İbtidai
sinif müəlliminin işində İnternet-bloqun rolu
Müasir
məktəbin əsas vəzifəsi hər bir şagirdin
bacarığını aşkar etmək, yüksək
texnoloji, rəqabətli dünyaya hazır olan şəxsiyyət
yetişdirməkdən ibarətdir. İnsan həyatının
bütün sahələrində modernləşmə və
innovasiya proseslərinin getdiyi XXI əsrdə yetişməkdə
olan nəslin təlim və tərbiyəsi prosesində
effektiv pedaqoji texnologiyalar xüsusi əhəmiyyət kəsb
edir ki, bu olmadan Azərbaycan üçün rəqabətli cəmiyyətin
qurulması, vətəndaşlarımızın layiqli həyatının
təmin olunması kimi
strateji cəhətdən mühüm olan məsələlərin
həlli mümkün deyil. İslahat
proqramına əsasən ümumi təhsilin əsas
inkişaf istiqamətlərindən biri də müəllim
korpusunun təkmilləşdirilməsidir. Müasir pedaqoji
texnologiyalar içərisində informasiya-kommunikasiya
texnologiyaları (İKT) xüsusi yer tutur. Bu da təsadüfi deyil. Kompüter
həyatımızın ayrılmaz hissəsinə
çevrilmişdir. İKT-dən istifadə nəhəng
informasiya axınına giriş, onun təhlili və qiymətləndirilməsi,
dünya ilə ünsiyyət qurmaq, məsafədən təhsil
almaq, iş təcrübələrinin mübadiləsi
imkanı verir.
Hazırda İnternet-məkanın xeyli
hissəsini bloqlar tutur. Onlar
ayrı-ayrı insanların və sosial qrupların həm
şəxsi, həm də professional məqsədlərlə
qarşılıqlı münasibətində get-gedə daha
fəal istifadə olunur. Buna görə də
bloqlardan təhsil məqsədləri üçün istifadə
etmək aktuallaşır.
Son illərdə İnternet-bloqlara maraq və
tələb çox artmışdır.
Zənnimcə, yüksək səviyyəli
kompüter biliyinə malik olan yeni nəsil valideynlər öz
uşaqlarını bizim məktəblərə gətirirlər.
Bloq (blog - ingilis dilində) - əks-xronoloji
qaydada tərtib olunmuş bir və ya bir neçə müəllifin
gündəliyi, şəbəkə jurnalıdır.
Bloqların tarixi təxminən iki onilliyi əhatə
edir: onların ilk nümunələri keçən əsrin
90-cı illərinin əvvəlində ABŞ-ın şəbəkə
məkanında meydana gəlib. Təhsil
bloqları həm də öz başlanğıcını
ingilisdilli bloq-sferasından alır.
Yaradılma məqsədindən
asılı olaraq bloqlar müxtəlif növ ola
bilər: portfelio-bloq, sinif bloqu, layihə bloqu, tematik bloq,
ictimai bloq (məsələn, bir TM və ya hər hansı
proqram üzrə işləyən müəllim qrupunun) və
s.
* Təhsil bloqları müxtəlif olur,
lakin onların hamısı ümumi çalarlara malikdir:
* Əks qaydalı qeydlər: yeni qeydlər
yuxarıdan yazılır, bütün qalanlarını isə
arxivdən əldə etmək mümkündür.
* Əks-əlaqənin olması: bloq
oxucuların şərhlərinin və suallarının yerləşdirilməsini
nəzərdə tutur (müəllifin qərarı ilə) və
bu da bloqu foruma oxşadan bir şeyə çevirir.
* Bloqa qeydlər edən müəllif bir və
ya bir neçə şəxs olur.
* Daimi başlıqlar: bloq struktur cəhətdən
sonsuz lenti xatırladır, lakin bloqun daxilində şərh
olunan hər bir məlumatın öz ünvanı vardır.
Bloqların hesabına pedaqoqun yeni geniş
imkanları yaranır. Hər şeydən
öncə bu, məlumatın yerləşdirilməsi,
axtarışı və operativ mübadiləsi
üçün münasib yollardan biridir. Eyni
fikirlilərlə ünsiyyət də böyük rol
oynayır, lakin müxtəlif suallara birgə cavab
axtarışı meydana gələn problemləri daha effektiv
həll etməyə şərait yaradır.
Şəxsi bloqdan özünü
nümayiş etdirmək üçün istifadə etmək
olar. Portfolio bloqu pedaqoqun elektron
portfoliosunun münasib formalarından biridir ki, bunun da
olmağı bu gün zamanın tələbidir və müəllimin
informasiya səlahiyyətinin yüksək səviyyəsini təsdiq
edir.
Bundan başqa, bloqun yaradılması və
idarə olunması özünürealizə və
özünüinkişaf üçün stimul rolunu oynaya bilər,
belə ki, bu, pedaqoqa ən yeni informasiya və texniki
imkanları mənimsəmək, standart məsələ və
problemlərin qeyri-standart həllərini axtarıb tapmaq kimi
geniş imkanlar yaradır.
Nəhayət, şəxsi professional bloq
müəllimə böyük üstünlüklərə
malik olan təhsilin təşkilinin yeni prinsipial alətini
verir.
Müəllimin professional fəaliyyətində
bloqun yaratdığı imkanlardan bir neçəsini qeyd edək.
Birincisi, bloq müəllimə problemli məsələlərin
daha çox əhəmiyyət kəsb edən hissələrinə
diqqəti yönəldərək "özünəməxsus"
tədris prosesini təşkil etmək imkanı verir.
İkincisi, təhsil bloqunun köməyi
ilə məktəblilər təlimatlanaraq təkcə fənn
bilikləri deyil, eləcə də müasir texniki vasitələrlə
işləmək, ilk növbədə, İnternetdə
informasiya axtarışı və onun effektiv işlənməsi
biliklərini əldə edirlər.
Üçüncüsü, bloq tədris
prosesini fərdiləşdirməyə imkan verir, onun
"şəffaflığı" isə
tapşırığın yerinə yetirilməsinə
şagirdin yaradıcı yanaşmasına şərait yaradır,
belə ki, burada köçürmə praktik olaraq
mümkün deyil, heç maraqlı da deyil.
Eyni zamanda çətinlik keçirən
şagird onun yoldaşlarının
tapşırığı necə yerinə yetirməsinə
həmişə baxa, ona kömək olunmasını xahiş
edə və bunu operativ olaraq ala bilər.
Dördüncüsü, tədrisdə
bloqdan istifadə etmək istənilən məsələnin
açıq müzakirəsi və kollektiv qərarın qəbul
olunmasının təşkil edilməsi yolu ilə şagirdlərdə
sosial və kommunikativ səlahiyyətlərin daha effektiv
formalaşmasına imkan verir. Beləliklə, real həyati situasiya meydana gəlir
ki, ənənəvi sinif-dərs sistemində bunu etmək
süni alınır və bu "uduzmaq" deməkdir.
Artıq iki ildir ki, Təhsil Nazirliyi
bir-birinin ardınca "Elektron təhsil"in respublika
müsabiqəsini keçirir.
Müsabiqə iki istiqamət üzrə təşkil olunmuşdur:
"Təhsildə İnternet texnologiyalar" və
"Müasir məktəbdə elektron təhsil
resursları".
Müsabiqənin əsas məqsədi
elektron təhsil resurslarının və
internet-texnologiyaların təhsil prosesində tətbiqinin
populyarlaşdırılması, bu barədə təhsil sahəsində
ictimaiyyətin məlumatlandırılması, İnternetdən
təhsil məqsədləri üçün istifadə
olunmasının yeni formalarının aşkar edilməsi, eləcə
də tədris prosesində informasiya texnologiyalarını
aktiv tətbiq edən müəllimlərə stimul verilməsindən
ibarətdir.
Müsabiqənin keçirildiyi ilk il mən yalnız PowerPoint və MimoStudio
proqramlarının bazasında yaradılan təqdimatlarla
iştirak etdim. Müsabiqədə iştirak edən
müəllimlərin bloqları ilə maraqlanaraq və öz
sinif şagirdlərimdən ilhamlanaraq mən öz bloqumu
açmaq qərarına gəldim.
Bloqlar yaradarkən müəllimlər həm
onların özü, həm də digər
iştirakçılar və onların bloqunu oxuyanlar
üçün hansı əlavə imkanların
açdıqlarını təsəvvür etmirlər.
Məndə də bu cür baş verdi.
O zaman mən bloqlar haqqında çox məhdud
təsəvvürə malik idim. Lakin biz valideynlərlə
telefon zəngindən daha tez və münasib olan informasiya
mübadiləsinə girmək imkanına malik olmaq istəyirdik.
Beləliklə, bir il öncə mənim
sinfimin www.bloqspot.com saytında
"2F" adlı öz bloqu yarandı.
Öz veb-gündəliyimi aparan zaman mənə
məlum oldu ki, İnternet şəbəkəsinin müxtəlif
saytlarında artıq çoxlu sayda professional müəllim
bloqları mövcuddur. Şəxsi
bloqunun yaradılmasının müəllimə hansı
geniş imkanlar verə bilməsi artıq mənə aydın
oldu.
Bir ay ərzində mən öz bloqumu
yaradaraq Respublika "Elektron təhsil" müsabiqəsində
qalib oldum (3-cü yer).
Tezliklə bloqun müəllifi
olmağımın bir illiyi tamam olacaq və keçən
dövrün yekunlarını nəzərdən keçirə,
bloqun mənə nələr verdiyini təhlil edə biləcəyəm.
Birincisi, mən fərdi kompüterlə
işləməklə yeni biliklər əldə etdim, yeni
kompüter proqramlarını mənimsədim (məsələn,
İnternet şəbəkəsində slayd-şou, video və
audiomateriaların, sorğuların, qurulma təqvimlərin
yaradılması və dərc olunması).
Bloqun iştirakçıları və
valideynlər arasından onun müəlliflərini
artırmaq, onları kompüterdə və bloqda işləməyə
cəlb etmək və öyrətmək mənə müyəssər
oldu.
Sinfin bloqu - sinfin yenilikləri və nailiyyətlərinin
əks olunduğu özünəməxsus qəzetdir.
Burada müəllimlərdən başqa
şagirdlər də müəllif rolunda çıxış
edir. Sinif bloqu nəyə lazımdır?
Birincisi, bu, keçmişdə və gələcəkdə
baş verənlər haqqında valideynləri məlumatlandırmaqdır.
Bundan başqa uşaqların şəbəkə
daxilində işləməsi, onların savadının
artması, yazılı nitqin inkişafı, eyni fikirlilərin
tapılması baş verir.
İkincisi, bloq mənə şagirdlərin
valideynlərindən əks-ünsiyyət almaqda kömək
edir. İndi artıq mən istənilən
vaxt çox işləyən, mənimlə şəxsən
görüşmək və ya zəngləşmək istəyən,
lakin buna imkanı olmayan valideynlərlə əlaqə yaratmaq
imkanına malikəm.
Üçüncüsü, mən bloqqerlərin
müəllim ictimaiyyətinin xəbərləri ilə
maraqlanaraq, dünyagörüşümü genişləndirirəm,
Azərbaycanın müxtəlif guşələrindən olan
həmkarlarımın nailiyyətlərini bilir və şərhlərimi
əlavə edirəm. Beləliklə,
mənim professional inkişafım və özünütədrisim
baş verir.
İnternet-gündəliyin yaradılma məqsədi
toplanmış təcrübənin ümumiləşdirilməsi
və yayılmasına hazır olan məsləkdaşların
aşkar olunması olmuşdur. Müəllimin materialları "Yarlıklar"
bölməsində sistemləşdirilmişdir. Müəllimlər, iştirakçılar, sinif rəhbərləri
üçün faydalı başlıqlar mövcuddur. Bloqda "Qonaq
kitabçası" yerləşdirilmişdir ki, oraya daxil
olanlar öz rəylərini, arzularını, onun təkmilləşdirilməsi
üçün məsləhətlərini qeyd edə bilərlər.
Mənim daimi oxucusu olduğum bloqların
siyahısı göstərilmişdir. Burada
avtomatik olaraq yeni məlumatlar əks olunur. Bu, təhsil
dünyasında baş verən yeniliklərdən operativ xəbər
tutmaq, həmkarların yeni işləri ilə, maraqlı
saytlar və bloqlarla tanış olmaq
imkanı verir. Beləliklə, fərdi metodiki səviyyəni
fasiləsiz inkişaf etdirmək imkanı vardır. Bloq - həm də özünəməxsus bir
reklamdır.
Öz bloqumla işləyərək mən
İKT sahəsində biliklərimi fasiləsiz olaraq təkmilləşdirir
və bunu bölüşürəm ki, bu da yeni dövlət
təhsil standartının tələblərinə cavab verir.
Ümidvar olmaq istərdim ki, bu məqaləni
oxuduqdan sonra həmkarlarımdan hər hansı biri mənim təcrübəmlə
maraqlanacaq və onda öz bloqunu yaratmaq arzusu oyanacaqdır.
Buna misal olaraq mən artıq öz həmkarlarımı
buna cəlb edə bilmişəm. Belə
ki, bu təhsil ilində iki sinfin də öz bloqu
yaradıldı.
Veb-gündəliyin aparılma məqsədləri
müxtəlif ola bilər, əsas
olanı budur ki, onlardan ən əhəmiyyətlisini
sınaya və tapa biləsən.
Mən bloqda nə yerləşdirirəm:
* Fənlər üzrə test və
tapşırıqlar;
* Dərslərin plan-konspektləri;
* Dərslərin təqdimatları;
* Oxu üçün bədii əsərlərin
siyahısını;
* Bizim məktəb tədbirlərinə,
bayramlara, ekskursiya səfərlərinə həsr olunmuş
fotoşəkilləri, slayd-şouları;
* Faydalı şəbəkə
resurslarına başlıqlar;
* Gələcəkdə sinfimiz və
bütün məktəb üçün əlamətdar olan
mühüm hadisələrə dair elanlar;
* Öz uşaqlarının təhsili ilə
maraqlanan valideynlərə faydalı məsləhətlər;
* İnternet şəbəkəsində
tapdığım maraqlı video-çarxlar və təqdimatlar.
Mənim məqsədim öz müəllim
bloqumu "sinif bloqu" adlı bloqa, yəni sinfin bloquna
çevirməkdən ibarətdir. İstəyirəm ki, onun yaradılması və
idarə olunmasında mənim rəhbərliyim altında
uşaqlar da iştirak etsinlər.
İndi mən öz
üçüncü sinif şagirdlərimi bloqda işə
cəlb etməyə başlayıram, onlar öz qeydlərini,
idman yarışlarına dair reportajları, məktəb tədbirlərinə
dair mülahizələri, öz yaradıcılıq işlərini,
elmi tədqiqat layihələrinin təqdimatlarını dərc
etməyə çalışırlar.
Bu cür iş uşaqların xoşuna gəlir, onlar mənim
ortaq müəllifim olmaq arzusu ilə yaşayırlar.
Gələcəkdə uşaqların
öz İnternet-gündəliklərinin yaradılmasında
onlara yardım nəzərdən keçirilir.
Müəllim bloqu meydana gəlir, sonra isə
şagird bloqu yaranır, müəllim şəbəkədə
kommunikativ davranış normasını müəyyən
edir. Bu cür bloqlar - müasir təhsil məkanının
elementləri hesab olunur ki, burada bərabərhüquqlu
iştirakçılar - müəllimlər və şagirdlər
təşəkkül tapır.
Təhsil bloqlarından necə istifadə
etmək olar?
1.
Bloqda xəbərlər, multimedia təqdimatları, videolar,
veb-resurslara dair başlıqlar və bir çox digər
elementləri yerləşdirmək olar. Yerləşdirilmiş
materiallara giriş şagirdlər üçün həm məktəbdə,
həm də evdə mümkün olacaqdır. Parolların istifadəsi zəruri şəraitdə
bloqa məhdud girişi və onun məxsusluğunun təmin
olunmasına kömək edəcək.
2.
Bloq onlayn-müzakirənin təşkil olunmasına imkan verir.
Materialların şərhi şagirdlərə
təlim müzakirəsinin iştirakçısı olmaq
imkanı verir və onlarda İnternet məkanında ünsiyyət
üçün müasir insana zəruri olan kommunikativ
bacarıqların formalaşmasına şərait yaradır.
3.
Bloqun köməyi ilə şagirdlər öz dərslərini
yarada və dəyişə bilərlər. Müasir
informasiya texnologiyaları vasitələrinin hesabına
şagirdlər veb-məkanda şəxsi qeydlərinin müəllifi
və redaktorları ola bilərlər. Beləliklə dövri analoqlar, məsələn,
sinif divar qəzetləri yaradıla bilər.
4.
Şəxsi bloqun köməyi ilə dərslərin
planlaşdırılmasının qaçılmaz prosesini əsl
yaradıcılığa çevirmək olar. Müzakirə
üçün açıq olan dərs planı, mövzu
üzərində iş, dərsə aid
materialların axtarılmasında şagirdlərə
yardım və dəstək, refleksiya - bütün bunlar
sözsüz ki, təhsil prosesinin
iştirakçılarının fərdi inkişafında
mühüm mərhələyə çevrilə bilər.
5.
Bloq şagirdin gündəliyində qeyd olunmuş elanı əvəz
edərək həm məktəblilər, həm də
onların valideynləri üçün özünəməxsus
elektron elan lövhəsi rolunu oynaya bilər. Eyni
zamanda operativ əks-ünsiyyət yaratmaq imkanı yaranır.
6.
Bloq əsasında mükəmməl, çoxfunksiyalı
veb-sayt yaratmaq olar ki, bunun yaradılmasında da teqlərdən
(yarlıklardan), müxtəlif materialların arxivləşdirilməsi
və nizamlanmasından, eləcə də multimedia
imkanlarından istifadə etmək mümkündür.
Beləliklə, belə bir nəticə
çıxarmaq olar: təhsil bloqu - müasir müəllimin
və iştirakçıların fəaliyyətlərinin
ayrılmaz və mühüm hissəsidir.
Əziz həmkarlarım, yenini sınaqdan
keçirin, tanıyın, təkmilləşin!
Sizə bloq yaratmaqda müvəffəqiyyətlər
arzulayıram!
Afaq
EYUBOVA
Azərbaycan müəllimi.- 2012.- 3 fevral.- S.7.