Təhsil Nazirliyinin kollegiya iclası

İclasda təhsilin müxtəlif istiqamətləri ilə bağlı 4 məsələ müzakirə olunub

Noyabrın 17-də Təhsil Nazirliyində növbəti genişləndirilmiş kollegiya iclası keçirildi. İclasda "2012-2013-cü tədris ilində respublikanın ümumtəhsil müəssisələrinə müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqənin nəticələri", "2012-2013-cü tədris ilində V siniflərdə işləyəcək müəllimlər üçün keçirilmiş təlim kurslarının nəticələri", "Məktəbdaxili qiymətləndirmə, problemlər və vəzifələr", "Ümumtəhsil məktəblərində İKT-nin tətbiqi vəziyyətinin monitorinqi" mövzularında məsələlər müzakirə olundu

Kollegiya üzvlərinin, ali məktəb rektorlarının, rayon təhsil şöbələri müdirlərinin, məktəb direktorlarının iştirak etdikləri iclası təhsil naziri, Kollegiyanın sədri Misir Mərdanov açaraq zala toplaşanları salamladı, müzakirə olunacaq məsələlər və kollegiyanın iş qaydası haqqında onlara məlumat verdi. Giriş sözündə Təhsil Nazirliyinin dəstəyi ilə çap olunmuş təhsil qanunvericiliyi haqqında 2 cildlik sənədlər toplusunu və dünyanın ən nüfuzlu universitetləri haqqında kitabı kollegiya iştirakçılarına təqdim edən təhsil naziri hər iki vəsaitin əhəmiyyətli olduğunu diqqətə çatdırdı.

Sonra kollegiyanın gündəliyində yer almış məsələlərin müzakirəsinə başlandı. Öncə "2012-2013-cü tədris ilində respublikanın ümumtəhsil müəssisələrinə müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqənin nəticələri" müzakirə olundu. Həmin məsələ ilə bağlı geniş məruzə-təqdimatla çıxış edən təhsil naziri Misir Mərdanov diqqəti 2010-2011-ci tədris ilindən tətbiq olunmağa başlanmış müəllimlərin işə qəbulu üzrə yeni qaydaları zəruri edən səbəblərə cəlb etdi. Bildirdi ki, bu işə başlayana qədər Azərbaycanda ümumtəhsil məktəblərində müəllimlərin sayı təxminən 170 min nəfər idi. Müəllimlərin işə qəbulunda əsassız müdaxilələr, saxta diplomlarla işə qəbul olunanlar mövcud idi. Ciddi ehtiyac olmadığı halda yerli təhsili idarəetmə orqanları və ümumtəhsil müəssisələri tərəfindən müəllimlər işə qəbul edilir, bəzi hallarda bir stavkadan az dərs yükünə müəllimlər işə götürülürdü. Müəllim-şagird nisbəti ilbəil aşağı düşərək 1:10-dan 1:8-ə enmişdir.

Bu prosesə başlamazdan əvvəl xeyli hazırlıq işləri görüldüyünü qeyd edən nazir Təhsil Nazirliyi ilə ULTRA şirkəti arasında müqavilə imzalandığını, həmin müqaviləyə əsasən müəllimlərin işə qəbulunun proqram təminatının işlənib hazırlandığını və artıq iki ildir ki, tətbiq edildiyini bildirdi. Qeyd etdi ki, həmin proqram təminatının köməyi ilə ərizələrin qəbulu və müsabiqə elektron vasitələrin tətbiqi ilə həyata keçirilir, bu zaman şəffaflıq və obyektivlik təmin edilir, imtahanın sonunda hər bir müəllim öz nəticələrini bilir, qiymətləndirmə insan amili olmadan həyata keçirilir, vakant yerlərə yerləşdirmə proqram təminatı vasitəsilə aparılır və müsabiqənin nəticələri barədə məlumat dərhal hər bir müəllimin şəxsi elektron səhifəsinə göndərilir.

Nazir habelə müəllimlərin işə qəbulu ilə bağlı görülmüş təşkilati işləri nəzərə çatdıraraq müxtəlif sənədlərin hazırlanıb təsdiq edildiyini, apelyasiya komissiyasının yaradıldığını, hər il yerlərdən vakant yerlər barədə məlumatlar toplanaraq təhlil edildiyini, KİV-də elanlar verildiyini bildirdi.

Sonra kollegiya iştirakçılarının diqqəti 2012-2013-cü dərs ili üzrə ümumtəhsil müəssisələrində vakant yerlərin sayı və fənlər üzrə bölgüsünü əks etdirən slaydlara cəlb edildi. Qeyd olundu ki, bu il ölkə üzrə ümumtəhsil müəssisələrində 3270 vakant yer olmuşdur ki, onlardan da 277-si Bakı şəhərinin ümumtəhsil məktəblərinə aiddir. Bakı şəhərində fiziki tərbiyə və ingilis dili müəllimlərinə daha çox ehtiyac olduğunu diqqətə çəkən nazir, fənlər üzrə vakant yerləri göstərən cədvəlin pedaqoji ali məktəblərə gələcək işlərini müəyyənləşdirmək üçün vacib olan zəruri informasiya verdiyini söylədi. Vakant yerlərdən 2945-nin respublikanın digər rayon və şəhərlərinin ümumtəhsil məktəblərində olduğunu deyən nazir müvafiq cədvələ əsaslanaraq bölgələrdə coğrafiya müəlliminə daha çox ehtiyac duyulduğunu, kimya və biologiya müəllimlərinə də ehtiyacın digərlərinə nisbətdə çox olduğunu diqqətə çatdırdı.

Lakin bunlarla yanaşı nazir bəzən yerlərdən alınan məlumatların düzgün olmadığını, məktəb direktoru və RTŞ müdirləri tərəfindən vakant yerlərin gizlədilməsi hallarına yol verildiyini təəssüf hissi ilə bildirdi və belə hallar baş verdiyi təqdirdə kollegiyanın qərarında müvafiq cəza tədbirləri görülməsinin nəzərdə tutulmasını zəruri saydı.

Nazir peşə liseyləri üzrə müəyyənləşdirilmiş vakant yerlərin sayı haqqında da məlumat verərək bu təhsil müəssisələrində bütövlükdə 48 vakant yerin olduğunu dedi. Diqqətə çatdırdı ki, Təhsil Nazirliyinin İnternet saytında "Müəllimlərin işə qəbulu" elektron xidmət sahəsi yaradılmış və orada qəbulu tənzimləyən müvafiq linklər yerləşdirilmişdir. Müəllimlərin işə qəbulu Təhsil Nazirliyi Təhsil Sisteminin İnformasiyalaşdırılması İdarəsinin Təlim Mərkəzində aparılmış, burada imtahanların keçirilməsi üçün müvafiq şərait yaradılmış, o cümlədən 3 imtahan otağında 70 kompüter yerləşdirilmişdir.

İyunun 29-da "Azərbaycan müəllimi" qəzetində vakant yerlər barədə elan verilmiş, iyulun 1-dən isə müsabiqədə iştirak etmək üçün elektron ərizələrin qəbuluna başlanmışdır. İyulun 15-də ərizə qəbulu dayandırılmış, sonrakı 5 gün ərzində isə ərizələr araşdırılaraq təsdiqlənmişdir.

Ümumilikdə 3270 vakant yerə işə qəbul üçün 16195 nəfərin ərizə verdiyini kollegiya iştirakçılarının diqqətinə çatdıran nazir bütövlükdə vakant yerlər, o cümlədən bəzi fənlər üzrə çox böyük müsabiqə vəziyyətinin yarandığını bildirdi. Qeyd olundu ki, 728 ərizə işə qəbul üzrə reqlamentin tələblərinə uyğun gəlmədiyi üçün ləğv edilmişdir ki, bu da əsasən ixtisasların uyğun olmaması ilə əlaqədar olmuşdur.

Müsabiqənin yekunları haqqında statistik faktları nəzərə çatdıran nazir bildirdi ki, imtahanların nəticələrinə əsasən 2710 nəfər seçdiyi yerə qəbul olunmuş, onlardan 447 nəfərin müsabiqə nəticələri ləğv edilmiş, müsabiqənin yekununda isə işə qəbul olunanların sayı 2263 nəfər olmuşdur. Nazir müsabiqə nəticələrinin ləğv olunma səbəblərini də açıqlayaraq bildirdi ki, 418 nəfər qəbul olunduğu yerdən imtina etdiyi, 29 nəfər sənədlərində uyğunsuzluq olduğuna görə müsabiqə nəticələri ləğv olunmuşdur. Qəbul olunduğu yerdən imtina edənlərə gəldikdə nazir onlardan bəzilərinin bu addımı seçim edərkən məktəbin harada yerləşdiyini bilməməsi, bəzilərinin ailə vəziyyəti ilə bağlı, bir çoxlarının isə məktəbin yaşadıqları yerdən çox uzaqda yerləşməsi, imtahanda özünü sınamaq istəməsi səbəbindən atdığını bildirdi.

Daha sonra işə qəbulun nəticələrini əks etdirən cədvəl kollegiya iştirakçılarının diqqətinə çatdırıldı. Qeyd olundu ki, reqlamentə uyğun olaraq imtina olunan, ümumiyyətlə seçilməyən və müsabiqənin gedişi müddətində yaranan vakant yerlərə işə qəbul üçün əlavə yerləşdirmə aparılmış, nəticədə daha 534 nəfər işə qəbul olunmuş, beləliklə, müsabiqənin yekununa görə ümumilikdə işə qəbul edilənlərin sayı 2797 nəfər olmuşdur.

Məruzə-təqdimatında təhsil naziri gənc mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulan həvəsləndirmə tədbirlərinə də toxunaraq bildirdi ki, artıq bir neçə ildir hökumətin müvafiq qərarı ilə daha çox müəllimə ehtiyacı olan ucqar yerlərə müəllimlər göndərilir. Bu məqsədlə hər il mövcud vakansiyalar təhlil olunur, həvəsləndirmə tədbirləri tətbiq olunan limit yerləri müəyyənləşdirilir və Maliyyə Nazirliyinə təqdim edilir.

Bu il də vakant yerlərdən 411-i H-1, yəni rayon mərkəzindən 20 km-dək məsafədə yerləşən məktəblərdə, 389-u isə H-2, yəni rayon mərkəzindən 20 km-dən artıq məsafədə yerləşən məktəblərdə olmaqla cəmi 800 yerə həvəsləndirmə tədbirlərinin tətbiqi nəzərdə tutulmuşdur.

Nazir gənc mütəxəssislərə edilən güzəştləri də diqqətə çatdıraraq dövlət sifarişinə əsasən iş yerlərində əmək fəaliyyətinə başlayan və 3 il müddətində bu fəaliyyəti ümumi təhsil müəssisələrində davam etdirən gənc mütəxəssislərə kommunal xidmətləri ödəmək üçün 40 manat məbləğində kompensasiyanın, rayon mərkəzindən 20 km-dən artıq məsafədə yerləşən ümumtəhsil müəssisələrində əmək fəaliyyətinə başlayanlara isə aylıq əməkhaqqına ayda 70 manat əlavənin, yol xərcinin, əmlakın daşınması üçün nəqliyyat xərcinin və ilkin yaşayış şəraitinin yaradılması üçün əməkhaqqının 2 misli həcmində birdəfəlik yardımın ödənildiyini, yerli icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən bələdiyyələrə birlikdə onların yaşayış sahələrinə ehtiyaclarının ödənilməsinə, daimi məskunlaşmaq üçün torpaq sahəsinin ayrılmasına və ipoteka kreditlərinin verilməsinə köməklik göstərilməsinin nəzərdə tutulduğunu söylədi. Rayonlar və ixtisaslar üzrə vakant yerlərdən H-1 və H-2 bölgüsünü əks etdirən cədvəllər nümayiş olundu. Nazir müəyyənləşdirilmiş həmin o 800 nəfərin də imtahan verənlərin içərisindən seçildiyini bildirdi.

Təhsil naziri işə qəbulun nəticələri barədə məlumatını davam etdirərək diqqətə çatdırdı ki, imtahanların nəticələri elan olunduqdan sonra işə qəbul olunanların siyahısı Təhsil Nazirliyinin İnternet saytında yerləşdirilir. Siyahılar müsabiqə komissiyası tərəfindən təsdiq edildikdən sonra Təhsil Nazirliyinin müşayiətedici məktubu ilə yerli təhsili idarəetmə orqanlarına və müvafiq peşə liseylərinə göndərilir.

Nazir müsabiqədə iqtirak üçün ibtidai sinif və ingilis dili müəllimlərinin daha çox ərizə verdiyini qeyd edib onların sayını, təhsil səviyyəsini əks etdirən cədvəli nümayiş etdirdi.

Daha sonra bitirdiyi təhsil müəssisəsi, təhsil səviyyələri, o cümlədən yenidənhazırlanma təhsili üzrə müsabiqə iştirakçılarının nəticələrini əks etdirən cədvəllər nümayiş olundu. Müvafiq paralellər və təhlillər aparıldı, diqqət bəzi göstəricilərə cəlb olundu. Nazir müxtəlif ali məktəbləri bitirən müəllimlərin işəqəbulolma faizlərini müqayisə edərək bu göstəricilərin ali məktəblərin fəaliyyətinə qiymət vermək baxımından maraq doğurduğunu söylədi. Qeyd edildi ki, elan olunmuş 3270 vakant yerdən 326-sı imtahanda iştirak edən 14285 müəllimin heç biri tərəfindən seçilməmişdir. 279 vakant yer isə həm imtahan zamanı, həm də əlavə yerləşdirmə prosesində heç bir namizəd tərəfindən seçilməmişdir. Nazir seçilməmiş vakant yerlərindən 52-nin biologiya, 83-nün coğrafiya, 36-nın fizika, 82-nin kimya və s. müəllim ixtisaslarına aid olduğunu, ən çox İmişli, Laçın, Gədəbəy, Lerik, Quba, Yardımlı və Ağsu rayonlarının payına düşdüyünü bildirdi. Məlumat verildi ki, 3270 vakant yerdən 982-si bir stavkadan az dərs saatı nəzərdə tutulan yerlər olmuşdur. Həmin yerlərin fənlər üzrə bölgüsü diqqətə çatdırıldı.

Təqdimatında müəllimlərin işə qəbulu üzrə apelyasiya müraciətlərinə də yer ayıran təhsil naziri reqlamentə uyğun olaraq imtahanlar başa çatdıqdan sonra bir həftə ərzində apelyasiyaya baxıldığını, həmin müddət ərzində cəmi 9 apelyasiya şikayəti daxil olduğunu bildirib, müraciət edənlərin sayının az olmasını bu işin şəffaf və obyektiv aparılması ilə əlaqədar olduğunu söylədi.

Məruzə-təqdimatda müəllimlərin işə qəbulu prosesində ortaya çıxan problemlərdən də söz açıldı. Qeyd edildi ki, bəzi namizədlərin reqlamentin tələblərinə düzgün riayət etməmələri müsabiqə prosesində bir sıra ciddi çətinliklər yaratmışdır. İmtahan keçirilən otaqların sayının məhdudluğu və müsabiqə iştirakçıları üçün nəzərdə tutulmuş fərdi kompüterlərin azlığı imtahanların müddətinin uzanmasına səbəb olmuşdur, bəzi yerlərdə işə qəbul olunan müəllimlərlə əmək müqavilələrinin bağlanmasında gecikdirmə hallarına yol verilmişdir.

Təhsil naziri məruzə-təqdimatının sonunda müəllimlərin işə qəbulu mexanizminin təkmilləşdirilməsinə dair təklifləri iclas iştirakçılarının diqqətinə çatdırdı. Bildirdi ki, işə qəbulun daha çevik və qısa vaxtda yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün geniş imkanlara malik imtahan binasının olmasına ehtiyac vardır. Bu məqsədlə Təhsil Nazirliyinin tabeliyində təlim-tədris-imtahan Mərkəzinin yaradılması ilə bağlı Nazirlər Kabineti qarşısında məsələ qaldırılması, müəllimlərin işə qəbulu üzrə Qaydalara müvafiq əlavə və dəyişikliklər edilməklə Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçirilməsi üçün tədbirlər görülməsi, işə qəbulun proqram təminatının təkmilləşdirilməsi istiqamətində ULTRA şirkəti ilə iş aparılması, həvəsləndirmə tədbirlərinin həcminin artırılması üçün müvafiq təkliflər hazırlanaraq hökumətə təqdim edilməsi nəzərdə tutulub.

***

Sonra təhsil naziri Misir Mərdanov kollegiyanın gündəliyində duran ikinci məsələ - "2012-2013-cü tədris ilində V siniflərdə işləyəcək müəllimlər üçün keçirilmiş təlim kurslarının nəticələri" haqqında geniş təqdimat etdi. Nazir qeyd etdi ki, ümumi təhsil sistemində həyata keçirilən məzmun islahatları - yeni fənn kurikulumlarının, qiymətləndirmə mexanizmlərinin tətbiqi, fəal təlim metodlarından təlim prosesində səmərəli istifadə pedaqoji kadrların ixtisasının artırılmasını, bu məqsədlə xüsusi təlimlərin keçirilməsini zəruri etmişdir. Bununla əlaqədar son 4 ildə respublikanın bütun ümumtəhsil məktəblərinin ibtidai sinif müəllimləri xüsusi proqram əsasında fənn kurikulumlarının tətbiqi üzrə təlim kurslarından keçirilmişdir.

Kursların statistikası ilə iclas iştirakçılarını tanış edən təhsil naziri qeyd etdi ki, fənn kurikulumlarının tətbiqi üzrə təlim kurslarından keçmiş ibtidai sinif müəllimlərinin sayı 2008-ci ildə 8 min, 2009-cu ildə 9 min nəfər təşkil etmişdir. 2010-cu ildən başlayaraq ixtisasartırma təhsili sahəsində yeni modelin tətbiqi və modul-kredit sisteminə keçidlə əlaqədar təlimlər də yeni modelə uyğun təşkil edilməyə başlanmış və həmin ildə 8 min nəfər ibtidai sinif müəllimi 6 günlük (36 saat) təlim kursundan keçirilmişdir. Təlim kurslarının nəticələri müzakirə edilərək kursun proqramına dəyişikliklər edilmiş və ayrılan saatlar artırılmışdır. Bu səbəbdən 2011-ci ildə 10417 nəfər ibtidai sinif müəllimi 10 günlük (60 saatlıq) təlim kurslarına cəlb olunmuşdur. Ümumilikdə son 4 ildə 35 mindən çox ibtidai sinif müəllimi fənn kurikulumlarının tətbiqi üzrə təlim kurslarından keçərək müvafiq bilik və bacarıqlara yiyələnmiş, bununla da I-IV siniflərdə işləyən müəllimlər üçün təlimlərin ilk mərhələsi başa çatdırılmışdır.

Nazir bununla yanaşı, hər il ibtidai siniflərdə yeni müəllimlərin işə başlamasını əsas göstərərək bu işin davamlı olaraq aparılmasını vacib saydı.

Təhsil naziri sonra diqqəti 2012-2013-cu tədris ilində V siniflərdə işləyəcək müəllimlər üçün təlim kurslarının təşkili ilə bağlı görülmüş işlərə və kursların nəticələrinə cəlb edərək bildirdi ki, ilk növbədə, V siniflərdə işləyəcək fənn müəllimləri üçün təlim kurslarının proqramı hazırlanmış, RTŞ-lərlə birlikdə V siniflərdə dərs deyəcək müəllimlərin müəyyənləşdirilməsi, mərkəzlərin seçilməsi, təlimçilərin hazırlanması sahəsində təşkilati işlər həyata keçirilmişdir. Bütün təlimlərin TSİİL çərçivəsində maliyyələşdirildiyini vurğulayan təhsil naziri Dünya Bankı ilə razılaşdırmaqla 2012-2013-cü tədris ilində təlimlərin keçirilməsi ilə bağlı TSİİL çərçivəsində Tender Komissiyasının yaradıldığını bildirdi. Qeyd etdi ki, Tender Komissiyasının qərarına əsasən Xəzər Universiteti, Azərbaycan Universiteti, Odlar Yurdu Universiteti, "XXI əsr Beynəlxalq Təhsil və İnnovasiya Mərkəzi" MMC, "Mədəd-Azərbaycan" MMC, TGC "Təlim və İnkişaf Mərkəzi" MMC, "İdrak" məktəb-liseyi ilə Təhsil Nazirliyi arasında təlim kurslarının təşkili və keçirilməsinə dair müqavilələr bağlanmış, təlimlərin keçirilməsi üçün respublikanın şəhər və rayonları 5 bölgəyə bölünmüşdür.

Həmin bölgələrin adlarını sadalayan nazir daha sonra fənlər üzrə hər bölgədə təlimləri keçirən təşkilatların adlarını, təlimlərin və müqaviə üzrə təlimlərə cəlb olunmuş müəllimlərin sayını əks etdirən cədvəlləri nümayiş etdirdi. Bildirdi ki, Abşeron və Dağlıq Şirvan bölgəsi üzrə 143 təlimçinin iştirakı ilə 11463, Gəncə-Qazax bölgəsi üzrə 113 təlimçinin iştirakı ilə 6234, Şəki-Zaqatala və Quba-Xaçmaz bölgəsi üzrə 86 təlimçinin iştirakı ilə 6141, Aran və Yuxarı Qarabağ bölgəsi üzrə 141 təlimçinin iştirakı ilə 11151, Lənkəran bölgəsi üzrə 68 təlimçinin iştirakı ilə 4564 müəllim olmaqla bütövlükdə ölkə üzrə 39553 müəllimin təlimlərdən keçirilməsi planlaşdırılmış, təlimlərə ümumilikdə 551 təlimçinin cəlb olunması nəzərdə tutulmuşdur.

Təhsil Nazirliyinin 25 may 2012-ci il tarixli, 76 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmiş və 10 gündə reallaşdırılması nəzərdə tutulan 60 saatlıq proqramın strukturu və məzmunu da kollegiya iştirakçılarının diqqətinə təqdim olundu. Təqdimatında təlimlərin hazırlanması, təlimçi bacarıqlarının qiymətləndirilməsi ilə bağlı həyata keçirilmiş tədbirlərə toxunan təhsil naziri 2012-2013-cü tədris ilində V siniflərdə işləyəcək müəllimlər üçün təlim kurslarını keçirəcək təlimçilərin hazırlanması istiqamətində ardıcıl və planlı iş aparıldığını, bu işə dəstək göstərilməsi ilə əlaqədar YUNİSEF-ə müraciət olunduğunu, Təhsil Nazirliyi və YUNİSEF tərəfindən 2012-ci ilin fevral-aprel aylarında 10 fənn üzrə 551 təlimçinin hazırlandığını bildirdi. Qeyd etdi ki, təlimçilərin peşəkarlıq səviyyələrinin artırılması üçün işlər aparılmış, seminarlar keçirilmişdir. Eyni zamanda Təhsil Nazirliyinin Monitorinq və qiymətləndirmə şöbəsi tərəfindən hazırlanmış "Ümumtəhsil məktəblərində məktəbdaxili qiymətləndirmənin aparılması" adlı təlim resursu bütün təlim keçirəcək təşkilatlara çatdırılmış, təlimlərin yeni qiymətləndirmə qaydaları üzrə hazırlığının təmin olunmasına dair tövsiyələr verilmişdir. Bundan əlavə, aprel-may aylarında 587 təlimçinin təqdimatı dinlənilmiş və qiymətləndirilmiş, qiymətləndirmənin nəticələrinə əsasən zəif bacarıqlara malik olan təlimçilər prosesdən kənarlaşdırılmışdır. Təlimçilərin hazırlıq səviyyələrində olan boşluqların aradan qaldırılması üçün müvafiq tövsiyələr verilmişdir. Hər bir təşkilat tərəfindən təlimçilər üçün proqram mövzularının şərhi və təlim iştirakçıları üçün nəzərdə tutulmuş tapşırıqları əks etdirən nümunəvi icmallar, təlim vəsaitləri hazırlanmışdır. Nazir kursları keçirən təşkilatların hazırladıqları resurslar və vəsaitlər haqqında da müvafiq slaydlar vasitəsi ilə iclas iştirakçılarına geniş məlumat verdi, təlimçilərlə keçirilən məşğələlərin ayrı-ayrı məqamlarını əks etdirən fotogörüntülər nümayiş olundu.

Təhsil naziri diqqətə çatdırdı ki, təşkilatlar keçirilmiş təlim kurslarının nəticələri üzrə hesabatlar hazırlayaraq Təhsil Nazirliyinə təqdim etmişlər. Təlim iştirakçılarının qiymətləndirilməsi üzrə metodologiyadan söz açan təhsil naziri onların 100 ballıq şkala ilə qiymətləndirildiyini, davamiyyəti 50 faizdən az olan müəllimlərə sertifikatların verilmədiyini söylədi.

Bölgələr üzrə təlim kurslarının nəticələrini diqqətə çatdıran Misir Mərdanov təlimlərdə ümumilikdə 37545 müəllimin iştirak etdiyini, onlardan 18199-na I, 18831-nə II dərəcəli, 515 nəfərə isə "İştirakçı" sertifikatlarının verildiyini bildirdi, ayrı-ayrı ixtisaslar üzrə kursdan keçən müəllimlərin sayı göstərildi. Qeyd olundu ki, 2008 nəfər müxtəlif səbəblərdən təlimlərdən keçməsə də ehtiyat iştirakçılar nəzərdə tutulduğundan bu halın prosesə mənfi təsiri olmamışdır. Keçirilən təlim kursları barədə müntəzəm olaraq Təhsil Nazirliyinin Kurikulum Portalında məlumatlar verilmişdir.

Nazir təqdimatında Naxçıvan Muxtar Respublikasında keçirilmiş təlim kursları haqqında da məlumat verərək, burada Təhsil Problemləri İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən aparılmış təlim kurslarında 173 nəfər müəllimin iştirak etdiyini və təlimçi sertifikatı aldığını, həmin təlimçilərin V siniflərdə işləyəcək 2000 müəllimi təlimdən keçirdiyini söylədi.

Daha sonra məruzə-təqdimatında təhsil naziri təlim kurslarının monitorinqinin nəticələrindən danışdı. Qeyd etdi ki, iki qurum - Təhsil Nazirliyinin Monitorinq və qiymətləndirmə şöbəsi və Valideyn-Müəllim Assosiasiyası tərəfindən təlim kurslarının monitorinqi aparılıb. Hər iki monitorinqin nəticələrini düşündürücü adlandıran təhsil naziri monitorinqlər zamanı etibarlı məlumatların toplanması üçün xüsusi sorğu formalarının hazırlandığını, həmin formada öyrənilməsi nəzərdə tutulan bütün məsələlərin öz əksini tapdığını bildirdi və monitorinqlərin bəzi nəticələrini diqqətə çatdırdı. Qeyd etdi ki, müşahidə edilən 487 təlim kursunun 147-si çox yaxşı, 209-u yaxşı, 131-i isə kafi qiymətləndirilib. Fəaliyyəti qeyri-kafi qiymətləndirilən təlim kursu olmayıb ki, bu da yaxşı haldır. Dinlənilən 487 təlimçinin 94-u çox yaxşı, 154-ü yaxşı, 235-i kafi, 4 nəfəri qeyri-kafi qiymətləndirilib. Təlim kurslarının təşkili və metodiki işin keyfiyyəti əvvəlki illərlə müqayisədə təkmilləşib, təlimçilərin bacarıq və səriştələri getdikcə artmaqdadır. Təlimlər cədvələ uyğun həyata keçirilib. Təqdim olunan proqram mövzuları proqramlara uyğun olub və öyrənənlər üçün nəzərdə tutulan bilik və bacarıqları əhatə edib, təlim mərkəzləri zəruri tədris vasitələri ilə təmin olunub və s.

Bununla yanaşı, təhsil naziri monitorinqlərin bir sıra çatışmazlıqları da aşkara çıxardığını söyləyib, diqqəti onlara cəlb etdi. Təlim proqramlarında zəruri bilik və bacarıqlar əhatə olunsa da təlim materiallarında əksər hallarda yalnız bilik verməklə kifayətlənməsi, bəzi təşkilatların apardıqları kurslarda təlim materiallarının yalnız Azərbaycan dilində olması və rus bölməsində dərs deyəcək müəllimlərin nəzərə alınmaması, təlim kurslarının eyni fənn üzrə eyni bir rayonda müxtəlif vaxtlarda keçirilməsinin həmin fənn müəllimləri arasında narazılıq yaratması, təlimi həyata keçirən təşkilatlarla rayon (şəhər) təhsil şöbələrinin əməkdaşlığının bəzi yerlərdə zəif olması və s. belə çatışmazlıqlara misal olaraq göstərildi. Eyni zamanda da təlimləri təşkil edən təşkilatların bilavasitə özlərindən asılı olmayan və RTŞ-lərlə əlaqələrin zəif olmasından irəli gələn, eləcə də təşkilati çatışmazlıqların müəyyən edildiyi qeyd olundu və onlar diqqətə çatdırıldı.

Təhsil naziri təqdimatında monitorinq zamanı öyrənənlərin (müəllimlərin) verdikləri təkliflər, VMA tərəfindən aparılmış monitorinqin nəticələri və həmin qurum tərəfindən irəli sürülən təkliflər, rayon təhsil şöbələrinin qarşısında duran vəzifələr, eləcə də 2013-2014-cü tədris ilində keçiriləcək təlim kurslarının təşkili ilə əlaqədar qarşıda duran vəzifələrlə iclas iştirakçılarını tanış etdi. Bildirdi ki, 2013-2014-cü tədris ilində ibtidai siniflərdə, V-VI siniflərdə işləyəcək və indiyədək fənn kurikulumlarının tətbiqi üzrə təlimlərdən keçməyən müəllimlər üçün kurslar təşkil ediləcək. Təlimlər 3 bölgə üzrə ibtidai sinif müəllimləri də daxil olmaqla 14 fənn üzrə 50 min müəllimi əhatə edəcək. Təlim kurslarını keçirəcək təşkilatların müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı tender keçirilməsi üçün müvafiq hazırlıq işləri aparılıb.

Təhsil naziri 2012-2013-cu tədris ilində RTŞ əməkdaşları və ümumtəhsil müəssisələrinin direktorları üçün fənn kurikulumlarının tətbiqi üzrə təlimlərin keçirilməsinin də nəzərdə tutulduğunu və bu kursların 3830 nəfər rəhbər təhsil işçisini əhatə edəcəyini söyləyib, keçiriləcək təlim kurslarının təşkili ilə əlaqədar qarşıda duran vəzifələri diqqətə çatdırdı və ixtisasartırma təhsilində modul-kredit əsaslı yeni modelə keçidin təmin olunması istiqamətində görülmüş və görüləcək işlərdən söz açdı.

***

Kollegiya iclasında daha sonra "Məktəbdaxili qiymətləndirmə: problemlər və vəzifələr" mövzusunda məsələ müzakirə edildi.

Təhsil naziri Misir Mərdanov "Məktəbdaxili qiymətləndirmə: problemlər və vəzifələr" mövzusunda məruzə-təqdimatında 2003-cü ildə beynəlxalq təşkilatların köməyi və tövsiyəsi ilə məktəbdaxili qiymətləndirmənin yeni nəzəriyyəsi və icra mexanizminin hazırlanmasına, 2008-2009-cu dərs ilində isə ibtidai təhsil səviyyəsində yeni qiymətləndirmə sisteminin tətbiqinə başlanıldığını qeyd etdi. Nazir yeni məktəbdaxili qiymətləndirmənin tərkib hissələri - diaqnostik, formativ və summativ qiymətləndirmə haqqında danışdı. Qeyd olundu ki, diaqnostik qiymətləndirmə müəllimin təlim strategiyasının müəyyənləşdirilməsinə xidmət edir. Formativ qiymətləndirmə təhsilalanın fəaliyyətini, summativ qiymətləndirmə isə təhsilalanın nailiyyətini qiymətləndirir.

Təhsil naziri ənənəvi və yeni qiymətləndirmənin səciyyəvi cəhətlərindən söz açdı. Bildirildi ki, ənənəvi qiymətləndirmə qiymət yazmaq formasında təzahür edir, yalnız nailiyyət qiymətləndirilir. Şagirdə bilik və bacarığına görə deyil, siniflə müqayisədə qiymət verilir. Qiymətləndirmə əsasən dərsin sonunda həyata keçirilir. Yeni qiymətləndirmədə isə qiymətləndirmə davamlı prosesdir. Burada təhsilalanın fəaliyyəti və nailiyyəti qiymətləndirilir. Fəaliyyəti izlənilməklə şagird dünəninə və bu gününə görə qiymətləndirilir. Müəllim müşahidə aparması ilə bütün dərs prosesini müşayiət edir, nəticələr isə dərsin sonunda qeyd olunur. Yeni qiymətləndirmənin məzmun yükü fəaliyyəti izləyən formativ qiymətləndirmənin üzərinə düşür. Formativ qiymətləndirmə rəsmi qiymətləndirmə deyil, şagirdin inkişafını izləməklə onun təlim nəticələrinə nail olmasını tənzimləyir. Formativ qiymətləndirmə summativ qiymətləndirməyə aparan yoldur. Formativ qiymətləndirmənin nəticələri rəqəmlərlə deyil, sözlə ifadə olunur və nəticədə şagird qiymət almaq üçün deyil, yaxşı nəticə göstərmək üçün çalışır.

Məruzə-təqdimatda daha sonra yeni qiymətləndirmə sisteminin tarixinə nəzər salındı, formativ qiymətləndirmənin nəzəri əsasları və beynəlxalq təcrübədə icra mexanizmindən söz açıldı. Verilən məlumatlardan aydın oldu ki, yeni qiymətləndirmə sisteminin nəzəriyyəsi dünyada ilk dəfə XX əsrin 60-cı illərində ABŞ-da yaradılıb. XX əsrin 70-80-ci illərində Avropa, XXI əsrin əvvəllərindən isə MDB ölkələrində tətbiq edilib. İlk dəfə Amerika pedaqoqu Mişel Skriven 1967-ci ildə formativ və summativ qiymətləndirmənin aparılması texnologiyasını təklif etdi. Həmin ideyanı Benjamin Blum 1968-ci ildə "Mustery for learning" adlı kitabında inkişaf etdirdi və göstərdi ki, təhsilalanların öyrənmə prosesini izləmək üçün formativ qiymətləndirmə ən əlverişli yoldur.

Nazir qiymətləndirmə sahəsində dünya təcrübəsinin öyrənildiyini deyərək təhsil işçilərini Rusiya və Amerikanın təhsil müəssisələrində dərslərdə tətbiq olunan qiymətləndirmə ilə bağlı hazırlanmış nümunələrlə tanış etdi. Təqdim olunan birinci nümunədə Rusiyanın ümumtəhsil məktəblərində V sinfin riyaziyyat dərsində ənənəvi qiymətləndirmənin aparılması, ikinci nümunədə isə həmin dərsdə formativ qiymətləndirmənin necə həyata keçirildiyi göstərilirdi. Digər bir nümunədə isə kollegiya iştirakçıları Amerikanın və dünyanın bir çox ölkələrinin təhsil müəssisələrində istifadə olunan şagird fəaliyyətinin təhlil vərəqi deyilən bir cədvəllə tanış oldular. Təhsil naziri həmin nümunələr üzrə müqayisəli təhlil apardı.

Təqdimatda beynəlxalq təcrübədə formativ qiymətləndirmədə geniş istifadə olunan qiymətləndirmə üsul və vasitələri, nəticələrin ifadə formaları da nəzərə çatdırıldı. Bunlar müşahidə üsulu və qeydiyyat vərəqi; tədqiqat üsulu və layihələr; tapşırıqvermə üsulu və çalışmalar; yazı üsulu və yoxlama yazı işləri; müsahibə üsulu və şifahi sual-cavab və s.-dir. Formativ qiymətləndirmə nəticələrinin ifadə forması yazılı şərhdir (şagirdin fəaliyyətinin məzmun standartlarından çıxan qiymətləndirmə meyarları əsasında qısa şəkildə sözlü qiymətləndirilməsi).

Nazir Misir Mərdanov çıxışında daha sonra 12 oktyabr 2012-ci il tarixində Təhsil Nazirliyində "Məktəbdaxili qiymətləndirmə: problemlər və qarşıda duran vəzifələr" mövzusunda müşavirənin keçirildiyini söyləyərək onun qərarına uyğun olaraq məktəbdaxili qiymətləndirmə sahəsində görülən işləri nəzərə çatdırdı.

Məruzə-təqdimatda ümumtəhsil məktəblərinin ibtidai təhsil səviyyəsində və ümumi orta təhsil səviyyəsinin V siniflərində yeni qiymətləndirmənin tətbiqi vəziyyətini öyrənmək məqsədilə 17 oktyabr- 8 noyabr 2012-ci il tarixlərində Bakı şəhərinin, Siyəzən və Abşeron rayonlarının (Əliquluqışlaq kənd tam orta məktəbi istisna edilməklə) bütün, Sumqayıt şəhəri, Hacıqabul və Şamaxı rayonlarının bəzi ümumtəhsil məktəblərində aparılan müşahidələrin nəticələrindən danışıldı. Qeyd edilən nəticələrdən aydın oldu ki, yeni məktəbdaxili qiymətləndirməni məzmununa uyğun icra edən məktəblər iyul-avqust aylarında keçirilən 10 günlük təlim kursları ilə kifayətlənməyiblər, məktəb rəhbərliyinin təşkilatçılığı ilə məktəbdaxili təlimlər keçiriblər və təcrübədə qarşılaşdıqları problemləri dünya təhsil sistemini, səriştəli təlimçilərin və digər məktəblərin təcrübəsini öyrənməklə həll etməyə çalışıblar. Təqdimatda müşahidələrdə dövlət sənədi olan sinif jurnallarının təlimata uyğun yazılmasının yoxlanıldığı və bununla bağlı mövcud vəziyyət də diqqətə çatdırıldı. Sonra yeni qiymətləndirməni məzmununa uyğun şəkildə icra edən Bakı şəhəri və Hacıqabul rayonu üzrə məktəblərin adları açıqlandı. Bakı şəhərindəki müşahidələrin sonunda yeni kurikulum tədris olunan siniflərdə dərs deyən 274 müəllimin anonim sorğusunun nəticələri -suallar göstərilməklə verilən cavablar ətraflı təhlil edildi. Bildirildi ki, sorğuda iştirak edənlərin 32 nəfəri (11,7 %) 30 yaşa qədər, 143-ü (52,2 %) 31-50 yaş, 88-i (32,1%) 51-60 yaş, 11-i (4 %) 61 yaşdan yuxarı olub. 10 əsas sorğu və 53 sualdan ibarət olan sorğuda respondentlərə bir əsas sorğunun bir neçə cavabını seçmək imkanı verilib.

Təqdimatda yeni qiymətləndirmənin tətbiqində problem yaradan səbəblər araşdırıldı. Nazir bir sıra problemlərin aradan qaldırılması üçün görülməsi nəzərdə tutulan tədbirləri kollegiya iştirakçılarının nəzərinə çatdırdı. Qeyd etdi ki, məktəbdaxili qiymətləndirmənin tətbiqi vəziyyətini təkmilləşdirmək üçün bölgələr üzrə müşavirələrin keçirilməsi, yeni fənn kurikulumları tətbiq edilən siniflərdə dərs deyən müəllimlər üçün keçiriləcək təlim kurslarının işinin daha da təkmilləşdirilməsinə və mühazirə materiallarının, izahların praktikliyinə nəzarət edilməsi, rayon (şəhər) təhsil şöbələrinin metodistlərinin, məktəb rəhbərlərinin müvafiq ixtisasartırma və təlim kurslarına cəlb olunması, valideynlərin maarifləndirilməsinə böyük ehtiyac olduğunu nəzərə alaraq onların müvafiq treninqlərdən keçirilməsi məqsədilə layihələrin hazırlanması, məktəb rəhbərləri, metodistlər və müəllimlər üçün keçirilən təlim kurslarının davamlı monitorinqinin aparılması, ümumtəhsil məktəblərində məktəbdaxili qiymətləndirmənin icra vəziyyətinin mütəmadi müşahidəsi, müəllim fəaliyyətinin monitorinqi, ümumtəhsil məktəblərində Təhsil Nazirliyinin müvafiq qrifi olan təhsil resurslarının istifadəsinin nəzarətdə saxlanılması, kurikulum üzrə qiymətləndirmə keçirməklə məzmun və qiymətləndirmə standartlarının təkmilləşdirilməsi diqqətdə saxlanılan ən mühüm məsələlərdir.

Məktəbdaxili qiymətləndirmə sahəsində görülən işlər, digər həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan tədbirlər haqqında kollegiya iştirakçılarına ətraflı məlumat verən təhsil naziri Misir Mərdanov çıxışının sonunda müəyyən məsələlərə aydınlıq gətirdi, öz fikir və mülahizələrini söyləyərək bir sıra təkliflərlə çıxış etdi.

***

Kollegiya iclasında "Ümumtəhsil məktəblərində İKT-nin tətbiqi vəziyyətinin monitorinqi" mövzusunda məsələ də müzakirə olundu.

Təhsil naziri Misir Mərdanov həmin məsələyə həsr olunmuş məruzə-təqdimatında öncə 2012-ci ilin yanvar-aprel ayları ərzində keçirilən monitorinq barədə məlumat verdi. Qeyd olundu ki, ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin 10 iyun 2008-ci il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı" çərçivəsində ümumtəhsil məktəblərində mövcud avadanlığın, lokal şəbəkənin, İnternet/İntranet bağlantısının, eyni zamanda məktəb rəhbərlərinin, müəllimlərin və şagirdlərin İKT-dən gündəlik istifadə vəziyyətini öyrənmək məqsədilə Təhsil Nazirliyi Təhsil Sisteminin İnformasiyalaşdırılması İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən monitorinq aparılıb. Monitorinq aparılan məktəblər təsadüfi seçim əsasında xüsusi sorğu saytının köməkliyi ilə seçilmişdir (www.random.org). Monitorinq 53 rayon (şəhər) təhsil şöbəsi üzrə 130 təhsil müəssisəsini, 130 məktəb direktorunu və 492 müəllimi əhatə edib.

Sonra monitorinq aparılan rayon (şəhər) təhsil şöbələri, həmçinin məktəblərin sayı ilə bağlı hazırlanmış məlumatlar kollegiya iştirakçılarına təqdim olundu. Nazir sorğuda iştirak edən paytaxt və regionların təhsil müəssisələrinin verdikləri cavabların hər birini ayrı-ayrılıqda geniş təhlil etdi. İclasda Bakı və Sumqayıt şəhərləri, Abşeron rayonu və regionlar üzrə təhsil müəssisələrində İKT-dən istifadə, təhsildə tətbiqi ilə bağlı mövcud vəziyyəti özündə əks etdirən xüsusi cədvəllər nümayiş etdirildi. Həmin cədvəllərdə İKT-dən tədris prosesində aktiv istifadə edən, müxtəlif fənlər üzrə elektron tədris vəsaitindən yararlanan, müəllimləri kompüter proqramlarından istifadə edərək elektron resurslar yaradan, kompüter otaqlarından digər fənlərin tədrisində də istifadə edən, informatika müəllimləri öz ixtisasları üzrə işləyən, Təhsil Portalından istifadə edən məktəblərin adları açıqlandı. Göstərilən cədvəllərdə həmçinin bu sahədə nöqsan və çatışmazlıqlara yol verən təhsil müəssisələrinin adları da çəkildi. Nazir monitorinq nəticəsində aşkar edilmiş nöqsanların aradan qaldırılması üçün həmin məktəblərə bir ay vaxt verildiyini deyərək bunların aradan qaldırılmayacağı təqdirdə ciddi tədbirlərin görüləcəyini qeyd etdi.

Çıxışının sonunda təhsil naziri Misir Mərdanov nazirliyin müvafiq şöbə və struktur bölmə rəhbərlərinə, rayon (şəhər) təhsil şöbələrinin müdirlərinə və məktəb direktorlarına müzakirə olunan məsələlərlə bağlı tövsiyə və tapşırıqlar verdi.

***

Sonra məruzələr ətrafında çıxışlar oldu. Müzakirələrdə çıxış edən Milli Məclisin Elm və Təhsil məsələləri Komitəsinin sədri, ADİU-nun rektoru, professor Şəmsəddin Hacıyev, Milli Məclisin deputatı, AMİ-nin rektoru, professor Aqiyə Naxçıvanlı, Respublika Təhsil Şurasının sədri, professor Əjdər Ağayev, Xəzər Universiteti Direktorlar və Qəyyumlar Şurasının sədri, professor Hamlet İsaxanlı, "İdrak" məktəb-liseyindən təlimçi Arifə Rəsulova, əməkdar müəllim Yeganə Hüseynova, "Mədəd-Azərbaycan" təşkilatının təlimçisi Bəhruz Mehdiyev, Bakıdakı 6 nömrəli məktəb-liseyin direktoru Gülşən Orucova, Bakı Avropa Liseyinin direktoru Zülfiyyə Veysova, 220 nömrəli məktəb-liseyin direktoru Almaz Əsgərova, Təhsil Nazirliyinin şöbə müdirləri Aydın Əhmədov, Təranə Hacıyeva və başqaları müzakirə olunan məsələlərin aktuallığına toxunaraq təqdimatların çox əhatəli hazırlandığını qeyd etdilər, müzakirə olunan məsələlərlə bağlı fikir və mülahizələrini bildirdilər, təkliflər irəli sürdülər.

Yusif ƏLİYEV,

Samirə KƏRİMOVA

Azərbaycan müəllimi.- 2012.- 23 noyabr.- S.2-3.