Bakı Dövlət Universitetinin Tədris
Elektron Mərkəzi
Müasir təhsilimizin sürətlə
inkişafı və dünya təhsil sisteminə inteqrasiya
yolunda ali təhsil müəssisələrinin
Boloniya prosesinə qoşulması zəruri məsələlərdən
birinə çevrilmişdir. Azərbaycan
Boloniya Bəyannaməsini imzaladıqdan sonra qarşıda
duran əsas məsələ bu vacib sənəd çərçivəsində
təhsil sistemini Avropa standartlarına
uyğunlaşdırmaqdır. Bununla əlaqədar
olaraq, artıq bir neçə ildir ki, Boloniya Bəyannaməsinin
tələblərinə cavab verən standartların tətbiqinə
dair sistemli iş aparılır. Respublikamızın ali təhsil müəssisələri
arasında böyük nüfuza malik olan Bakı Dövlət
Universiteti də 2006-cı ildə Boloniya prosesinə
qoşulmuş və universitetdə bu istiqamətdə bir
çox işlər görülmüşdür. Təhsil təşkilatçıları
arasında öz novatorluğu və təşəbbüskarlığı
ilə seçilən BDU-nun rektoru, akademik Abel Məhərrəmovun
ciddi səyi nəticəsində bakalavriat (əyani, qiyabi) və
magistratura pillələrində Boloniya prosesinin prinsiplərinin
həyata keçirilməsinə, kredit sisteminin və gələcəkdə
distant təhsilin tətbiqinə, həmçinin tədrisin
keyfiyyətinin yüksəldilməsinə daha ciddi nəzarət
məqsədilə 2010-cu ilin dekabr ayında BDU-nun
Böyük Elmi Şurasının qərarı və rektorun müvafiq əmrinə əsasən
universitetdə Tədris Elektron Mərkəzi (TEM)
yaradılmışdır.
Mərkəzin strukturu
Tədris Elektron Mərkəzinin yaradılmasında
başlıca məqsəd tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilərək
beynəlxalq tələblərə cavab verən müstəviyə
çıxarılmasıdır. Tədris Elektron Mərkəzinin
fəaliyyətinin bir sahəsini kameralar vasitəsi ilə tədris
prosesinə nəzarət təşkil edir. Bu məqsədlə "BEST Telecom" MMC şirkəti
ilə müqavilə bağlanmış, hər bir fakültə
daxil olmaqla 96 auditoriyada idarəetmə kameraları
quraşdırılıb istifadəyə verilmişdir.
Alınan vizual informasiyalar həm Tədris Elektron Mərkəzində,
həm də fakültə dekanlığında paralel olaraq
baxılır və yaddaş qurğularına yazılır. Hazırda şəbəkənin
genişləndirilərək 256-ya çatdırılması
üçün akademik Abel Məhərrəmovun təşəbbüsü
ilə layihə hazırlanıb və yaxın gələcəkdə
istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulur.
Tədris
Elektron Mərkəzinə kimya elmləri doktoru, professor Məlahət Qurbanova rəhbərlik
edir. TEM-də M.Qurbanovanın rəhbərliyi
altında 17 nəfərdən ibarət işçi qrupu
çalışır. Professor Məlahət
Qurbanovanın işə məsuliyyətlə və obyektiv
yanaşması sayəsində TEM-də güclü nizam-intizama
nail olunmuşdur.
Mərkəzdə tədris prosesinə, dərs
yükünün bölgüsü və yerinə yetirilməsinə
nəzarət, imtahan sessiyasının keçirilməsinin təşkili
və ona nəzarət, testlərin sistemləşdirilməsi
və ekspertizası, tyutorların işinin əlaqələndirilməsi
və ona nəzarət, proqram təminatı və texnoloji
xidmət, statistik məlumatlar adlı qruplar fəaliyyət
göstərir.
Tədris
prosesinə nəzarət
Tədris Elektron Mərkəzinin strukturuna daxil olan
qruplardan biri tədris prosesinə nəzarət qrupudur. Bu qrup tərəfindən
dərslərə 2 növbədə nəzarət olunur,
gecikmələr, boş keçən, əvəz olunan,
vaxtından əvvəl qurtaran dərslər qeydə
alınır. Nəticədə fakültəyə
göndərilən bildirişlər əsasında komissiya tərəfindən
yekun aylıq iclas keçirilir və Azəbaycan
Respublikasının Əmək Məcəlləsinin
186-cı maddəsinə əsasən rektorun əmrilə
müvafiq intizam tənbehləri verilir. Qrup
bundan başqa, dərslərin keyfiyyətinə də nəzarət
edir. Keyfiyyətsiz dərslərin
videomaterialları müzakirə üçün fakültə
metodiki şurasına təqdim edilir. Müzakirənin
nəticəsinə əsasən müvafiq tədbirlər
görülür və Tədris Elektron Mərkəzinə məlumat
verilir.
Dərs yükünün
bölgüsü və yerinə yetirilməsinə nəzarət
Tədris Elektron Mərkəzində dərs
yükünün bölgüsü və yerinə yetirilməsinə
nəzarət qrupu da fəaliyyət göstərir. Dərs yükünün
bölgüsü Azərbaycan Respublikası Nazirlər
Kabinetinin 24 noyabr 2010-cu il tarixli 215 saylı qərarına,
Boloniya prosesinə keçidlə əlaqədar Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən müəyyənləşdirilmiş
müvafiq əmr, təlimat və normativlərə, BDU Elmi Şurasının qərarlarına,
magistratura və doktorantura üzrə müəyyən
edilmiş minimum normalara əsasən aparılır.
İmtahan sessiyasının
keçirilməsinin təşkili və ona nəzarət
TEM-də həmçinin imtahan prosesinin keçirilməsi və
ona nəzarət qrupu da fəaliyyət göstərir. Bu qrupun vəzifələrinə Yekun Dövlət
İmtahanının (YDİ), əyani və qiyabi şöbə
üzrə semestr imtahanlarının təşkili,
keçirilməsi, yazı işlərinin obyektiv
yoxlanılmasının təmin edilməsi daxildir. Əyani şöbədə semestr imtahanları
yazılı monitorinq formasında, qiyabi şöbədə
isə test üsulu ilə aparılır. İmtahanlar
kompüter otaqlarında 2 növbədə həyata
keçirilir. Eyni vaxtda 400 tələbənin sistemdə
test üsulu ilə imtahan verməsi üçün şərait
yaradılmışdır. İmtahanın nəticələri
bir saat müddətində açıqlanır. Qeyd etmək lazımdır ki, TEM yaradıldıqdan
sonra imtahanlarda köçürmə halları aradan
qaldırılmışdır.
Testlərin sistemləşdirilməsi
və ekspertizası
Tədris Elektron Mərkəzində fəaliyyət
göstərən daha bir qrup testlərin sistemləşdirilməsi
və ekspertizası qrupudur. Qeyd etdiyimiz kimi, qiyabi şöbədə
təhsil alan tələbələrin imtahanları test üsulu ilə aparılır və
fənlər üzrə testlər fənni tədris edən
müəllimlər tərəfindən tərtib olunur, kafedra
müdiri və fakültə metodik şurası tərəfindən
təsdiqlənmiş formada TEM-ə təhvil verilir. Testlərə
müsbət rəy alındıqdan sonra isə fakültə tyutorları tərəfindən
sistemləşdirilərək CLİX sisteminə vurulur.
Hazırda CLİX sistemində 1500 fənn üzrə 495000-dən
çox test var. Gələcəkdə qarşıya qoyulan məqsəd
testlərin sayını artırmaqla hər bir fənn üzrə
test bankı yaratmaqdır.
Tyutorların işinin əlaqələndirilməsi
və ona nəzarət
Qrup tələbələrin
fərdi tədris planlarının fakültə tyutorları
tərəfindən düzgün həyata keçirilməsinə,
fakültələrarası və universitetlərarası
kreditlərin götürülməsinə, kredit borcu qalan tələbələrin
aşağıdan kredit götürmələrinə, yay
semestrinin təşkilinə, fənlər üzrə
mühazirələrin elektron variantının CLİX-sə
yüklənməsinə, tyutorların fəaliyyətinin
keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi və kateqoriyalara
bölünməsinə nəzarət edir.
Qeyd edək
ki, Bakı Dövlət Universitetində 2008-ci ildən
başlayaraq Avropa Birliyinin "Cənubi Qafqazda elektron cəmiyyətin
inkişafı" layihəsi çərçivəsində
Boloniya prosesinin prinsiplərinin və "Virtual
Universitet"in təhsil sisteminə tətbiqinin öyrənilməsi
ilə əlaqədar tyutor hazırlığı kursları
başlanmış və nəticədə BDU və digər
ali təhsil ocaqları üçün 146 tyutor (akademik məsləhətçi)
hazırlanmışdır. Hazırda BDU-da 100-ə
yaxın tyutor çalışır.
Proqram təminatı və texnoloji
xidmət
Bakı
Dövlət Universitetində Boloniya sistemi ilə təhsil
alan tələbələrin vahid elektron bazasını yaratmaq məqsədi
ilə proqram təminatı
hazırlanmışdır. Bu proqram vasitəsi ilə təhsil
alan bütün tələbələrin siyahısı və onlar haqqında zəruri məlumatlar
(qəbul əmrinin nömrəsi və tarixi, təhsil ili,
qrup, şöbə, qəbul balı və s., eyni zamanda təvəllüdü,
doğulduğu yer, ünvanı, telefonu, elektron ünvanı,
şəxsiyyət vəsiqəsi, attestat balı, şəkli
və s.) tyutorlar tərəfindən bazaya daxil edilmişdir.
Tələbələrin
universitetdə təhsil aldıqları müddətdə
onlara aid olan bütün hərəkət sistemi və əmrlərinin
mütəmadi olaraq
bazaya işlənməsi mexanizmi
yaradılmışdır ki, bunun da nəticəsində tələbə
kontingenti haqqında bütün məlumatların operativliyi təmin ediləcəkdir.
Hər
bir fakültədə
ixtisaslar üzrə tədris planları tədris
ilinə, semestrə uyğun olaraq bazaya daxil edilir. Bunun nəticəsində
tədris ili üzrə bütün tədris planlarını
istənilən vaxt çap etmək və kredit borcu olan tələbələri
alt qruplarda (akademik borcu olan tələbələr nəzərdə
tutulur) yerləşdirmək üçün istifadə etmək
mümkün olur.
Mövcud tədris planlarının əsasında imtahan
vərəqləri hazırlanır, sessiyanın nəticəsi
olan imtahan vərəqləri bazaya daxil edilir və ümumiləşdirilir,
eyni zamanda kredit borclarını ödəmək
üçün təkrar imtahan vərəqlərinin tərtib
edilməsi, onların bazaya daxil edilməsi də həyata
keçirilir.
Sistem özü nəticələri qiymətləndirir və ümumiləşdirir. Hazırda əyani
şöbədə təhsil alan
bütün tələbələrin imtahan nəticələri
bazaya daxil edilmişdir. Jurnalların elektron
variantının hazırlanması, davamiyyət və qiymətlərin
mütəmadi izlənməsi üçün veb səhifəsinin
hazırlanması proqramın yeni funksiyalarındandır.
Elektron jurnalın yaradılması nəticəsində proqram
vasitəsi ilə jurnaldan qiymətlər, qayıblar ümumiləşdirilir, bal vərəqləri
formalaşdırılır və tələbənin imtahanaqədərki
balı avtomatik hesablanaraq siyahı şəklində çap
olunur. Bundan başqa, tələbə bu hesablanmış bal vərəqini
öz imzası ilə
təsdiq edir və imtahan vərəqləri həmin
bal göstərilməklə çap edilir.
Statistik məlumatlar
TEM-də fəaliyyət göstərən daha bir qrup
statistik məlumatlar qrupudur. Qrupun fəaliyyəti
baza əsasında bütün statistik məlumatların əldə
edilməsindən ibarətdir. Qrup fakültənin
kontingenti haqqında, tələbənin fərdi tədris
planları, topladığı kreditlər və kredit
borcları, sessiyanın nəticələri əsasında
qrupun müvəffəqiyyət və keyfiyyət göstəriciləri,
sessiyanın nəticələri əsasında fakültə
üzrə müvəffəqiyyət və keyfiyyət faizini
əks etdirən cədvəllər və diaqramlar, kredit borcu
olan tələbələrin siyahıları, təqaüdlərin hesablanması,
passiv tələbələrin fakültələr üzrə
sayının müəyyənləşdirilməsi,
universitet fənləri üzrə tələbələrin
müvəffəqiyyət, keyfiyyət göstəriciləri
və s. haqqında statistik məlumat toplayır.
Tədris
Elektron Mərkəzinin rəhbəri, professor
Məlahət Qurbanovanın verdiyi məlumata görə, mərkəz
gələcəkdə valideynlərin tələbənin təhsil
aldığı müddətdə qazandığı
bütün nəticələrini (davamiyyət,
topladığı kreditlər, semestr balları, imtahan
balları, töhmətlər, təltiflər və s.) İnternet vasitəsilə izləyə bilməsi,
distant təhsilin tətbiqi üzrə hazırlıq işlərinin
aparılması, daha çox multimedia kurslarının hazırlanması,
virtual CLASS ROOM-ların yaradılması, Boloniya prosesinin tələblərinin
tam şəkildə tətbiqinə nail olunmasını
planlaşdırır.
BDU-da professor-müəllim heyəti və tələbələrin
Tədris Elektron Mərkəzi haqqında fikirlərini öyrənməyə
çalışdıq.
Mikrobiologiya
kafedrasının müdiri, biologiya elmləri doktoru, professor Xudaverdi Qənbərovun dediklərindən:
Bakı Dövlət Universitetində Tədris Elektron Mərkəzinin
yaradılması universitetin həyatında çox vacib olan
müsbət dəyişikliklərə səbəb oldu. Belə ki, tələbələrin imtahan vermə
prosesinə ciddi elektron nəzarəti nəticəsində
köçürmə hallarına son qoyuldu. Tələbələr başa düşdülər
ki, imtahan zamanı artıq köçürmə
mümkün deyil və imtahana ciddi hazırlaşmaq
lazımdır. Dərs prosesinə elektron
nəzarət həm müəllimlərin, həm də tələbələrin
məsuliyyətini xeyli artırdı. Nəticədə
dərsə gecikmək və dərsdən çıxmaq, mühazirə əvəzinə
kənar söhbətlərə yol vermək, mühazirə
deyən müəllimlərin "diktant" şəklində
tələbələrə mətni yazdırmaq və digər
neqativ hallar aradan qalxdı.
Arzu edərdik ki, mühazirə oxunan bütün
auditoriyalarda elektron nəzarət sistemi mövcud olsun. Bu həm müəllimləri,
həm də tələbələri mühazirəyə və
seminara daha ciddi hazırlaşmağa məcbur edən bir
amildir.
Şərqşünaslıq
fakültəsinin III kurs tələbəsi Fərahim
Baratın dediklərindən: Tədris Elektron Mərkəzi
universitetdə fəaliyyət göstərən və peşəkar
kollektivi olan önəmli şöbələrdəndir. Dərslərin intizamlı, imtahanların şəffaf
keçirilməsində əsas rol oynayan mərkəz hər
birimizi daha da məsuliyyətli olmağa sövq edir. Ən əsası imtahanlarda kamera
qarşısında olduğumuza görə köməkçi
vasitələrdən istifadə etmək mümkün deyil.
Bununla da hər kəs öz gücünün nəyə
layiq olduğunu dəqiqləşdirir və beləliklə,
şəffaf mühitdə təhsil alan tələbə
gələcəkdə cəmiyyətdə də kifayət qədər
obyektiv və şəffaf olmağa vərdiş edir. Mən bir tələbə kimi TEM-in fəaliyyətini
alqışlayır və elektronlaşmanın tətbiq
olunmasını təqdirəlayiq hesab edirəm. Belə bir şəraitin universitetimizdə
yaradılması üçün zəhməti keçən
hər bir şəxsə minnətdarlığımı
bildirirəm.
Bəli,
müşahidələrimiz göstərdi ki, BDU-da
yaradılmış Tədris Elektron Mərkəzi yeni
yaranmasına baxmayaraq, obyektiv və intizamlı fəaliyyətinə
görə istər müəllimlərin, istərsə də
tələbələrin rəğbətini
qazanmışdır və bu ali təhsil
ocağının sürətlə inkişafında müstəsna
rol oynayır.
Niyazi RƏHİMOV
Azərbaycan müəllimi.- 2012.-
30 noyabr.- S.5.