50 il pedaqoji sahədə

Ölkəmizin təhsil sistemində özünün bilik və bacarığını xalqının maariflənməsinə sərf edən müəllimlərimiz az deyildir. Onlardan biri də respublikanın maarif əlaçısı, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, Təhsil Problemləri İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Mürşüd Fərəcovdur. O, həqiqətən təcrübəli müəllimdir. Onun üç il dərs dediyi Kürdəmir rayonunun Axtaçı kənd orta məktəbini bitirən şagirdlərindən altı nəfəri kimya müəllimidir. Onlardan Mədət Şahbazov hazırda Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dosentidir. Müəllimi haqqında onun dediklərindən:

"Yeni dərsimiz etilenin alınması və kimyəvi xassələri idi. Mürşüd müəllim keçən dərslə bağlı tapşırıqları yoxladı və bizim sinifdən çıxmağımızı bildirdi, laboratoriyadan gətirdiyi və içərisində bir çox təchizat olan qutudan qlükoza ampulasına oxşar ampulanı bizə göstərib dedi: uşaqlar, bu qırmızı qan rəngli maddə bromdur. Ampulanı sındırıb onu ağzı şüşə tıxaclı ətir şüşəsindəki distillə edilmiş suyun üzərinə əlavə etdi. Bu zaman bromdan müəllimin və şüşəni tutan şagirdin də əlinə düşdü. Bromun pis iyi, dərini yandırması, ətrafda olanların tənəffüs yollarına mənfi təsiri özünü göstərdi. Mürşüd müəllim etilenin alınması üçün təcrübəni izahat verə-verə hazırladı və təcrübə nəticəsində alınan etilenin bromlu suyu rəngsizləşdirməsini bizə göstərdi. Bizim kimya dərslərimizdə həmişə təcrübələr aparılırdı. Mürşüd müəllim şagirdlərinin təcrübələr əsasında bilik və bacarığa yiyələnməsinə nail olmağa çalışırdı".

Şagirdləri, tələbələri və ixtisasartırma institutlarının kimyaçı müdavimləri öz peşəsini sevən Mürşüd müəllimdən həmişə razılıq edirlər. Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda keçirilən görüşdə respublikanın qabaqcıl kimya müəllimlərindən bir müdavim müəllimdən icazə istəyib dedi: Mürşüd müəllim, sizi yazılarınızdan və təcrübəli müəllim kimi uzun illərdir tanıyırıq, bu görüşümüzdə də sizdən çox razı qalırıq, ancaq bir məsələdə sizdən gileyliyik ki, o da sizi əvəz edən alimlərin yetişməsinə az fikir verməyinizdir.

Həmin görüşə kimya dərsliklərinin müəllifi kimi dəvət olunan kimya elmləri doktoru, professor, AMEA-nın müxbir üzvü Vaqif Abbasov bu gileylə bağlı öz məsləhətlərini müdavimlərə çatdırdı.

Ömrünün 74-cü baharını yaşayan Mürşüd Fərəcov 17 noyabr 1938-ci ildə Kürdəmir rayonunun Sığırlı kəndində anadan olmuşdur.

O, 1945-1955-ci illərdə kəndlərindəki orta məktəbdə təhsil almış və Salyanın Xalac kəndindəki texniki peşə məktəbində altı aylıq kursu bitirdikdən sonra kolxozda traktorçu-mexanizator işləmişdir. 1957-1962-ci illərdə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun (indiki ADPU-nin) tələbəsi olmuşdur. Təyinatla 1962-1965-ci illərdə Kürdəmir rayonunun Axtaçı və sonra da Sığırlı kənd orta məktəblərində işləmiş, kimya, biologiya və kənd təsərrüfatının əsasları fənlərindən dərs demişdir.

1965-ci ildə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İnstitutunun aspiranturasına daxil olan Mürşüd Fərəcov 1968-ci ildə "Kimyanın tədrisinin fizika ilə əlaqələndirilməsi" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını vaxtından qabaq yazıb başa çatdırmışdır. 1972-ci ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmiş və 1985-ci ilə qədər kiçik elmi işçi və baş elmi işçi vəzifələrində çalışmışdır. 1985-ci ilin noyabrından Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda kimya və biologiyanın tədrisi metodikası kafedrasında dosent vəzifəsində çalışıb. 1995-1999-cu illərdə fakültə dekanı işləmiş, 2000-2005-ci illərdə institutun Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin sədri olmuşdur.

Mürşüd müəllimin "Kimyanın tədrisində fənlərarası əlaqə" (1989-cu il) monoqrafiyasında qeyri-üzvi və üzvi kimyanın fizika ilə əlaqəli tədrisindən, kimyanın tədrisinin yerli istehsalatla əlaqələndirilməsindən və kimyadan sinifdənxaric işlərdə fənlərarası əlaqələrdən, "Kimyanın tədrisində müasir təlim texnologiyası" (2008-ci il) kitabında qabaqcıl iş təcrübəsinin öyrənilməsindən, təlimin təşkilat forması olan dərslərin təşkilindən, mövcud kimya proqramları əsasında müstəqil işlərin təşkilindən, təlimin yeni konsepsiyasının prinsiplərinə əsaslanan kimya dərslərindən və kimyanın tədrisində şagirdlərin peşə bacarıqlarının necə inkişaf etdirilməsindən məlumat verilir. "Şərəfli ömür yolu" (2001-ci il) kitabı isə Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi Şəfiqə Əliyevanın qabaqcıl iş təcrübəsinin öyrənilməsinə və ümumiləşdirilməsinə həsr edilmişdir. "D.İ.Mendeleyevin dövri sistem cədvəlində elementlərin (bəsit maddələrin) fiziki-kimyəvi xassələrini göstərən cədvəl" (1986-ci il) və "Kimyadan universal sorğu cədvəli" (2011-ci il) kimi metodik vəsaitləri, 100-dən artıq qəzet və jurnal məqaləsi çapdan çıxmışdır.

Mürşüd Fərəcov hazırda Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutunun Kurikulum Mərkəzinin "təbiət-riyaziyyat" bölməsində aparıcı elmi işçi vəzifəsində çalışır. Onun son illərdə yeni təhsil konsepsiyasının tələb və prinsipləri əsasında yazılmış məqalələri "Kimya məktəbdə" məcmuəsində dərc olunaraq həmkarlarına çatdırılmışdır. ("Təlim və tədrisin yeni konsepsiyasının prinsiplərinə əsaslanan kimya dərsləri", 2007, №3, "Fəal təlim metodlarından kimya dərslərində istifadə", 2007, №4, "Kimyadan şagird biliyinin qiymətləndirilməsi", 2008, №1, "Fəal təlim metodları əsasında kimyəvi reaksiyaların sürəti"nə aid mövzunun tədrisi", 2008, №3, "Kimya dərslərinin səmərəli təşkili planlaşmadan başlayır" və "Dövri sistemin I-III qrupun əsas yarımqrup metalları bölməsinin yeni təhsil konsepsiyasının prinsipləri əsasında tədrisi təcrübəsindən", 2010, №2, "Metallar və onların ümumi xassələri mövzusunun tədrisinin fizika ilə əlaqələndirilməsi təcrübəsindən" və "Məktəbdə kimya gününün təşkili təcrübəsindən", 2011, №1, "Allotropiya anlayışının tədrisi təcrübəsindən" və "Aromatik karbohidrogenlərin tədrisi təcrübəsindən", 2011, № 2-3 və s.).

Bütün bunları peşəsini sevən alim-müəllimin pedaqoji sahədə keçdiyi 50 illik həyat yolunun uğurlu nəticələri saymaq olar. Mürşüd Fərəcov gözəl alim və təcrübəli müəllim olmaqla yanaşı, həm də layiqli ailə başçısıdır. Ömrünün yarım əsrini təhsilimizə xidmətə həsr etmiş Mürşüd müəllimə bundan sonra da möhkəm cansağlığı və səmərəli fəaliyyət arzulayırıq.

Mütəllim ABBASOV,

pedaqoji elmlər doktoru, professor, AMEA-nın

Neft Kimya Prosesləri İnstitutunun aparıcı elmi işçisi,

Akif ƏLİYEV,

TPİ-nin Kurikulum Mərkəzinin şöbə

müdiri, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru

Azərbaycan müəllimi.- 2012.- 1 iyun.-S.5.