Şəxsiyyətin formalaşmasında fəal təlim metodlarının rolu

İnsan fərd kimi dünyaya gəlir, şəxsiyyət kimi formalaşır. Şəxsiyyətin formalaşması uşagın özünü dərk edib, "mən" kəlməsini işlətməsindən başlayır. Bu proses ilk ailə tərbiyəsindən insanın ömrünün sonuna kimi davam edir. Uşaqlar hələ kiçık yaşlarından ətraf aləmi dərk etməyə çalışırlar. Gördükləri hər bir şeylə maraqlanır, böyüklərə çoxlu suallar verməklə biliklərini artırırlar. Bagça dövründə saymağı, sadə hesablamaları, müxtəlif şeir və oyunları öyrənirlər. Bağça yoldaşları ilə ünsiyyət qurub kollektivə uyğunlaşırlar. Onlar məktəb həyatına hazırlaşırlar. Məktəb dövründə onların şəxsiyyət kimi formalaşma prosesinə müəllimlər nəzarət edirlər. Bu prosesdə dərsliklərin, dərs vəsaitlərinin, dərs metodlarının rolu əvəzsizdir. Fəal təlim metodlarının da xüsusi yeri vardır. Ona görə də fəal təlim metodları şəxsiyyətyönümlü metod adlanır. Bu metodların üstünlüyü ondadır ki, dərs prosesində hər bir şagird şəxsiyyət kimi götürülür, onların hər birinin fikrinə hörmətlə yanaşılır. Bu fikirlər yanlış olsalar belə, hər bir şagird təklif vermək, müzakirələrdə iştirak etmək, müəllimin fikri ilə razılaşmamaq iqtidarında olur. Müəllim tərəfindən qoyulmuş motivasiya və tədqiqat sualları şagirdlərə bilikləri sərbəst əldə etməyi, yəni öyrənməyi öyrədir. Qruplarla iş prosesində isə müəllim şagirdlərə əməkdaşlıgı, fikirləri bölüşməyi, təkliflər verməyi, analiz etməyi və yekunda bir nəticəyə gəlməyi öyrədir. Bu isə şagirdlərdə özünə inam formalaşdırır. Bu da şəxsiyyət üçün vacib keyfiyyətlərdəndir.

Beləliklə, məktəb dövründə mərhələlərlə formalaşmış keyfiyyətlər insanın bütün həyatında böyük rol oynayır. İnsan hər hansı bir situasiyadan çıxmaq üçün yollar axtararkən müxtəlif variantlar irəli sürür, hər bir variant üzrə araşdırma aparır və ən optimal variantı seçir. Belə olduqda isə səhvetmə ehtimalı azalır. Hadisələri qabaqcadan proqnozlaşdırmağı öyrənir. Görəcəyi işin nəticəsini əvvəlcədən müəyyən edə bilir. İş yerində iş yoldaşları ilə yaxşı ünsiyyət qurmağı, ətrafında insanlar toplamağı, liderlik etməyi bacarır. Müəllim fasilitasiyası ilə əldə etdikləri idraki, emosional, psixomotor fəaliyyəti gələcəkdə şagirdin cəmiyyətdə seçilən bir şəxsə çevrilməsinə yardımçı olur. Daim kreativ düşüncə tərzinə malik olur. Cəmiyyətdə gedən proseslərə biganə qalmır, bu proseslərin iştirakçısı olur. Öz şəxsi fikri və şəxsi mövqeyi olan bir insan kimi tanınır.

Bu gün cəmiyyətimizdə belə şəxslərə daha çox ehtiyac var. Bu məsələ dövlətimiz tərəfindən də daim diqqət mərkəzində saxlanılır. Neftdən gələn gəlirləri insan kapitalına çevirmək Prezidentimizin əsas siyasətlərindən biridir. Bu işdə isə ilkin vəzifə müəllimlərimizin üzərinə düşür. Çünki hər bir tanınmış şəxsin yolunun başlanğıcı məktəbdir. Son dövrlərdə məktəblərə göstərilən diqqət və dövlət qayğısı bunu deməyə əsas verir. Azərbaycan gəncləri yaxın zamanlarda öz bilik və bacarıqları ilə dünyada sözlərini deyəcək və təhsil sahəsində daha da böyük uğurlara imza atacaqlar. Müəllimlərimiz isə onlara yaradılmış müasir şəraitdən yararlanaraq qarşılarına qoyulan məqsədlərinə nail olacaqlar. Çünki hər bir bilikli, savadlı gənc Azərbaycanın kapitalıdır. Bu kapitalı daim artırmaq da hər bir Azərbaycan vətəndaşının borcudur.

Akif ŞİRİNOV,

Bakıdakı 49 nömrəli

"İntellekt" məktəb-liseyin

riyaziyyat müəllimi

Azərbaycan müəllimi.- 2012.- 21 sentyabr.- S.9.