V sinif "Azərbaycan dili" dərsliyi barədə mülahizələrim

Təhsil islahatı dövlətin təhsil siyasətinin bir hissəsidir. 1999-cu ildə ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən imzalanmış və mərhələ-mərhələ həyata keçirilən bu islahat bütün ölkəmizi əhatə edir. Beləliklə, bu islahat hər bir şəhərdə, rayonda, hər bir kənddə və məktəbdə həyata keçirilir.

Müasir cəmiyyətdə insanların tam hərtərəfli inkişaf etməsində təhsil əhəmiyyətli rol oynayır. Ölkəmizdə son zamanlar təhsildə kurikulum islahatı üzrə görülən işlər fənlərin inteqrasiyasını, dərslərin yeni məzmunda təşkilini, texnologiyalardan istifadə olunmasını ciddi vəzifə kimi qarşıya qoyur.

Ümumtəhsil məktəblərində ana dilinin tədrisi milli maraqlar və dövlətçilik baxımından vacib məsələlərdən biridir. Firudin bəy Köçərlinin təbirincə desək "Ana dili millətin mənəvi diriliyidir. Ananın südü bədənin mayəsi olduğu kimi, ananın dili də ruhun qidasıdır".

Hələ ümumi orta təhsil bazasında kurikulumun tədris olunmadığı vaxtlarda, kurikulumla bağlı kitab və jurnallarla tanış olur, iş təcrübəsi qazanmağa, öyrəndiklərimi keçdiyim dərslərdə istifadə etməyə çalışırdım. Artıq bu il ümumi orta təhsil bazasında kurikulumun tətbiqi ilə əlaqədar ixtisasartırma kurslarında iştirak etdim. Kurikulumun nəzəri əsaslarını (tam olmasa da) öyrəndim. Artıq əlimizdə kurikulumun tələbləri əsasında V siniflər üçün yazılmış dərslik və metodik vəsait vardır.

Mən də yüksək zövq və bədii tərtibatla hazırlanmış bu vəsaitlərdən istifadə edərək dərslərimi təhsildə gedən əsaslı islahatlara uyğun, müasir pedaqoji texnologiyalar əsasında qururam. İKT-dən tədris prosesində səmərəli istifadə etməyə çalışıram. Bu zaman şagirdlərdə yüksək təlim marağı yaranır, onlar təlim materiallarından daha həvəslə öyrənməyə səy göstərirlər.

Artıq kurikulumun tələbləri əsasında yazılmış dərsliklərin məktəbdə tədrisindən iki aya yaxın vaxt keçmişdir. V sinifdə dərs deyən müəllimlər öz qənaətlərini həmkarları ilə bölüşürlər. Təcrübəm, həmkarlarımla apardığım fikir mübadiləsi aşağıdakı nəticələrə gəlməyimə səbəb olmuşdur.

V sinif "Azərbaycan dili" dərsliyində diqqəti çəkən uğurlu cəhətlərdən biri şagirdləri düşündürmək, fəallığa sövq etmək istəyidir. Müəlliflər, xüsusən sual və tapşırıqlarda bu məsələyə ayrıca diqqət yetirmişlər. "Söz ehtiyatı" başlığı altında verilmiş tapşırıqlar, bu baxımdan daha maraqlı və faydalıdır.Bu zaman şagirdlərin yeni-yeni sözlərlə tanış olmaları onların söz ehtiyatını artırır və zənginləşdirir.

Dərslikdə "Dil qaydaları" üzrə verilmiş tapşırıqlar da, əsasən, dəqiq və qənaətbəxşdir. Şagirdlər mövcud bilik və bacarıqlarını tətbiq etməklə həmin tapşırıqları yerinə yetirir, yeni keyfiyyətlər qazanırlar. Dil qaydaları üzrə təkrar üçün təklif olunan tapşırıqlar bölmənin tədrisi prosesində qazanılmış bilik və bacarıqları, demək olar ki, əhatə edir. Müəllim onlardan geniş yararlanır.

"Düşün və cavab ver", "Araşdırma" sərlövhəsi ilə verilmiş tapşırıqlar şagirdləri müstəqil düşünüb fikir yürütmələrinə stimul yaradır. "Araşdırma" bölməsində verilən tapşırıqlar xüsusilə əhəmiyyətlidir. Bu zaman şagirdlər bir tədqiqatçı kimi müstəqil araşdırma apararaq (İKT-dən istifadə etməklə) verilən mövzu ilə bağlı məlumat toplayıb fikir yürüdürlər. Dərslikdə verilmiş lüğət əhatəlidir, şagirdlər ondan da həvəslə istifadə edirlər.

Şagirdlərin dərs materialını daha yaxşı mənimsəməsi, keçilən mövzunun dərk edilməsi üçün dərsliyin müxtəlif bölmələrə ayrılması da təqdirəlayiqdir.

Bütün bu müsbət cəhətləri ilə yanaşı, müəllimləri razı salmayan cəhətlər də vardır. Onlardan bəzilərini qeyd etmək istəyirəm.

Dərsliklərin dil qaydaları ilə yüklənməsinin mən də əleyhinəyəm. Amma dərslikdə dil qaydalarının kəmiyyətcə çox az və bəsit şəkildə verilməsini təəccüblə qarşılayıram. Elə mühüm məsələlər var ki, onlar barədə V sinifdə təsəvvür yaradılmasa, sonrakı siniflərdə ciddi çətinliklərlə üzləşəcəyik. Fonetikanın tədrisində heca, vurğu barədə məlumatın verilməsi, zəruri bacarıqların formalaşdırılması vacibdir. İsmin tədrisi zamanı şagirdlərin nisbətən çətin mənimsədikləri "Mənsubiyyət şəkilçiləri" və "Bəzi iki hecalı isimlərdə son saitin düşməsi" bölmələri barədə məlumatın olması da zəruridir.

Dil qaydaları üzrə verilən məlumatların biliyə çevrilməsi və onların əsasında bacarıqların formalaşdırılmasının geniş və əhatəli olunmasını arzu edərdim.

Bəzi mövzuların tədrisində reallaşdırılması nəzərdə tutulan standartlar sayca çoxdur. Belədə bir dərs saatı üçün nəzərdə tutulmuş standartları (və təbii ki, müvafiq tapşırıqları) reallaşdırılma çətinləşir. Dərslikdə bədii mətnlərə geniş yer verilməsi onların tədrisinə xeyli vaxt ayrılmasını tələb edir. Fikrimcə, kiçik rabitəli mətnlər vermək, dinləmə üzrə işləri, dil qaydalarının öyrənilməsini həmin mətnlərin əsasında həyata keçirmək daha səmərəli olardı.

Düşünürəm ki, dərsliyin sonrakı nəşrlərində müəlliflər, yəqin ki, müəllimlərin arzu və təkliflərini nəzərə alacaqlar.

Ümumilikdə isə V sinif "Azərbaycan dili" dərsliyində verilmiş mövzu və mətnlər, tapşırıqlar kurikulumun tələblərinə cavab verən,məzmunca və keyfiyyətcə şagirdlərin anlayıb başa düşəcəyi formada yazılmaqla dərslik bu istiqamətdə atılmış uğurlu bir addımdır.

Kəmalə ŞEYDAYEVA,

Şabran şəhər R.Yusifov adına

2 nömrəli orta məktəb-liseyin

Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi

Azərbaycan müəllimi.- 2012.- 9 noyabr.- S.7.