurdum. Anam hər vasitə ilə yorğunluğumu unutdurmağa çalışırdi.

- Məktəbli olsanız da hər halda baş rolda Siz oynayırdınız. Peşəkar aktyorlara ödənildiyi qaydada Sizə də qonorar ödənilirdimi?

- Belə düşünürəm ki, filmin baş qəhrəmanı kimi, digər oyunçulardan fərqli olaraq, yəqin ki, ən yüksək qonorar mənə yazılırmış. Çəkildiyim filmlərdə elə bir kadr yox idi ki,mən orada olmayım. Axı, mən baş qəhrəman idim. Amma yenə də sualınızın cavabını dəqiq deyə bilmərəm. Çünki, məktəbli olduğum üçün maliyyə məsələləri təbii ki, valideynlərimlə həll edilirdi.

- Vaxtınızı necə bölürdünüz?

- Mənim gün ərzində boş saatım yox idi. Səhər saat 8-də məktəbə gedirdim, günorta 2-də dərsdən evə qayıdırdım. Yeməyimi yeyib gedirdim çəkilişə. Axşam saat 8-də evə dönüb dərs tapşırıqlarımı yerinə yetirirdim. Gecə saat on ikidə, bəzən də birdə yerimə uzanırdım. Gün ərzində görəcəyim bütün işlərimin saatbasaat qrafikini tuturduq. Ən çox vaxt itkisi çəkiliş meydanlarında olurdu. O qədər nizam-intizama tabe olan bir qız idim ki, orada boş keçən dəqiqələrimə heyfsilənirdim.

Kino çəkilişlərinin kimsədən asılı olmayan çətinlikləri, tələbləri var. Məsələn, tutaq ki, hansısa bir kadr günəşli havada çəkilməlidir. Bütün qrup gözləyir ki, günəş nə vaxt çıxacaq. Yaxud da əgər yagış səhnəsi lazımdısa, Allaha yalvarırsan ki, kaş hava tutulsun, yağış yağsın, biz də çəkilişimizə başlayaq. Təsəvvür edin ki, əynimizdə çəkiliş kostyumları, saçlarımız, üz-gözümüz qrimdə... başdan-ayağa obraza köklənib dayanmışıq, səbirsizliklə havanın bizə lazım olan şəklə düşməsini gözləyirik. Adətən, belə vaxtlarda mən dərs kitablarımı da çəkiliş meydanlarına aparardım. Boş dəqiqələr, boş saatlar olan kimi, oturub dərslərimi hazırlayırdım. Çəkiliş olan günlərdə çox yorulurdum.

- Amma oynadığınız filmlərdə bu hiss olunmurdu. Sanki illərlə Siz o rollara hazırlaşmışdınız. Canlandırdığınız obrazları çox böyük ustalıqla yaratmışdınız.

- Gənc yaşlarımda mən özümü heç bəyənmirdim. Arıq, zəif bir qız idim.

- Fikrimcə, ən böyük rəssam yaradanın özüdür. Tanrının yaratdığı hər kəs bər-bəzəksiz, makiajsız daha təbii, daha ürəyəyatımlıdı. Yaxşı yadımdadır ki, Siz ekranda hər zaman əsl Azəri qızı kimi diqqət çəkirdiniz. Sadə geyiminizdə, görüntülərinizdə belə qəribə bir cazibədarlıq, gözəllik vardı. Məhz belə gözəllikdən Sizə nə pay düşdü?

- Bilirsiniz, hər şeyin bir dərəcəsi var. Həyat siyah və bəyaz cizgilərdən ibarətdir. Eynilə Sizin bu gün geyindiyiniz bluzkanız kimi. Bizim də həyatımızda gözəl səhifələr də olub, unudulmaz günlər də. Amma nə vaxsa çətinliklərimiz, problemlərimiz də olub. Həyat hər zaman sürprizlərlə doludur. Bir-birinin ardınca valideynlərimizi erkən itirməyimiz bizə çox ağır zərbə oldu. Hər insan bu hissləri yaşayır. O zaman Fidan xanım Moskvada aspiranturada oxuyurdu. Təbii ki, o, Bakıya qayıtdı və valideynlərimizdən sonra evin bütün maddi qayğısını öz üzərinə çəkdi.

- Müğənni kimi sənətin sirlərini kimdən öyrənmisiniz?

- Konservatoriyada ali təhsil alanda ixtisas müəllimlərimiz vardı. Qadınlardan ilk opera müğənnimiz Şövkət Məmmədovanın iki il tələbəsi olmuşam. O, rəhmətə getdikdən sonra isə Fidan xanımın müəllimindən-İda Aronovna Lvoviçdən dərs almışam. İda xanım Azərbaycanda əməkdar müəllim adı qazanmışdı.

Mən Fidan xanımı da özümün müəllimim hesab edirəm. O, çox böyük musiqiçidir. Mən sənətimin bir çox incəliklərini ondan da öyrənmişəm. Fidan xanım da, mən də müəllimlərimizin xatirəsini hər zaman ehtiramla yad edirik.

- İndi Sizin özünüzün də tələbələriniz var.

- Biz bacılar Bakı Musiqi Akademiyasının professorlarıyıq. Öz səsimizlə həmişə çalışmışıq ki, Azərbaycan mədəniyyətini yüksəklərə qaldıraq, öz sənətimizlə Azərbaycana uğur gətirək. Azərbaycanı dünyaya tanıdaq. Vokal sahəsində Azərbaycana ilk qızıl medalı Fidan xanım gətirib.

- Məktəb illəri ömür kitabımızın elə bir səhifəsidir ki, digər səhifələrdən hər zaman seçilir.

- Məktəb illəri deyəndə, oxuduğum 23 nömrəli məktəb gözlərimin önündə canlanır. Şəhərin mərkəzində yerləşən ən gözəl, ən güclü, ən nümunəvi tədris ocağı bizim məktəbdi. Çox savadlı müəllimlərimiz vardı. Həmişə sevinirəm ki, o cür səviyyəli, tanınmış bir məktəbin məzunuyam. Məktəbimizin özünün hətta xüsusi bir himni də var idi. Bütün tədbirlərimizdə o himn ifa olunurdu. O illər həqiqətən ömrümüzün təkrarsız səhifələridir.

- Dərsə məktəbli formasında gedirdiniz, yoxsa ürəyiniz istəyəni geyinirdiniz?

- Dərsə gedəndə həmişə məktəbli forması geyinərdik. Mən o geyimi çox sevərdim. Hər dərs ili başlayanda atam Moskvadan - "Detskiy Mir"dən hərəmizə iki dəst məktəbli forması alıb gətirərdi. Ağ yaxalığım... formamın üstündən taxdığım ağ önlüyüm... bu günə qədər də yadımdadır. Hər səhər evdən çıxıb məktəbə gedəndə anam görünüşümüzə, geyimimizə çox ciddi fikir verərdi. Çalışardı ki, məktəbə geydiyimiz paltarlarımız, ayaqqabılarımız tər-təmiz, səliqəli olsun.

Heç vaxt məktəbə sərbəst paltar geyinib getməzdik. Anam deyərdi ki, sinifdə hər təbəqənin övladı var. Ona görə də bahalı və fərqlənən paltarda sinfə getmək olmaz. Məktəblilər həmişə eyni qaydada və sadə geyinməlidir.

Əgər evdən anam mənim üçün meyvə qoyurdusa, mütləq sinifdə onu kiminləsə bölüşməliydim. Bizə evdə belə şeyləri məxsusi öyrədirdilər.

Mən həmişə belə hesab etmişəm ki, məktəbli qızlara o forma çox yaraşardı. Məktəbli forması qızların xarici görkəmlərini səliqəli və ciddi göstərən bir əlbisədir.

Ümumiyyətlə, məktəb illərimlə bağlı hər şey xatırımdadı:məktəbdə keçirdiyimiz bayramlar... yeni il şənlikləri ... sinif yoldaşlarım, dostlarım... İndiyə qədər də bir-birimizlə zəngləşir, əlaqə saxlayırıq.

- Məktəbli uşaqların ən çox sevdikləri yeni il şənlikləridi...

- Yaxşı yadımdadır, mən birinci sinifdə oxuyandan orta məktəbi bitirənə kimi, atam hər il evimizdə təbii küknar ağacından otağımızın hündürlüyü boyda yolka qurardı. Onun budaqlarını atamla anam özləri bəzəyərdilər. Blokumuzda yaşayan qonşular və onların uşaqları ilə mehriban münasibətlərimiz vardı. Qış tətili günlərində hər gün birimizin evində bayram şənliyinə toplaşardıq. Hər bir qonşu öz evində digər qonşu uşaqları üçün bayram şənliyi düzənləyirdi. Biz uşaqlar yolkanın ətrafında dövrə vurub oxuyur, səhnəciklər göstərirdik. Şaxta babanın adından hər bir uşağa verilən hədiyyə torbasından cürbəcür konfetlər, meyvələr, şirniyyatlar çıxardı. Valideynlərimiz uşaq otağını elə vaxt bəzəyərdilər ki... biz yuxudan ayılınca artıq evin ortasında bərli-bəzəkli yolkamız qurulmuş olardı. Atam öz əllərilə balaca-balaca oyuncaq evciklər, dovşanlar, ayılar düzəldib yolka ağacının altına qoyardı. İndiyə qədər o yolka oyuncaqlarını saxlayıram. Qohumlarımızın,qonşularımızın iştirakı ilə keçirdiyimiz o yeni il şənliklərinin indi xatirəsinə isinirəm. O illərdə evimizdə qurulan təbii küknar ağacının qoxusunu da duyuram sanki... Hanı, özümüz düzəltdiyimiz o rəngbərəng bayraqlar?! Bunlar hamısı unudulmaz bir röya imiş...

- Xuraman xanım, yeni il şənliklərində Qar qızı oynadığınız vaxtlar olub?

- Mən Qar qızı oynamazdım axı! Mən heç Qar qıza bənzəmirdim də... Məni Qar qız kimi sevərdilər ki? (gülümsünür - müəllif) Biz alışmışıq ki, Qar qız gərək gözəl olsun, yanaqları qırmızı, gözləri mavi...

- Nə vaxtsa yeni ili qürbət ölkədə qarşılamısınız?

- 1992-ci ildə yeni ilqabağı Amerikaya qastrol səfərinə getmişdik. Necə oldusa, səfərimiz uzandı və yeni ili orada qarşıladıq. O vaxt 31 dekabr - Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü kimi qeyd edilmirdi. Hələ heç bir ölkədə bizim diasporamız da yox idi.

- İlk qastrol səfəriniz?

- 1977-ci ildə ilk qastrol səfərimdə Avstriyada oldum. Səhv etmirəmsə, payız ayı idi.

- Fidan xanım da getmişdi?

- Xeyr. Çünki ilk vaxtlar Fidan xanımla biz ayrı-ayrı oxuyurduq. Mən müğənni kimi fəaliyyətə başlayana qədər artıq Fidan xanım musiqi sahəsində bir çox uğurlar qazanmış, professional səhnədə müğənni kimi tanınmışdı.

O hələ tələbə ikən bir müddət də Kamera Orkestrində skripkaçı kimi çalışmışdı. Onun tələbəlik dövründəki skripkası hələ də durur. Mən çox arzulayardım ki, nə vaxtsa konsertlərinin birində Fidan xanım skripkasını da dilləndirsin.

- Fidan xanımla birgə oxumaq uğurlu alındı?

- Biz bacılar birgə oxumağa başlayandan sonra qısa bir zamanda məşhurlaşdıq. Bununla yanaşı, özümüzə qarşı qısqanclıqlarla, hətta xəyanətlərlə də çox qarşılaşdıq. Ancaq sağlam düşüncəmiz, sağlam fikrimiz bizim ayaqda durmağımızda həmişə yardımçımız oldu.

- Fidan xanımın Sizin həyatınızda yeri?

- Mənim üçün Fidan xanım hər zaman bir mayak olub. Mən çox şeydə, o cümlədən sənətdə də bacıma oxşamağa, onun kimi kamil mütəxəssis olmağa çalışmışam. Bəzən insan çox şeylərə nail olmaq istəyir. Ancaq hərdən 24 saat da adama azlıq edir, çatmır. Bəzən də elə olur ki, təkcə sənətimizlə yox,səhhətimizlə də məşğul olmaq gərəkir, amma vaxt ayıra bilmirik.

Fidan xanımla biz uğurlarımıza heç də asanlıqla nail olmamışıq. Müsabiqələrdə iştirak etmişik. Diplomlara layiq görülmüşük. Hələ SSRİ dövründə biz bacılar artıq populyarlıq qazanmışdıq. Bizi respublikamızdan kənarda da tanıyır, müxtəlif ölkələrə dəvət edirdilər. Moskvanın özündə, müttəfiq respublikalarda dəfələrlə konsertlər vermişdik. Fidan xanımla mənim Moskvada konsertimiz olanda afişalarda həmişə yazırdılar. "Zvezdı Sovetskoqo iskusstvo". O ada nail olmaq hər ifaçıya nəsib olmurdu.

- Vətəndən kənarda yaşaya bilərdiniz?

- Digər xalqlarla müqayisədə milli mentalitetimiz elədir ki, biz hara gəldi ora köçüb yaşaya bilən xalq deyilik. Bizim sənətimizi kənarda nə qədər çox sevsələr də, bizim üçün bura əzizdir. Hara qastrola getsək də, ancaq bura üçün darıxırıq. Çünki öz evimizdən, öz ölkəmizdən savayı bu sıcaqlığı, bu məhəbbəti heç bir yerdə tapa bilmirik. Xalqımız da, dövlətimiz də bizim əməyimizi qiymətləndirir.

Yeri gəlmişkən, yaradıcılığımızın 25 illiyi münasibəti ilə Fidan xanımla mənə eyni mərtəbədə yanaşı mənzillərin verilməsi ulu öndərimiz Heydər Əliyevin bizim sənətimizə diqqətinin, qayğısının nəticəsi idi. O, elə bir şəxsiyyət idi ki, hər zaman öz xalqına, incəsənət xadimlərinə böyük məhəbbət bəsləyirdi. Bir dəfə tədbirlərdən birində cənab Heydər Əliyev bizə demişdi: "Siz ziyalı ailədə böyümüsünüz. Ot kökü üstə bitər".

- Yeni il ərəfəsində arzularınız?

- Tələbələrimə, gənc vokalçılarımıza məsləhətim və arzum budur ki, daim öz üzərlərində çalışsınlar. Zamanlarını boş yerə, əbəs yerə xərcləməsinlər. Vokal sənəti ilə məşğul olanda gərək ömür boyu sən özünü tələbə hiss edəsən. Çünki, bu yolu seçdinsə, hər zaman öz üzərində çalışmalı, özün özünə nəzarət etməlisən.

Mən pedaqoji fəaliyyətdən şərəfli vəzifə tanımıram. Öyrətməkdən və öyrənməkdən gözəl nə var ki?

Müsahibəni yazdı: Ellada UMUDLU

Azərbaycan müəllimi.- 2012.- 28 dekabr.- S.8.